Modernizacja szkoły
Aktualnie spotyka się różnice w stylu i formach kształcenia. Wyłania się szkolnictwo prywatne, państwowe, szkoły początkowe, państwowe szkoły średnie i wyższe, edukacja w domu i inne formy kształcenia.
Szkoły społeczne pojawiły się w Polsce w latach 80-tych. Inicjatorzy tego pomysłu doszli do wniosku, ze najkorzystniejszym sposobem formalizacji będzie założenie towarzystwa, które mogłoby stanowić osobę prawną, zakładającą i prowadzącą pozapaństwowe placówki szkolne. W roku 1987 powstało więc Społeczne Towarzystwo Oświatowe. W MEN powołano zespół ds. Innowacji Pedagogicznych, a wraz z nim utworzył się klimat społecznego poparcia i oczekiwania, że szkoły te będą lepsze od państwowych. W 1993 działało w Polsce około 650 szkół niepublicznych, co stanowiło 2,5 % ogółu szkół.
Rusakowska i Jung - Miklaszewska twierdzą, że nazwę szkoła społeczna wprowadzono, nie określając zakresu znaczeniowego tego pojęcia. Nauczyciele tam zatrudnieni zdają się potwierdzać to przypuszczenie, gdyż ich próby definiowania tego pojęcia określić można mianem definicji projektujących. W postulowanym obrazie szkoły jako środowiska wychowawczego najważniejszą wydawać może się rodzina, bezstresowa atmosfera oraz dostosowanie nauczania do zainteresowań uczniów. Realia są takie, że placówki te, podobnie jak szkoły publiczne, maja poważne problemy finansowe, które są w stanie zdominować pozostałe aspekty życia. Prawda jest więc taka, mówi M. Szymański, ze „dopóki świat będzie wydawał 60 razy więcej na wyposażenie żołnierza niż na kształcenie dziecka - nie ma szans na zasadniczy postęp w tej dziedzinie.
W myśl nowych propozycji szkoły społeczne mogłyby stać się alternatywne, tzn. mogłyby stworzyć możliwość wyboru szkoły dostępnej nie tylko elitom finansowym. Alternatywność ta polegałaby też na tym, że celem wychowania i nauczania byłaby pomoc dziecku w tworzeniu siebie, a nie kształtowanie go wg określonego modelu. W tak pojmowanym systemie w kształceniu odnajdujemy miejsce na poszanowanie podmiotowości człowieka. Rzecznicy szkoły alternatywnej zmierzali do zbudowania szkoły innej od tej, która była dotychczas.
Cecha konstruktywna nowej szkoły ma być otwarcie na to co postępowe, twórcze, co pobudza uczniów do samodzielnej i samorzutnej aktywności poznawczej oraz rozwija i kształtuje ich zainteresowania, zaspokaja różnorakie potrzeby intelektualne i emocjonalne. Wszystko to w dobie dzisiejszej reformy szkolnictwa ma sprzyjać wielostronnemu rozwojowi dzieci i młodzieży. W takim układzie nauczyciel nie jest eksponowany tak jak w szkole tradycyjnej, nie mniej jego rola jest niezwykle istotna. On to właśnie operacjonalizuje ogólne cele nauczania oraz wychowania, dobiera odpowiednie metody i treści do ich realizacji, uwzględniając przy tym doświadczenie uczniów, ich możliwości i zainteresowania.
Ruch szkół alternatywnych jest dość zróżnicowany, świadczy o tym wielość odmian, z których się składa.
Przykład - odmiana północnoamerykańska - uważana jest za najbardziej radykalną. Za oficjalną podstawę tego typu szkolnictwa uznano psychologię Piageta. Każdy uczeń uczył się tu we własnym dla siebie tempie. W miejsce klas szkolnych utworzono ośrodki zainteresowań i specjalistyczne pracownie. W miejsce obowiązkowych przedmiotów wprowadzono interdyscyplinarne projekty. Proces nauczania - uczenia się dokonuje się bez jakiegokolwiek przymusu i presji wywieranej na uczniów.
Typy szkół / wybrane/
Szkoła jakościowej transgresji
Pojawienie się zróżnicowanych instytucji oświatowo- wychowawczych łączy się z wyodrębnieniem określonych dziedzin życia społeczno - zawodowego i kulturowego. Tworzone w takich układach szkoły zmieniały się i funkcjonowały w zależności od potrzeb i interesów społecznych, od rozwoju gospodarki, organizacji pracy, stylu zarządzania, nauczania czy też systemu komunikacji.
We współczesnym życiu wiedza stała się głównym nośnikiem sukcesu gospodarczego i poprawy jakości życia. Państwa, które poszerzają zasoby wiedzy i skutecznie nimi zarządzają, szybciej się rozwijają i działają skuteczniej. Radykalne zmiany zachodzą również w organizacji pracy i stylu zarządzania. Hierarchiczny model Taylora pojmujący mechanicznie stosunki pracy i podział pracy, preferujący kult ilości, wypierany jest przez organiczny i sieciowy model Toyoty. W koncepcji Toyoty organizacja jest systematycznie modyfikowana stosownie do występujących procesów i warunków pracy. Ciekawy jest zwłaszcza model Deminga /Plan - Wykonanie - Badanie -Działanie/ podobnie jak wcześniejszy model Shewarta. Odkrycia te stały się podstawą rodzącej się filozofii zarządzania jakością.
TQM - Totalne Zarządzanie Jakością.
Postępujące przemiany w gospodarce, organizacji pracy i stylu zarządzania wymuszają modernizację pracy szkół i zakładów pracy, uczenia się i korzystania z wiedzy. Permanentnej edukacji podlegać muszą nie tylko jednostki, ale i firmy, jeśli chcą zwiększać swoją wydajność, zyski i udział w rynku.
Tradycyjna szkoła mechanicznego wkuwania, wlewania: fasadowego oceniania i kontroli, a także przestarzałej organizacji wiedzie do frustracji i alienacji, do odłączenia się od współczesnego nurtu wiedzy i technologii.
Filarami współczesnej Szkoły Jakości według Bonstingla są:
zrozumienie relacji miedzy „dostawcami” i „klientami”;
stałe i osobiste zaangażowanie w ciągłe doskonalenie;
nastawienie na systemy i procesy;
silne i konsekwentne nastawienie na Jakość Totalną, przywództwo ze strony dyrekcji i władz.
System totalnej jakości proponuje szkołom odejście od nauczania i testowania na rzecz rozwinięcia takich procesów, które wspierają ciągłe doskonalenie się wszystkich osób zaangażowanych w pracę szkoły: uczniów, nauczycieli, dyrekcji, pozostałego personelu, rodziców i członków społeczności lokalnej.
Postulat tworzenia systemu jakościowej szkoły transgresyjnej w społecznościach tworzących mozaikę subkultur o zmieniającym się znaczeniu kultury ogólnej, dzielących się na zamknięte światy etniczne, terytorialne i zawodowe, tworzenie nowych jakości oraz ich przekraczanie zyskuje na znaczeniu nie tylko w pracy szkoły. Sztuka jakości życia codziennego jest ważna w okresie transformacji systemowej, w której z dnia na dzień zmieniają się potrzeby i zainteresowania ludzi, pewne profesje zyskują na znaczeniu, inne tracą, jeszcze inne zanikają. Poszerzają się obszary biedy, niedostatku, bezrobocia. Jednocześnie modernizowany jest system edukacji. W sytuacjach tych zaczyna zawodzić zdobyta wiedza i zawód, dotychczasowe umiejętności przestają wystarczać, by dalej uczyć się i żyć bezkolizyjnie. Posiadane umiejętności interpersonalne związane z właściwym odczytywaniem intencji ludzi, wykonywaniem zawodu, rozumienie systemu symboli i wartości, wzajemnym oddziaływaniem na siebie czy też twórczym rozwiązywaniem problemów zawodowych i publicznych odnoszących się do jednostek i grup społecznych, organizacji i instytucji są zawodne, prowadza bowiem do niemożności zrozumienia i deprawacji.
System jakościowej szkoły transgresji jest procesem trwających w czasie i przestrzeni wzajemnie określających się do sytuacji dydaktyczno - wychowawczych i opiekuńczych, w trakcie których uczestnicy zmieniają się, podlegają jakościowo złożonym procesom socjalizacji i edukacji.
Jakościowa percepcja rzeczywistości pozwala na aktywne nastawienie emocjonalne i intelektualne, podczas którego następuje rozumienie i definiowanie problemów. Procesy jakościowej edukacji przebiegają szybciej i sprawniej przy udziale aktywnych podmiotów oraz ich wzajemnych kontaktów, stanowią one ramy poznawania.
Szkoły ekologiczne
Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę, w jakim stopniu szkoła jest ekologiczna /czy są w niej wszystkie elementy szkoły ekologicznej, czy niektóre są mniej rozwinięte, a może niektóre nie występują wcale lub w niewielkim stopniu/.
Orientacja ekologiczna jest korzystna dla szkół. Jest to koncepcja modelowa, do której należy dążyć. Na dobrą sprawę wszystkie szkoły można uznać w pewnym sensie za społecznie ekologiczne czy środowiskowe.
2