1.Na czym polegała oryginalność pedagogiki Wolfanga Ratkego?
W swojej dydaktyce wyróżnił dziewięć głównych zasadach, które wyprowadzał z filozofii Franciszka Bacona. Kładł w niej nacisk na dostosowanie programu i metod nauczania do naturalnych okresów rozwoju umysłowego dziecka oraz na uwzględnianie w procesie nauczania naturalnych zmian zachodzących w umysłach uczniów w czasie nauki szkolnej. Każda rzecz, której dziecko się uczy - brzmiała jedna z zasad - musi być dokładnie rozumiana. Należy więc uczyć dzieci najpierw języka ojczystego, a dopiero później łaciny i innych obcych języków. Dziecko w języku ojczystym powinno dobrze poznawać wszystkie używane pojęcia (znaczenie słów) i idee. W związku z tym dzieci mają się uczyć gramatyki nie przez wykuwanie jej na pamięć, ale przez lekturę utworów, w czasie której nauczyciel ma zwracać uwagę uczniów na występujące w tekście gramatyczne formy i wyrażenia. Ratke żądał także całkowitego zaniechania w nauczaniu jakichkolwiek form przymusu i kar cielesnych. Natura - argumentował - nie znosi żadnego gwałtu, wszystko w niej dokonuje się dobrowolnie i opiera na własnej chęci. Nie wolno więc zmuszać uczniów do uczenia się czegokolwiek przy pomocy rózgi. Szczególny nacisk kładł na naukę ze zrozumieniem. Doświadczenie wskazuje - dowodził - że nauka bez zrozumienia, na pamięć, osłabia rozwój umysłu ucznia i zabija inteligencję. Cała nauka szkolna powinna dokładnie wyjaśniać uczniom wszystkie pojęcia i reguły na konkretnych przykładach i dążyć do tego by uczeń dokładnie rozumiał to, czego się uczy, by rozpoczynał naukę od gruntownego poznawania pojęć realnych rzeczy, by wszystko czego się uczy opierało się na metodzie indukcyjnej oraz na samodzielnych doświadczeniach i badaniach. W ten sposób zdobyta wiedza staje się osobistym dorobkiem ucznia, rozwija jego sąd i uczy samodzielnego myślenia.
2.O czym pisał Komeński w „Wielkiej Dydaktyce” i jaki był jego związek z Polską?
„Wielka dydaktyka” składa się z 33 rozdziałów podzielonych na cztery części. We wstępie autor „maluje” nędzny stan oświaty i wychowania młodzieży. W części I - omówił: pedagogikę ogólną; tu pisze o celu, istocie i możliwościach wychowania oraz o potrzebie właściwego porządku w urządzaniu szkół opartego na zasadach dyktowanych przez naturę; w części II - rozwinął swój system dydaktyki ogólnej i dydaktyk szczegółowych; w części III - pisał o zasadach wychowania religijno-moralnego, społecznego i o karności szkolnej,w części IV - uzasadnił szczegółowo plan organizacji szkół. Całość rozważań zamykają uwagi o potrzebie zapewnienia szkołom dobrych nauczycieli, godziwego ich uposażenia i opracowania dla uczniów dobrych podręczników. W 1618 r. wybuchła w Czechach wojna 30-letnia. Nowy król Czech i Węgier, Habsburg, arcyksiążę Ferdynand w 1820 r. w bitwie pod Białą Górą rozgromił czeskich protestantów. Ci protestanci, którzy nie chcieli przejść na katolicyzm zostali wypędzeni. Część - udała się na Węgry, do Siedmiogrodu (Sarospatak) inni z Komeńskim (w 1628 r.) udali się do Polski, do Leszna Wielkopolskiego, gdzie już od wielu lat mieszkała liczna grupa braci czeskich. Wielkiej pomocy materialnej udzielił im wojewoda wielkopolski, Rafał Leszczyński, który powierzył Komeńskiemu przebudowę Gimnazjum w Lesznie. Komeński od 1641 r. bierze udział w życiu politycznym. Działa w interesie braci czeskich. Wyjeżdża do Anglii i Szwecji, jest sympatykiem króla Karola Gustawa i dlatego przenosi się do Elbląga. Kiedy powołano go na biskupa, wraca w 1648 r. do Leszna. Wówczas nawiązuje bliskie stosunki z Krzysztofem Opalińskim. Wg jego planów w 1650 r. urządza Gimnazjum w Sierakowie.
3.Jaki był zakres programu wychowawczego szkiły macierzystej i program kształcenia w szkole elementarnej Komeńskiego? Całe wychowanie przedszkolne (szkoła macierzyńska) ma być dostosowana do potrzeb rozwojowych dziecka. Widzieć w nim trzeba nie to, czym jest teraz, ale to - czym będzie w przyszłości. Rodzice najczęściej troszczą się o ich właściwe odżywianie, ubieranie, a także o ruch i zabawy, które mają sprzyjać ogólnemu rozwojowi fizycznemu i hartować odporność biologiczną ciała. Z taką samą troską winni dbać o wykształcenie ich duszy, o rozwój moralny. Najwięcej wagi przykładać jednak powinni na wychowanie umysłu i charakteru. Komeński obmyślił więc dla szkoły macierzyńskiej odpowiedni zakres wiadomości z przyrody, astronomii, geografii i innych nauk, a także zebrał wskazówki jak ćwiczyć rozum i jak wychowywać dzieci w tym wczesnym wieku. Ważną rolę edukacyjną miały pełnić starannie dobrane bajki, opowiastki i różnorodne zajęcia, a więc zabawy i zabawki dziecięce. Od 4 roku dziecko powinno zajmować się robótkami ręcznymi, budowaniem (z klocków, z piasku, gliny) i jak najwięcej rysować (kredą, węglem). Winno słuchać muzyki i uczyć się łatwych piosenek, które kształtują usposobienie dziecka. Powinno także uczyć się wyraźnego mówienia i właściwego akcentowania wyrazów. Wychowanie moralne należy oprzeć na przykładzie i na popędzie dzieci do naśladownictwa. Do tego trzeba dołączyć króciutkie pouczenia, a jeżeli trzeba - także kary.Nie zasługują na pochwałę rodzice, którzy dzieciom pozwalają na wszystko i chowają je bez rózgi. W sercu dziecka rosną chwasty i trzeba je w porę wcześnie wyrwać.Od pierwszych lat życia trzeba rozwijać w dzieciach takie cnoty jak: umiarkowanie, czystość, posłuszeństwo, miłość i dobroczynność oraz usłużność i grzeczność, a także uczyć bojaźni bożej (przez wczesne przyzwyczajanie dziecka do czynności religijnych). Od 4 roku trzeba uczyć dziecko na pamięć katechizmu. Podobne zalecenia formułował wobec szkoły elementarnej (szkoły języka ojczystego). Była ona potrzebna wszystkim: tak chłopcom, jak i dziewczętom, bez względu na majątek i stanowisko społeczne rodziców. Program nauczania miał charakter ogólny, wszechstronny i stanowi pewną całość, zwłaszcza ważną dla tych, którzy na niej swoją edukację zakończą, więc ma im wystarczyć na całe życie. Program nauki szkolnej obejmował: język ojczysty, czyli: naukę czytania pisma i druku (do biegłości), pisanie kształtne i gramatycznie poprawne; rachunki - na pamięć i na liczydle; początki geometrii (mierzenie długości, szerokości, wysokości i odległości; śpiew pospolitych pieśni; religia - obejmująca katechizm, historię biblijną, naukę obyczajową opartą na przypowieściach i przykładach oraz naukę psalmów na pamięć i śpiewanie pieśni; wiadomości o stosunkach społecznych, gospodarczych i państwowych, umożliwiających zrozumienie prostych zjawisk życia codziennego; zarys historii powszechnej; główne wiadomości z geografii, o budowie wszechświata, o kuli ziemskiej, a z geografii politycznej dokładniej o Europie i najdokładniej o własnej ojczyźnie; ogólne wiadomości o rzemiosłach.W programie tym brakowało tylko (w porównaniu ze współczesną szkołą) wiadomości z nauk przyrodniczych. Szkoła elementarna powinna być w każdej gminie, a nawet w każdej wiosce, by wszystkim dzieciom, bez względu na płeć dać stosowną edukację.
4. Koncepcja wychowania gentelmana w „Myślach o wychowaniu”J.Locke'a
Rady pedagogiczne Locka, zawarte w „Myślach” adresowane były do dzieci należących do wyższych stanów, wychowywanych w domu, , a nie w szkole publicznej. Wyraził w nich wiele myśli, które przeciwstawiały się dotychczasowemu, klasycznemu kształceniu, torowały drogę nowemu wychowaniu. Zarysowany przez niego model wychowania gentlemana, zyskał sobie uznanie w wyższych sferach nie tylko w Anglii. Locke całą pracę pedagogiczną rozłożył na trzy wielkie działy obejmujące troskę o zdrowie, o charakter i wiedzę. Zdrowie - to prawidłowo organizowane wychowanie fizyczne, oparte na zasadzie hartowania ciała, które jest niezbędne dla ducha. „Zdrowy duch w zdrowym ciele” - jest to zwięzła formuła szczęśliwego człowieka. Stąd wypływała troska o zdrowie, o prawidłowe odżywienie, ubieranie się, o sen i odpoczynek. Wszystkie te czynniki muszą być traktowane poważnie. Wychowanie fizyczne winno być zgodne z rozwojem naturalnym. Chłopiec ma mieć dużo swobody, winien często przebywać na powietrzu, na słońcu, biegać boso, z gołą głową, przyzwyczajać się do zimna i gorąca oraz jeść proste potrawy; Charakter - czyli wychowanie moralne ma być oparte na honorze; na szacunku dla siebie, dla swej osobistej godności. Wprawdzie wychowanie fizyczne jest pierwsze, ale wychowanie moralne ma górować, tak rozmiarami, jak i gruntownością nad całym procesem wychowania. Ono ma nauczyć wychowanka pełnej i samodzielnej odpowiedzialności za wszystkie swoje czyny. Dążąc do tego by dziecko nauczyło się samo rządzić potrzebuje czterech rzeczy: cnoty, roztropności, grzeczności i wiedzy.Ideał moralny Locke`a nie jest nadmiernie wysoki. Jego wychowanek nie dąży do bohaterstwa, lecz powinien być przede wszystkim uczciwym człowiekiem, który drugiemu nie szkodzi, sam umie sobie radzić w życiu oraz dbać skutecznie o swoje szczęście. Cnota uczciwości powinna w życiu zapewnić człowiekowi powodzenie i uformować zdrowy charakter. W wychowaniu moralnym nie należy tępić śmiałości dzieci, ich żywotności ani obrotności; nie zmuszać je do zbyt wielkiej uległości, nie nadużywać wobec nich przymusu, a zwłaszcza nie stosować kar fizycznych. Bicie najczęściej powoduje jeszcze większe zło, wywołuje otępienie i pozorną uległość.Zamiast kary opartej na przemocy fizycznej, większą korzyść wychowawczą może przynieść wstyd, obawa przed ośmieszeniem sięCały system wychowawczy Locke`a opiera się na zasadzie, że dziecko ma być „traktowane serio”, jako człowiek, jako istota rozumna. Podkreślał więc, że dziecko - to osoba, która ma swoje prawa, że należy mu się nie tylko opieka, ale i względy, że ma swoją osobistą godność. W edukacji moralnej zalecał postępowanie z dzieckiem tak, jak z poważnym, dorosłym człowiekiem. Tylko w ten sposób wyrobić w nim można honor, który jest głównym moralnym mechanizmem jego czynności.Warunkiem skuteczności całej tej taktyki jest jednolita postawa całego otoczenia wobec dziecka, nawet służby. Z pośród wad, które bezwzględnie trzeba wytępić jest: kłamstwo, wynoszenie się ponad kolegów, przesadna miłość własna, płaczliwość i skłonność do okrucieństwa. Wychowanie umysłowe zepchnął Locke na ostatni plan. W tym tkwiła rewo-lucyjność jego teorii wychowania. Nauka potrzebna jest tylko ze względów praktycznych, do pracy w jakimś zawodzie, do opanowania umiejętności konwersacji i obcowania w dobrym towarzystwie. Wiedza sama w sobie nie ma wartości wychowawczych. Dla gentlemana polor ma większą wartość od rzeczywistej wiedzy.Nie jest konieczne, aby młody gentleman miał doskonałą erudycję; wystarczy aby nabył ogólnego pojęcia o naukach zaczerpniętego z jakiegokolwiek podręcznika. Jeśli natomiast chce się poświęcić nauce, to musi studiować samodzielnie i przykładać się do wybranych nauk. Locke nie był przeciwny studiom i nie lekceważył nauk, ale nie musiały być one poprzedzane, jak dotąd, wieloletnią nauką łaciny i greki.Program nauk dla młodego, dobrze urodzonego chłopca obejmował: dobre opanowanie umiejętności czytania i pisania w języku ojczystym; znajomość języka ojczystego powinna górować nad innymi naukami. W nim trzeba umieć pisać listy oraz pięknie i poprawnie się wypowiadać. Z innych języków dla Anglika najpotrzebniejszy jest język francuski. Z ćwiczeń praktycznych zachwalał taniec, jazdę konną i władanie bronią (ze względu na ich użyteczność). „Szermierka i jazda konna stanowią tak ważną część wychowania, że zaniedbanie ich uchodziłoby za wielką lukę”. Locke odradzał uczenia wszystkich muzyki i sztuk plastycznych, bo są mało użyteczne i pochłaniają wiele czasu. Zajmować się nimi powinni tylko ci, którzy mają w tym kierunku widoczne zdolności.
5. Na czym polegała oryginalnośc poglądów pedagogicznych J. J Rousseau? każdy ustrój ogranicza wolność jednostki; narzuca jej więzy i wytwarza nierówność między ludźmi.Ponieważ równość jest najwyższym prawem ludzkim, przeto nierówność jest największym złem. Odkąd powstało społeczeństwo - odtąd są panowie i niewolnicy, władcy i poddani, bogaci i ubodzy. Zło - zaczęło się od najpierwszego kroku uspołecznienia, od chwili powstania własności. Z nią skończyła się równość, a z równością zgoda. Poglądy Rousseau cechuje również wroga postawa wobec intelektualizmu. Szczególną zdolność człowieka widział nie w rozumie, ale w uczuciu - w sercu. Nimi więc należy się zawsze kierować. Prawdziwa wartość człowieka leży nie w rozumie lecz w sercu; a Naturalną etykę i religię należy więc oprzeć nie na rozumie, ale na sercu. Odrzucając dziedziczność, odrzucał pogląd o złośliwości natury dziecka, że trzeba ją przełamywać represjami. Jeśli dziecko z natury swej jest dobre, to złe skłonności rozwijają się dopiero później, pod wpływem złego otocznia i złego wychowania. Czyli społeczeństwo, jego kultura i cywilizacja psuje dzieci. Stąd wynika, że dziecko wychowywać trzeba zgodnie z jego naturą. Wychowanie naturalne opiera Rousseau na dwóch pedagogicznych zasadach:
Wychowanie ma być negatywne; ma pozwalać na swobodne rozwijanie się natury ludzkiej w dziecku; ma oddalać wszystkie wpływy zewnętrzne i nie dopuszczać do jakichkolwiek ograniczeń swobodnego biegu natury.
Wychowanie musi być progresywne, dostosowane do naturalnego, swobodnego (fizycznego i psychicznego) rozwoju dziecka.
Każdy okres jego życia ma swoje właściwości.
Rousseau mówiąc o psychologii dziecka, wyróżnił cztery okresy rozwojowe, charakteryzującesię swoistymi cechami duchowymi:
niemowlęctwo - do mówienia
dzieciństwo - do 12 roku życia
chłopięctwo - do 15 roku życia
młodzieńczość - do 20 roku życia.
W dwóch pierwszych najważniejsze jest rozwijanie zdrowia i zmysłów; w trzecim - kształcenie umysłu, a w czwartym - wychowanie moralne.
Niemowlęctwo. Wychowawcami są rodzice. Dziecku trzeba dać jak najwięcej swobody ruchu. Jeszcze większą troskę niż o zdrowie, trzeba zwrócić na wychowanie moralne dziecka. Na każdym miejscu powinno je spotykać ciepło i życzliwość. Dzieciństwo. Aby zostawić naturze swobodę działania Strona moralna wychowania polegała na tym, aby zabezpieczyć jego serce od złego, a umysł od błędu. Żadnych nakazów (np. czynienia dobrze); słowa: słuchać, rozkazywać, obowiązek, posłuszeństwo - miały być z procesu wychowawczego wykreślone.Tak należy wychowywać, aby dziecko samo korygowało swoje postępowanie, by w sposób naturalny ponosiło karę za niewłaściwe zachowanie.W tym okresie nie ma mowy o jakiejś regularnej nauce. Chłopięctwo. („Najdroższy okres życia”). teraz można przystąpić do nauki. W trzy lata ma w pełni rozwinąć swoją inteligencję. Dobór nauk zależy od ich użyteczności i skłonności (zainteresowań) chłopca. Młodzieńczość. Teraz, od 15 roku życia, dochodzą nowe pierwiastki: wychowanie moralne.Rousseau nie uznawał wpływu rozumu na charakter. Moralność wg niego jest wyłącznie uczuciowa, a jej źródłem są tkliwe popędy serca ludzkiego. Rousseau zajmuje się wychowaniem kobiety „Zadaniem kobiety jest być żoną i matką. Stąd wyprowadza zasady jej wychowania.Jako przyszła żona, tak musi być chowana, aby podobała się mężczyźnie, by umiała spełniać swoje względem niego obowiązki. Aby móc kierować życiem rodzinnym - sama musi być chowana na łonie rodziny (a nie w samotności, w klasztorze). Jako skazana na uleganie autorytetowi męża - ma być wychowana od wczesnej młodości w duchu religijnym. Ma być kształcona praktycznie. Przed małżeństwem powinna poznać światowe życie, salony, bale, teatr
6.Jaka była geneza powstania KEN?
Próby reformy i podniesienia stanu oświaty szlacheckiej podjęte zostały w połowie XVIII wieku przez:
Stanisława Konarskiego, prowincjała pijarów polskich, który dokonał też reformy szkolnictwa tego zakonu;
za przykładem pijarów szły inne nauczające zakony (teatyni, jezuici, bazylianie).
Ale najpiękniejszym i najbardziej postępowym przejawem tego odradzania się oświatowego stała się dopiero w ostatniej ćwierci stulecia działalność Komisji Edukacji Narodowej.W połowie XVIII stulecia coraz silniejszy był w Polsce obóz „postępu" zmierzający do gruntownej reformy ustroju Rzeczypospolitej:
przeciwdziałania anarchii magnackiej,
zniesienia liberum veto,
odnowy roli sejmu jako „stanowiciela i egzekutora każdego prawa" itd.
W opinii też obozu postępu, jeśli Polska miała się odrodzić i przejść do nowych form ustrojowo-gospodarczych, musiała m.in. zerwać z wychowaniem zakonnym i kościelnym na rzecz wychowania państwowego. Już znani ówcześni reformatorzy szkolnictwa francuskiego (L. de La Chalotais czy B. Rolland) podobnie wyraźnie stali na stanowisku, że:
duchowieństwo należy odsunąć od szkól i zarządzania szkołami i że
system edukacji, jako fundament państwa, musi podlegać prawodawstwu i administracji państwowej.
Te tendencje do sekularyzacji szkolnictwa u nas można śledzić na przykładzie działalności Komisji Edukacji Narodowej, instytucji szczególnie wysoko ocenianej i przez badaczy obcych (A. Jobert). Kiedy mianowicie w 1773 roku papież Klemens XIV pod naciskiem opinii publicznej kasuje zakon jezuitów i w związku z tym następuje zamknięcie licznych kolegiów jezuickich, obradujący w tym czasie sejm dochodzi do wniosku, iż w celu dokonania organizacji nowego systemu edukacji należy powołać specjalny urząd i że na cele oświatowe trzeba przeznaczyć wielkie majątki zniesionego zakonu. Tak, w dniu 14 października 1773 roku zostaje powołana do życia przez sejm Rzeczypospolitej - jako dość naturalna konsekwencja rozwoju ekonomicznego i ideologicznego Polski XVIII wieku - Komisja Edukacji Narodowej, pierwsza w Europie centralna publiczna magistratura szkolna, nie podległa żadnemu ministerium, lecz zależna wprost od sejmu.
7.Na czym polegała istota reformy szkolnej Ken i główne osiągnięcia reformatorskie Ken.
Komisja - mimo silnego oporu elementów konserwatywnych i klerykalnych - choć nie zawsze konsekwentnie, to jednak wyraźnie zmierzała do stworzenia uhierarchizowanego jednolitego systemu szkół ludowych, średnich i wyższych, czyli wzajemnego powiązania tych szkół tak pod względem programowym, jak i organizacyjnym, systemu świeckiego, który stawał się niezbędny dla rozwijającego się nowego układu społeczno-ekonomicznego i społeczno-politycznego oraz nowych w tym zakresie potrzeb. Szkoły powinny przygotowywać obywateli zdolnych do podjęcia pracy nad przeprowadzeniem w kraju reform politycznych i gospodarczych. Wielką pomocą dla Komisji było utworzone w 1775 roku Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, rodzaj doradczego wydziału naukowo-pedagogicznego Komisji. Podstawowe ustawy i przepisy szkolne Komisja wydała w latach 1781 i 1783. Tak więc Komisja:
przeprowadziła generalną reformę szkolnictwa wyższego, czyli tzw. szkół głównych uniwersytetów w Krakowie i Wilnie.Szczególne zasługi położył pod tym względem Hugo Kołłątaj. Uniwersytety stawały się nie tylko najwyższymi szkołami, lecz i ośrodkami badań naukowych, tak w dziedzinie nauk matematyczno-przyrodniczych, jak i humanistycznych. Poglądy Komisji Edukacji Narodowej na rolę nauki w życiu społeczeństwa, na konieczność wiązania badań naukowych z życiem i potrzebami narodu najlepiej ujmował Stanisław Staszic;
zorganizowała na nowo i w nowym duchu szkoły średnie, zwane wydziałowymi. Nowy program, bardziej przystosowany do życia, obejmował m.in.: język polski i języki obce ze znacznym ograniczeniem ładny, przyrodę, matematykę, fizykę, chemię, geografię, historię i tzw. naukę moralną, która m.in. zaznajamiała z położeniem kraju i uczyła, jak stać się dobrym obywatelem i pożytecznie służyć ojczyźnie. Szkoły średnie podlegały uniwersytetom;
doceniając wagę zawodu nauczycielskiego Komisja tworzy osobny stan nauczycielski, zwany stanem akademickim, świecki i zapewnia mu uniwersyteckie wykształcenie w seminariach akademickich przy szkołach głównych;
tworzy także seminaria nauczycielskie dla nauczycieli szkół parafialnych. Albowiem postępowa była działalność Komisji i na polu oświaty dla ludu;
szkoły parafialne po raz pierwszy stają się w szerszym zakresie dostępne dla dzieci chłopskich. W przepisach dla nauczycieli Komisja wyraźnie stwierdza, że dzieci można tylko wyróżniać za pilność i zalety charakteru (nie za urodzenie), bo „dzieci szlacheckie, równie jak chłopskie, są tylko dzieci". W szkole parafialnej uczono czytania i pisania po polsku, rachunków oraz - pod wpływem prądów fizjokratycznych - zajęć ogrodniczych i rolniczych; pod wpływem jednak nacisku grup konserwatywnych Komisja musiała cofnąć się nieco ze swoich dążeń do rozbudowy sieci szkolnictwa elementarnego i zrównania dzieci chłopskich ze szlacheckimi i mieszczańskimi. Został wprowadzony podział szkół elementarnych na tzw. większe i mniejsze, który to podział zastrzegł szkoły większe wyłącznie dla mieszczan, zaś szkoły mniejsze dawały tylko tyle niezbędnych wiadomości, ile ich było potrzeba do podniesienia wydajności pracy pańszczyźnianej, i przeznaczone były dla dzieci chłopskich;
przy pomocy Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych Komisja zaczęła wydawać podręczniki do nauki szkolnej, niektóre na bardzo wysokim poziomie, jak np. „Elementarz dla szkól parafialnych", „Gramatykę Języka polskiego", podręczniki matematyki, przyrodoznawstwa, logiki itd.;
z edukacją umysłową i moralną Komisja powiązała w sposób ścisły wychowanie fizyczne, ćwiczenia i gry ruchowe na świeżym powietrzu oraz ćwiczenia przydatne do służby wojskowej;
wreszcie, jakkolwiek dziewczęta nie były objęte szkołami, to jednak Komisja zaczęła troszczyć się także o ich wychowanie, przeciwstawiając się modnemu wychowaniu „francuskiemu", a nakazując wychowywać dziewczęta tak, aby wiedziały, że „kobieta nie na to jest stworzona, aby być nieczynną częścią narodu".
Komisja Edukacji Narodowej pracowała przez dwadzieścia lat (do ostatecznego upadku Rzeczypospolitej). Z jej szkół wyszło wielu światłych i postępowych ludzi - reformatorów feudalnej Rzeczypospolitej. Na tradycjach zaś Komisji Edukacji Narodowej opierało się wiele późniejszych postępowych polskich poczynań oświatowych w okresie porozbiorowym. Komisja Edukacji Narodowej i jej spuścizna stały się „chlebem macierzystym" oświaty polskiej.
8.Jaki był główny cel kształcenia i wychowania szkoły elementarnej Pestalozziego?
Uważał, że:
celem wychowania jest rozwój i wyrobienie wewnętrznych sił natury ludzkiej;
do wykształcenia mają prawo wszyscy ludzie;
podłożem wychowawczym, na którym ma się rozwijać prawdziwe człowieczeństwo jest rodzina;
szkoła ma umacniać i kontynuować działalność wychowawczą rodziny;
ma mieć kierunek ogólnokształcący a nie zawodowy;
jej celem ma być dążenie do harmonijnego rozwoju wszystkich naturalnych sił i zdolności dziecka, czyli: głowy, serca i ręki.
Plan nauki w szkole w Burgdorf obejmował:
1. Język ojczysty (niemiecki i francuski); przed przystąpieniem do czytania dzieci uczył mówić, słowem ćwiczył dzieci w mówieniu, w rozwijaniu ich słownictwa i właściwym używaniu wyrazów;
posługując się „ruchomym alfabetem”, uczył Pestalozzi nazw poszczególnych liter, sylabizowania, a potem zbiorowego czytania krótkich wyrazów. W nauce pisania wielką rolę odgrywały swobodnie wykonywane przez uczniów rysunki.
Rachunki, zaczynano od liczenia kamyków, listków itp. konkretnych przedmiotów oraz liczenie kresek na tabliczce. Najchętniej rachowano ustnie; przyzwyczajano ucznia, aby zawsze wyobrażał sobie liczby jako zbiory kresek lub konkretnych przedmiotów. Do nauki 4 działań, a zwłaszcza dzielenia i mnożenia, służył rysunek kwadratu, który dzielono na równe części i porównywano otrzymane wielkości.
Nauka historii naturalnej.
Nauka geografii - również odwoływały się do realiów, do posługiwania się przedmiotami, rycinami i mapami (szkicami).
Ich uzupełnieniem była gimnastyka, muzyka i rysunki.
Każda lekcja trwała najwyżej godzinę. Od następnej oddzielona była krótką rekreacją. Ostatnia lekcja opierała się na dowolnej pracy ucznia, wynikającej z jego upodobań, uzdolnień i zainteresowań.Dyscyplina była łagodna, a kary należały do rzadkości. W nauczaniu panowała ogromna swoboda; dzieci śmiały się i hałasowały. Dla zewnętrznego obserwatora izba szkolna przedstawiała niezbyt budujący obraz, ale wyniki nauczania były zaskakująco szybkie i wysokie. Dzieci zadziwiały samodzielnością i gruntownością wiedzy oraz umiejętnością jej praktycznego zastosowania.
Poglądy pedagogiczne
Wyłożył je w sposób luźny, na tle swoich przeżyć biograficznych. Uważał, że punkt ciężkości pracy wychowawczej leży w dziecku, w jego naturalnych siłach, zdolnościach i skłonnościach. Wychowanie ma być zgodne z naturą, z jej siłami rozwojowymi. Te wszystkie siły i zdolności trzeba ćwiczyć metodycznie, tzn. powoli, uważnie, systematycznie, bez luk, przez przekazywanie mu odpowiednio dobranego materiału. Nauczanie ma opierać się na metodzie poglądowości, ma być zgodne z rozwojem psychicznym dziecka. Pojętność umysłu dziecka jest ogromna, pod warunkiem, że nauczanie przebiega zgodnie z trzema naturalnymi stadiami poznania.
Wyróżnić w nim możemy trzy stadia:
1. ostrzeganie wybranego przedmiotu (tego jednego),
2. dokładne ogarnięcie jego znamion (przy pomocy różnych zmysłów),
3. nazwanie go, określenie stosownym słowem lub pojęciem.
9.Określ istotę stopni formalnych Herbarta i wymień główne idee moralne jego etyki
Etyka
Jego etyka wyróżnia 5 idei moralnych:
Idea wewnętrznej wolności - to zgodność woli z oceną etyczną, to nakaz moralny: „jeżeli chcesz osiągnąć wolność wewnętrzną, to postępuj zgodnie ze swoimi przekonaniami”
idea doskonałości - zachęca wolę do rozwijania jej siły, wytrwałości i odwagi
idea życzliwości - ma charakter społeczny, jest nakierowana na innych; mówi o jakościowym
stosunku człowieka do innych ludzi
idea prawa - dotyczy sporów, poszukiwania zgody; występuje wtedy, gdy np. dwie wole (lub więcej) roszczą sobie pretensję do tego samego przedmiotu
idea słuszności - wymaga uznania cudzej krzywdy i domaga się jej naprawy, zadość uczynienia.
Drugim ważnym członem etyki Herbarta była nauka o ideach, o pojęciu cnoty, obowiązku i pokory (ta wiąże się z religią zbudowaną na poczuciu zależności człowieka od przewyższającej go potęgi, np. prawa, państwa, natury).stopnie formalne :jasnośc, kojarzenie, system , metoda. Nauczanie zgodne z koncepcja tych stopni formalnych miało przebiegać od wyobrażeń do pojęć od pojęć do umiejętności miło na celu rozwijanie u uczniów umiejętności teoretycznych.
10.po krótce poglądy pedagogiczne Adolfa Diesterwega, H. Spencera,G.Kerschensteinera i J. Deweya?
Herbert Spencer Zaniepokojony i zdezorientowany różnorodnością i pomieszaniem celów wychowawczych w jego czasach, szukając wspomnianych kryteriów, znalazł je w utylitaryzmie i myśli ewolucyjnej. Stawiając pytanie, jak żyć pełnią życia, a przecież wychowanie - jego zdaniem - powinno do tej pełni i sukcesu w życiu przygotowywać, porządkuje cele wychowania według tego, jakie mają znaczenie dla istnienia i powodzenia jednostki i społeczeństwa. Wychowanie musi nauczyć sztuki zachowania siebie samego przy życiu, musi nauczyć sztuki zdobywania środków do żyda, musi przygotować do małżeństwa i wychowania własnych dzieci, musi przygotować do pełnienia obowiązków społecznych i politycznych, musi wreszcie (ale to na końcu) rozwijać zdolności korzystania z przyjemności kultury (sztuki, literatury itp.). Odpowiednio do tego powinien być opracowany program wykształcenia. Nic też dziwnego, że Spencer (a znany jest jego wpływ na rozwój tzw. pozytywizmu) stał się najbardziej radykalnym krytykiem wykształcenia klasycznego (literackiego) i rzecznikiem kształcenia realnego, opartego na kulturze naukowej i wyrabiającego sprawności życiowo użyteczne. W pełni oryginalna myśl pedagogiczna Georga Kerschensteinera zarysowała się po 1895 r. Za podstawową sprawę uznał potrzebę przebudowy szkolnictwa ludowego. W 1900 r. wprowadził do tych szkół nowy program nauczania. Poza religią, która leżała w gestii Kościoła, cały program nauki szkolnej sprowadził do czterech grup przedmiotowych:
1) nauka języka ojczystego - obejmowała ćwiczenia w mówieniu, naukę o języku oraz czytanie i pisanie;
2) „realia” - obejmowały naukę o rzeczach, poznawanie swojszczyzny (najbliższego otoczenia - Heimatkunde), geografię, historię i przyrodo-znawstwo (w kl.V-VI), przechodące w naukę fizyki i chemii (w kl. VII i VIII) w laboratoriach;
3) rachunki i geometrę;
4) „umiejętności” - obejmujące kaligrafię, rysunki, śpiew, gimnastykę oraz roboty ręczne w specjalnie urządzonych warsztatach (dla dziewcząt w kl. VIII dochodziła nauka gotowania).
We wszystkie przedmioty starał się tchnąć nowego ducha. W przeciwieństwie do starej herbartowskiej szkoły, materiał nauczania nie był obfity. Miano w ten sposób zdobyć czas na umożliwienie młodzieży obserwowania zjawisk przyrody, na rysowanie w plenerze i z natury; na eksperymentowanie w laboratoriach, na wykonywanie robót ręcznych w dobrze wyposażonych warsztatach oraz na organizowanie (podczas wakacji) wycieczek po kraju. Słowem nauka opierać się miała na aktywności ucznia.
Kerschensteiner stając się gorącym rzecznikiem kształcenia zawodowego młodzieży uważał, że zadaniem szkolnictwa zawodowego jest przygotowanie absolwentów do pracy zawodowej tak, aby w życiu po szkolnym byli użytecznymi ludźmi. „John Dewey, wybitny amerykański uczony (1859-1952) zajmował się filozofią, socjologią i pedagogiką. Już w końcu XIX w. nawoływał do rewizji podstawowych założeń amerykańskiej szkoły i poddawał ostrej krytyce zasady dotychczasowego wychowania. Pod wpływem filozofii pragmatycznej, z nowej strony spojrzał na dziecko i przejawy jego psychiki. Pracę wychowawczą proponował oprzeć na naturalnych podstawach przeżyć i na czynnych typowych dla wieku dziecięcego zainteresowaniach. Wysunął postulat przekształcenia szkoły w instytucję żywą, będącą dla dziecka źródłem radości oraz miejscem bezpośrednich doświadczeń życiowych. Punktem wyjścia teoretycznych przemyśleń Deweya było przekonanie o ujemnym wpływie wielkomiejskich stosunków na rozwój pomysłowości i zamiłowania dziecka do pracy. Dziecko w domu rodzinnym nie ma zbyt wielu sposobności do prowadzenia obserwacji i poznawania procesów wytwarzania np. sprzętów domowych, produktów żywnościowych, wytworów rękodzielnictwa itd.,Tymczasem szkoła - sprzyja bierności ucznia. Jego rola jest głównie receptywna. Jego umysł ma wchłaniać to, czego go uczą i co mu pokazują. Tę sytuację powinna zastąpić nowa szkoła, szkoła kształcąca bystrość umysłu i aktywność, która dzięki stawianiu przed nim coraz to nowych i ciekawych problemów, będzie pobudzała do myślenia, do ruchu i do działania.Centralnym punktem w swojej laboratoryjnej szkole uczynił Dewey to, co nazywał „zajęciem”, czyli budzeniem aktywności dziecka, które odtwarza lub równolegle wprawia się w wykonywanie jakiejś pracy występującej w życiu społecznym. Szkoła Laboratoryjna Deweya w zakresie treści nauczania była w istocie rzeczy konwencjonalne, ale starała się wpoić uczniom umiejętność precyzyjnego, naukowego myślenia i kulturalnego współdziałania w zespole, natomiast to co było naprawdę nowatorskie i radykalne - odnosiło się do metod nauczania oraz do funkcjonalnej psychologii i pragmatyzmu, jako swoistej teorii etyki i demokracji. Szkoła Deweya była przede wszystkim eksperymentalną próbą wychowania dla demokracji. Dzieci w jego szkole uczestniczyły w planowaniu swoich projektów, a ich realizację cechował kooperatywny podział pracy, w którym role przywódcze często podlegały rotacji. Demokratyczna wspólnota odnosiła się także do nauczycieli, którzy także uczestniczyli w podejmowaniu decyzji co do kierunku działalności szkoły. Spotykali się więc do tydzień, aby omawiać i planować swoją pracę oraz pełnili aktywną rolę w kształtowaniu programu szkoły. Termin „pedagogika społeczna” wprowadził do literatury po raz pierwszy Adolf Diesterweg, którego działalność przypadła na okres wzmagających się tendencji do upowszechniana oświaty. Diesterweg trafnie dostrzegł złożoną strukturę współczesnego mu społeczeństwa zróżnicowanego klasowo i ekonomicznie, widział z całą ostrością nędzę dzieci chłopskich i robotniczych, dla których rzeczywisty dostęp do szkoły wymagał przełamania wielu trudności ekonomicznych oraz oporów środowiska. Pragnął zatem przygotować nauczycieli do złożonych działań pomocy dziecku i ten zakres przygotowania nazwał pedagogiką społeczną, traktując go jako równie ważny co przygotowanie do nauczania poszczególnych przedmiotów czy zadań ogólno-wychowawczych w szkole. Pedagogika społeczna koncentrowała się więc głównie na społeczno-kulturowych komponentach procesu wychowania, kształtowała nowe tereny praktyki wychowawczej, głównie poza szkołą, w środowisku życia ucznia. Interesowała się funkcjonowaniem instytucji kulturalnych, wychowawczych, socjalnych jako instytucji wspomagających i rozszerzających procesy celowego wychowania.
11.zabory
Zabór rosyjski
Na przełomie wieków zaznaczyła się skuteczna działalność oświatowa w Okręgu szkolnym Wileńskim, którego kuratorem był Adam Czartoryski, był on w bliskich stosunkach z carem Aleksandrem I.Działal w duchu KEN, doprowadził do świetnego rozwoju uniwersytet wileński.W księstwie warszawskim zaznaczyła się działalność Izby edukacyjnej którą kierował Stanisław Kostka Potocki, izba tworzy publiczne szkolnictwo elementarne. Niedzielne szkoły Stanisława Staszica, które dokształcały robotników i rzemieślników dają początek szkolnictwu zawodowemu.W 1800 r.zostaje założone Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk, w 1816 otwiera się Uniwersytet warszawskie, tutaj też rozwija się szkolnictwo artystyczne(Szkoła dramatyczna przy Teatrze Narodowym, którą założył Wojciech Bogusławski). Kwitnie życie kulturalno-literackie,działa teatr i opera, udostępniono publicznie Bibliotekę TPN i uniwersytecką, rozwija się słowianofilstwo. W okresie między powstaniami-listopadowym i styczniowym-następuje na każdym polu regres kulturalno-oświatowyi intensyfikacja rusyfikacji. Próbuja to zmienic dopiero inicjatywy reform Aleksandra Wielopolskiego doprowadzil on do wydania w 1862r. Ustawy Szkolnej, która przywracała polski charakter wszystkim rodzajom i szczeblom szkolnictwa,przewidywała także uwłaszczenie chłopów, organizowała szkoły powiatowe i gimnazja,realizację przekreśliło powstanie styczniowe. Wielopolski przycznił się do ponownego otwarcia w warszawie w 1862r uniwersytetu polskiego pod nazwą szkoła Głowna.Zjej ducza zrodziła się najpoważniejsza w Z.R polska instytucja Kasa Pomocy Dla Osób Pracujących na Polu nauki im. Dr Józefa Mianowskiego, fundacja popierała działalnośc polskich uczonych, fundowała stypendia dla niezamożnej mlodzieży i prowadzila działalnośc wydawniczą. W zyciu kulturalnym i literackim dominuje pozytywizm warszawski z programem pracy organicznej, solidaryzmu społecznego. Szkolnictwo publiczne został całkowicie zrusyfikowane najcięższe czasy przypadły na 1879-97 kidy kuratorem został Aleksandr Apuchtin. Zlikwidowano wiele szkól co powodowało wzrost analfabetyzmu W końcu XIX wieku szkolnictwo polskie w Królestwie próbuje wegetować jako szkolnictwo prywatne, kryje się pod różnymi formami działalności społecznej, albo schodzi do podziemia. Szczególnie zaznaczył się tutaj - organizujący tajne wykłady w mieszkaniach prywatnych - tzw. Uniwersytet Latający, przekształcony po 1905 roku i po strajku szkolnym w legalne Towarzystwo Kursów Naukowych, rodzaj wyższej uczelni polskiej.Zaczątki programów oświatowych polskiej klasy robotniczej można śledzić m.in. na przykładzie poczynań Proletariatu, powołanej w 1882 r. przez Ludwika Waryńskiego marksistowskiej partii politycznej. obok zadań politycznych i ekonomicznych: walki o wyzwolenie spod ucisku i przemocy klas posiadających - są także wyraźnie sformułowane zadania w dziedzinie „moralnej" i żądania oświatowe (postulat nauczania obowiązkowego, bezpłatnego i bezwyznaniowego, postulat opierania współżycia moralnego i społecznego na swobodzie sumienia, uczuć, myśli i nauki).nastroje stają się coraz burzliwsze kiedy wybucha w 1905 ruch rewolucyjny w Rosjii. Wybuchają strajki szkolne inicjowane przez mlodzież polską, która domaga się szkoły odpowiadającej narodowym kulturalnym i moralnym potrzebom.
Zabór pruski
Na Śląsku i Pomorzu szkolnictwo polskie było przez cały czas zaborów bezwzględnie germanizowane. W Księstwie Poznańskim polskie inicjatywy oświatowe ożywiły się zwłaszcza w dobie Wiosny Ludów. Pięknie zaznaczyła się działalność pedagogiczna Ewarysta Estkowskiego (1820-1856), organizatora i ideologa postępowego nauczycielstwa polskiego, redaktora pierwszego polskiego czasopisma pedagogicznego „Szkoły Polskiej" (1849-1853). Później nastąpił okres „kulturkampfu" (od czasów rządów Bismarcka) i pełna germanizacja szkolnictwa, co nawet doprowadzało do buntów dzieci i bezwzględnego tępienia ze strony zaborcy tego rodzaju przejawów (głośny proces szkolny we Wrześni w 1901 r.).uczelni wyższych nie było w Poznańskiem mlodzeż na studia wyjeżdżała do Niemiec w 1875r. Założono Poznańskie towarzystwo Przyjaciól Nauk -działa do dzis
Zabór austriacki W zaborze austriackim, zwłaszcza po uzyskaniu przez Galicję autonomii, mają możność działania - i polskie szkolnictwo ludowe, i polskie szkolnictwo średnie, a nawet polskie uniwersytety (w Krakowie i Lwowie). W Krakowie w 1872 r. Towarzystwo Naukowe Krakowskie zostaje przekształcone w Akademię Umiejętności, która szczególnie zasłużyła się na polu badań naukowych. W Galicji także powołana została w 1877 r. pierwsza na ziemiach polskich politechnika, a mianowicie tzw. Szkoła Politechniczna we Lwowie, oraz Akademia Rolnicza w Dubłanach pod Lwowem.Polska myśl pedagogiczna i filozofia wychowania najbardziej znacząco rozwijała się w XIX stuleciu w Poznańskiem lub tam znajdowała inspirację i poparcie. Odnosi się to zwłaszcza do filozofii i pedagogiki Bronisława Ferdynanda Trentowskiego (1808-1869), autora m.in. wielkiego-i na pewno na gruncie polskim pionierskiego - dzieła pt. „Chowanna, czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży" (Poznań 1842, dwa tomy); odnosi się to też do takich myślicieli, jak Karol Libelt (1807-1875) i innych. Najwybitniejszym jednak pedagogiem polskim przełomu stuleci XIX i XX był działający w Królestwie Jan Władysław Dawid (1859-1914), śmiały postępowy myśliciel i działacz społeczny, redaktor przez wiele lat „Przeglądu Pedagogicznego", propagator i badacz w duchu nowych zdobyczy psychologii i pedagogiki empirycznej,
12.W jakim celu zwołano Sejm Nauczycielski w Warszawie?
„Sejmie Nauczycielskim”, który odbył się w Warszawie w dn. 14-17 kwietnia 1919 r.. Inicjatorem zwołania zjazdu był nowy minister WRiOP, prof. Jan Łukasiewicz w rządzie Ignacego Paderewskiego. Zamierzano na tym szerokim forum omówić wszystkie ważniejsze problemy szkolnictwa w Odrodzonej Polsce. Podstawą do dyskusji były dwa referaty: ks. Jana Gralewskiego: O zadaniach i godności stanu nauczycielskiego oraz Władysława Radwana Zarys ustroju władz szkolnych i organów samorządu szkolnego, do którego dołączono projekt ustawy o rodzajach, stopniach szkół i ich wzajemnym powiązaniu. Obrady szczegółowe toczyły się w 9 sekcjach: ustroju szkolnego, wychowania przedszkolnego, oświaty pozaszkolnej, szkoły powszechnej, szkoły średniej, szkół zawodowych, seminariów nauczycielskich, kształcenia nauczycieli szkół średnich i pragmatyki nauczycielskiej.Uchwały zjazdu miały być przedłożone Sejmowi Ustawodawczemu. Co do systemu organizacji szkolnictwa wysunięto m. in. zasady: powszechności, obowiązkowości i bezpłatności szkolnictwa powszechnego. Postulowano, by obowiązek szkolny rozpoczynał się od 7 roku życia, by szkoła powszechna była jednolita i 7-klasowa. Najniżej zorganizowaną szkołą miała być szkoła o 2 nauczycielach, a w każdej gminie miała być pełna 7-klasowa szkoła. Szkoła taka miała być podstawą dla szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych. Szkoły średnie miały być 5-klasowe; dostępne bez egzaminu wstępnego dla absolwentów 7-klasowych szkół powszechnych.Między poszczególnymi stopniami i rodzajami szkół miała być zachowana pełna drożność. Dla młodzieży, która po ukończeniu 7-klasowej obowiązkowej nauki rozpoczynała pracę (od 14 roku życia), miały być tworzone szkoły uzupełniające. Po ukończeniu szkoły średniej (gimnazjum ogólnokształcącego lub zawodowego) młodzież powinna mieć prawo wstępu do szkół wyższych.Przedstawiciel Związku Nauczycieli Szkół Powszechnych Henryk Rowid wysunął postulat, aby nauczyciele szkół powszechnych kształcili się w 2-letnich Studiach Pedagogicznych mających status wyższych szkół zawodowych. Dostęp do nich mieli mieć absolwenci ogólnokształcącego gimnazjum Sformułowane na Zjeździe postulaty i podjęte uchwały stały się podstawą do burzliwych dyskusji, a niektóre znalazły odbicie w aktach ustawodawczych.Ważne dla odbudowy systemu szkolnictwa były wydane jeszcze przed ustanowieniem Sejmu dwa dekrety przez naczelnika państwa (Piłsudskiego) z 7 lutego 1919 r.:
„O obowiązku szkolnym
2. „O kształceniu nauczycieli szkół powszechnych”.
W trzy lata później, 17 lutego 1922 r. Sejm uchwalił dwie ważne ustawy:
„O zakładaniu i utrzymywaniu szkół powszechnych”
„O budowie publicznych szkół powszechnych”.
13.na czym polegała reforma szkolna Janusza Jędrzejewicza?
Dn. 11 marca 1932 r. Sejm zatwierdził ustawę „O ustroju szkolnictwa”, w oparciu o którą rząd sanacyjny dokonał reformy całego systemy szkolnictwa. Od nazwiska ówczesnego ministra WRiOP Janusza Jędrzejewicza nazywamy często tę reformę „Jędrzejewiczowską”.Program nauczania szkoły powszechnej rozbito na trzy szczeble, którym odpowiadały trzy stopnie organizacyjne. Nauka w każdej szkole powszechnej, niezależnie od stopnia organizacyjnego, trwała 7 lat. Szkoła I stopnia miała realizować program czterech pierwszych klas z elementami programowymi klas starszych (V-VII). Nauka w klasie I i II miała trwać po jednym roku; w klasie III - dwa lata, a w klasie IV - trzy lata.Szkoła II stopnia realizowała w pełnym zakresie program nauczania przepisany dla klas I-VI, z pewnymi elementami programu klasy VII. Klasa VI - miała być dwuletnia. Pełny program miała realizować szkoła III stopnia, obejmujący 7 klas i 7 lat nauki.System kształcenia nauczycieli szkół powszechnych stanowić miały: 3-letnie licea pedagogiczne na podbudowie gimnazjum ogólnokształcącego oraz 2-letnie pedagogia - dla absolwentów liceów ogólnokształcących, pragnących podjąć pracę w szkolnictwie.Kształcenie wychowawczyń przedszkoli miało się odbywać: w 4-letnich seminariach na podbudowie szkoły powszechnej II stopnia oraz w 2-letnich liceach dla wychowawczyń przedszkoli - na podbudowie ogólnokształcącego gimnazjum.Absolwenci wszystkich szkół szczebla licealnego mogli wstępować do szkół wyższych na podstawie świadectwa dojrzałości.Reformę wprowadzano etapami. Pierwsi absolwenci liceów ogólnokształcących wyszli w 1939 r. Wybuch wojny uniemożliwił im podjęcie studiów, a wyższe uczelnie sprawdzić poziomu ich przygotowania do studiów akademickich.Tym przeobrażeniom strukturalnym i organizacyjnym towarzyszyły głębokie zmiany o charakterze ideologicznym oraz w programach i treściach kształcenia.
14wymień czołowych polskich pedagogów i działaczy oświatowych z I poł. XX wieku?
Iza M o s z c z e ń s k a (Izabela Moszczeńska-Rzepecka 1864-1941), Aniela S z y c ó w n a (1869-1921), Stefania S e m p o ł o w s k a (1869-1944) i Helena R a d l i ń s k a (1879-1954). XXw :Ksawery Prauss, Władysław Radwan, Tadeusz Łopuszański, Henryk Rowid, Stanisław Grabski, Bogdan Nawroczyński, Marian Falski ,Janusz Korczak,
Czesława Babicki,
Kazimierz Jeżewski,
15.okresl najbardziej charakterystyczne kierunki, szkoły i idee nowego wychowania i ich znaczenie dla refleksji pedagogicznej
Generalizując można powiedzieć, że refleksja pedagogiczna kształtowała się w orbicie koncepcji filozoficznych - pragmatyzmu, personalizmu, kantyzmu, teorii psychologicznych i socjologicznych. Te ostatnie charakteryzowały się również dużym zróżnicowaniem w zakresie przesłanek teoretycznych, niemniej respektowały takie wspólne idee, jak:
rzeczywistość społeczna, a w tym także wychowawcza, ma swe odrębne prawa, a procesy i zjawiska w niej zachodzące mają charakter specyficznych prawidłowości, dostępnych badaniu empirycznemu,
człowiek jako istotny element całości społeczeństwa, podlega nie tylko prawom przyrody, ale także prawom "wartości i powinności",
wychowanie jako zjawisko społeczne obejmuje zarówno intencjonalne jak i nieintencjonalne wpływy środowiska na rozwój i uspołecznienie wychowanków,
wychowanie jako proces społeczny polega zarówno na "współdziałaniu" z rozwojem, którego kierunek tkwi i jest niejako "zakodowany" w otoczeniu społecznym jednostki jak i na urabianiu wychowanka na członka grupy społecznej,
środowisko społeczne wywiera współdecydujący wpływ na skuteczność pracy wychowawczej.
Ruch nowego wychowania wyrastając w określonym klimacie posiadał również własne immanentne tendencje. Pedagogika przełomu XIX/XX wieku stanowiła protest i wyzwanie rzucone tzw. szkole tradycyjnej, początkowo zmieniając jej formy; metody pracy, z czasem budując różnorodne alternatywne teorie. Do najbardziej znaczących zalicza się:
pedagogikę indywidualną (E. Key, L. Gurlitt, F. Gansberg, H. Scharrelmann),
pedagogikę społeczną (P. Natorp, P. Petersen, J. W. Dawid, S. Karpowicz, H. Radlińska),
pedagogikę szkół pracy (U. Cygnaeus, A. Abrahamson, A. Clauson-Kaas, E. Schenckendorff, A. Pabst, G. Kerschensteiner, O. Seinig, W. A. Lay, H. Gaudig),
ruch wychowania przez sztukę (A. Litchwark, R. Avenarius, Lamszus, Jensen, Wilgast),
pedagogikę kultury (W. Dilthey, E. Spranger, S. Hessen, T. Litt, G. Kerschensteiner, B. Nawroczyński).
Pedagogika nowego wychowania poza respektowaniem wspólnych zasad była zróżnicowana. Dlatego rozważania rozpocząć trzeba od charakterystyki dwu prądów ówczesnej pedagogiki:
naturalizmu i
humanizmu.
Już teraz można powiedzieć, że opozycja obu prądów stanowiła jedną z wielu dychotomii pedagogicznych tamtych czasów. Chronologiczne wcześniejszą była pedagogika naturalistyczna.Pedagogika naturalistyczna W prądzie tym mieszczą się wszystkie te kierunki, które postrzegają człowieka jako istotę wtopioną w przewyższający ją porządek - przyrody, społeczeństwa. Jest to pedagogika realistyczna, subiektywistyczna i redukcyjna. Proces wychowania postrzegano jako naturalny, analogiczny do innych procesów przebiegających w przyrodzie. Pedagogika humanistyczna Pedagogika ta w wielu punktach przeciwstawiała się pedagogice naturalistycznej. Przede wszystkim oponowała przeciw subiektywizmowi tamtej. Proces wychowania uważany był, co najmniej od pedagogiki Kanta, za właściwy wyłącznie człowiekowi, za proces daleko wykraczający poza naturalny samorozwój. "
15 w jakim stopniu pedagogika nowego wychowania wyparła szkołę tradycyjną z praktyki edukacyjnej?
Szkoła tradycyjna w czasach intensywnych przemian społecznych, kulturowych stawała się coraz bardziej statyczna, sztywna i oderwana od realnych potrzeb. Służąc tradycyjnej strukturze społecznej dopasowała jednostkę do zastanego systemu oświatowego. Nowe wychowanie nie akceptowało takiej heteronomii celów. Adaptacja do zastanej rzeczywistości uzupełniona została lub zastąpiona postawą twórczą. Żądano zmiany zarówno treści jak i jakości wychowania i nauczania. Cele, metody, środki oddziaływania pedagogicznego w szkole tradycyjnej znajdowały się poza i ponad kształcącym się człowiekiem. Krytyce zostały poddane i stały się punktem wyjścia swoistego przewrotu kopernikańskiego w pedagogice:
autorytet nauczyciela i podręcznika,
stopnie formalne kształcenia,
mechanistyczna psychologia,
idealizm etyki,
surowość karności,
intelektualizm w zakresie wychowania,
oparcie kształcenia na systemie klasowo-lekcyjnym, metodach pamięciowych i neohumanistycznym programie,
brak indywidualizacji nauczania i oparcie go na toku podającym - wszystkie te elementy.
Idea aktywności - znana w teorii pedagogicznej XVIII/XIX w. - zdominowała wszystkie odmiany progresywizmu (pojęcie to stosowane bywa zamiennie z pojęciem „nowe wychowanie” i „pedagogika reform”). Podstawową tendencją było bowiem "przezwyciężenie ciasnych ram formalizmu szkolnego i mechanizmu życia deprawującego ludzi oraz wyzwolenie w całej pełni wszechstronnej i twórczej osobowości".