REJ I KOCHANOWSKI O POWINNOŚCIACH CZŁOWIEKA POCZCIWEGO "Żywot człowieka poczciwego", jest traktatem parenetycznym podsumowującym życie Reja, napisanym pod koniec życia. Jest jakby filozoficznym testamentem i pożegnaniem ze światem jednocześnie. Zawarte są tu poglądy na temat życia i człowieka; oscylują między humanistycznym a średniowiecznym widzeniem istoty ludzkiej. Proponuje wzorzec człowieka poczciwego, ideał szlachcica- ziemianina, najważniejszą wartością jest cnota, rozumiana jako uczciwość, patriotyzm, życie w zgodzie z naturą (np. w zgodzie z odwiecznym rytmem pór roku). Poza tym porom roku przypisane są kolejne etapy życia. Wiosna to dzieciństwo i młodość, jest to czas kształtowania się, nauki, wychowania, zbierania pierwszych doświadczeń. Lato to wiek dojrzały, udział w życiu rodzinnym, politycznym i społecznym. Odpowiednie wywiązywanie się z tych obowiązków określa wartość życia człowieka poczciwego. Koniec to oczywiście starość, kiedy to przychodzi czas na podsumowanie życia, refleksje natury religijnej i moralnej. wracając do natury, w życiu ziemianina odgrywa ona kluczową rolę - jest on nierozerwalnie złączony z rytmem pór roku. Kieruje ona jego życiem, a w każda pora daje radość z powodu dobrodziejstw przyrody. (wiosna -pora sadzenia i siania, lato - radość z dojrzewających plonów, jesień - zbiera wspaniałe plony, zima to czas odpoczynku). Z wielkim kunsztem, radością i znajomością rzeczy opisuje Rej przyjemności płynące z życia na wsi. Poczciwość nie wynika z dziedzicznego czy nadanego tytułu, ale jest oparta na wewnętrznych przykazaniach moralnych i etycznych. Kochanowski prezentuje nam w pieśniach postawę człowieka żyjącego wg zasad epikureizmu i stoicyzmu, czyli głównie cieszenia się chwilą, korzystania z życia (ale z umiarem - Horacy), zachowywania powagi życia wobec tragedii i nieszczęśliwych wypadków losu. Uważa za niedopuszczalne zajmowanie się tylko dobrami doczesnymi. Za ważną rzecz w życiu człowieka uznaje oczywiście Boga w pieśni świętojańskiej o sobótce też zwraca uwagę na piękno i sielankowość życia na wsi, uznaje to sprawę wręcz archetypiczną.
RENESANSOWE NAWIĄZANIA DO ANTYKU Twórcą, który zdecydowanie najczęściej nawiązuje do antyku jest Jan Kochanowski. Większość jego utworów, prócz tego, iż gatunkowo należy do tych, uprawianych w antyku, zawiera liczne motywy, należące do tej epoki. Utworem, szeroko czerpiącym z antycznej tradycji jest "Odprawa posłów greckich". To nie tylko nawiązanie do starożytności poprzez zaczerpnięcie motywów i haseł, lecz także poprzez zachowanie reguł, typowych dla antycznej tragedii. Także we fraszkach dostrzec można nawiązania do kultury ubiegłych wieków. Zasadniczym, powtarzającym się motywem we fraszkach refleksyjnych jest postawa epikurejska. Doskonałym przykładem może być utwór "Do gór i lasów". Prócz nawiązań do haseł poeta sięga także do mitologicznych postaci. I tak w jego utworach przewijają się Orfeusz ("Na lipę"), Sybille i Proteus ("Do gór i lasów"). Poeta sięga także do antycznej koncepcji losu ludzkiego, przedstawianego w postaci jednego z rzymskich bóstw, boginki Fortuny. Równie wiele odwołań znaleźć można w "Pieśniach" Kochanowskiego. Również tu przewijają się antyczni bogowie: Fortuna („Nie porzucaj nadzieje”), Mars (Pieśń V "O spustoszeniu Podola") i faunowie (Pieśń świętojańska o Sobótce). Ponadto pojawiają się także postacie antyczne, czego przykładami mogą być Ikar i muzy (Pieśń XXIV "Niezwykłym i nie leda piórem obdarzony") oraz miejsca znane z Mitologii - Styks (Pieśń XXIV). Prócz sięgania do starożytnego epikureizmu, sięga także Kochanowski do horacjańskiego motywu "Exegi monumentum" i "Non omnis moriar". W Pieśni XXIV stwierdza, iż jest "Niezwykłym i nie leda piórem obdarzony", wyraża wiarę w to, iż nie pozostanie on nieznany lub co gorsza zapomniany. Prócz tych haseł sięga także do antycznej próby znalezienia "złotego środka", cudownej recepty na szczęśliwe życie. Dla Kochanowskiego wartością taką wydaje się być umiar we wszystkim, czego człowiek się podejmuje. Prócz sięgania do motywów i postaci antycznych, poeta nawiązuje do tej epoki niemalże bezpośrednio - poprzez swą próbę tłumaczenia Pieśni Horacego. W Pieśni II („Serce roście patrząc na te czasy”) poeta nawiązuje do słynnych filozofów starożytnych, takich jak Platon, Sokrates czy Epikur. Tak jak oni, podejmuje on problem szczęścia. Odniesienia do antyku dostrzec można także w "Trenach". I tu znaleźć można odwołania do postaci starożytnych myślicieli, takich jak Heraklit czy Symonides. I także tutaj dostrzec można postacie wywodzące się z mitologii, m.in. Persefonę i Charona. W "Trenach" odnajdujemy motyw wysp szczęśliwych, zaczerpnięty z tradycji antycznej.