Temat: Badania socjometryczne

WPROWADZENIE

W organizacji formalnej , jak np. klasa szkolna, powstają spontaniczne i funkcjonują mniejsze grupy nieformalne, które posiadają swoich przywódców, swoje autorytety, mniej lub więcej stałe normy i zasady postępowania a czasem własną hierarchę. Zjawiskiem typowym dla szkoły jest istnienie rozdwojenia pomiędzy chłopcami i dziewczętami, wielkość którego maleje wraz z wiekiem.

Wytworzone na bazie wzajemnych przyjaźni sympatii, antypatii, wspólnych dążeń i zainteresowań, stosunki nieformalne , nie związane bezpośrednio z zadaniami grupy formalnej, odgrywają coraz większą rolę w życiu społecznym. Badaniem tego typu stosunków zajmuje się socjometria. - narzędzie szybkiego i względnie dokładnego badania grup nieformalnych. Jej zalety to: wszechstronność w zastosowaniu, prostota w użyciu, duża łatwość wnioskowania oraz praktyczna przydatność.

Najczęściej techniki socjometryczne są stosowane do:

• Identyfikacji jednostek wymagających specjalnej uwagi.

• Identyfikowania i selekcjonowania pewnych osób spełniających określone role w grupie społecznej(np. przywódców, typów specjalnych).

• Do klasyfikowania osób w różnych kategoriach na przykład w kategoriach popularności(podział na tzw. „gwiazdy”, „osoby izolowane”, i przeciętne).

• Do badania struktury wewnętrznej grupy (ilość podgrup, ich skład osobowy, powiązania itp.)

• Do zbierania danych pomocniczych służących do mierzenia takich czynników jak: wielkość wpływu jednostek na drugie, a nawet do badania spostrzegania i oceniania własnej roli i ról innych członków w grupie

• Określenia zmian zaszłych w ciągu jakiegoś czasu, tj. zmian w strukturze grupy.

Aby uniknąć fałszywych rezultatów i błędnych interpretacji bardzo ważne, a może nawet decydujące o wartości badań jest dobre ich przygotowanie techniczne i metodologiczne.

KONSTRUOWANIE TESTÓW SOCJOMETRYCZNYCH

Skonstruowanie testu socjometrycznego jako narzędzia badawczego sprowadza się do właściwego dobrania:

• rodzaju kryteriów socjometrycznych,

• ilości kryteriów

Istota technik socjometrycznych polega na wybieraniu przez każdego członka grupy osób z tej samej grupy, będących dla badanego szczególnie atrakcyjnymi lub nieatrakcyjnymi pod określonym względem, podanym przez osobę badającą i obowiązującym wszystkich badanych. Uzyskane informacje zależą od tego jakie wytyczne zostały grupie narzucone, czyli od rodzaju kryterium.

Kryterium socjometryczne jest to określona sytuacja społeczna, założona przez eksperymentatora lub rzeczywista, będąca podstawa do dokonania wyboru osoby (lub osób) z danej grupy.

Sytuacja ta charakteryzuje się dwiema właściwościami:

1. musi być to sytuacja (rzeczywista lub hipotetyczna), w której uczestniczą wszyscy członkowie danej grupy (np. wspólna wycieczka, mieszkanie razem, pracowanie)

2. zadaniem każdej z osób badanych musi być dokonanie wyboru spośród wszystkich członków grupy jednej lub kilku osób w określonym celu.

Ilość kryteriów: nie powinno się stosować większej liczby kryteriów niż 5 (łącznie z negatywnymi).

Liczba wyborów: liczba wyborów musi być ustalona przez badającego. Osoba badana ma prawo podać tyle osób ile zostało podanych w instrukcji (np. Wymień dwie osoby z którymi......)

Dowolną liczbę wyborów stosujemy wtedy, gdy chcemy uzyskać miarę nasilenia tzw. społecznej ekspansywności grupy i poszczególnych jednostek.

Zwykle zaleca się ze względów statystycznych i praktycznych ustalenie w instrukcji liczby wyborów z zaznaczeniem, że obowiązuje wymienianie nazwisk w kolejności od najbardziej do najmniej pożądanych.

SPOSÓB PRZEPROWADZANIA BADAŃ

Badania w zależności od sytuacji mogą być przeprowadzone zbiorowo lub indywidualnie.

Przy badaniu grupowym starszych dzieci jest rzeczą szalenie ważną nawiązanie dobrego kontaktu i wyjaśnienie przed badaniami celu badań oraz zapewnienie o intymności i dyskrecji ze strony badającego. Zaleca się aby badania prowadził nauczyciel lubiany przez klasę. Eksperymentator może rozdać uczniom kartki każąc je najpierw podpisać a następnie ustnie podać instrukcję wprowadzającą wraz z właściwymi pytaniami. Można rozdać gotowe instrukcje wraz z pytaniami.

Jeżeli liczba wyborów jest ograniczona, zaznaczamy, że każdy może wpisać tyle i tylko tyle nazwisk, o ilu mówi instrukcja, przy czym każda osoba bezwzględnie musi dokonać tych wyborów.

W trakcie podawania instrukcji należy wyraźnie zaznaczyć co następuje:

1. Wybory mogą być wykonywane tylko i wyłącznie w obrębie klasy, tzn. można wpisać nazwiska uczniów tylko danej klasy.

2. Można i należy w wyborach uwzględniać uczniów, które są nieobecne w klasie w chwili badania.

3. Wybory dokonywane przez każdego są tajemnicą i nikt z kolegów nie może ich widzieć.

Badania grupowe można przeprowadzać, o ile absencja nie przekracza 10%.

Po badaniu należy sprawdzić:

1. Czy wszyscy badani oddali kartki.

2. Czy wszyscy dokonali chociaż po jednym z wyborów na każde pytanie

3. Czy nie ma odpowiedzi niezgodnych z instrukcją (ogólnikowych, np. lubię wszystkich, nikogo).

4. Sporządzić krótki opis warunków, w jakich przebiegało badanie, z zaznaczeniem nieobecnych osób, z uwzględnieniem atmosfery badań, stosunku do badania, sytuacji w klasie itp.

Badanie socjometryczne przeprowadzone w klasie III LO

I SOCJOMETRYCZNA CHARAKTERYSTYKA BADANEJ POPULACJI

Grupę , która została poddana badaniu socjometrycznemu, stanowią uczniowie trzeciej klasy Liceum Ogólnokształcącego przy ZSP nr1 w Brzesku. Grupa ta liczy 36 osób.

W ujęciu ilościowym znacznie przeważają dziewczęta (70% przy 30% chłopców). Ze względu na zamieszkanie członków grupy większość mieszka na wsi (70%) ale wszyscy uczniowie mieszkają w domach rodzinnych..

Biorąc pod uwagę sytuację rodzinną ze względu na liczbę rodzeństwa można stwierdzić, że największy odsetek badanych (aż 50%) posiada jednego brata lub siostrę; 36% - dwójkę rodzeństwa; 5,5 % - trójkę rodzeństwa; 5,5 % czworo rodzeństwa. Jedynacy to najmniejszy odsetek badanej populacji -2 %. (wykres 1)

Ze względu na wykształcenie rodziców członków grupy znaczna ich część posiada wykształcenie średnie zawodowe (51,7 % ojców i 48,3 % matek). Odsetek rodziców z wykształceniem podstawowym , zawodowym i średnim jest zbliżony i wynosi u matek 10,3 %, a u ojców7 - 13 %. Odsetek matek posiadających wykształcenie wyższe to 19,5 % natomiast ojców to jedynie 11 %. Najmniej rodziców posiada wykształcenie podstawowe 5.5 % zarówno matek jak i ojców. (wykres 2).

II RODZAJ I PRZEBIEG BADANIA

Dana grupa społeczna została poddana badaniu socjometrycznemu według techniki socjometrycznej Jacoba L. Moreno. Badanie polegało na podaniu wszystkim członkom grupy dwóch specjalnie skonstruowanych pytań. W odpowiedzi osoby badane miały podać nazwiska 3 osób całej grupy na pierwsze i na drugie pytanie (łącznie 6 nazwisk).

W badaniu które odbyło się 08.września.2003r uczestniczyły wszystkie osoby. Badani udzielali odpowiedzi zgodnie z instrukcją.

PYTANIA SOCJOMETRYCZNE I RODZAJ ZASTOSOWANYCH KRYTERIÓW

W badaniu zadano dwa pytania socjometryczne:

Pierwsze pytanie: „Z kim najbardziej chciałbyś (chciałabyś) pojechać na atrakcyjną wycieczkę do Grecji?

1...................................................................

2...................................................................

3...................................................................

4...................................................................

Drugie pytanie: „Komu nie opowiem o swoich problemach egzystencjalnych?”

Zastosowane kryteria to:

• REALNE - ponieważ zakładało sytuacje rzeczywiste, posiadające wysoki stopień prawdopodobieństwa

• OGÓLNE - ponieważ dotyczyło szerszej dziedziny aktywności, nie precyzowało ściśle rodzaju interakcji (wspólne spędzenie wycieczki)

• DWUSTRONNE - ponieważ możliwe było wzajemne wybranie się dwóch osób

• POZYTYWNE, NEGATYWNE - pozytywne ponieważ pytanie wymagało wskazania osób, z którymi badani chcieliby najbardziej nawiązać kontakt

Negatywne - ponieważ badani mieli wskazać nazwiska osób, z którymi nie chcieliby nawiązać bliższego kontaktu.

SPORZĄDZNIE TABELI SOCJOMETRYCZNEJ

Rozkład wyborów stanowiący do skonstruowania tabeli socjometrycznej został uzyskany na podstawie odpowiedzi osób badanych na dwa pytania:

Pytanie I (pozytywne)

Pytanie II (negatywne)

W pierwszym pytaniu liczba wyborów, jaką miała dokonać każda osoba badana, była ustalona i wynosiła pięć, w pytaniu drugim (negatywnym)nie była ograniczona, z tym , że trzeba było wskazać przynajmniej jedna osobę.

W odniesieniu do I pytania każdy wybór w zależności od kolejności oznaczyłam cyfrą od 1 do 4 gdzie:

Cyfra 1 oznacz wybór w pierwszej kolejności ( na pierwszym miejscu)

Cyfra 2 oznacz wybór w drugiej kolejności itd. aż do cyfry 5 wybór piąty czyli ostatni.

W pytaniu II negatywnym ze względu na nieograniczoną liczbę wyborów, zrezygnowałam z określenia ich kolejności, traktując wszystkie jako równorzędne i oznaczyłam je jako x.

Tak zwane wybory wzajemne ( A wybiera osobę B i osoba B wybiera A), zarówno pozytywnie jak i negatywne oznaczyłam przez otoczenie czerwonym konturem znaku oznaczającego wybór. Tak więc 1,2,3,4 w czerwonym kwadracie oznacza wzajemny wybór pozytywny a x w czerwonym kwadracie wzajemny wybór negatywny.

Pary w pierwszej kolejności Pary w drugiej kolejności

14 8 24 36

10 35 13 19

26 7 20 34

28 23 21 33

22 27 14 22

• 
  16

• 
  6

• 
  25

• 
  5

• 
  30

19 32

Pary w dalszej kolejności

23 33 13 29

13 15 14 22

14 28 7 20

10 4 10 25

10 24 36 34

31 35 26 6

26 3 7 1

7 16 22 29

22 13 22 19

34 17 4 31

Analizując pary pierwszego wyboru 24 uczniów ma osobę z którą się przyjaźni. Osiem osób ma odwzajemnioną sympatię drugiej osoby w klasie. Cztery osoby w grupie nie mają odwzajemnionej sympatii.

	TABELA SOCJOMETRYCZNA - O S O B Y W Y B R A N E																																					Wybory oddane
O SO O B Y W Y B I E R A J Ą C E		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31	32	33	34	35	36	Pozytywne	Negatywne
		1							3	X					3			4										2											4	1
		2	X		X		4	X		3						1														2									4	3
		3						1	3	X							4			X								2	X										4	3
		4						X				1														3							4				2		4	1
		5		2							4					3	X		1																				4	1
		6	4		1				3	X												X						2	X										4	3
		7	3															2								4		1	X										4	1
		8			X		X	X						2		1												X		4						3			4	4
		9												3	X	4		3																		2			4	1
		10			X	2									X											3	4	X									1		4	3
		11							4	X								X								1		3										2	4	2
		12								3						2			4																	1	X		4	1
		13			X			X									3	1			2			4															4	2
		14								1				X										2					3	4			X						4	2
		15	4						3	X					2			1										X											4	2
		16	4		X			X	2		3				1	X												X											4	4
		17					1			X		3																	X	2						4			4	2
		18			X			X				1			X	2		X												3			4						4	4
		19																						3	X						4	2		1			X		4	2
		20							3	X									4									1		X						2			4	2
		21								X						3									1					4					2				4	1
		22			X			X								2					3								1		4								4	2
		23			X			X				4											2					X		1					3		X		4	4
		24										3															1	4		X								2	4	1
		25										4		X												1							2					3	4	1
		26			2			3	1	X																4			X								X		4	3
		27			X			X				4				3			2					1				X											4	3
		28														2							3		1										4		X		4	1
		29	X	X						X					4									2								1		3					4	3
		30													2	X					4			3							1								4	1
		31			X	4		X				3															2	X									1		4	3
		32								X											1			2							4	3	X						4	2
		33										X				1							2		3					4									4	1
		34			X			X											3			2	4					X		1									4	3
		35				3						1		X												2			X				4						4	2
		36								X		2													4	1				3									4	1

Ilościowa analiza materiału socjometrycznego

Analiza ilościową wyników uzyskanych z badania socjometrycznego pozwala na dokonywanie porównań poszczególnych członków grupy, jak i różnych grup między sobą.

Wskaźniki indywidualne.

Wskaźniki indywidualne dotyczą z jednej strony pozycji jednostki w grupie ze względu na liczbę wyborów otrzymanych, a z drugiej - ze względu na liczbę wyborów dokonanych.

1. pozycja jednostki w grupie ze względu na liczbę wyborów pozytywnych:

0,00 ≤ (PW_X) ≤ 1,00

2. pozycja jednostki w grupie ze względu na liczbę wyborów negatywnych:

0,00 ≤ (PO_X) ≤ 1,00

3. pozycja jednostki w grupie ze względu na liczbę otrzymanych wyborów pozytywnych i negatywnych łącznie:

PW - O_x = PW_x - PO_x

-1,00 ≤ (PW - O_x) ≤ 1,00

Wskaźnik PW - O_x przyjmuje wartości dodatnie lub ujemne zależnie od wartości wskaźników PW_x i PO_x

Przy czym:

PW - O_x = -1,00 jest wskaźnikiem całkowitego odrzucenia osoby X (wszyscy ja odrzucają)

PW - O_x = 0,00 jest wskaźnikiem kontrowersyjnej osoby X (ta sama liczba osób wybiera i odrzuca)

PW - O_x = jest wskaźnikiem całkowitej akceptacji osoby X (wszyscy ja wybierają)

Zestawienie wskaźników indywidualnych

		1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31	32	33	34	35	36
P pozytywne	I			1		1	1	1	1		3			1	3		2	1		1			1	2	3	1	2	1	2	1	1		1		1	2
		II		1	1				1			1		1	2	4		1	1		1	1	2	3	1	1	1	3		2		1	1		1	2	1			2
		III	1			1		1	5	2	1	3		1	1	3	1	1	1		1		1	2	1	2		1	1	2		1		1	1	1				1
		IV	3			1	1		1		1	3			1	1	1	1	2		1		1	1		2	1	1		4	3		3		1	1
∑		4	1	2	2	2	2	8	3	2	10	0	2	5	11	2	5	5	0	4	1	4	7	4	8	3	7	2	10	4	3	4	2	3	5	3	3
Negatywne		2	1	11	0	1	11	0	12	0	1	0	3	3	2	1	2	0	1	0	1	1	0	1	0	0	8	6	2	0	0	2	0	0	0	5	0
PWx		0,11	0,02	0,05	0,05	0,05	0,05	0,22	0,08	0,05	0,27	0,00	0,05	0,13	0,30	0,05	0,13	0,13	0,00	0,11	0,02	0,11	0,19	0,11	0,22	0,08	0,19	0,05	0,27	0,11	0,08	0,11	0,05	0,08	0,13	0,08	0,08
POx		0,05	0,02	0,30	0,00	0,02	0,30	0,00	0,33	0,00	0,02	0,00	0,08	0,08	0,05	0,02	0,05	0,00	0,02	0,00	0,02	0,02	0,00	0,02	0,00	0,00	0,22	0,16	0,05	0,00	0,00	0,05	0,00	0,00	0,00	0,13	0,00
PW- Ox		0,06	0,00	-0,25	-0,05	0,03	-0,25	0,22	-0,25	0,05	0,25	0,00	-0,03	0,05	0,25	0,03	0,08	0,13	-0,02	0,11	0,00	0,09	0,19	0,09	0,22	0,08	-0,03	-0,11	0,22	0,11	0,08	0,06	0,05	0,08	0,13	-0,05	0,08

Wskaźniki grupowe.

Przy obliczaniu wskaźników opisujących grupę jako całość bierze się pod uwagę ogólna liczbę wyborów oddanych przez całą grupę.

1. Wskaźnik ekspansywności grupy:

EG =

EG oblicz się tylko wtedy, gdy badacz nie ograniczy liczby dowolnych wyborów. Wskaźnik ten można obliczyć i dla wyborów pozytywnych i dla odrzuceń.

W przypadku klasy III LO liczba wyborów była ograniczona do czterech.

2. Wskaźnik spoistości grupy:

0,00 ≤ SG ≤ 1,00

Gdzie
- liczba możliwych wyborów wzajemnych,

1. dla nieograniczonej liczby wyborów:

2. dla ograniczonej liczby wyborów:

gdzi d- dopuszczalna liczba wyborów

O dużej spoistości grupy świadczy występowanie dużej liczby par powiązanych ze sobą, a nie par izolujących się.

Dla klasy III LO wskaźnik SG wynosi : 0,51

3. Wskaźnik zwartości grupy:

R - liczba wyborów wzajemnych

U - liczba wyborów nieodwzajemnionych

q = 1 - p

Wskaźnik zwartości grupy dla klasy III Bo wynosi: 4,78

Zwartość grupy jest duża, gdy liczba wyborów wzajemnych (par)jest większa od liczby wyborów jednostronnych. (nieodwzajemnionych).

W literaturze brak danych odnośnie do wartości granicznych, jakie może przyjmować oraz zasad ich interpretowania.

4. Wskaźnik integracji grupy:

IG =

Wskaźnik trudny do interpretacji. Przy braku osób izolowanych przyjmuje on wartość IG =1/0;

Przy jednej osobie izolowanej IG = 1/1 = 1,00 przyjmuje wartość maksymalną. Jeśli nikt nikogo nie wybiera przyjmuje wartość 1/n.

W przypadku klasy III LO wartość tego współczynnika może przyjąć wartości od 0,02 do 1.

Przyjmując, że w tej klasie są cztery osoby mające status izolowanych

Wskaźnik IG = ¼ = 0,25

Budowa skal sympatii (SS) i antypatii (SAn)

Aby skonstruować skalę sympatii i antypatii należy, obliczyć z tabeli socjometrycznej liczbę wyborów otrzymanych przez poszczególnych uczniów od pozostałych członków klasy, oddzielnie dla kryterium sympatii i antypatii. Przypisujemy w ten sposób każdemu uczniowi pewną wartość liczbową zwaną poziomem socjometrycznym.

To jaką wagę możemy przypisać do określonej liczby otrzymanych wyborów przez dana jednostkę, zalezy w głównej mierze od 3 zmiennych:

1. od liczebności badanej grupy

2. od liczby dozwolonych wyborów

3. od liczby kryteriów (lub pytań wchodzących w skład jednego kryterium)

W przypadku, w którym zastosowałam jedno kryterium i cztery możliwe wybory przyjęłam następujące wartości statusów:

Status niski - N - 1

Status średni - X - 4

Status wysoki -W - 8

Można dokonać podziału badanej grupy na 5 kategorii:

1. W - status gwiazdy (wysoki status), gdy dana osoba osiąga lub przekracza górną wartość krytyczną.

2. +X -Status powyżej przeciętnej, gdy liczba wyborów przekracza wartość średnią, nie osiągając jednak górnej wartości krytycznej

3. X - status przeciętny - równy wartości średniej

4. -X - Poniżej przeciętnej- status niższy od przeciętnego, lecz wyższy od niskiego

5. N - Status niski - liczba wyborów otrzymanych nie przekracza dolnej wartości krytycznej.

Zasada ta nie zdaje egzaminu, gdy liczba wyborów dla poszczególnych osób jest różna. W przypadku wyboru drugiego uczeń mógł oddać od 1 do czterech głosów. Wówczas biorąc średnią oddanych głosów przez jednego ucznia a, która wynosiła 2 określiłam poziomy socjometryczne:

Status niski - N 1,4%

Status średni - X 4,28%

Status wysoki - W 7,14%

Poniższe zestawienie przedstawia rozkład pozycji w klasie III LO

Status	Skala sympatii		Skala antypatii
		Liczba uczniów	%	Liczba uczniów	%
N	4	11,1	23	63,8
-X	16	44,4	5	13,8
X	5	13,8	2	5,5
+X	6	16,6	0	0,0
W	5	13,8	6	16,6

SOCJOMETRYCZNA SKALA AKCEPTACJI (SAs)

Tabela obrazująca skalę zmieniającą się od najbardziej przychylnego stosunku członków klasy do danego ucznia do najbardziej nieprzychylnego, wrogiego.

L.p	Pozycja na skali		Pozycja na Skali Akceptacji (podkategorie szczegółowe)	Pozycja na Skali Akceptacji (kategorie główne)
		SS			SAn
	1 2 3 4 5	W	N		Ao - wybitna akceptacja	A Akceptacja
		W W	-X X		A1 - silna akceptacja
						+X +X	N -X	A2 - słaba akceptacja
6 7 8 9 10	+X X X X -X	X -X X +X X	X - przeciętność	X Przeciętność
11 12 13 14	+X +X W	+X W +X	P1 - silna polaryzacja	P Polaryzacja akceptacji
		W	W		Po - wybitna polaryzacja
	15 16 17 18 19 20	X N	N X		I2 - słaba izolacja	I Izolacja
		-X -X N	-X N -X		I1 - silna izolacja
		N	N		Io - Wybitna izolacja
	21 22 23 24 25	-X N	+X +X		O2 - słabe odrzucenie	O Odrzucenie
		X -X	W W		O1 - silne odrzucenie
		N	W		Oo - wybitne odrzucenie

1. Akceptacja (A) - za osoby akceptowane zostają uznane osoby, które zajmują pozycję wysoką lub powyżej przeciętnej na skali sympatii i jednocześnie pozycję niską lub poniżej przeciętnej na skali antypatii.

2. Pozycja przeciętna (X) - należą tu osoby, które zarówno na skali sympatii, jak i antypatii zajmują pozycje średnie lub zbliżone do średniej.

3. Uczniowie polaryzujący względem siebie akceptację grupy (P) - to są uczniowie jednocześnie przez jedną część klasy lubiani, a przez drugą część nie lubiani, w stosunku do których występuje zdecydowane zróżnicowanie postaw tych najsilniejszych, to jest silnych sympatii i silnych antypatii.

4. Izolacja (I) - przez izolację rozumie się taka sytuację jednostki, kiedy ona nie jest ani lubiana, ani nie lubiana przez grupę - jest to swojego rodzaju obojętność grupy wobec swego członka.

5. Odrzucenie (O) - przez odrzucenie rozumie się taką sytuację, kiedy nie ma w grupie ani jednego członka, któryby lubił daną osobę, a przeciwnie, wszyscy tej osoby nie lubią. Mamy tu do czynienia nie z obojętnością ale z silnym stosunkiem negatywnym.

Rozkład pozycji na SAs w klasie III LO przy zastosowaniu kategorii głównych.

Pozycja na Socjometrycznej Skali Akceptacji	Liczba uczniów	Procent
Uczniów akceptowanych (A)	9	25,00
Uczniów przeciętnych (X)	3	8,30
Uczniów polaryzujących akceptację (P)	1	2,70
Uczniów izolowanych (I)	18	50,0
Uczniów odrzucanych (O)	5	13,8
Przebadanych uczniów	36	100%

Rozkład pozycji w klasie III LO przy zastosowaniu skali dwustopniowej uwzględniającej podkategorie szczegółowe.

Pozycja	Liczba uczniów	Procent
Ao	3	8,30
A1	2	5,50
A2	4	11,11
X	3	8,30
P1	1	2,77
Po	0	0,00
Io	4	11,11
I1	10	27,77
I2	4	11,11
O2	0	0,00
O1	5	13,80
Oo	0	0,00

Analizując te dane zauważamy, że 25% uczniów jest akceptowanych przez klasę.

Wysoki procent bo aż 27,7 stanowią uczniowie mający pozycję - silna izolacja. Są to uczniowie, którzy na obu skalach zajmują niskie pozycje.

Porównując te dane z analizą par w grupie osoby odrzucone mają pary w pierwszej i w drugiej kolejności. Osoby nie mające odwzajemnionej sympatii mają status:

dwie- wybitna izolacja;

jedna - silna izolacja ;

jedna - przeciętność

Grupowy socjogram hierarchiczny.

Graficznym obrazem struktury grupy jest socjogram grupowy. Socjogramy grupowe przedstawiają strukturę wewnętrzną całej grupy. Najczęściej stosowanymi socjogramami są:

1. socjogram nieuporządkowany

2. socjogram kołowy

3. socjogram hierarchiczny

Socjogram hierarchiczny jest najbardziej czytelnym socjogramem, przydatnym zwłaszcza dla przedstawienia struktury większej grupy. Wybrałam ten typ ponieważ klasa liczy 36 osób. Aby uzyskać całokształt stosunków wewnętrznych panujących w grupie musiałam zbudować dwa oddzielne socjogramy dla każdego z kryteriów osobno.

W celu zbudowania socjogramu hierarchicznego rysujemy z boku kartki oś pionową wyskalowaną od zera do liczby określonej przez największą liczbę wyborów otrzymaną przez członka danej grupy. Na osi tej zaznaczamy kolejno, poczynając od zera liczby wyborów otrzymanych, tworząc w ten sposób odpowiednie poziomy socjometryczne.

Na powstałych w ten sposób poziomach socjometrycznych rozmieszczamy poszczególne jednostki w ten sposób, aby osoby wchodzące ze sobą w kontakt socjometryczny znajdowały się jak najbliżej odległości poziomej jedna od drugiej. Zaczynamy od nanoszenia osób , które otrzymały największą liczbę wyborów.

Informację odczytujemy z tabeli socjometrycznej. Na wykresie rysujemy strzałkę od osoby wybierającej do osoby wybranej.

Prawidłowość narysowania socjogramu sprawdzamy przez :

1. porównanie ogólnej liczby wyrysowanych wyborów w socjogramie z ogólna liczbą wyborów oddana przez całą grupę (odczytana z tabeli socjometrycznej)

2. sprawdzenie czy poszczególne osoby zostały umieszczone na właściwych poziomach socjometrycznych

3. sprawdzenie czy dla osób znajdujących się na poszczególnych poziomach wykreślono odpowiedni a liczbę wyborów właściwa dla danego poziomu

W wykonanym socjogramie wprowadziłam następujące oznaczenia:

:

1. chłopcy są oznaczeni kolorem żółtym,

2. dziewczęta kolorem niebieskim.

3. każdy uczeń oznaczony jest numerem, który posiada w dzienniku lekcyjnym.

4. Pary pierwszego wyboru kolorem czerwonym

5. Pary drugiego wyboru kolorem zielonym

6. Pary dalszego wyboru kolorem niebieskim

Analiza statusu socjometrycznego.

W badanej grupie każdy jej członek zajmuje jakąś pozycję socjometryczną Na podstawie tabeli oraz wykresu można powiedzieć, że „gwiazdą socjometryczną” w klasie III LO można określić osoby z nr 14 , nr 28 ,nr 10, nr 24, nr 7 i nr 26.

W przypadku osób z numerami 14, 28, 10 i 24 wskaźnik PW - O_x jest dodatni i w „skali akceptacji„ jest to silna akceptacja.

Osoba z numerem 26 ma wskaźnik PW - O_x ujemny wynoszący 0,03. W „skali akceptacji„ jest to silna polaryzacja.

Przykładowy rozkład statusów socjometrycznych dla klasy III LO wykonany wg tabeli Bronfenbrennera.

Kategoria	Podział (liczba wyborów pozytywnych)	Status socjmetryczny	Liczba osób	Numery osób badanych
I	8 i powyżej	Wysoki	5	7,10,14,24,28,
II	5-7	Powyżej przeciętnej	6	13,16,17,22,26,34,
III	4	Przeciętny	6	1,19,21,23,29,31,
IV	2-3	Poniżej przeciętnej	15	3,4,5,6,8,9,12,15, 25,27,30,32,33,35, 36
V	0-1	niski	4	2,11,18,20,

Tabela ta zawiera wielkości statusów socjometrycznych typowych dla danej sytuacji badawczej, tzn. przy określonej wielkości grupy ( grupa w granicach 10-50osób), danej liczbie kryteriów socjometrycznych (jedno, dwa lub trzy) i danej liczbie dozwolonych wyborów (od 1 do 5).

Dla każdej z tych sytuacji Bronfenbrenner obliczył wartość „średniego statusu” socjometrycznego oraz górną i dolna wartość krytyczną, tzn. odpowiadającą statusowi wysokiemu i niskiemu.

Socjogramy indywidualne

Często dla celów praktycznych nie jest konieczne sporządzanie pracochłonnych socjogramów grupowych, wystarczy sporządzenie dużo prostszych socjogramów indywidualnych. W oparciu o tabelę można sporządzić socjogram indywidualny dla wybranej osoby, uwzględniając dane dotyczące tylko tej jednostki.

Właściwa interpretacja tych socjogramów jest możliwa tylko z uwzględnieniem sytuacji w całej grupie.

Oznaczenia:

Wzajemny wybór pozytywny

Wybór jednostronny pozytywny

Osoba A wybiera B a osoba B odrzuca A

Wzajemny wybór negatywny

Jednostronny wybór negatywny

Indywidualny socjogram hierarchiczny

uwzględniający poziomy socjometryczne

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

Indywidualna karta socjometryczna

Odpowiednikiem socjogramu indywidualnego jest indywidualna karta socjometryczna.

Nazwisko i imię

klasa

Data badania

L.p. kryterium

Osoby, przez które uczeń został wybrany

Status własny ucznia (liczba wyborów otrzymywanych)

Osoby wybrane przez ucznia

L.p. kryterium

Nazwisko i imię

status

status

Nazwisko i imię

I II III IV V

Liczba osób przez które uczeń został wybrany.

Średni status

Średni status

Liczba osób wybranych przez dziecko

Analizując indywidualną kartę socjometryczną można stwierdzić , czy interesujący nas uczeń jest wybierany raczej przez osoby o niskim , czy wysokim statusie , ile osób ja wybiera, a także - kogo dana osoba dana jednostka darzy sympatia lub antypatią.

Porównując ze sobą karty socjometryczne tej samej jednostki w przeciągu pewnego czasu , uzyskujemy dane dotyczące zmian pozycji jednostki w grupie, dynamiki rozwojowej grupy itp.,

Opracowała: mgr inż. Ewa Woszczyna

Nauczyciel Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr1 w Brzesku

Bibliografia

Metody badań psychologicznych pod redakcją Lidii Wołoszynowej

Elementy metodologii badań psychologicznych Jerzy Brzeziński

- 5 -

Badania socjometryczne - Ewa Woszczyna

2

14

8

9

12

16

18

21

27

28

30

33

5

31

A

B

A

B

A

B

A

B

A

A

N - 1

PO_X=

Liczba osób odrzucających osobę X

N - 1

PW_X =

Liczba osób wybierających osobę X

Suma wyborów oddanych przez całą grupę

N

76

144

1

Liczba osób izolowanych

---