Odpowiedzi na egzamin z hw


1. Ideał wychowania w starożytnej Grecji:
Ideał żołnierza

ideał polityka- obywatela


2.SYSTEM KSZTAŁCENIA WG J. A. KOMEŃSKIEGO
Był on czeskim pedagogiem należącym do braci czeskich.
Twierdził, że należy kształcić zarówno dzieci mało zdolne, gdyż nauka jest im potrzebna do osłabienia wrodzonej tępoty jaki i dzieci zdolne, ponieważ umysł wybitny marnieje bez ćwiczeń. Nauka jest potrzebna bogatym, bo bez niej są jak: „wieprze karmione otrębami”, jest potrzebna biednym, gdyż bez nauki są jak zwierzęta skazane na dźwiganie ciężarów. Uważał, że nauka powinna być dostępna we wszystkich narodach, a żeby tego dokonać należy ja uniezależnić z łaciny i przetłumaczyć ja na język ludów.
KOMEŃSKI O SZKOLE: aby szkoła dobrze przygotowała ucznia powinna posiadać dobre podręczniki, dobrych nauczycieli i dobre metody nauczania. Codzienna praca w szkole miała przypominać plac zabaw, uwzględniając częsty ruch młodzieży, nie chęć do przymusu, potrzebę życia towarzyskiego i urozmaicić prace umysłową. Wg Komeńskiego każde dziecko podlega procesowi wychowania, aby mogło stać się człowiekiem. Proces wychowania rozpoczyna się po urodzeniu, zgodnie z poświęcił bardzo dużo wych. przedszkolnemu (szkoła macierzysta)
- pierwsze miejsce ma wych. fizyczne- matka dba o zdrowie, higienę, ubiór, zabawę, ćwiczenia ruchowe dziecka
- drugie miejsce wychowanie moralne- nie ograniczał go do zasad religii i śpiewania, wych moralne małego dziecka, to stawianie przed jego oczyma przykładów dobrego postępowania, badanie ambicji itd.
Komeński twierdził, że pierwsza wiedzę dziecko powinno otrzymać przez dobrze dobrane zabawki, w miarę rozwoju sił intelektualnych dziecko powinno przyswoić wiadomości o otaczającym go świecie oraz najprostsze elementy nauki np. naukę geometrii przez przyswajanie pojęć; mały - duży, nauka arytmetyki to licznie do 5 w 3 r.ż, w 4 r.ż do 10, a w 5 r.ż do 20, nauka geografii to zapoznawanie dziecka z łąkami, rzekami, górami, nauka astronomii: rozpoznawanie gwiazd itd.
PROGRAM SZKOŁY JĘZYKA OJCZYSTEGO:
Po uk. 6 r.ż dziecko rozpoczynało etap drugi 6letniej nauki.
Szkoła ta była obowiązkowa dla wszystkich dzieci dla biednych i bogatych, dziewcząt i chłopców. Nauka obejmowała czytanie, pisanie, rachowanie, ale również geometrie praktyczna, śpiew, naukę religii politykę, historie powszechna, fizykę. Program nauczania miał dostosowany być do realnych potrzeb życia np. arytmetyka miała posiadać zadania zaczerpnięte z otoczenia, a lekcje ekonomii i polityki miały ułatwiać zrozumienie tego co dzieje się w gminie i państwie
SZKOŁA ŚREDNIA:
Trwała ok. 6 lat. Uczęszczali do niej wszyscy chłopcy, których ambicje sięgały wyżej niż warsztaty rzemieślnicze, ale nie były to tylko dzieci zamożnych rodziców.
Komeński próbował w tej szkole połączyć wiedze filozoficzno retoryczną z naukami przyrodniczymi. Rozbudował dział filologii- wprowadził 4 języki (łacina, greka, hebrajski i ojczysty)
6letnia szkoła dzieliła się na 6 klas, uczono w niej klasycznych przedmiotów: trivium i quadrivium. Szkoła średnia dodawała wykształcenia encyklopedycznego i stanowiła dobre przygotowanie do 6letnich studiów wyższych, które powinny mieć charakter zawodowy.
Postępowanie w nauce powinno odbywać się z jednego stopnia na drugi. Nauczyciele powinni pamiętać, że każdy powinien rozwijać się powoli bez gwałtownych zmian. Nauczyciele powinien stosować zasadę stopniowania wprowadzenia nowej wiedzy wiązało się z przygotowaniem ucznia. Uważał, że nauczyciel powinien wykluczać przymus i kare fizyczną z arsenału dydaktycznego. Szkoła powinna być jak przyroda, bez przymusu oparta na dobrowolności.

3. GENEZA KEN
Król Stanisław August Poniatowski pomimo dużych sprzeciwów wrogów państwa polskiego doprowadził 14 października 1773 r. do uchwalenia przez sejm ustawy o utworzeniu Komisji Edukacji Narodowej, pierwszej w Europie państwowej i świeckiej władzy szkolnej.
Odpowiedzialna przed parlamentem KEN, oparta o zasadę kolegialności, miała pełną niezależność prawno-administracyjną, a od 1776 r. również materialną, w oparciu o przejęte majątki pojezuickie. W skład Komisji weszli z inicjatywy króla dwaj biskupi. Wileński -
Ignacy Massalski, płocki - Michał Poniatowski, oraz sześciu dostojników świeckich: Joachim Chreptowicz, August Sułkowski, Ignacy Potocki, Adam Kazimierz Czartoryski, Andrzej Zamoyski i najmniej spośród nich czynny Antoni Ponikowski. Liczba komisarzy do roku 1794 wzrosła do 38. Pierwszym prezesem KEN został biskup Ignacy Massalski, usunięty w 1776 r. z tego stanowiska, a po wybuchu insurekcji warszawskiej, powieszony za zdradę kraju przez lud stolicy. Jego następcą aż do końca istnienia Komisji był późniejszy arcybiskup gnieźnieński i prymas, biskup płocki, Michał Poniatowski. Podstawowym zadaniem KEN było opracowanie zbioru przepisów szkolnych. Został on przygotowany przez członków Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych 1781 r. a więc po odrzuceniu kodeksu Zamoyskiego, w okresie wzrastających ataków na dzieło Komisji.

4.Działalność R. Owen
Owen w 1800 roku objął kierownictwo kombinatu włókienniczego w New Lanark na terenie Szkocji. Zetknął się tam bezpośrednio z tragiczną sytuacją tamtejszych robotników. Większość z nich pochodziła ze wsi i nie miała przygotowania do pracy w określonym zawodzie. Żyli w nędzy zarówno materialnej jak i moralnej. Pracowali mało wydajnie, mieli niski poziom higieny zdrowia. Owen wpadł na pomysł poprawy warunków pracy bez uszczuplania dochodów. Zorganizował zaopatrywanie robotników w produkty po niższych cenach, skrócił dzień pracy, założył kasy chorobowe, wypłacał wypłaty regularnie bez względu na okoliczności. Wprowadził zakaz przyjmowania do pracy dzieci przed ukończeniem 12 roku życia i zorganizował na koszt fabryki żłobek. Pomysł Owena szybko zdobył uznanie i wprowadzono jego metody w różnych krajach. W 1815 roku rozpoczął walkę o reformę ustawy fabrycznej w Anglii, a dwa lata później opracował jak się później okazało utopijny plan zlikwidowania bezrobocia poprzez zorganizowanie komun robotniczych, który zakończył się niepowodzeniem. Podstawą tego planu miały być komuny pracy zrzeszające 500-1500 członków. Podzielił ludzi na 9 klas ze względu na różnorodność zajęć i obowiązków w komunach. Pierwsze cztery obejmowały młodzież i dzieci od 5 do 20 lat. Dzieci najmłodsze do lat 7 uczęszczały tylko do szkoły. W okresie od 7 do 10 lat zaczynały po za szkołą pracować w domach i ogrodach. Od 12 roku życia dzieci uczyły się jakiegoś rzemiosła i zapoznawały się powoli z praca produkcyjną.
Twierdził, że człowiek jest produktem społecznym, a źle zorganizowane społeczeństwo kształtuje ludzi złych, którzy popełniają przestępstwa; złe społeczeństwo to złe instytucje polityczne. Mówił, że w złym społeczeństwie rozdział dóbr jest nieracjonalny. Racjonalny podział dóbr miał w jego opinii zapewnić szczęście ludziom a racjonalnie zorganizowane społeczeństwo ma zlikwidować przestępczość. Owen krytykował zwłaszcza za wczesne zatrudnianie dzieci do ciężkiej pracy. Za źródło zła uważał własność prywatną, która rodzi konkurencję i chciwość. Był zaciekłym wrogiem indywidualizmu - głosił zniesienie małżeństwa, wspólne wychowywanie dzieci.

5. PROGRAM 7 SZTUK WYZWOLONYCH
Było to podstawowe wykształcenie w okresie późnej starożytności i średniowiecza. Dzieliło się na dwie mniejsze grupy: trivium i quadrivium. Trivium obejmowało trzy przedmioty: gramatykę, retorykę oraz dialektykę; quadrivium obejmowało natomiast cztery przedmioty: geometrię, arytmetykę, astronomię i muzykę.

6. NATURALIZM J.J ROUSSEU.
Sam naturalizm wywodził się od angielskiego empiryzmu, który sztucznemu wychowaniu przeciwstawił wychowanie naturalne. Wychowanie naturalne podkreślało konieczność rozwoju fizycznego dziecka i zmierzało do reformy szkół oraz programów nauczania. Odrzucało wszystko co mogło mieć powiązanie ze sferą pozarozumową, a stawiało wyłącznie na rozum, nazywany często również natura, uważaną za jedyne źródło wiedzy i nauki. Głównym hasłem naturalizmu było: wszystko zgodnie z naturą. Jednym z przedstawicieli naturalizmu był Rousseau. Stawiał ona na wychowanie naturalne. W przeciwieństwie do wychowania społecznego, które usiłuje zapewnić człowiekowi odpowiednie miejsce w uk. społ., to wychowanie naturalne przygotowuje ludzi całkowicie sobie równych. Swoje techniki wychowania Rousseau zawarł w swoim dziele: „ Emil, czyli o wychowaniu”. Podzielił on życie dziecka na 4 różne okresy:
- okres niemowlęcy- w tym czasie pierwszymi wychowawcami dziecka są rodzice. Ich obowiązkiem jest pozostawić niemowlęciu dużą swobodę ruchu, aby nie krepowało czynności poszczególnych części ciała, nie należy oddawać dziecka niańką- matka sama powinna karmić dziecko własna piersią
-okres dzieciństwa- (do 12 r.ż) wraz z mówieniem rozpoczyna się nowy okres życia, na płacz dziecka nie należy zwracać uwagi: „ Cierpienie, to pierwsza rzecz której Emil musi się nauczyć”. Dziecko powinno chować się na łonie przyrody, najlepiej na wsi. Wczesne hartowanie chroni przed dolegliwościami, dziecko powinno chodzić z gołą głową, nie znać butów, szalika, powinno myć się w zimnej wodzie, sypiać na twardym łóżku. Strona moralna w tym okresie polega na zabezpieczaniu serca od zła, a umysłu od błędu, żadnych zakazów i nakazów, cokolwiek dziecko robi powinno robić to dla doświadczenia a nie nakazu, nie można stosować kar. W tym okresie nie ma mowy o regularnej nauce. Rousseau odrzuca języki, historię, geografię. Emil do 12 r.ż nie wiem co to książka, nie potrafi pisać, czytać, ale ćwiczy zmysły, dotyk i czucie przez ciągłą ruchliwość i hartowanie, wzrok przez ocenianie odległości i rozmiarów. Rola pedagoga ogranicza się do tego, że nieznacznie z boku kieruje on krokami Emila, naprowadzając go na zagadnienia, które zmusza go do zrobienia wysiłku, próby, doświadczenia.
-najdroższy okres życia, to chłopięctwo od 12 r.ż do 15 r.ż, dziecko ma nadmiar siły i może przystąpić do nauki, Emil musi pracować energicznie, aby w 3lata rozwinąć w pełni swoją inteligencję. Dobór nauki zależy od umiejętności i skłonności chłopca
METODY NAUCZANIA;
-nie wygłaszać niezrozumiałych przemów
-żadnych opisów, wymowy, przenośni
-należy pokazywać przedmiotu w danej chwili
W astronomię wprowadza Emila wychowawca pokazując mu wschód słońca, w geografię pokazując dom, okolice, ukazując sąsiednie miejscowości, rzeki, góry. Fizykę przez doświadczenia, historię Rousseau usuwa, jedyną książka jest „ Robinson Kruzoe” przedstawiający wychowanie naturalne.
-wiek młodzieńczy- od 15 r.z do 20 r.ż w tym okresie otrzymywać na wychowanie moralne, najpierw dziecko uczy się miłości do samego siebie, które różni się od miłości do drugiego człowieka, nie ma wynosić swojej osoby nad drugą, następnie dziecko poznaje więzi jakie łączą je z innymi ludźmi, sympatia innych budzi w dziecku pojęcie dobra i zła, pod wpływem wzruszeń dziecko poznaje odgłosy sumienia. W tym okresie poznaje istnienie Boga, wiara w niego ma być dla dziecka środkiem utrzymania czystości moralnej. Dopiero w tym etapie możne poznawać historie i wiadomości literacki. Historia uczy dziecka faktów, a literatura języków obcych, a teatr kształtuje jego smak estetyczny.
Rousseau porusza również pojęcie wychowania negatywnego ( nie należy zwracać uwagi na żadne istniejące zwyczaje, wychowanie ma pozwolić na swobodne rozwijanie się natury ludzkiej w dziecku, zatem oddalać wpływy zewnętrzne, które mogłyby nadać naturze jakiś kierunek lub treść) oraz wychowania progresywnego ( każdy okres życia dziecka ma swoje właściwości, młody wiek przechodzi przez kilka stopni rozwojowych z których każdy ma cechy odrębne i wymaga odrębnego traktowania, że w miarę wzrostu sił dziecka ma się zmieniać środki wychowawcze.
Wychowanie dziewcząt:
Kobiecie została poświecona ostatnia księga Emila: „Zofia czyli kobieta” wg Rousseau kobieta ma być kobietą. Zadaniem kobiety jest być żoną i matka. Jako przyszła żona tak musi być chowana, aby podobała się mężczyźnie i umiała spełnić swe obowiązki względem niego. Aby móc kierować życiem rodzinnym, powinna być wychowywana nie w samotności lecz na łonie rodziny. Jako że kobieta jest skazana na posłuszeństwo względem męża, to ma być wychowywana w duchu religijności. Kształcona powinna być praktycznie, przed małżeństwem poznać życie światowe, salony, bale, teatr, Ma być biegła wszelkich zajęciach kobiecych: szycie, gotowanie itd.

7.Szkoły luterańskie
Najbardziej znane szkoły luterańskie prowadzone na terenie Polski znajdowały się na terenie Torunia, Gdańska i Elbląga. Z/w na wysoki poziom kształcenia w tych placówkach często zwane były one gimnazjami akademickimi. Szkoły te cieszyły się dużą popularnością zwłaszcza wśród mieszczan i szlachty z/w na program, który oferowały. Przykładem szkoły luterańskiej może być wzorowane na koncepcji Melanchtona gimnazjum akademickie w Toruniu. Były ono szkołą średnią 6-letnią podzieloną na 3 stopnie: elementarny, średni i wyższy. Podstawą kształcenia w tej szkole była nauka języków klasycznych takich jak łacina i greka. Języków tych nauczano na podstawie starannie dobranych lektur, między innymi dzieł Cycerona. Dodatkowo uczniowie poznawali także wybrane elementy hebrajskiego. Szkoła ta za cel przyjmowała przygotowanie uczniów do działalności publicznej. Celowi temu podporządkowane były liczne ćwiczenia oraz odbywające na terenie szkoły przedstawienia teatralne, których wykorzystywane zwłaszcza dzieła Terencjusza i Plauta. Niekiedy wykorzystywano także utwory napisane przez profesorów szkoły. W ten sposób uczniowie przyzwyczajani byli do wystąpień publicznych. Gimnazjum toruńskie starało się wychodzić także naprzeciw potrzebom mieszczaństwa pochodzącego z Prus Królewskich i Książęcych. To właśnie dla tej młodzieży zorganizowane zostały kursy języka polskiego. Była to wzorowa szkoła protestancka wdrażająca również uczniów do gorliwych praktyk religijnych między innymi poprzez codzienne uczestnictwo we mszy św., lektury Pisma Św. Oraz zbiorowe śpiewanie psalmów.

8. Koncepcja darów wg F. Froebel'a-

  1. Uznawany za twórcę teorii wychowania przedszkolnego

  2. Uznał ze podstawową forma aktywności dziecka jest zabawa, która powinna być odpowiednio zorganizowana

  3. Zaproponował odpowiednie przedmioty, które nazwał darami, służące do rozwijania wszechstronnej osobowości dziecka, odpowiednie dla trzech okresów przedszkolnych (okres kuli, walca i sześcianu). W pierwszym okresie dzieci otrzymują piłkę jako kulę, w drugim walec, a w trzecim klocki o kształcie sześcianu. (dary-zabawki)

  4. W organizowanych przez siebie tzw. “ogródkach dziecięcych” (kindergarden) uwzględnił podstawowe zasady dydaktyczne - poglądowości, aktywności, dostępności, systematyczności, logicznej kolejności.

  5. Opracował metodykę wychowania przedszkolnego (metody, formy, środki)

  6. Kładł nacisk na wszechstronny i harmonijny rozwój umysłowy, moralny i fizyczny, zgodny z indywidualnymi cechami dziecka.

  7. Opracował projekt kształcenia nauczyciela

Uznał wychowanie przedszkolne za integralną część kształcenia ogólnego. Każde dziecko powinno zaczynać od przedszkola.

9.PORÓWNAJ COLLEGIUM NOBILUM I SZKOŁĘ RYCERSKĄ

COLLEGIUM NOBILUM

SZKOŁA RYCERSKA

Uczyć się tam mogła tylko szlachta zamożna. Konarski ograniczył ilość uczniów do 60. Na 4 młodzieńców przypadał osobny lokaj, który nosił za uczniem książki. Służba nie mogła mówić w języku polskim, tylko po francusku i niemiecku, by uczniowie mogli odczuć, w jak prestiżowej są szkole. Dla rozrywek i fizycznych ćwiczeń istniały gry i przyrządy bilard, warcaby. Uczyli się także modnych tańców francuskich. Do nauki języków obcych przychodzili rodowici Francuzi i Niemcy. Wszystko w szkole było pierwszorzędnej jakości. Zakład miał dla młodzieży świeże gazety polityczne francuskie, jak i polskie. Młodzież nie mogła uczęszczać do publicznych teatrów, dlatego Konarski założył teatr i wprowadził regularne przedstawienia urządzane przez młodzież. Podczas karnawału dobierano jedną tragedie po polsku i jedną komedię po francusku. W klasach niższych język ojczysty pełnił rolę pomocniczą przy nauce łaciny. W klasie 2 uczyli się w języku polskim historii ojczystej. W klasie 3 staje się język ojczysty równorzędnym łacinie. W klasach najwyższych głównym językiem nauczania był polski. Nauka historii polskiej miała uczyć patriotyzmu. Później uczono się historii nowożytnej wszystkich krajów Europy. Uzupełnieniem była geografia. Nauczanie niższych klas miało na celu przygotowanie ich do klasy retoryki. Po ukończeniu tej klasy chłopcy przechodzili do 2 - letniej klasy filozofii. Uczono matematyki, fizyki, anatomii, biologii, astronomii, geologii. Wychowanie synów magnackich dopełniały: nauka tańca, ćwiczenia gimnastyczne, musztra wojskowa, jazda konna. W tej szkole najważniejsza jest retoryka, bo jest ona narzędziem do walki o reformy polityczne.

Dobór kandydatów: rekrutowali się oni przeważnie z niezamożnej szlachty, zacofanej pod względem umysłowym, a często i moralnym. Podatnej na intrygi polityczne oraz przekupstwo. St. August Poniatowski chciał ich przekształcić na ludzi, którzy z czasem mieli stać się propagatorami zdrowej myśli politycznej i służyć krajowi w czasie pokoju i wojny. Była to szkoła średnia ogólnokształcąca z przedmiotami zawodowymi. Na początku miała charakter niemal zupełnie wojskowy, kształciła chłopców w wieku 16 - 18, ucząc ich matematyki teoretycznej i praktycznej, zasad fortyfikacji, rysunków, języków nowożytnych, nauk wyzwolonych oraz prawa natury. Po reformie przyjmowała chłopców od 8 roku życia. Program został podzielony na część przygotowawczą, ogólnokształcącą i zawodową. W ciągu 4 lat uczono kadetów francuskiego, niemieckiego i ewentualnie angielskiego, łaciny, nauk wyzwolonych, historii polski i powszechnej, geografii, filozofii, matematyki i rysunków. Ostatnie 2 lata poświęcone były przedmiotom zawodowym o dwóch równoległych kierunkach. Do służby wojskowej dochodziły przedmioty: język, historia, literatura, inżynieria wojskowa. Do służby cywilnej - prawo i konstytucja. Językiem wykładowym był polski. W klasach najniższych uczono czytania, pisania, ortografii i stylu polskiego. W klasach wyższych obok literatury powszechnej również historii literatury polskiej. Głównym zadaniem programu było rzeczowe i ideowe przygotowanie kadetów do reform w Polsce. Mieli oni odmienić stara postać swojego kraju. Szkoła posiadała bibliotekę, bezpłatnie zaopatrywała we wszystkie podręczniki i pomoce naukowe. Ideałem wychowania był dobry obywatel. Jego cechy były ujęte w katechizmie kadeckim. Rozwijano wrodzone zdolności młodzieży i wyrabiano w każdym chłopcu zrozumienia konieczności pracy nad samym sobą. Szkoła troszczyła się o wychowanie fizyczne, zabawy i gry miały uatrakcyjnić im tę dziedzinę. Organizowano wycieczki szkolne, przechadzki okolice podmiejskie - młodzi kadeci. Starski kadeci ćwiczyli terenoznawstwo, robili szkice okolic i dokonywali pomiarów. Duży nacisk kładziono na staranność stroju i kulturę życia codziennego oraz na tatr szkolny. Brali oni udział w różnorodnych uroczystościach dworskich i państwowych.




10. Ideał wychowania według J. Locka.
Teoria wrodzonych idei:
- główną przeszkodą w rozwoju intelektualnym a nawet moralnym ludzkości stanowi teoria o istnieniu w umyśle każdego człowieka wrodzonych idei
- jeżeli by idee istniały dzieci całego świata musiały by myśleć w identycznym sposób
-umysł każdego dziecka przychodzącego na świat jest jak biała niezapisana kartka papieru lub jak polewana woskiem tablica, na której pisze się przy pomocy rylca
-są dwa źródła wiedzy ludzkiej: zmysł, praca umysłowa
-jeżeli umysł jest białą kartką to nie można go cechować wrodzoną skłonnością do złego- dowodził, że dziecko w ten sposób nie można urodzić się ani dobre ani złe, staje się jedynie jednym lub drugim przez wychowanie
- wszyscy ludzie w chwili urodzenia są sobie równi
-umysł dziecka rozwija się stopniowo, a zdaniem pedagoga jest stosować odpowiednie metody i zmieniać tak program, aby odpowiadał on poszczególnym etapom rozwoju dziecka
Stosunek Locke do oświaty ludu:
-sugerował wydawanie specjalnej ustawy nakazujące zakładanie przy każdej parafii elementarnych szkół zawodowych- miały uczęszczać do niej wszystkie dzieci robotników od 4 do 14 roku życia
- po ukończeniu 14 r. ż. Chłopcy w celu doskonalenia w obronnym zawodzie przechodzić na terminatorów do okolicznych rzemieślników, rolników
-szkoły te nie przewidywały nauki czytania i pisania, jedynym zajęciem umysłowym było uczęszczanie w niedziele na kazania i nabożeństwa do kościoła
Wychowanie gentelmana:
-na najważniejszym możliwie poziomie stanowi wychowanie gentelmanów- czyli synów klasy panującej
-uważał, że należycie wychowana klasa panująca łatwo utrzyma w ryzach resztę społeczeństwa
- cnotę przez, którą rozumiał Locke charakter stawił na pierwszym miejscu- uważał ją za największą cechę każdego gentelmana
-zalecał uczyć dziecko na pamięć modlitw, wyznania wiary a nawet katechizmu
- Locke nie pomijał nauki religii
- za główny cel wychowania moralnego uważał przyzwyczajenie chłopca do kierowania się zawsze rozumem do stałej kontroli swoich czynów jak i pragnień
- wprowadzał zasadę, iż dzieci powinny podlegać surowej dyscyplinie ale opartej na wskazaniach rozumu
-nie obarczał dzieci zbyt wieloma zakazami i nakazami, chciał by wszystkie zasady były rozumne
-każdego wychowanka można poznać najgruntowniej przez obserwacje, i w ten sposób wybrania racjonalnego wychowania bez bicia i kra cielesnych
-istotą wychowania powinna być nie tylko dyscyplina i podporządkowanie sie autorytetom ale takżę swobodnym rozwój osobistości
-system wychowania, w którym będą stosowane raczej pochwały i nagrody a kary fizyczne są wyjątkiem
-wykształcenie daleko za rozwojem fizycznym i moralnym
-Locke nawet sprawę czytania i pisania uważał za uboczna w życiu
- każdy gentelman zobowiązany jest w życiu troszczyć się o swój majątek, świadczyć różnorodne usługi w życiu publicznym
-do wywiązywania się z tych obowiązków jest potrzebna wiedza moralna i polityczna
-powinien opanować język ojczysty a potem bez wkuwania gramatyki do nauki języka francuskiego, po nauczaniu języków nowożytnych przychodzi czas na łacinę, język grecki, pracę naukową, geografie, arytmetykę, geometrie, historię, astronomię, anatomię człowieka, prawo, nauki przyrodnicze, etykę, psychologie
-nie powinno się obarczać młodzieńca szczegółami wiedzy tylko ograniczyć się do poznawania tych ogólnych informacji
-charakterystyczną cecha programy jest brak przedmiotów szkół humanistycznych
-Locke uważał, że najlepsze wychowanie młodego gentelmana może zapewnić jedynie nauczyciel prywatny
Wychowanie fizyczne:
-pozytywne rezultaty wychowania zależą w dużej mierze od stanu fizycznego dziecka
-przywiązywał bardzo wielkie znaczenie do prawdziwego wychowania fizycznego
- od wychowania fizycznego radził rozpoczynać proces wychowania
-uważał” w zdrowym ciele zdrowy duch”
- kład nacisk na przestrzeganie przy wychowaniu dzieci elementarnych zasad profilaktyki i dietetyki oraz na wyrabianie nawyków higienicznych
-przekonywał rodziców o konieczności hartowania dzieci

11. Narodziny i rozwój „ Nowego wychowania”
NOWE WYCHOWANIE
W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę progresywizmu, którego inicjatorem był Jon Dewey. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego NOWYM WYCHOWANIEM, a razem z nim zaczęły powstawać liczne szkoły eksperymentalne.
Ruch ten przyjął się także w Europie i dał początek licznym eksperymentom pedagogicznym. Liczne reformy nastawiane było głównie na upowszechnianie i demokratyzację oświaty - szkoła miała być aktywna, uwzględniać indywidualność ucznia, rozwijać działania i twórczość dzieci. W wyniku, czego powstawały różne odmiany szkół i nauczania, łącznie z podejmowanymi próbami zreformowania szkół tradycyjnych
W rezultacie tego nowego ruchu, kładziono duży nacisk na wykształcenie nauczycieli i ich przygotowanie do psychologizowanego nauczania, według pewnych zasad.
GŁÓWNE ZASADY NOWEGO WYCHOWANIA:
* Wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
* Dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
* Nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
* Nauczanie powinno być zindywidualizowane
* Szkoły mają pobudzać aktywność dziecka
* Ocena prac indywidualnych i zbiorowych, oraz testy pomiaru uzdolnień, zamiast egzaminów
* Udział uczniów w planowaniu programu
* Nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar zewnętrznych a poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
* Położenie nacisku na kooperację i pracę zespołów
* Pobudzanie twórczej ekspresji i odpowiednie zaplecze szkolne: zabawki, książki, przybory do rysowania itp.
Z "nowego wychowania" rozwinął się tez system wychowania samorządnego, prezentowany przez wybitnego lekarza, wychowawcę dzieci, zwłaszcza osieroconych oraz specjalnej troski, pedagoga: Janusza Korczaka (H. Goldszmit). Jego system realizowany był miedzy innymi w "Warszawskim domu sierot" i "Naszym domu na Bielanach" prowadzonym wspólnie z Maryną Faską. Opierał się na poszanowaniu praw dziecka i relacjach z nim. System ten przetrwał do dziś i jest podstawą praktyk wychowawczych w różnych zakładach opiekuńczych.
Okiem socjologa Kerschensteiner przedstawia wizję szkoły pracy jako miejsca, gdzie dzieci nauczą się żyć w zbiorowości, gdzie odbędą socjalizację. Podkreślił również wagę pracy dla państwa i wychowania poprzez swoją koncepcję gdzie wykształcenie ogólne, średnie nie jest wcale lepsze i istotniejsze od zawodowego. Idea "szkoły pracy" Kerschensteinera jak również koncept "szkoły działania" Dewey'a znacząco wpłynęły na zarówno na współczesną myśl pedagogiczną, jak i znalazły odbicie w wielu nowych koncepcjach, mających na celu reformę nauczania i wychowania.
Szkoła pracy nie ceniła systematycznej edukacji umysłu, lecz w tym całym ferworze nowości i świeżości nikt nie zwrócił na to uwagi. Powszechnie manifestowano biologiczne fundamenty wychowania (naturalne zainteresowania, przyrodzone talent, swobodny rozwój), co nie uderzało w czasie królowania naturalistycznych idei w pedagogice, tym bardziej, iż podkreślana była waga socjalizacji oraz społecznych ról wychowania.
PRZEDSTAWICIELE RUCHU "NOWEGO WYCHOWANIA":
Maria Montessori
Będąc reprezentantka pedagogiki nowego wychowania dążyła Montessori do przygotowania dzieci do swobodnego i samodzielnego życia, przygotowania ich do swobodnej ekspresji i nieograniczonego ruchu. Koncepcje te miały się wyrażać w "zasadzie swobodnej czynności". Powtarzała ona za Janem Jakubem Rousseau że nie wolno krepować i hamować aktywności własnej dziecka, narzucać mu własnego zdania i woli bo nie pozwala to rozwijać prawidłowo i naturalnie drzemiących w dziecku potencjalnych wrodzonych sił. Podkreśla jednak, że takie pozostawienie dziecka samemu sobie nie realizuje tych założeń, bowiem należy w pewnym stopniu zakreślić dziecku ramę możliwych czynności a raczej pewna granice swobody do ich wykonywania. Działania pedagoga tylko wtedy będą mieć wartość wychowawczą, gdy nauczy się dziecko, że jego swoboda w działaniu powinna przejawiać się w pewnych praktycznych i celowych działaniach, i ograniczać do pewnych zachowań zgodnych z zasadami obyczajowymi.
Jon Dewey
W swoich poglądach, uważał, Dewey miedzy innymi, że doświadczenie jest źródłem zdobywania i weryfikowania wiedzy, stąd też w przez siebie stworzonej szkole - "szkole pracy", rozwijał on hasło "uczenia się przez działanie". Szkoła ta powstała na wzór samowystarczalnego gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały różne zajęcia, począwszy od: zajęć rzemieślniczych, stolarki, prac gospodarskich. Główny nacisk powinien wychowawca wywierać zwłaszcza na aktywność praktyczną i manualną - podobnie jak u Marii Montessori. Za najważniejsze cele wychowania Dewey`a uznać należy: pobudzenie wrodzonych zdolności, samodzielność jako zdobywanie wiedzy. W jego "szkole pracy" nie było jako takich lekcji czy przedmiotów, ponieważ uważano, że rola szkoły leży w tym by stwarzać sytuacje problemowe, w wyniku, których dziecko, poprzez ich samodzielne rozwiązywanie, miało się uczyć.
Główne postulaty.
Nawoływano do zmiany systemu nauczania. Główne postulaty mówiły o:
- przemianach w sposobie przekazywania wiedzy i sprawowania opieki nad dziećmi w oparciu o wiadomości z zakresu psychologii,
- dzieci powinny zyskać wolność, w XIX wieku traktowano je jak własność rodziców, pozbawiono je praw i możliwości zabrania głosu. Według Nowego Wychowania dziecko stać się miało człowiekiem, jednostką społeczną a nie rzeczą,
- konieczność zindywidualizowania nauczania, należy oddzielnie rozpatrywać sprawy każdego dziecka, ponieważ każdy jest inny i potrzebuje odmiennego podejścia,
- w dzieciach należy zacząć rozwijać uczucia, zainteresowania i ich talenty,
- indywidualne, osobiste doświadczenie ważniejsze dla dziecka od poznania poprzez słowa innych.
Założenia kierunku nowego wychowania.
Propagatorzy nowego wychowania czerpali z ideologii naturalizmu, a co za tym idzie głównego jej przedstawiciela, Jana Jakuba Rousseau ("Emil, czyli o wychowaniu"). Według tej koncepcji dziecko podlega spontanicznemu rozwojowi zgodnie z siłami natury.
Henryk Pestalozzi opracował zasady nauczania początkowego, a następnie wprowadził je w Szwajcarii, czyniąc zeń obowiązek. Współczesne źródła stanowi pragmatyzm Johna Dewey'a i Williama Jamesa.
Zasady aktywizmu Dewey`a:
- wychowanie jest rodzajem socjalizacji, uspołeczniania jednostki,
- przyswajanie wiedzy nie powinno być mechaniczne i bezrefleksyjne, lecz odbywane na zasadzie samodzielnych poszukiwań,
- indywidualne, własne doświadczenie pozwalało włączyć wiedzę do kręgu własnych przeżyć i uczynić ją częścią wewnętrznego ja
Inspiracje płynące z nowego wychowania. Programy pedagogiczne - autorskie.
Nurt Nowego Wychowania dał natchnienie pierwszej kobiecie- lekarce, Marii Montessori, żyjącej w latach 1870- 1952. Specjalizowała się w pediatrii i psychiatrii. Stworzyła własną, niepowtarzalną pedagogikę oraz sformułowała teorię rozwoju dziecka testując ją w praktyce. W 1907 r otworzyła pierwszy dom opieki dziecięcej, w którym oprócz wychowania dzieci otrzymywały także wiedzę. W swoim programie umieściła zasady rozwoju i nauczania od narodzin po 9 rok życia, dzieląc ten okres na stadia.
Celestyn Freinet rozpoczął pracę w miejscowości Saint Paul. Był zwolennikiem teorii nowego wychowania. Był twórcą programu kształcenia dla szkoły podstawowej- "Nowoczesna szkoła technik kształcenia Freineta". Podstawowymi pomocami, które wykorzystywał w pracy szkolnej były: gazetki szkolne, drukarnia, swobodne teksty, korespondencja z uczniami innych szkół, prowadzenie pamiętnika szkolnego i twórczość artystyczna na szeroką skalę. Preferował metody oparte na swobodnej ekspresji, a nauczanie oparł na doświadczeniu poszukującym. Szkoła zorganizowana była na wzór życia społecznego, dzieci miały uczyć się w niej przyszłych ról społecznych.
Aktualność nowego wychowania współcześnie:
Obecnie liczy się swoboda, indywidualność, uzewnętrznienie, tożsamość i wychowanie kulturalne. Nowe Wychowanie skłania do tworzenia nowych programów autorskich. Jest stałym źródłem inspiracji dla nowych pokoleń pedagogów.

12.Podstawy pedagogiki naukowej J.F. Herbarta

Pedagogika szkoły średniej. -
HERBERT J. F. szkolnictwo średnie w XIX w.
Przedstawiciel klasycznej szkoły średniej
Filozof, psycholog i pedagog niemiecki
Dzieło: „ pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania”
Dzieło: „ psychologia jako nauka na nowo oparta na doświadczeniu, metafizyce i matematyce”
Dzieło: „ wykłady pedagogiczne w zarysie”
Swoje poglądy opiera na dziedzinach nauki jak pedagogika, etyka i psychologia
Etyka ma służyć do wyznaczania celów wychowania
Psychologia ma określać środki, sposoby osiągnięcia ideału
Pedagogika jest zbiorem pewnych metod, zasad, którymi powinno się kierować w wychowaniu
Celem wychowania jest wpojenie cnót: cnota wolności duchowej, cnota doskonałości, cnota życzliwości, cnota prawa, cnota słuszności
Wyróżnia etapy wychowawcze
1) rząd czyli karność, od tego powinno się zaczynać, zadaniem rządu jest przełamać oporność dziecka, nauczyć dyscypliny, proponuje stosować metody jak kary, pogróżki, rozkazy, zakazy, zwraca uwagę na kontrolowanie wszelkich działań dziecka, dyscyplina ma być wyrobiona przez pracę, gdy dziecko dojrzeje pod względem rozumu i woli to wpojone wcześniej zasady staną się nawykiem postępowania, można więc wtedy zrezygnować z tego etapu
2) nauczanie wychowujące - proponuje nauczać języków, literatury, retoryki, historii i nauk matematycznych, przyrodniczych i elementów filozofii, nauczanie ma polegać na rozwijaniu zainteresowań, stosować metody jak: wykładowa ( wstępna ), analityczna ( następna w kolejności ), syntetyczna ( mająca funkcje podsumowujące )
tworzy stopnie nauczania czyli poszczególne etapy nauczania
- jasność czyli zagłębianie, uczeń otrzymuje porcje nowej wiedzy, nauczyciel mu wyjaśnia
- kojarzenie czyli zagłębianie postępujące, ma doprowadzić by nasza nowa wiedza była przez ucznia łączona z wcześniej poznanymi treściami
- system czyli zebranie i uporządkowanie nowego materiału
-metoda czyli zbiór zasad, twierdzeń, wniosków bądź sposobów postępowania
3)hodowanie polega na wprowadzaniu zebranej wiedzy czy wyobrażeń do działania, chodzi tu by powstrzymać wszelkie namiętności, leniwego zachęcić do pracy, lekkomyślnego do rozsądku, etap kończy się jeśli jednostka potrafi pokonać lenistwo, namiętność, a kierować się w życiu rozsądkiem, spokojem, rozwaga i dobrem
Zrodzona w Niemczech idea elitarnego gimnazjum klasycznego, mimo że na pozostałe kraje oddziaływała w nieco mniejszym stopniu niż w Niemczech, zdołała jednak opanować europejska myśl pedagogiczną XIX w.

Do umocnienia tej idei, nazywanej przez przeciwników systemem szkoły tradycyjnej przyczynił się przede wszystkim wybitny filozof i pedagog niemiecki Jan Fryderyk Herbard. Głównym celem dociekań naukowych Herbarda było stworzenie z pedagogiki zwartego systemu uzasadnionych pojęć. System stworzone przez Herbarda opierał się na etyce i psychologii. Etyka wyznacza cel wychowania, którym jest silny charakter moralny, psychologia zaś wskazuje środki i sposoby realizacji owego celu. Silny charakter moralny osiąga się poprzez nauczanie. Zdaniem Herbarda na wiedzę ludzka składa się odpowiednia liczba wyobrażeń, które są po prostu śladami po doznanych wcześniej wrażeniach. Wyobrażenia stanowią w świadomości tzw. Mase apercepcyjną. Wśród wyobrażeń istnieją ciągły ruch, a nawet walka.
O wielkiej popularności dydaktyki Herbarta zdecydowała głównie to, że wskazał on konieczność ścisłej synchronizacji procesu nauczania z procesem przyswajania nowych wiadomości przez ucznia. Według Herbarda proces poznawania rzeczywistości przez uczniów przebiega przez następujące stałe etapy:
- pierwszy wynika z naturalnego dążenia do poznawania nowych rzeczy i zjawisk
- nowo poznane zjawisko zaczyna dziecko kojarzyć ze zjawiskami poznanymi wcześniej
- etap trzeci to pogłębienie drugiego
Przedstawionym wyżej etapom wiedzy powinny odpowiadać ściśle zsynchronizowane etapy procesu nauczania. Cztery etapy albo szczeble procesu nauczania: jasność, kojarzenie, system i metoda powinny być podstawą każdej lekcji lub jednostki metodycznej. Określona przez Herbarda struktura organizacyjna lekcji została niebawem poszerzona do pięciu szczebli i udoskonalona przez jego uczniów Reina i Zillera. Wkrótce tez nowa budowa lekcji stała się kanonem metodycznym obowiązującym wszystkich nauczycieli w Niemczech i Austrii. Ponieważ według tych etapów należało prowadzić wszystkie lekcje nazwano je stopniami formalnymi nauczania. Uzupełnione stopnie formalne brzmiały następująco:
- 1. Przygotowanie nowej lekcji czyli analiza wstępna
- 2. Podanie nowego materiału- nowych wyobrażeń- etap jasności
- 3. Powiązanie nowego materiału ze sobą i z już przyswojonym- etap kojarzenia
- 4. Zebranie i uporządkowanie nowego materiału- etap systemu
- 5. Zastosowanie nowej wiedzy- etap metody
Stopnie Herbarta i jego uczniów wprowadzały do dydaktyki ład i porządek, zmuszały nauczycieli do logicznego przygotowywania się do lekcji. Zwróciły uwagę na konieczność ujednolicenia procesu nauczania z procesem przyswajania wiedzy. Te właśnie zalety zapewniły im ogromną popularność nie tylko w XIX w. Opiera się na nich nie tylko dzisiejsza dydaktyka, z tym jednak że nie uznaję ich wyłączności jako jedynej metody nauczania.

Okazało się, że państwie Pruskim nauczyciele potraktowali zbyt rygorystycznie wskazania mistrza. Sumienne przestrzeganie stopni formalnych na każdej lekcji i w każdej klasie musiało doprowadzić do skostnienia i schematyzmu dydaktycznego. Tak rozumiana, a ściślej, tak rygorystycznie realizowana dydaktyka stawała się powoli precyzyjnie funkcjonującym pasem transmisyjnym, po którym wiedza przechodziła od nauczycieli do uczniów.
Dydaktyka Herbarta i jego następców przyczyniła się do opracowania popularnego w XIX w. i początkach XX w. systemu dydaktyczno-wychowawczego szkoły średniej, który przeszedł do historii pod nazwa szkoły tradycyjnej. Przeciwnicy szkoły tradycyjnej wysunęli przeciwko niej wiele zarzutów. Przykłady:
- oparcie nauczania na językach klasycznych i wiedzy humanistycznej, kształcącej rzekomo intelekt, ale zupełnie nie potrzebniej w życiu codziennym. Szkoła nie przygotowywała ani do życia społecznego ani politycznego, ani też do jakiegokolwiek zawodu
- zbyt wąskie, wyłącznie intelektualistyczne pojmowanie szkoły ograniczało jej funkcję do nauczania, zaniedbując zupełnie wychowanie społeczne. Pedagogika szkoły nie uwzględniała indywidualności ucznia
- niezmienność struktury organizacyjnej spowodowała zawsze tę samą budowę lekcji, ten sam rozkład materiału, te same programy i podręczniki. Konserwatyzm i dogmatyzm organizacyjny utrwalał dogmatyzm myślowy, co hamowało postęp pedagogiczny
- bezwzględny autorytet nauczyciela i podręcznika eliminował aktywność ucznia, jego zainteresowania i skłonności
XIX wieczny system szkoły tradycyjnej należy uznać za jeden z dominujących kierunków pedagogiki nowożytnej.


13. Porównaj szkoły średnie przed i po reformie KEN-
Szkoły średnie - ostra germanizacja oświaty polski. Zachowała się polska szkoła średnia o programie humanistycznym. Nauka trwała 6 lat. Język polski jako obowiązkowy był tylko w 3 pierwszych klasach. W kolejnych latach naukę przedmiotów prowadzono w języku niemieckim.
Nie przepuszczano i żeńskiemu szkolnictwu polskiemu. Szkoły prowadzone przez Sercanki w duchu arystokratyczno - francuskim dla szlachcianek i przez Urszulanki, które sterem Bernardy Morawskiej kształciły dziewczęta w duchu polskim i demokratycznym, zostały zamknięte w roku 1872. a 3 pensie prywatne w Poznaniu od roku 1887r musiały przejąć język niemiecki jako wykładowy. Kiedy u roku 1906 nakazano naukę religii po niemiecku, społeczeństwo polskie śladem zaboru rosyjskiego chwyciło się ostatecznego środka: wybuchł strajk szkolny, który w samym Poznańskim ogarnął około 50tysięcy dzieci. Rząd Pruski odpowiedział całą skałę represji: biciem dzieci i wydalaniem ze szkól, więzieniem księży i rodziców oraz karami pieniężnymi dla rodziców. W roku 1907 strajk został załamany.
KEN i jej działania na rzecz rozwoju szkolnictwa i oświaty
a) państwowy zarząd oświaty w Polsce ( 1773 - 1794) , który powołał pod protektorem króla Stanisława Augusta, a odpowiedzialnością przed sejm. Król powołał 8 członków i komisarze, duchowni, świeccy, 4 senatów, 4 posłów sejmowych
b) pierwsza w Europie władza oświatowa o charakterze odrębnego ministerstwa, realizowała nowoczesne programy, metodę i organizację nauczania, zreformowała szkolnictwo średnie i wyższe
c) do najważniejszych zasług w zakresie oświaty należą:
- wychowania obywatelskie i państwowe
- jednolity system szkolny
- stworzenie samorządu szkolnictwa
- zreformowanie szkól średnich i wyższych - podniesienie wagi społecznej nauczyciela - polskie podręczniki
- zajęcie się oświata ludu
- zajęcie się wychowaniem dziewcząt
- powiązanie wychowania umysłu z fizycznym i moralnym
- wprowadzenie bardziej racjonalnych metod dydaktyczno - wychowawczych

14.Działalność S. Wilderspina
 Samuel Wilderspin, autor cenionej rozprawy „O znaczeniu wychowania przedszkolnego biednych dzieci” oraz „O domach ochrony”. Z jego inicjatywy w 1824 roku powstało Towarzystwo Szkółek Dziecięcych w Anglii, które w wielu miejscowościach stanowiło jedyne źródło zdobycia elementów wiedzy przez dzieci. Opracował program nauczania dla angielskiego wychowania przedszkolnego. Przedszkole zwane przez niego „Szkółką dla małych dzieci” zapewniało dzieciom minimum wiedzy na całe życie. Jej program zawierał naukę czytania, pisania, rachunków, elementów geografii, przyrody i katechizmu. Nauka elementarna była łączona z zajęciami praktycznymi, które wyrabiały w dzieciach sprawności potrzebne każdemu robotnikowi fabrycznemu. Program ten uwzględniał również rozwój fizyczny w związku z tym obejmował wychowanie fizyczne.
Głównym celem systemu Wilderspina było wychowanie dzieci w dyscyplinie i posłuszeństwie. Do roku 1836 powstało na terenie wysp brytyjskich 150 szkółek prowadzonych według tego programu. W celu ułatwienia i ujednolicenia ich pracy Wilderspin zorganizował w latach 1893-1841 w Dublinie centralną wzorcową szkółkę dla dzieci, w której kształcił kandydatów na nauczycieli placówek zorganizowanych według jego wzoru.

15.Wychowanie obywatelsko - państwowe w Polsce w XVIII
MŁODY CZŁONEK SZKÓŁ Komisji miał być szczerym patriotą i dobrym obywatelem rozumiejącym potrzeby swojego kraju i umiejącym je zaspokoić
KEN zwróciła się do społeczeństwa z apelem o nadsyłanie projektów wychowania (I projekty)
Franciszek Bieliński
• Mówił o tym, jakie są cech dobrego obywatela: posłuszeństwo prawu, szacunek do władzy, praca dla wzbogacenia kraju.
• Dobry obywatel powinien znać się na polityce.
• Aby społeczeństwo i państwo funkcjonowało dobrze - wszystkie stany muszą pracować zgodnie.
Adolf Kamiński
• Uważał, że uczucie miłości do ojczyzny i solidarności między obywatelami trzeba dzieciom zaszczepiać „od małego”, trzeba je też uczyć, że praca dla dogra kraju przynosi wielkie osobiste pożytki.
• Edukacje obywatelską rozumiał, jako przygotowanie każdego mieszkańca kraju do pracy i zgodnej współpracy między obywatelami.
A. Popławski
• Widział 3 kierunki oddziaływania na młodzież: wychowanie fizyczne, kształcenie umysłu, wychowanie moralne
• W wychowaniu nowego obywatela za najważniejsze przyjmował wychowanie moralne
• Wychowanie obywatelskie opierał na prawie natury, które ma uczyć młodzież, że współżycie między ludźmi to stała wymiana doświadczeń i pomocy
• Sprawy własnego kraju stawiał na czele innych zagadnień
KEN przyjęła propozycję Popławskiego i jego ideał wychowania. Obywatelstwo, patriotyzm to nie tylko jedne z cech młodego Polaka, to koncepcja całego jego wychowania i przygotowania do życia. Wszystkie inne umiejętności, cechy, zalety, nawyki miały być wynikiem właśnie tego że był on dobrym obywatelem
Wg koncepcji KEN należało młodzież nauczyć, że:
• Każde działanie dla ogółu jest także działaniem dla samego siebie.
• Postawę obywatelską miały kształtować nie poświęcenie się nie rezygnacja z własnych interesów, - ale przeciwnie troska o nie.
• Szkoła miała nauczyć jak żyć i pracować, aby realizować cele własnego życia i dobra państwowego.

16. Nauczyciel w poglądach Stanisława Konarskiego.
- troska o należyte wykształcenie nauczycieli
- zapewnienie im odpowiednich warunków pracy
- 3 etapy kształcenia zawodowego
1. dokładne poznanie przedmiotów
2. pogłębienie zdobytych wiadomości przez prywatną lekturę
3. zapoznanie się z podręcznikami, studia pedagogiczne
- „Ordynacja” (pierwsza w Polsce pragamtyka nauczycielska)
- organizował w Collegium Nobilum popisy publiczne (sejmiki szkolne) najważniejsze: „Rozmowa na czym dobro i szczęście Rzeczypospolitej zaległo” i „O co najbardziej i najpierw w edukacji starać się potrzeba”

17.” Ogrody dziecięce” Friedrich Froebel
Działalność pedagogiczna Froebela i idea „ogródków dziecięcych” wyrosła pod wpływem trzech czynników 
zbyt surowe , pozbawione ciepła rodzinnego wychowanie ojcowskie ( wcześnie utracił matkę ) ; 
przykre wspomnienia ze szkoły ludowej , w której panował formalizm i przeładowanie programu nauczania ; 
dwuletnie , bliskie stosunki z Pestalozzim podczas pobytu w Szwajcarii . 
Lata 1837 - 1850 były najważniejszym okresem kształtowania się pedagogiki przedszkolnej Froebla . W tym czasie opracował projekt wzorowego zakładu , któremu nadał nazwę „ogródek dziecięcy” (Kindergarten) .
Po początkowym okresie niezrozumienia wśród społeczeństwa jego postulaty pedagogiczne zyskały uznanie władz szkolnych , jednak klęska powstania narodowego , tzw. Wiosny Ludów , spowodowała ponowne zahamowanie postępu oświaty. W 1851 r. rząd pruski wydał formalny zakaz otwierania i utrzymywania ogródków dziecięcych . Pomimo ostrych protestów zarówno ze strony nauczycieli ludowych , rodziców oraz przyjaciół Froebla , zniesienie zakazu nastąpiło kilka lat po jego śmierci .
Najważniejszą zdobyczą pedagogiki Froebla było zrozumienie , że w wychowaniu dzieci wieku przedszkolnego należy stosować inne metody i środki niż w szkole dla dzieci starszych . Za najważniejszy środek pedagogiczny wieku przedszkolnego uznał zabawy i gry , prowadzone zbiorowo w grupach rówieśników , co w konsekwencji prowadziło do powstania ogródków dziecięcych . Twierdził , że dzieci winny w wesołej i swobodnej zabawie ćwiczyć wszechstronnie i kształcić wszystkie swoje uzdolnienia , a ogródek winien zapewnić im odpowiednie zajęcia , ćwiczyć ciała , pobudzać dusze do poznawania natury i otaczającego świata . Argumenty te opierał na spostrzeżeniach , że dzieci w wieku przedszkolnym cechuje szczególnie duża witalność i wzmożone pragnienie działania , które powinno znaleźć ujście przede wszystkim w zabawach .
Wiek przedszkolny podzielił Froebel na trzy okresy , wyznaczając dla każdego z nich odpowiednie zabawki oraz formy zabaw . Piłkę uważał za pierwszy „dar” , który dziecko powinno otrzymać w ogródku . W następnym okresie dostawało ono do zabawy kulę , walec , sześcian , wreszcie klocki . Dużą rolę wychowawczą przypisywał także zajęciom praktycznym , głównie lepieniu , klejeniu , wyszywaniu oraz tzw. wychowaniu estetycznemu ( wzornictwo , śpiew , rysunek ) , jak też zajęciom ruchowym . Do ważnych czynników swojego systemu zaliczał obcowanie dzieci z przyrodą , zalecał obserwowanie zjawisk natury , pielęgnowanie roślin itp. Stworzył on kursy dla młodych panienek ,które miały się zajmować dziećmi „KURS OGRODNICZEK”

18. Wychowanie ateńskie.
Ateńczycy w przeciwieństwie do spartańczyków nie prowadzili wojen, a dorośli mężczyźni prowadzili działalność publiczna. Ideałem wychowania w Atenach był dobry człowiek- obywatel, ponieważ Ateńczycy troszczyli się o wychowanie fizyczne, moralne, umysłowe i estetyczne skąd obowiązywał tam ideał kalokagatia( człowiek dobry i mądry ).
Człowiek mądry i dobry: W starożytnych Atenach podobnie jak w Sparcie dzieci do 7 roku życia przebywały w domach pod opieką matki, wiodły inny tryb życia niż mieli spartanie. Wiedli inny tryb życia niż mieli Spartanie. Matki i zaufane niewolnice pełniące funkcje nianiek troszczyły się o rozwój dzieci dostarczały im licznych zabawek, opowiadały bajki.
Wychowanie chłopców w Atenach: Po ukończeniu 7 roku życia chłopcy Ateńscy posyłani byli do szkół. W Atenach szkoły były prywatne i mógł je założyć kto chciał i musiał zainteresować uczniów. Państwo stawiało jedynie świąteczne dni wolne od nauki, oraz określiło wiek nauczyciela 40 lat. Nauczyciele w Atenach nie cieszyli się poważaniem społecznym co spowodowane było tym , że za swoją prace brali pieniądze. Nauka w szkołach odbywała się w sposób indywidualny. Chłopca do szkoły odprowadzał zaufany niewolnik PEDAGOG( paris- chłopiec, ago- prowadzić). W czasie kiedy chłopiec pobierał lekcje u swojego nauczyciela niewolnik czekał na niego a po skończeniu nauki odprowadzał go do domu. Pedagog odprowadzał, by chronić przed niebezpieczeństwami i nosił glinianą tabliczkę za ucznia. W szkole często stosowano kary fizyczne a nie doskonałe metody nauczania powodowały, że nauka była długa i trudna.
Szkoły, do których trafiali Ateńscy chłopcy:
- 7-10 rok życia SZKOŁA GRAMATYCZNA- chłopiec uczył się czytania, pisania, rachowania, a pod koniec pobytu poznawał również specjalne wyselekcjonowane kolejnie? , której celem było operowanie na swere moralną dziecka.
- 10-13 rok życia SZKOŁA KUTNISTY- oprócz nauki gry na instrumencie chłopiec pobierał ogólne wykształcenia muzyczne i estetyczne, ponieważ Ateńczycy sądzili, że stanowią one niezbędne uzupełnienie wcześniejszego wykształcenia umysłowego.
-13-15 rok życia PALESTRA- była ona ośrodkiem wychowania fizycznego początkowo chłopiec pobierał tam szkołę dobrych manier np. ładne poruszanie się. Następnie chłopcy doskonalili rzut oszczepem, wyścigi, skok w dal, skok wzwyż. Ćwiczenia odbywały się najczęściej nago a nauczycielami w szkołach byli wcześniej utytułowani mistrzowie olimpijscy.
- 15-18 rok życia GIMNAZION- gimnazjon były to zespoły boiska i sal znajdujące się poza miastem stanowił ośrodki wykształcenia fizycznego i umysłowego młodzieży starszej. Składały się z kompleksu boisk i sal. Oprócz ćwiczeń fizycznych prowadzili dysputy polityczne, filozoficzne często dyskutowali z dorosłymi Ateńczykami przygotowując się w ten sposób do sprawowania urzędów w przyszłości.
Życie mężczyzn w Atenach: Między 18-20 rokiem życia młodzi Ateńczycy odbywali służbę wojskową, która obowiązkowa stała się dopiero od czasów bitwy pod Heronem. Mimo, iż przez wiele lat była ona dobrowolna to Ateńczycy chętnie ją odbywali uważając to za spełnienie obowiązkowego obowiązku. Po ukończeniu służby wojskowej młody Ateńczyk był obywatelem Aten i mógł brać udział w życiu publicznym.
Życie dziewcząt: Dziewczęta Ateńskie nie chodziły do szkół, ponieważ Ateńczycy kształcenie kobiet uważali za niegodne. Pozostawały w domach i od matek, nianiek uczyły się pisania, czytania, rachowania ale przede wszystkim przygotowywały się do pełnienia roli matki, gospodyni. Kobiety w Atenach nie brały udziału w życiu publicznym i nie miały samodzielności. Początkowo zależne od ojca potem od męża. Mężczyźni Ateńscy nie obdarzali kobiet szacunkiem przypisując im role rodzicielek.

19.OMÓW KONCEPCJĘ ,,SZKOŁY MACIERZYŃSKIEJ" J.A.KOMEŃSKIEGO
Całe wychowanie przedszkolne (szkoła macierzyńska) ma być dostosowane do potrzeb rozwojowych dziecka. Widzieć w nim trzeba nie to, czym jest teraz, ale to- czym będzie w przyszłości. Rodzice najczęściej troszczą sie o ich właściwe odżywianie, ubieranie, a także o ruch i zabawy, które maja sprzyjać ogólnemu rozwojowi fizycznemu i hartować odporność biologiczną ciała. Z taką samą troską winni dbać o wykształcenie ich duszy, o rozwój moralny. Najwięcej uwagi przykładać jednak powinni na wychowanie umysłu i charakteru. Komeński obmyślił więc dla szkoły macierzyńskiej odpowiedni zakres wiadomości z przyrody, astronomii, geografii i innych nauk, a także zebrał wskazówki jak ćwiczyć rozum i jak wychowywać dzieci w tym wczesnym wieku. Ważną role edukacyjna miały pełnić starannie dobrane bajki, opowiastki i różnorodne zajęcia, a więc zabawy i zabawki dziecięce.
Od 4 roku dziecko powinno zajmować się robótkami rocznymi, budowaniem (z klocków, z piasku, gliny) i jak najwięcej rysować (kredą, węglem). Winno słuchać muzyki i uczyć się łatwych piosenek, które kształtują usposobienie dziecka. Powinno także uczyć się wyraźnego mówienia i właściwego akcentowania wyrazów. Wychowanie moralne należy oprzeć na przykładzie i na popędzie dzieci do naśladownictwa. Do tego trzeba dołączyć króciutkie pouczenia, a jeżeli trzeba także kary. Nie zasługują na pochwałę rodzice, którzy dzieciom pozwalają na wszystko i chowają je bez rózgi. W sercu dziecka rosną chwasty i trzeba je w porę wcześnie wyrwać.
Od pierwszych lat życia trzeba rozwijać w dzieciach takie cnoty jak: umiarkowanie, czystość, posłuszeństwo, miłość i dobroczynność oraz usłużność i grzeczność, a także uczyć bojaźni bożej (przez wczesne przyzwyczajanie dziecka do czynności religijnych). Od 4 roku życia trzeba uczyć dziecko na pamięć katechizmu.







20. Szkółki niedzielne
"Szkółka niedzielna" to ogólna nazwa wielu rodzajów edukacji religijnej prowadzonej w niedzielę przez różne wyznania.
Nauczycielami w szkółkach niedzielnych są zazwyczaj laicy, wybrani do tej pracy przez kościelną radę lub komisję, zazwyczaj ze względu na ich duże doświadczenie i wiedzę na temat Biblii. Przeważnie są to katecheci, którzy maja już doświadczenie w nauczaniu oraz dodatkowe atrybyty wymienione powyżej.
Założył ją Robert Raikes w 1780r.

- wysuwał na pierwszy plan naukę czytania, pisania i rachunków oraz użytecznych wiadomości w pracy zawodowej

- kierownictwo jednak przejął kler angielski zmienił ich program usunął z niej naukę rachunków i pisania pozostawiając jedynie naukę czytania ograniczoną do Biblii

- głównym celem szkół niedzielnych stało się nauczanie Religi i przyzwyczajanie dzieci do uczestniczenia w nabożeństwach niedzielnych

- wpajał dzieciom, że indywidualna nędza ludzka jest wynikiem lenistwa, braku siły i ambicji poszczególnych jednostek.


21. Wymień ideały wychowania w wiekach średnich i omów jeden z nich
Średniowieczne społeczeństwo podzielone było na stany. Przynależność do danego stanu warunkowała przebieg wychowania. Każdy ze stanów lansował własny ideał wychowania
DUCHOWIEŃSTWO- ideał ascety
SZLACHTA- ideał rycerza
MIESZCZANIE- ideał rzemieślnika
 Ideał kupca
CHŁOPSTWO- ideał gospodarza
Ideał ascety- życie w ascezie wybierali często ludzie majętni więc kościół stał się właścicielem sporego majątku. Osoba decydująca się na takie życie musiała wyrzec się posiadanego majątku (przekazać go na rzecz ubogich lub kościoła), musiała zmienić swoje życie . Asceta porzucał rodzinę, izolował się od społeczeństwa, żył w odosobnieniu, czas spędzał na modlitwach i umartwianiu. Asceta swoje ciało uważał za siedlisko zła, grzechu i pożądania. Aby wypędzić zło zamartwiał się biczował, okaleczał, pościł. Życie ziemskie traktował jak pewien etap w wędrówce do wieczności która była jego celem. Uważał że ciało jest klatką dla duszy i nie dbał o nie również dlatego że po śmierci ludzka powłoka nie miała mieć znaczenia.

22.Szkoły kalwińskie
Jedną z lepiej rozwijających się szkół kalwińskich w Polsce było Gimnazjum w Pińczowie, do powstania którego przyczynili się między innymi Piotr Statorius ( autor pierwszej gramatyki języka polskiego) oraz Grzegorz Orszak (rektor tej placówki). Szkoła ta oferowała swoim uczniom bardzo ciekawy program wzorowany przede wszystkim na szwajcarskich szkołach kalwińskich. Posiadała ona jednak cechy Charakterystyczne uwzględniające specyfikę i potrzeby środowiska polskiego. Szkoła podzielona była na 4 klasy a w każdej z tych klas uczył inny nauczyciel. Klasy numerowane były odwrotnie stąd nauka szkolna rozpoczynała się w klasie 4. Jej program obejmował naukę elementarną tj. czytanie i pisanie w języku polskim, uczniowie poznawali także zasady katechizmu. W kolejnej klasie 3 uczniowie poświęcali się przede wszystkim nauce języka łacińskiego poprzez poznawanie łacińskich słówek, zasad odmiany rzeczowników i czasowników oraz lekturę prostych tekstów. Czytali oni między innymi „Dystychy” Katona. Program klasy 2 doskonalił znajomość łaciny, a uczniowie poznawali przede wszystkim łacińską składnię i gramatykę (prozodię?). Podstawową lekturą był katechizm łaciński Kalwina oraz komedie Terencjusza, które uczniowie tłumaczyli na język polski.
Bardzo rozbudowany był program najwyższej 1 klasy. W ostatnim roku nauki uczniowie poznawali przede wszystkim retorykę i dialektykę. Uczniów zapoznawano z najlepszymi wzorami wymowy starożytnej, np. z pismami Cycerona, Horacego czy poezją Wergiliusza i Ottiusza (?). Uczniowie poznawali również elementy języka greckiego, gdyż Statorius Uważał, że jego znajomość jest niezbędna wszystkim tym, którzy chcą być uważani za gruntownie wykształconych.



23. Omów koncepcję "szkoły ojczystego" J.A. Komeńskiego

Program szkoły ojczystego języka.

Po ukończeniu szóstego roku życia rozpoczynało dziecko drugi sześcioletni okres nauki nazywany przez Komeńskiego szkołą języka ojczystego. Komeński w nieco uproszczony sposób dzielił młodość człowieka na cztery okresy sześcioletnie, z których pierwszy przypadał na szkołę macierzyńską, drugi na szkołę elementarną, czyli j. ojczystego, trzeci na szkołę średnią, czyli łacińską, oraz czwarty również jak i wszystkie poprzednie sześcioletni, studiów uniwersyteckich. Kształcenie umysłu w jego systemie trwało więc 24 lata.

Szkoła elementarna, czyli ojczystego, stanowiła w systemie Komeńskiego najbardziej postępowe, można by powiedzieć, nawet rewolucyjne osiągnięcie. Przekreślając całą dotychczasową tradycje, która była skłonna uważać szkołę elementarną za instytucje wychowującą głównie najbiedniejszych chłopców, głosił Komeński odważnie zasadę, że jest ona obowiązkowa dla wszystkich dzieci, zarówno dla biednych jak i bogatych, dla chłopców i dziewcząt. Wszystkie bezwzględnie dzieci muszą ukończyć jednolitą szkołę elementarną ponieważ ona kształci całą młodzież w naukach niezbędnych dla życia. Przygotowuje też ewentualnie dzieci do dalszej nauki w szkołach średnich oraz do studiów zawodowych na uniwersytetach. Aby była istotnie dostępna dla każdego dziecka, musi ona istnieć w każdej, nawet najmniejszej miejscowości, nauka zaś w niej powinna odbywać się wyłącznie w ojczystym.

Ponieważ szkoła elementarna Komeńskiego miała dostarczać wiedzy na całe życie, obowiązkowe kształcenie w niej trwało 6 lat. Obok nauki czytania, pisania i rachunków obejmowało ono geometrie praktyczną, śpiew, naukę religii i moralności, ekonomie, politykę, historie powszechną, kosmografie i fizykę. Program ten miał być w każdym szczególe dostosowany do realnych potrzeb życia. Arytmetyka miała zawierać zadania zaczerpnięte z otaczającego dzieci świata i dostosowana do wymagań dnia powszedniego. Geometria polegała na biegłym obliczaniu długości , szerokości i powierzchni. Nauka moralna miała podawać młodzieży zasady etycznego postępowania oparte na przykładach i doświadczeniach życiowych oraz przyzwyczajać ją do codziennego stosowania w praktyce teoretycznych wskazań. Lekcje ekonomii i polityki miały ułatwić młodzieży zrozumienie tego wszystkiego, co działo się w ich gminie i i w całym państwie. Nauka kosmografii przewidywała zarówno astrponomię jak i geografie. Pierwsza z nich zaznajamiała dzieci z budową wszechświata, druga podawała wiadomości o głównych państwach globu ziemskiego, a najwięcej uwagi opisowi ojczystego kraju. Pod nazwą fizyki rozumiał Komeński za przykładem Arystotelesa życie przyrody. Do tego przedmiotu włączał również informacje o sztukach rzemieślniczych, mające ułatwić młodzieży wybór zawodu. Jeżeli porównamy program 6-letniej szkoły Komeńskiego, która miała dawać wiedze encyklopedyczną we wszystkich naukach użytecznych w życiu z dawną szkółką parafialną uczącą zaledwie czytać i pisać, zrozumiemy, jak światły i postępowy był jego projekt.

24.Nauczyciel w poglądach Kwintyliana

  1. Posiada autorytet i jest surowy

  2. Po ojcowsku traktuje uczniów

  3. Wolny od błędów, nie toleruje ich u innych

  4. Sprawiedliwy, nie toleruje spoufalania się

  5. Przypominający uczniom o dobrym postępowaniu

  6. Opanowany, otwarcie wypominający błędy

  7. W nauczaniu prosty i cierpliwy, dokładny lecz nie drobiazgowy

  8. Chętnie odpowiada na pytania uczniów, zachęca do ich zadawania

  9. Błyskotliwy, roztropny, zna metody nauczania, umie zniżyć się do poziomu ucznia

  10. Uczy w słowie i czynie

  11. Dobry nauczyciel nie nadyma się- jest przystępny każdemu


25. SZKOŁA EKSPERYMENTALNA J.DEWEY'A
Większa część uczniów pochodziła z rodzin profesjonalnego środowiska i z dzieci kolegów Deweya. Przedsięwzięcie to było szybko uznane jako szkoła Deweya, ponieważ hipotezy poddawane próbie w tej eksperymentalnej szkole, były ściśle tymi, jakie sformował Dawey na podstawie funkcjonalnej psychologii i demokratycznej etyki u podstaw której leżał pragmatyzm.
Punktem wyjścia teoretycznych przemyśleń Deweya było przekonanie o ujemnym wpływie wielkomiejskich stosunków na rozwój pomysłowości i zamiłowania dziecka do pracy. dziecko w domu rodzinnym nie ma zbyt wielu sposobności do prowadzenia obserwacji i poznawania procesów wytwarzania np. sprzętów domowych, produktów żywnościowych, wytworów rękodzielnictwa itd., a jeszcze rzadziej wciągane jest do tego rodzaju zajęć, które wychowywały by je w poczuciu zachowania ładu, porządku, pilności, spostrzegawczości itp. Nie ma wreszcie możliwości bezpośredniego obcowania ze światem przyrody, z podglądaniem życia zwierząt, z pracami pielęgnacyjnymi w ogrodzie itp. To wszystko powoduje, że zatraca ono możliwość ćwiczenia swoich organów zmysłowych (oka) i sprawności manualnych (ręki).
Tymczasem szkoła- sprzyja bierności ucznia. Jego rola jest głównie receptywna. Jego umysł ma wchłaniać to, czego go uczą i co mu pokazują. Tę sytuacje powinna zastąpić nowa szkoła, szkoła kształcąca bystrość umysłu i aktywność, która dzięki stawianiu przed nim coraz to nowych i ciekawych problemów, będzie pobudzała do myślenia, do ruchu i do działania.
Centralnym punktem w swojej laboratoryjnej szkole uczynił Dewey to, co nazwał ,,zajęciem", czyli budzeniem aktywności dziecka, które odtwarza lub równolegle wprawia się w wykonywanie jakiejś pracy występującej w życiu społecznym. Uczniowie w jego szkole podzieleni byli na 11 grup wg wieku i wykonywali pewne ,,projekty" skoncentrowane wokół historycznych lub współczesnych zajęć.
Dzieci najmłodsze, 4-5 letnie, podejmowały prace znane im z własnego domu i z najbliższego sąsiedztwa. Obejmowały one np. szycie, gotowanie, roboty ręczne związane z jakimś rzemiosłem.
Dzieci 6-letnie budowały z klocków farmy, uprawiały na nich (w formie zabawy) żyto i bawełnę, przerabiały je i wytworzone zbiory wiozły na sprzedaż.
Dzieci 7-letnie studiowały życie prehistoryczne, w jaskiniach, które samodzielnie wykonywały.
Dzieci 8-letnie skupiały swoja uwagę na wyprawach morskich Fenicjan, Robinsona Cruzoe, na podróżach Marco Polo, magellana, kolumba itd.
Dzieci 9-letnie uczyły się historii kolonizacji Ameryki i odtwarzały np. pokój mieszkalny wg modelu wczesnych domów rodzin amerykańskich.
Praca starszych grup skupiała się na poszczególnych okresach historycznych i na naukowych eksperymentach w zakresie np. anatomii, elektromagnetyzmu, fotografii albo ekonomii politycznej itd. Poszukiwanie miejsca na spotkania ,,klubu dyskusyjnego" 13-latków skończyło sie podjęciem budowy okazałego budynku klubowego, co przyciągało dzieci w różnym wieku do udziału we wspólnym projekcie, którego realizacja stała się ważnym momentem w życiu deweyowskiej szkoły.

26.Stanowy charakter wychowania w wiekach średnich.
Średniowieczne społeczeństwo podzielone było na stany a przynależność do określonego z nich warunkowała m.in. potrzeba wychowania. Każdy ze stanów lansował własny ideał wychowania.
a ) IDEAŁ ASCETY (duchowieństwo) - życie w ascezie wybierali często ludzie majętni. Osoba taka musiała wyrzec się posiadanego majątku i przekazać go na rzecz kościoła lub biednych. Asceta porzucał rodzinę, żył w odosobnieniu a czas spędzał na modlitwie i kontemplacji. Asceta uważał, że jego ciało jest klatką dla duszy i nie dbał o nie również dla tego, że ziemska powłoka po śmierci nie miała znaczenia. b) IDEAŁ RYCERZA (szlachta) - w wychowaniu rycerskim możemy wyróżnić 3 okresy:
- paź - w wieku około 7 lat chłopiec był oddawany na dwór możnowładcy, by móc przyjrzeć się oraz poznać tajniki życia dworskiego.
- giermek - około 14 roku życia chłopiec zostawał giermkiem. Od tego czasu stawał się towarzyszem rycerza i pomagał mu w codziennym życiu.
- pasowanie na rycerza - odbywało się najczęściej około 21 roku życia.
c) IDEAŁ RZEMIEŚLNIKA (mieszczanie) - chłopiec, który chciał nauczyć się wykonywania zawodu, został wysyłany przez rodziców do zakładu rzemieślniczego. Młodzież rzemieślnicza w czasie nauki otrzymywała nie tylko wiedzę fachową i praktyczne przygotowanie do uprawiania wybranego zawodu, ale także wdrażała się do dyscypliny i surowego przestrzegania zasad obowiązujących w środowisku mieszczańskim. d) IDEAŁ KUPCA (mieszczanie) - dzieci mieszczańskie, które chciały w przyszłości zajmować się kupiectwem uczęszczały do szkół parafialnych. W szkołach tych oprócz nauki elementarnej uczyły się tego co miało przydać im się w przyszłym życiu zawodowym, np. jednostek miary.
e) IDEAŁ GOSPODARZA ( chłopstwo) - wychowanie na wsi często odbywało się w sposób niezorganizowany i przechodziło z ojca na syna z matki na córkę. Niekiedy bywało, że dzieci te uczęszczały do szkół parafialnych.

27. J. H. Pestalozzi jako rzecznik oświaty ludowej-
Ojciec ogólnokształcącej szkoły ludowej
-Pracował w szkole elementarnej
-twórca metodyki nauczania początkowego ( klasy I-III)
-Wprowadził nauczanie oparte na analizie i syntezie dążył do wszechstronnego rozwoju trzech naturalnych sił dziecka, człowieka- 1) siła fizyczna (ręka) 2)siła moralna (serce) 3) siła intelektualna (głowa)
-Postulował oparcie procesu dydaktycznego na zasadzie poglądowości
-Opracował system kształcenia nauczycieli do szkół elementarnych.
-Wskazał na konieczność upoglądowienia procesu dydaktycznego
-Zalecał wyrabianie i dzieci sprawności w działaniu na umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce
-Wskazywał na konieczność organizowania uczenia w kontakcie z przyrodą
-Człowiek który jest twórcą metodyki elementarnej!
-Wyniki swoich spostrzeżeń i doświadczeń wychowawczych zebrał Pestalozzi w książce Pt. Jak Gertruda uczy swoje dzieci.. Uważał że trzeba zająć się kształceniem dzieci ludu, bo zaniedbanie tego obowiązku „odczłowiecza większą część europy”
-Uważał że pojętność dziecka jest olbrzymia, jeżeli daje mu się naukę odpowiadającą jego stosunkowi do natury.


28. Reformy KEN w zakresie szkół parafialnych.
-Niski poziom nauczania
- Charakter sezonowy
- Wiedza: charakter jednostronny
- Istniały głównie we Włoszech
- Program najczęściej ograniczony do nauki gramatyki łacińskiej, stylu kancelaryjnego i obliczania kalendarza świąt ruchomych oraz śpiewu
- Nauczanie w sposób pamięciowy
- Kary cielesne
- Nauczyciel niewykształcony, zaślepiony wiarą
- Brak pomocy naukowych
- Oporny rozwój czytania pisania
- Nauka w języku łacińskim , Dawały elementarne wiadomości i wprowadzenie do życia obywatelskiego
- Naukowe podręczniki :”Elementarz dla szkół parafialnych narodowych”
- Metoda poglądowa w nauczaniu
- Rola formalnego ogniwa w ustroju oświatowym
- Nauczyciele wykształceni
- Dwojaki program w szkołach miejskich (większych) nieco szerszy, obejmować miał: czytanie, pisanie, rachunki, znajomość miar, wag, monet praktyczną naukę ogrodnictwa, rolnictwa hodowli zwierząt, higieny, wytwórczości i handlu uprawianego w regionie
- Małe szkółki wiejskie realizowały ten program w mniejszym zakresie
- Brak kar cielesnych
- Nauczanie w języku polskim

29. Omów system Bella i Lancastra-
Bella-Lancastera system, system monitorialny, stworzony w XVIII/XIX w. w Anglii przez A. Bella i J. Lancastera system wzajemnego nauczania, polegający na wykorzystywaniu w nauczaniu uczniów zdolniejszych zwanych monitorami, którzy mieli pod swoją opieką grupkę (ok. 10) uczniów i uczyli tego, czego sami nauczyli się od swojego nauczyciela. Spełniali również funkcje kontrolne wobec uczniów, promowali ich do następnej klasy. Nauczyciel w tym systemie zajmował się głównie sprawami organizacyjnymi, uczył monitorów oraz udzielał im wskazówek dotyczących uczenia innych. System ten został po raz pierwszy zastosowany 1797 przez A. Bella w angielskiej szkole dla sierot w Madrasie w Indiach, a w szkołach w Wielkiej Brytanii wprowadził go w pocz. XIX w. J. Lancaster. System Bella-Lancastera upowszechnił się następnie w wielu innych krajach, zwłaszcza w 1. poł. XIX w. W Polsce jego zwolennikami byli J.K. Krzyżanowski i J. Lipiński.




30.Poglądy pedagogiczne E. Glicznera.

Pedagogika Glinczera. Pierwszą książką w języku polskim(Marcius i Frycz pisali po łacinie), poświęconą wyłącznie sprawom wychowania są książki o wychowaniu dzieci z roku 1558 Erazma Glinczera z Żnina, 23-letniego nauczyciela książąt Słuckich, z czasem głowy luteran polskich. Zbyt młody był autor tej pierwszej pedagogiki polskiej, aby stworzyć dzieło trwalszej wartości, sąd jego nie bardzo wytrawny, bardzo znaczne wpływy lektury, niedostateczna znajomość życia, pomimo to książkę jego czyta sie z prawdziwą przyjemnością, gdyż pisana jest żywo i barwnie, a przy tym opiera sie całkowicie o stosunki polskie. Pisał ją Glinczer jako poradnik dla rodziców, uwzględniając nie tylko szlachtę, ale i mieszczan, z których sam pochodził. Cała poświęcona zagadnieniom pedagogicznym, prawie wcale nie zajmuje sie nauczaniem, obraca sie przede wszystkim około obowiązków rodziców względem dzieci.

Dla użytku rodziców mieszczańskich roztrząsa Glinczer zagadnienie, co raczej czynić, czy syna do rzemiosła oddać, czy też do szkoły na naukę posyłać. Dla niego wyższość nauk jest niewątpliwa, tylko niedouczeni mogą oddawać pierwszeństwo rzemiosłom; tu przytacza autor ich argumenty, wśród których jeden dziś łatwiej niż kiedykolwiek znajduje zrozumienie: oto chłopiec wyuczywszy się rzemiosła, ma chleb w ręku, bo może je wszędzie wykonywać, natomiast "literaki" okazują się niedołęgami w życiu praktyczne. Ale w oczach Glinczera rządne argumenty nie nadwątlą wysokiego mniemania o naukach; rzemieślnicy, którzy ich unikają, to ludzie sprośni, nieobyczajni, to woły i cielęta, to niewypolerowane zwierciadło.

Ponieważ dla synów uboższej szlachty jedyną szkołą była służba dworska u magnatów, przeto zastanawia się Glinczer nad te "dworackiem szkołowaniem"; widzi w niem ogromne niebezpieczeństwa pod względem moralnym, tam bowiem "chłopiątka- złodzieje z początku", tam szkoła rozpusty, zuchwalstwa i łotroctwa; nie widząc jednakże możliwości innego wychowania dla niezamożnej młodzieży, doradza rodzicom zaopatrzyć synów przez wysłaniem na dwór w zasady moralności i cnoty, oraz w nieco szkolnej wiedzy.

Wbrew utartym poglądom, Glinczer sądzi, że naukę można z pożytkiem rozpoczynać bardzo wcześnie, już w czwartym roku, dziecko ma wtedy "bardzo czystą pamięć", zresztą nauka może być skromna, naprzód "obiecadło", potem sylabizowanie, a na końcu czytanie krótkich sentencyi. Nie zawadzi też, że nauczyciel " wzbierze" chłopca aby mu "sprawić wolą ku nauce". "Lepiejci godać do szkoły, niżeliby miał po polach, ulicach bąki strzelać albo około innych rzeczy niepotrzebnych siebie zabawiać". Nauka powinna być tylko zbiorowa; mając w pamięci wszystkie argumenty Kwintylianana na jej korzyść, szydzi Glinczer z prywatnego wychowania, z tych którzy " w jakim gmaszku się zawarłszy uczą"; tacy nigdy nie nabedą "przezpieczności", to jest swobody w obcowaniu z ludźmi, więcej oglądać się będą na piec niż na ludzkie otoczenie.

Glinczer jest zdania że chłopiec oddany do szkoły, winien cały czas pozostawać przy jednym nauczycielu, a nie zmieniać ich, bo kamień często z miejsca poruszany "nierad mchem obrasta". Stą też doniosła jest sprawa wyboru tego nauczyciela; winien on być nieskazitelny pod względem religijnym, oraz dobrze uczony. "Leda żak albo rybałt" to jest nieokończony student lub śpiewak niczego nie nauczy, bo jak mówi przysłowie "świnia świnie nauczyć nie może". Lepiej unikać małych miasteczek, w których nauczyciele to rybałci, głupcy, pipy i leje "opoje", gracze i rozpustnicy, a posyłać synów do wielkich miast gdzie łatwiej o dobrego nauczyciela. Ale takiego trzeba należycie opłacić, tymczasem w Polsce nawet wielcy panowie grzeszą skąpstwem względem nauczycieli, robienie nakładu na kształcenie ich synów "zziębniało, zwątlało i prawie wywietrzało". Inne narody jak np. Niemcy "nie żałują synom swym rzemienia pociągać" od kalety, tylko w Polsce tak dużo "płaczypieniądzów". Nie jeden ojciec targuje się z nauczycielem o nauke jak o konia, odwołując się na niesłychanie marne, jakoby zwyczajem ustalone wynagrodzenie: "introitales(wpisowe) dwa pieniądze, kretales (na kredę) pieniądz, remissionalesm (przy ukończeniu roku) szeląg, a precjum kwartalne dwa grosza", to jest razem wartość około korcy żyta rocznie. Czasem nauczyciel woli za darmo uczyć, aniżeli się tak po rzemieślniczemu targować. Za obowiązek możnych panów uważa Glinczer łożyć na naukę ubogiej młodzieży: "ale dziś by krwią płakał, żaden darmo nic, a dali co, to już chce aby mu za to poddanym się stał a na wieki wiekom usługował".

Jak widzimy, Książki o wychowaniu dzieci nie przynoszą głębszych idei, ale zaciekawiają nas przez odzwierciedlenie stosunków swojskich.


31. Kształcenie synów szlacheckich w Polsce w XVIII w.
Czasy saskie uchodzą w dziejach Polski za okres największego upadku wszystkich dziedzin życia . Tragizm sytuacji politycznej powiększa wyzysk pańszczyźniany doprowadzony przez szlachtę aż do granic biologicznego wyniszczenia chłopów . Powszechne zacofanie , konserwatyzm , wiara w zabobony i gusła , niechęć do poważniejszego wysiłku umysłowego, lęk przed zdobyczami nauki , sarmatyzm (fanatyczne przywiązanie do tradycji narodowej , nietolerancja religijna) - to zasadnicze rysy tego okresu .
Szkoły średnie czasów saskich , przeznaczone dla synów szlacheckich , prowadzone były w większości przez zakon jezuitów , częściowo przez pijarów . Wykształcenie filozoficzne (nauczanie łaciny) , oparte na żmudnym wykuwaniu reguł gramatycznych , słówek i całych zwrotów , zajmowało 6 lat . Przestarzała metoda pamięciowa oraz długoletnie ślęczenie nad jednym przedmiotem sprawiały , że chłopcy opuszczali szybciej szkołę . Rósł procent analfabetyzmu . Szkoła jezuicka. powołana do walki z reformacją oraz z próbami ewentualnego zamachu na stosunki feudalne , tak ułożyła swój program , aby odwracał umysły uczniów od spraw i zadań życiowych . Retoryka ograniczała się tylko do umiejętności wygłaszania mów pochwalnych i do gloryfikowania "złotej wolności szlacheckiej" . Wiedza , którą szerzyli jezuici , była bezużyteczna .
Równie zacofane były szkoły wyższe i parafialne . W filozofii nie wychodziły poza Arystotelesa , kursy prawnicze ograniczały się do prawa kościelnego , Akademia Krakowska odcięła się od postępowych wpływów i zagłębiła się w niepotrzebnej scholastyce .
Na nieco wyższym poziomie znajdowały się gimnazja luterańskie (Gdańsk , Toruń) . Uniknęły one takiego upadku kulturalnego , na jakim były szkoły rdzennych ziem katolickich . Nauczyciele organizowali towarzystwa naukowe , obejmujące swym zasięgiem wiele dziedzin naukowych .
Sprowadzeni z Włoch teatyni założyli w 1737 r. nowoczesną szkołę szlachecką w Warszawie . Jej program oparty był na programie szkół rycerskich . Kolegium to było dostępne dla synów szlacheckich . Wychowanie , oparte na religii , wolne było od jezuickiej przesady . Uczono języka łacińskiego , niemieckiego i francuskiego . Łaciny uczono nie przez wkuwanie, a przez lekturę dzieł autorów klasycznych . Uczono historii , geografii , geometrii . Kolegium teatyńskie nie mogło utrzymać się długo , ponieważ większość nauczycieli była z Włoch i nie potrafiła wychować młodzieży na dobrych Polaków .
Reforma Stanisława Konarskiego
Stanisław Konarski , po odbyciu studiów w Rzymie i Paryżu , gdzie badał zakłady edukacyjne , wróciwszy do kraju i zająwszy stanowisko prowincjała pijarów , przystąpił do realizacji reformy szkolnej , której zasady , środki i cel wyłożone zostały w ustawach zakonnych .
Działalność reformatorską rozpoczął od przygotowania sił nauczycielskich . W 1741 r. otworzył Collegium Nobilium czyli internat szkolny dla zamożniejszej młodzieży szlacheckiej . Kolegium miało spełniać dwa główne zadania : wyrugować z kraju szkodliwą edukację cudzoziemską i dostarczać najzamożniejszej młodzieży nauki odpowiadającej potrzebom kraju . Dążąc do wychowania reformatorów i działaczy społecznych Konarski usiłował wyrobić w młodych ludziach wiele cnót , np. : posłuszeństwo , sprawiedliwość , miłość do ojczyzny . Napisał dwa podręczniki : Gramatyka łacińska i O poprawie błędów wymowy . Ułożył je w formie pytań i odpowiedzi .
Kolegium dzieliło się na 5 klas , klasy II , IV i V były dwuletnie . W pierwszych czterech klasach głównym przedmiotem była łacina , nie stanowiła jednak celu nauczania . Od klasy III język polski stawał się równorzędny łacinie . Do programu nauczania wprowadzono arytmetykę , języki obce , historię powszechną i historię Polski , geografię , fizykę , filozofię racjonalistyczną .
Po klasie retoryki uczniowie przechodzili do dwuletniej klasy filozofii , w której oprócz dzieł scholastyków czytali najbardziej reformatorskich filozofów nowożytnych : Bacona , Kartezjusza , Locke'a , Spinozę itp. W drugim roku tej klasy uczono matematyki , fizyki , anatomii , biologii , astronomii , geologii .
Wychowania synów magnackich w kolegium dopełniały wówczas kunszty , obejmujące naukę tańca , ćwiczenia gimnastyczne , musztra konna .
Ambitne dążenia Konarskiego do przeprowadzenia reformy nauczania i wychowania w całym szkolnictwie pijarskim doczekały się realizacji dopiero w latach 1750-1753 . Jakkolwiek w nie reformowanych wówczas publicznych szkołach pijarskich , przeznaczonych dla ogółu młodzieży szlacheckiej , nie można było wprowadzać wszystkich przepisów obowiązujących w Collegium Nobilium , to jednak różnice między obydwoma typami szkół były nieznaczne .
Szkoła Rycerska w Warszawie
W 1765 r. Stanisław August powołał do życia Szkołę Rycerską w Warszawie . Nawiązywała do kolegium Konarskiego i mimo swej nazwy nie miała charakteru wyłącznie wojskowego . Było to kolegium kształcące ogólnie, w którym wykładano również przedmioty wojskowe , a regulamin przystosowano do wykształcenia przyszłych wojskowych . W programie znalazła się nowa nauka moralności , prawo natury i prawo narodów . Nauki te były wolne od wpływów religii . Wykładano przedmioty prawne , które wyrabiały w młodzieży poczucie sprawiedliwości naturalnej i zapoznawały ją z prawami i obowiązkami .
W okresie XVI- XVIII wieku istniały w Polsce tylko trzy akademie: Akademia Karkowska, jezuicka Akademia Wileńska oraz Akademia Zamojska.
1. Akademia Wileńska
Jezuici po przybyciu do Polski od razu zaczęli myśleć o założenie własnej uczelni. Powstała ona w Wilnie z przekształcenia istniejącego tam od 1570 r. kolegium. Fundatorami Akademii Wileńskiej w 1578r. był biskup Walerian Protasewicz- Szuszkowski oraz król Stefan Batory. W pierwszym okresie uczelnia ta posiadała tylko wydział teologiczny i filozoficzny, w 1644 powstał wydział prawa, a medycyny w 1763r. Akademia Wileńska odznaczała się wysokim poziomem nauczania. Jednakże w 1655 r. podczas najazdu moskiewskiego została wraz z miastem spalona. Do pełnego odrodzenia AW doszło dopiero w okresie Komisji Edukacji Narodowej.
2. Akademia Zamojska
Jan Zamoyski w 1594r. zwrócił się z prośbą do papieża Klemensa VIII o zatwierdzenie ufundowanej przez siebie Akademii Zamojskiej. Kanclerzem został ustanowiony biskup chełmski. Z akademią związana była też kolegiata ufundowana przez Zamoyskiego. Program AZ obejmował zakres od nauki elementarnej po wyższą. Akademia posiadała na początku tylko wydziały sztuk, prawa i medycyny. W 1648r. otrzymała wydział teologiczny. Miała być szkołą humanistyczną dla szlachty. Nigdy jednak nie dorównała AK i AW. Była krytycznie oceniana. W 1784r. na jej miejsce powołano Liceum Królewskie.
3. Kolonie Akademii Krakowskiej
Kolonie to szkoły średnie związane z akademiami przygotowujące kandydatów na studia. Pierwsza taka kolonia powstała w 1588r. w Krakowie. Najpierw przejęła nazwę Szkół Nowodworskich. Najwięcej koloni miała AK. Ich program był podobny do szkół jezuickich.

32. Wychowanie w obcym domu w wiekach średnich
W średniowiecznej Polsce wykształciło sie wychowanie mieszczańskie i rycerskie, tzw.: wychowanie „w obcym domu”. Wychowanie to odbiegało trochę od wychowania kościelnego, kościelnego mianowicie:
Wychowanie rycerskie miało na celu wyrabianie tężyzny fizycznej, odwagi, a także umiejętności wojskowych, ale również liczyły się takie umiejętności jak: służba Bogu, panu i damom, to znaczy należało stanąć w obronie Kościoła i religii, być posłusznym i wiernym swojemu władcy, okazywać dworność wobec kobiet, ponieważ takie obowiązki kształciły honor rycerza. Wychowanie to tylko i wyłącznie synów szlachetnie urodzonych i odbywało się na książęcych dworach. Każdy rycerz musiał przejść przez trzy etapy takiego wychowania, począwszy od pazia, który był nauczany przez pana lub mistrza jazdy i pływania, władania strzałami, tarczą i włócznią, ale oprócz tego kształcił się w obyczajowości i religijności.
Drugim etapem było mianowanie na giermka w wieku 14 lat. W tym czasie rycerz był przyuczany do trudnych ćwiczeń wojennych i popisowych, był towarzyszem swojego pana na turniejach, podróżach i wojnach, natomiast w spokojnych dniach uczył się grzeczności towarzyskiej, wyuczał się śpiewów i podań rycerskich, rycerskich także próbował sił w układaniu wierszy. A to wszystko odbywało się po czujnym okiem dam.
Pasowanie na rycerza odbywało się po 20 roku życia, kiedy już każdy chłopiec był dojrzały fizycznie a zarazem duchowo. Po pasowaniu takowy rycerz mógł być wprowadzony do elity feudałów jako pełnoprawny członek jak również szedł w świat w celu poszukiwania przygód rycerskich, nagród na turniejach, ale i miłości.
Drugim rodzajem wychowania „w obcym domu” jest wychowanie mieszczańskie, inaczej zwane wychowanie cechowym. Było to wychowanie do konkretnej pracy produkcyjnej (zarobkowej). Wychowanie to odbywało się w domu mistrza cechowego, pod okiem którego młodzież uczyła się do różnych kunsztów i rzemiosł. Wychowanie to obejmowało również trzy etapy kształcenia, a mianowicie:
Pierwszym etapem był uczeń tzw.: terminator. Do zakładu rzemieślniczego byli oddawano chłopcy w wieku od 7 do 10 lat, którzy pełnili funkcję posługiwacza tj.: sprzątali i porządkowali, a tylko przy okazji mogli podglądać czynności rzemieślnicze. Opłatą za naukę były jaja, kaczki itp.
Po ukończeniu stopnia terminatora, uczeń stawał się czeladnikiem. Nauka była bezpłatna, ale trwała bardzo długo, zazwyczaj do śmierci mistrza. Akt czeladniczy był nadawany w momencie ukończenia etapu mistrza i odbywał się przed starszyzną cechową. Zostawał on wpisany do księgi rejestrów, a także otrzymywał list wyuczenia, dzięki któremu mógł pracować, ale tylko pod okiem mistrza, czasami mógł go zastępować. Taki czeladnik otrzymywał wynagrodzenie za swoja pracę.
Ostatnim etapem był etap mistrza, który się osiągało po ukończeniu dwóch poprzednich etapów. Tytuł mistrza nadawał wszystkie prawa cechu i pełnił on rolę świadectwa najwyższych umiejętności w konkretnym zawodzie.
Poziom kultury mieszczańskiej był bardzo wysoki, a świadczyć o tym mogą m.in.: przepych i dostojeństwo kościołów, katedr, jak również arcydzieła sztuki budownictwa miejskiego.
Czynnikiem dominującym w wychowywaniu w domu jak i w szkole była chłosta . Kary cielesne uważano za główny środek wychowania moralnego.

33. Nauczanie w szkołach wzajemnego nauczania:
System monitorialny (szkoły wzajemnego nauczania) Bella- Lancastera


34.Wychowanie spartańskie
System wychowawczy, obowiązujący w Sparcie wg tradycji, od czasów Likurga. Podlegały mu formalnie przede wszystkim dzieci płci męskiej w wieku od 7 do 30 lat, czyli w okresie agoge. Spartanie wbrew wielu źródłom historycznym mieli znaczną swobodę w swoim życiu osobistym, wychowanie spartańskie trwało przez całe życie [potrzebne źródło]. Kolejne jego etapy, jedynie przygotowywały do pełnienia nowych funkcji w państwie i zawsze był ktoś stojący wyżej, kto obserwował, kontrolował lub nakazywał. Przepisy państwowe oraz obyczaje regulowały każdy szczegół życia i za każde odstępstwo wymierzały surowe kary. Mówiąc o wychowaniu spartańskim, zwykle pomija się ten jego aspekt, mając jedynie na myśli olbrzymi patriotyzm i poświęcenie dla własnego państwa, współobywateli oraz skuteczność i bohaterstwo w boju. Wszystko, co służyło Sparcie i jej obywatelom było dobre i moralne. W myśl tej zasady każdy, kto nie był Spartaninem nie mógł liczyć na słowność, uczciwość lub jakieś inne ludzkie uczucia. Kradzieże i oszustwa były na porządku dziennym. Spartanie w zdobytych miastach często mordowali wszystkich mężczyzn.



35.Szkoła realna
Koncepcja systemu oświaty, której autorem był Jan Juliusz Hecker, zakładająca uwzględnienie w procesie kształcenia walorów wychowawczych, położenia nacisku na zdobywanie praktycznych umiejętności oraz głosząca potrzebę edukacji szerokiego grona ludności, także mas chłopskich. Założenia te miały być spełnione przez wprowadzenie 6-letniej szkoły. Narodziny tej idei wiązały się z reformami oświaty w Prusach za rządów Fryderyka II Wielkiego, gdzie też została ona po raz pierwszy wprowadzona w życie, a pierwsza berlińska szkoła została oddana do użytku w 1747 roku.

Fryderyk II, doceniając znaczenie edukacji, był wielkim propagatorem tej koncepcji i sam wzbogacał i uzupełniał ją o własne pomysły. System ten, oparty na rozważaniach Fryderyka nad filozofią Locke'a, Rollina i Basedowa oraz koncepcjach Hecekra postulował kształcenie w dziedzinach praktycznych, mających przydać się uczniom w życiu, tak, aby byli oni jak najbardziej wartościowi dla państwa i mogli mu służyć w przyszłości jako urzędnicy, oficerowie, ludzie kultury i nauki. Jednocześnie kształcenie, przy zachowaniu surowości, miało być zajmujące i interesujące dla uczniów. Faktycznie szkoła realna wprowadzała do oświaty racjonalizm i utylitaryzm wieku oświecenia oraz optymistyczną (dla Fryderyka rzeczywistą) wiarę w doniosłe i podstawowe znaczenie wychowania na rozwój osobowości ludzkiej. Pod względem postulowania konieczności oświecania mas ludowych była zbliżona do szkoły ludowej. Obecnie szkoła realna to rodzaj szkoły w Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Liechtensteinie, obejmującej dzieci od 11 do 16 roku życia.



36. IDEAŁ NAUCZYCIELA WG G.PIRAMOWICZA
Nauczyciel to nie tylko osoba wykształcona, umiejąca uczyć, ale osoba o wysokiej kulturze, takcie pedagogicznym, wrażliwa na los drugiego człowieka, o dużym poczuciu odpowiedzialności za wykonywana pracę. Nauczyciel powinien rzetelnie wykonywać obowiązki w stosunku do powierzonej mu młodzieży, miłować swój zawód, wykazywać wyrozumiałość, cierpliwość, dobroć i sprawiedliwość, zaufanie, godność, dyskrecje, troskliwość, a przede wszystkim ojcowskie serce, przekazywać wiedzę i umiejętności w sposób przystępny, jasny i praktyczny, co sugeruje podmiotowe traktowanie ucznia przez nauczyciela i otworzenie się ku swojemu wychowankowi. Nauczyciel ma znać się na higienie i propagować ją wśród ludu. On ma uczyć rodziców, jak w skromnych warunkach dzieci żywic i ubierać, jak zapobiegać zaduchowi i wilgotności mieszkań. Oprócz zajęć teoretycznych powinny też być zajęcia praktyczne. Kształceniem dziewcząt powinny sie zajmować nauczycielki-kobiety. Maja je uczyć czytania, pisania, rachunków, różnych robót gospodarskich. nauczyciel powinien dać dzieciom wolność w zadawaniu pytań.

37.PAJDOCENTRYZM i jego wpływ na rozwój pedagogiki na przełomie XIX i XX wieku
Przełom wieków XIX i XX przynosi ogromny rozwój nauk biologicznych i psychologicznych. W sensie nauk pedagogicznych dało to początek krytyce szkoły tradycyjnej, podkreślając jej anachroniczność i przestarzałe metody opiekuńczo - wychowawcze. Odrodzenie przeżywała myśl wychowania naturalnego. Naturalizm czy też inaczej Pajdocentryzm, to ruch, któremu początki dał francuski filozof i pedagog Jan Jakub Rousseau, głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z natura dziecka. Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem badań nad zróżnicowaniem indywidualnym dzieci.
W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę progresywizmu, którego inicjatorem był Jon Dewey. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego NOWYM WYCHOWANIEM, a razem z nim zaczęły powstawać liczne szkoły eksperymentalne.
Ruch ten przyjął się także w Europie i dał początek licznym eksperymentom pedagogicznym. Liczne reformy nastawiane było głównie na upowszechnianie i demokratyzację oświaty - szkoła miała być aktywna, uwzględniać indywidualność ucznia, rozwijać działania i twórczość dzieci. W wyniku, czego powstawały różne odmiany szkół i nauczania, łącznie z podejmowanymi próbami zreformowania szkół tradycyjnych.
Rozwój nauk biologicznych i psychologicznych przełomu XIX/XX wieku przyniósł krytykę szkoły tradycyjnej oraz odrodzenie myśli wychowania naturalnego. W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę progresywizmu, którego inicjatorem był John Dewey. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego nowym wychowaniem. Zaczęły powstawać szkoły eksperymentalne: J. Dewey - szkoła pracy, Wiliam Heard Kilpatrick - metoda projektów, Celestyn Freinet - swobodna ekspresja dziecka, Edouard Claparède - szkoła na miarę dziecka, Owidiusz Decroly - szkoła życia przez życie, Helena Parkhurst - plan daltoński, Henryk Rowid - szkoła twórcza, Georg Kerschensteiner - szkoła pracy i inne.
Główne zasady:
* wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
* dziecko powinno uczyć się wtedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
* nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
* nauczanie powinno być zindywidualizowane
* szkoła ma pobudzać aktywność dziecka
* ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów
* udział uczniów w planowaniu programu
* nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
* położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję
Główne zarzuty to: wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego wpływu spontanicznej działalności ucznia na ich rozwój intelektualny, przesadne zainteresowanie dzieckiem, niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy, przedkładanie swobody nad karność, chwilowej potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia indywidualnego nad społeczne, psychologiczną organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć praktycznych często przypadkowych pod względem treści nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie .
Główne zalety to: oparcie pracy z dziećmi na dokładnej obserwacji ich działania. Jest wiele książek opisujących wyniki takiego wychowania, m.in. o absolwentach szkoły Neilla "Sommerhill" lub szkoły Rebeki i Mauricio Wild "Pesta". Mówią one same za siebie. Rebeca Wild, niemiecka nauczycielka szkoły montessorowskiej, pisze: " Podstawa naszej pracy jest zrozumienie, ze dzieci nie są w żadnym wypadku mniej zdolnymi organizmami niż rośliny i ze tak jak i one przynoszą ze sobą ich własny program rozwojowy, który spełnia sie w swoim czasie poprzez współdziałanie z odpowiednim otoczeniem.
Celem wychowania i nauczania jest samorealizacja w duchu indywidualistyczno-anarchistycznym. Nie docenia się więc istotnej roli nauczyciela. Skrajny pajdocentryzm buduje wizję społeczeństwa bez szkoły. Postuluje „odszkolnienie” społeczeństwa, a procesy edukacyjne rozumie jako wyzwalanie jednostek spod przemocą narzuconego przez społeczeństwo, opartego na nierównościach
Opinie zwolenników
Oparcie pracy z dziećmi na dokładnej obserwacji ich działania - jest wiele książek opisujących wyniki takiego wychowania, m.in. o absolwentach szkoły Neilla "Summerhill" lub szkoły Rebeki i Mauricio Wild "Pesta". Rebeca Wild, niemiecka nauczycielka szkoły montessorowskiej , pisze: Podstawą naszej pracy jest zrozumienie, że dzieci nie są w żadnym wypadku mniej zdolnymi organizmami niż rośliny, i że tak jak i one przynoszą ze sobą ich własny program rozwojowy, który spełnia się w swoim czasie poprzez współdziałanie z odpowiednim otoczeniem.
Maria Montessori , włoska lekarka i pedagog z początku XX wieku, pisała: Dziecko jest twórcą samego siebie, Zadaniem otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na pokazanie siebie. Dzieci wchłaniają świat od początku swojego życia. Jeśli im na to pozwolimy.
Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: W nowoczesnym społeczeństwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają tylko głowę, ani dla tych, którzy mają tylko ręce.
Również żyjąca w tym samym czasie na Węgrzech Emmi Pikler, lekarka i pedagog, założycielka przyszłego instytutu Emmi Pikler "Loczy" w Budapeszcie , podkreślała rolę samodzielnego działania dziecka dla jego rozwoju: Istotne jest, żeby dziecko możliwie wiele rzeczy samo odkryło. Jeśli pomagamy mu przy rozwiązaniu wszystkich zadań, odbieramy mu właśnie to, co dla jego rozwoju najważniejsze jest. Dziecko, które poprzez samodzielne eksperymenty coś osiągnęło, posiada całkowicie inną wiedzę od tego, któremu zostało podane rozwiązanie.

38.Wychowanie dzieci szlacheckich w Średniowieczu-
Średniowieczne metody nauczania i wychowania
Szkoła chrześcijańska podporządkowała nauczanie jednemu celowi : religijnemu. Każdy przedmiot zmierzili do pogłębienia pobożności, do wpojenia uczniom przekonania, ze Kościół jest najwyższym dobrem, poza którym już nic lepszego nie istnieje. Szkoły były internatowe, więc duchowni mogli czuwać nad wychowaniem młodzieży o każdej porze dnia i nocy. Za najmniejsze przewinienie przepisów czekały ucznia surowe kary, teoria kościelna twierdziła, ze dziecko nic ukarane za drobne przewinienie, nie znajdzie po śmierci spokoju, dopóki ktoś nie, wymierzy jego zwłokom odpowiedniej kary. Aby tego umknąć, bito zwykle w soboty wszystkich bez względu na ich winy. Na pamięci opierało się-całe nauczanie. Wobec braku książek-nauczyciel czytał z jednego-podręcznika -w-szkole, n uczeń powtarzał. Jeżeli pomylił się , bito go czasami do krwi. Program nauczani był oparty na siedmiu sztukach wyzwolonych; nauczano łaciny. W szkołach zabraniano posługiwania się językiem ojczystym.
a) dotychczasowe szkoły powstawały przypadkiem, bezplanowo. Szkółki parafialno - łacińskie służyły głównie potrzebom kościoła, młodzież szlachecka do nich uczęszczała uczyła się czytania i pisania u domach, po czym dodawana je do kolegium czy gimnazjum. Przyjmowano do nich młodzież od 6 roku życia, nauka trwała 3, 4 lub 5Iat.

39. Szkoła klasyczna
Szkoła Klasyczna (szkoła Liberalna) to szkoła stworzona przez Cezarego Beccarie. Zwolennikami tej szkoły byli także Monteskiusz i J. Bentoma.

Każdy człowiek jest jednostką racjonalną wyposażoną w wolną wolę a kara ma  przede wszystkim wymiar etyczny. Kara i lęk przed karą ma wpływ na jego wolę (nie czyni tych rzeczy które są zagrożone) kara nie może być okrutna to ograniczenie praw jednostki, nie może być większa niż niezbędna. Obowiązywać ma zasada nullum crime sine lege, lex retro non agit, nullum poena sine lege. Oskarżony musi mieć zagwarantowane swoje prawa

Szkoła klasyczna oddziaływała na rozwijające się chrześcijaństwo, co przyczyniło się do przetrwania wielu pierwiastków kultury klasycznej w kulturze europejskiej.

40.REFORMY KEN W ZAKRESIE SZKÓŁ ŚREDNICH

Za czasów szkoły średnie podzielić można na 2 rodzaje: wydziałowe(wojewódzkie), i podlegle im podwydziałowe(powiatowe). Szkoły te były takie same pod względem programowym a różniły się pod względem organizacyjnym. Szkoły wydziałowe miały 6 klas i 7 lat nauki, ponieważ klasa 5 trwała 2 lata, a szkoła podwydziałowa miała 3 klasy i 6 lat nauki, gdyż wszystkie klasy były 2 letnie. W szkołach tych pracował tez różny zespół nauczycieli; w szkołach wydziałowych byli to rektor, prefekt, 6 nauczycieli kaznodzieja oraz 2 metrów(nauczyciel języka obcego), w szkołach podwydziałowych pracował prefekt, 3 nauczycieli, kaznodzieja, jeden metr. Szkoły średnie uległy zmianom programowym. Przede wszystkim swoje miejsce straciła łacina, a językiem wykładowym był język polski, języki klasyczne zostały zastąpione nowożytnymi tj. niemiecki i francuski. Zmianie uległy metody nauczania, gdyż dominowało wcześniej nauczanie pamięciowe, zastąpione zostało samodzielnym dochodzeniem do wiedzy, prowadzeniem badań. Z tego powodu w szkołach powstały gabinety przedmiotowe i laboratoria, a do codziennego użytku weszły różnego rodzaju środki dydaktyczne np. mapy, globusy, wprowadzone po raz pierwszy do szkolnictwa czasopisma np. Monitor, zmieniło się również znaczenie przedmiotów filologiczno-retorycznych, których liczba zmniejszyła się. Wprowadzone zostały przedmioty realne(matematyczno-przyrodnicze), którym przyznano aż połowę godzin funkcjonujących w siatce nauczania. Do nowych przedmiotów realnych zaliczyć można: zoologię, mineralogie, botanikę, ponieważ celem szkół było wychowanie dobrego obywatela - patrioty. W programie nauczania znalazł się nowy przedmiot - nauka moralna. Życie szkół średnich przepojone było patriotyzmem, często urządzane były różnego rodzaju uroczystości, na które zapraszano ważne dla państwa osoby. Wprowadzenie nowych przedmiotów do nauczania w szkole średniej spowodowało konieczność opracowania dla nich nowych podręczników, ich autorami byli Polacy, jak i osoby z zagranicy. W czasie działania KEN wydane zostały m. In.: „Gramatyka” - Kopczyńskiego, „Nauka moralna” - Popławskiego. Mimo że KEN dokonał tak wielu zmian w zakresie szkół średnich to właściwie niezmieniony został ich adresat, tzn., że uczniami szkół średnich był przede wszystkim syn szlachecki, rzadziej syn mieszczański. Niestety w szkołach średnich nie kształtowano dziewcząt, które uczęszczały do prywatnych pensji. KEN starała się jednak wpłynąć na zmiany programowe tych placówek. Choć nie zawsze było to możliwe.

41.Formy kształcenia dorosłych w XIX w

Zapotrzebowanie na wykwalifikowaną siłę roboczą wpłynęło na powstawanie oraz rozwój instytucji mających na celu służyć edukacji osób dorosłych. Po raz pierwszy takie zjawisko wystąpiło w Anglii, gdzie przy końcu osiemnastego wieku rozpoczęto organizowanie dla robotników odczytów, pogadanek na istotne tematy zawodowe, a także społeczne i polityczne, w tym czasie powstały również kluby o charakterze dyskusyjnym, oświatowe stowarzyszenia oraz wędrowne i niedzielne szkółki. Rozpoczęto tworzenie ruchu samokształcenia. W Nottingham w roku 1798 otworzono pierwszą szkołę przeznaczona tylko dla osób dorosłych, i stająca się wzorem dla wielu powstających szkól tego typu na początku dziewiętnastego wieku. W trzydziestych latach XIX wieku, osoby kształcące się do tamtej pory w placówkach, które były organizowane i nadzorowane poprzez przedstawicieli średnich oraz wyższych warstw społecznych, angielscy robotnicy rozpoczęli podejmowanie samodzielnych działań w celach zaspokajania swoich własnych oświatowych potrzeb, czego wyrazem stał się ruch czartystów. W ramach tego ruchu powstały, a także rozwijały się najróżniejsze formy oraz instytucje kulturalne i oświatowe, powstały między innymi: sale odczytowe, czytelnie, biblioteki, stowarzyszenia samokształceniowe, kluby dyskusyjne, szkoły dla dorosłych itd.

Działalność tego ruchu stała się dowodem na to, że oświata dorosłej warstwy robotniczej przestała być tylko czystą ideą, a stała się faktem, który pozostawił trwały znak w rozwoju wychowawczej myśli, robiąc drogę późniejszemu rozwojowi edukacji robotniczej, nie tylko w samej Anglii, ale także i w innych krajach.

42. „Kształcenie mówcy” Kwintyliana

  1. Jedynie człowiek moralnie dobry

  2. Wszelkie zdolności oratorskie oraz zalety charakteru

  3. Wzór człowieka wykształconego, mistrz umiejętności krasomówczej

  4. Musi ciągle pracować nad sobą, nie może spocząć na laurach

  5. Od najmłodszych lat dziecka należy dbać o jego kontakt z poprawnym językiem( zatrudniać wykształcone nianie, nie używać przesadnych zdrobnień itp.)

  6. Naukę zacząć od j. greckiego, a niewiele później łaciny

  7. Naukę liter rozpocząć przed 7 rż (nauka liter jest BARDZO WAŻNA); uczyć dziecko rozpoznawać je po kształcie i wymowie; uczyć pisać je starannie i szybko

  8. Nauka we wczesnych latach powinna być zabawą

  9. Nauka czytania powinna przebiegać powoli i dokładnie, aby wyrobić płynność i pewność w czytaniu

PO NAUCE PISANIA I CZYTANIA CZAS NA SZKOŁĘ GRAMATYCZNĄ

  1. Nauka poprawnego wyrażania się (teoria pisowni)

  2. Nauka objaśniania poetów (poprawne ich czytanie)

  3. Nabycie umiejętności krytycznego oceniania

  4. Znajomość muzyki- rytmika i miary wierszowe (gestykulacja, rytmika mowy, natężenie głosu)

  5. Zasady astronomii (zrozumienie świata poetyckiego)

  6. Filozofia (ze względu na mnogość zagadnień i tematów)

  7. Wyrobienie odp. Stylu (mowa treściwa i bogata w słownictwo)

  8. Nauka geometrii (wyrabia bystrość)

  9. Nauka u aktorów komediowych (autoprezentacja)

  10. Praca na postawą ciała


43. Porównaj poglądy przedstawicieli nurtu demokratycznego i elitarnego.
Komeński był przedstawicielem nurtu demokratycznego. U poczatku kapitalizmu stworzył on system pedagogiczny w którym znalazły odbicie dążenia mas ludowych do wiedzy i oświaty i które przeniknęły duchem prawdziwego demokratyzmu. Komeński wierzył w moc wychowania i wykształcenia. Podzielał optymizm pedagogiczny epoki odrodzenia. Komeński domagał się powszechnego nauczania i wychowania. Postulat ten wynika z przekonania że wszyscy mogą wszystko pojąc. Żądaniem tym autor wielkiej dydaktyki obejmuje zarówno miasta jak i wsie zarówno biednych jak i bogatych zarówno chłopców jak i dziewczęta. Uważał on iż do szkół należy ściągnąć nie tylko bogaczy i dostojników ale wszystkich na równi - szlachetnie urodzone i niskiego pochodzenia , bogate i ubogie chłopców i dziewczęta z miast i miasteczek z osiedli i wsi. To żądanie Komeńskiego wskazuje na jego szczery demokratyzm. Komeński opracował system jednolitego szkolnictwa dla całej ludności pierwszy w historii wychowania. Od 6 do 12 lat szkoła języka ojczystego, od 12 do 18 roku życia szkoła średnia. Szczebel kształcenia przypadający na okres od 18 do 24 roku życia to akademia, mieli się w niej kształcić kandydaci na przyszłych uczonych. Locke sugerował w memoriale napisanym do władz wydanie specjalnej ustawy nakazującej zakładanie przy każdej parafii elementarnych szkół zawodowych. Uczęszczać miały do nich obowiązkowo od 4 do 14 roku życia dzieci robotników korzystających z zapomóg parafialnych. Ograniczał wychowanie dzieci robotników do pracy zawodowo rzemieślniczej. Czynił jednocześnie wysiłki aby na najwyższym możliwym poziomie postawić wychowanie gentelmanów czyli synów klasy panującej. Postępując tak dążył zgodnie z poglądami szlachty angielskiej oraz sprzymierzonym z nią bogatym mieszczaństwem. Oficjalnie uzasadniał swoje stanowisko twierdzeniem że należycie wychowana klasa panująca łatwo utrzyma w ryzach resztę społeczeństwa. Uważali iż wiedza i mądrość jest sprawą tylko tych którzy maja wiele swobody i wolnego czasu od zajęć. Szkolnictwo publiczne promowane przez demokratyczna koncepcje było bezpłatne i powszechne zaś w nurcie elitarnym kształcenie prywatne(płatne) było postrzegane jako wyższe. Komeński popierał kary cielesne zaś Locke nie, uważał je za dopuszczalne jedynie w przypadkach wyjątkowych, gdy zawodzi zupełne apelowanie do rozumu a chłopiec wykazuje złą wolę i krnąbrność. Komeński dużo uwagi przykładał do wychowanie fizycznego pozytywne efekty wychowania moralnego wg niego zależały od wych. fizycznego. Uważał iż w zdrowym ciele zdrowy duch. Starał sie przekonywać rodziców o konieczności hartowania dzieci, przekonywał także bogatych rodziców ze powinni wychowywać swoich synów tak jak chłopi poza tym podkreślał znaczenie elementarnych zasad dietetyki i profilaktyki oraz na wyrabiania nawyków higienicznych. . W rozwoju fizycznym Komeński zwracał uwagę jedynie na rozwój fizyczny dziecka higienę odżywiania i ubioru ,zabawy i gry na świeżym powietrzu.

44. Porównaj szkoły klasyczne i realne.

Pedagogika pozytywistyczna H. Spencera była podbudową szkoły realnej. Jej charakterystyczne cechy to: - Rozwój polega przede wszystkim na różnicowaniu się części i wiązaniu się w nowe, uporządkowane, a przez to coraz bardziej doskonałe układy, wiąże się z postępem.
- Spencer podkreślał , że wychowanie jednostki musi być na małą skalę powtórzeniem dziejów rozwoju umysłowego całej ludzkości, że każda nauka, ile możności powinna opierać się na samodzielności i że potrzeba, by zawsze towarzyszyła jej przyjemność .
- Dzieci, od najwcześniejszych lat, należy wychowywać w przekonaniu, że każdy ich niewłaściwy czyn, każda krzywda wyrządzona drugiemu - sprowadzi nieuchronną karę . Przekonanie to winno w nich narastać , nie tylko pod wpływem ostrzeżeń i gróźb rodziców, lecz i w wyniku automatycznego niejako następstwa kary naturalnej, jako skutku fałszywego postępowania.
- Za najważniejszy środek rozwijania sił fizycznych Spencer uważał ćwiczenia i zabawy. Najgorszym wrogiem fizycznego rozwoju chłopców i dziewcząt jest wzrastające ciągle przeciążenie pracą umysłową .

Herbartyzm wpłynął na wykształcenie się szkoły klasycznej
Jej charakterystyczne cechy to:
- Nauczanie nie opiera się na potocznej mądrości życiowej i na tradycji, ale na naukach pomocniczych: na etyce i psychologii.
- Celem wychowania jest wyrobienie silnego moralnie charakteru; wzorcem jest wychowanie w rodzinie, rodzi się z uporządkowanego życia codziennego.
- Osiągnięcie celu moralnego zależy od środków warunkujących mechanikę umysłu. Stąd kształcenie umysłu jest podstawową siłą w działalności nauczyciela.
- Warunkiem nauczania (kształcenia) jest karność oraz ład i porządek , stąd potrzebny jest nadzór, stałe zatrudnianie dzieci do prac i zabaw , przyzwyczajanie do respektowania nakazów i zakazów (także za pomocą kar), a nade wszystko budzenie poczucia honoru i osobistej godności oraz szacunku dla nauczycieli i wychowawców.
- Uczniowie Herbarta wyprowadzili teorię stopni formalnych, która na kilka dziesięcioleci w II po . XIX w. opanowała szkolnictwo średnie i elementarne.

45.Początki uniwersytetów w wiekach średnich,
Początkowo średniowieczne uniwersytety nie miały ustalonych formalnych relacji między profesorami, a żakami, często do dużych miast europejskich zjeżdżali profesorowie chcący prowadzić swoje wykłady. Byli chętnie słuchani, a do ich słuchania wykorzystywani duże przestrzenie typu place dziedzińcach, gdy zjawisko zaczęło przybierać na rozmiarach dano mu ramy organizacyjne W większych miastach początkowo włoskich, a następnie francuskich i brytyjskich powstawały korporacje uczniów oraz mistrzów na wzór cechów. Związki te początkowo nosiły nazwę studium generale, a następnie universitas, co oznaczało wspólnotę zawodową ludzi nauczających i uczących się. Później rozszerzono rozumienie tego słowa do całości ogólnej wiedzy. Nazwa „uniwersytet” oznaczała więc początkowo korporację, ale z czasem zaczęła oznaczać autonomiczną uczelnię wraz z wszystkimi naukami, których tam nauczano.
Średniowieczne uniwer. Miały 4 podstawowe wydziały sztuk wyzwolonych (filozofia medycyna prawo teologia). Wszystkie też miały 2 cechy zasadnicze otwarte- każdy mógł studiować i międzynarodowe- studiowali żacy z różnych państw

Typy uniwersytetów:
Boloński :
-dominuje prawo, rektor-student,
Mieszany:
- np. U. Krakowski
Paryski:
- dominuje teologia, rektor-profesorem

46.Wychowanie w rzemiośle
Chłopiec który chciał nauczyć się wykonywania zwodu został wysyłany przez rodziców do zakładu rzemieślniczego aby tam w sposób praktyczny nabyć określone umiejętności .Do domu rzem . trafiał ok. 7 roku życia , początkowo był przyjmowany na okres próby , przed jego rozpoczęciem musiał wykazać się prawym pochodzeniem , bogobojnością, a jego rodzice mieli wpłacić do cechu rzem. Określona sumę pieniędzy. W czasie próby, w domu rzemieślnika sprawdzane było: uczciwość chłopca, np. pozostawiano mu na widoku drobne sumy pieniędzy, aby sprawdzić czy nie zgina. Chłopiec musiał zostać zaakceptowany przez wszystkich członków rodziny, ponieważ wychowanie w rzemiośle miało charakter familijny-po spełnieniu warunku próby chłopiec stawał się kolejnym dzieckiem rzemieślnika. Pierwszy okres w jego karierze zawodowej to terminowanie- w tym czasie za swoja prace nie otrzymywał wynagrodzenia, lecz miał możliwość mieszkania, wyżywienia. Bywało ze początkowo nie wykonywał prac związanych bezpośrednio z rzemiosłem, którego miał się nauczyć np. sprzątał, opiekował się dziećmi, . dopiero po pewnym czasie terminator przyglądał się pracy wykonywanej przez rzemieślnika, niekiedy tez pomagał mu w prostych pracach, okres terminowania był różny w różnych profesjach. Czeladnik- przejście na kolejny etap wtajemniczenia w rzemiosło miało charakter uroczysty i nosiło nazwę wymolenia na czeladnika. Wykonywał prace bezpośrednio związane z rzemiosłem, którego miał się nauczyć. Za swoje prace otrzymywał zapłatę. Bywało ze po wyuczeniu się fachu w swego mistrza czeladnik wyruszał w wędrówkę po innych zakładach tego typu aby tam podpatrzeć tajniki pracy innych mistrzów, zwieńczeniem tego etapu kształcenia był egzamin- majstersztyk, potwierdzający zdobycie określonych umiejętności. Osoba musiała ponownie wnieść opłatę do cechu- taksje.
Teoretycznie po zdaniu tego egzaminu było się w pełni przygotowanym do wykonywania zawodu, w praktyczne jednak aby stać się mistrzem , otworzyć własny zakład, należało czekać nieraz przez wiele lat na śmierć własnego mistrza, ponieważ cechy rzemieślnicze troszcząc się o zrzeszonych w nich rzemieślników oraz ich rodziny ograniczyły ilość zakładów danej profesji funkcjonujących na danym terenie. Osoba która nie chciała czekać tak długo. Mogła wyruszyć do innych miejscowości w której byłby wakat w danej dziedzinie.

47.Typy uniwersytetów w XIX w.
Uniwersytet niemiecki kładł nacisk na wolność akademicką, łączenie przez profesorów ról nauczyciela i badacza, rozwijanie teorii nauk humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych, które wykładane były na wydziałach filozoficznych, stanowiących podstawę kształcenia uniwersyteckiego oraz wprowadzenie młodzieży studiującej do samodzielnego rozwijania studiów oraz twórczości .Ten model uniwersytetu utożsamiany był z liberalnym typem, który zdominował europejskie systemy edukacyjne na początku XX wieku. Jednak proces jego rozwoju został zahamowany poprzez brak możliwości rozwoju nauk stosowanych, zwłaszcza technicznych.
Typ angielski uniwersytetu długo zachowywał swą średniowieczną strukturę związana z podziałem na samodzielne jednostki o nazwie college. Miały one na celu kształcić młodzież z elitarnych kręgów społecznych(tzw. dżentelmenów ). Dlatego tez najstarsze uczelnie były skoncentrowane bardziej na nauczaniu niż badaniach naukowych oraz rozwijały tradycyjne dziedziny wiedzy. W XIX wieku zapoczątkowano w tego typu szkołach kształcenie w dziedzinach nauk stosowanych i technicznych. Odbywało się ono w instytutach politechnicznych i edukacji wyższej.
Typ uniwersytetu francuskiego, czyli elitarnej szkoły wyższej charakteryzował się orientacją na kształcenie wysoko wykwalifikowanych specjalistów, co miało na celu powiązać ten typ nauczania z potrzebami gospodarki. Pierwszą szkołą wyższą początkującą tą tendencję była założona w 1794 roku
Wyższa szkoła techniczna, która została przekształcona w Ecole Polytechnioue. Była ona wzorem dla nowo powstających uczelni tego typu w Europie. Tradycyjne uniwersytety we Francji stały się odtąd instytucjami kształcenia wyższego o niższym prestiżu społecznym' a przez prowadzenie otwartego naboru, bez ścisłej selekcji naboru kandydatów, nabrały one charakteru masowego.
Amerykański model kształcenia uniwersyteckiego wzorowany początkowo był na brytyjskim modelu college. Istniały w nich ujednolicone i obowiązkowe programy studiów, które pozwalały na zdobycie wykształcenia ogólnego i nie kończyły się uzyskaniem stopnia naukowego. Lekarze, prawnicy i nauczyciele kształceni byli poza uniwersytetem.. Dopiero w roku 1875 zapoczątkowano reformę kształcenia wyższego, wzorowaną na modelu niemieckim. W wyniku której wyłoniono szkoły umożliwiające ukończenie studiów magisterskich i doktorskich o nazwie graduate schools. Natomiast uniwersytetami nazywano te szkoły wyższe, które w swojej strukturze graduate schools oraz prowadziły działalność badawczą. W tym modelu kształcenia uniwersyteckiego bardzo wcześnie zaznaczył się związek z gospodarką. W strukturze uniwersytetu zaczęły powstawać , obok tradycyjnych kierunków, także studia techniczne, technologiczne w zakresie nauk stosowanych


48.„KATECHIZM KADETA” - CZARTORYSKIEGO
W katechizmie kadeckim zostały przedstawione przez Adama Czartoryskiego jego poglądy ideowo - moralne. 26 punktów ujmowało zakres etyki indywidualnej i społecznej. Podstaw moralności kadeta dopatrywał się w jego poczuciu honoru i lęku przed wstydem z powodu niewłaściwego postępowania. Nowe pokolenie miało wnieść obok racjonalistycznego myślenia i pogłębionej wiedzy poczucie godności osobistej opartej nie na herbach, lecz na świadomości dobrego wypełniania obowiązków. Lekceważenie i pogardzanie ludźmi nieszlacheckiego pochodzenia piętnował, jako „ostatnią podłość”. Kadet jest to człowiek młody, dobrze urodzony, który obyczaje jego kształcić, rozum polerować i wiadomościami zdobić, powinny na to, aby go uczyniły godnym zaszczytu szlacheckiego urodzenia. Powinien mieć miłość, bojaźń Boga i przywiązanie do religii przed oczyma. Powinien ojczyznę swą kochać i jej dobro nade wszystko i sposobić się do tego, aby się mógł poświęcić na jej usługi. Powinien być cnotliwy, pełen poszanowania dla zwierzchnich dobroczynności i afektu dla równych względu dla niższych, powinien być ślepo posłuszny dla swych oficerów bez szemrania i uporu.

49. Przejawy wychowanie obywatelskiego w szkołach za czasów KEN-
MŁODY CZŁONEK SZKÓŁ Komisji miał być szczerym patriotą i dobrym obywatelem rozumiejącym potrzeby swojego kraju i umiejącym je zaspokoić
KEN zwróciła się do społeczeństwa z apelem o nadsyłanie projektów wychowania (I projekty)
Franciszek Bieliński
• Mówił o tym jakie są cech dobrego obywatela: posłuszeństwo prawu, szacunek do władzy, praca dla wzbogacenia kraju
• Dobry obywatel powinien znać się na polityce
• Aby społeczeństwo i państwo funkcjonowało dobrze - wszystkie stany muszą pracować zgodnie
o Adolf Kamiński
• Uważał że uczucie miłości do ojczyzny i solidarności między obywatelami trzeba dzieciom zaszczepiać „od małego”, trzeba je też uczyć że praca dla dogra kraju przynosi wielkie osobiste pożytki
• Edukacje obywatelską rozumiał jako przygotowanie każdego mieszkańca kraju do pracy i zgodnej współpracy między obywatelami
o A. Popławski
• Widział 3 kierunki oddziaływania na młodzież: wychow. Fiz., kształcenie umysłu, wychow., moralne
• W wychowaniu nowego obywatela za najważniejsze przyjmował wychow. Moralne
• Wychowanie obywatelskie opierał na prawie natury, które ma uczyć młodzież że współżycie między ludźmi to stała wymiana doświadczeń i pomocy
• Sprawy własnego kraju stawiał na czele innych zagadnień
KEN przyjęła propozycję Popławskiego i jego ideał wychowania
Obywatelstwo, patriotyzm to nie tylko jedne z cech młodego Polaka, to koncepcja całego jego wychowania i przygotowania do życia. Wszystkie inne umiejętności, cechy, zalety, nawyki miały być wynikiem właśnie tego że był on dobrym obywatelem
Wg koncepcji KEN należało młodzież nauczyć że:
• Każde działanie dla ogółu jest także działaniem dla samego siebie
• Postawę obywatelską miały kształtować nie poświęcenie się nie rezygnacja z własnych interesów - ale przeciwnie troska o nie
• Szkoła miała nauczyć jak żyć i pracować aby realizować cele własnego życia i dobra państwowego

50. Wychowanie Zofii według J.J. Roussean
Wychowanie zgodne z naturą powinno dotyczyć również kobiet. Musi ono być inne niż u mężczyzn. Należy przy ty pamiętać, że jak mężczyzna musi być mężczyzną, tak kobieta musi być kobietą, jeśli oboje mają zająć należne im miejsce w hierarchii społecznej i moralnej. Nie wolno z kobiety robić mężczyzny, gdyż byłoby to działanie wbrew naturze. Podobieństwa i różnice wpływają na ich ludzki i jednostkowy charakter. W harmonii dążą obie płci do wspólnego celu, lecz każda inaczej. Mężczyzna, według Rousseau, musi być czynny i silny, kobieta bierna i słaba. Wynika stąd, że nie powinni mieć tego samego wychowania, gdyż chociaż cel ich pracy jest wspólny, to sama praca zasadniczo różna.
Rousseau z góry odrzucił kwestię wyższości jednej płci nad drugą: „każda płeć ma zalety przystosowane do swojego przeznaczenia, do swej roli w życiu” . Zasadą wychowania kobiety, według Rousseau, winna być rola, jaką ma ona spełniać w życiu mężczyzny. Ma być ona żoną i matką. Jako przyszła żona, musi być tak wychowywana, aby podobała się mężczyźnie i umiała spełnić swoje obowiązki względem niego. Aby móc kierować życiem rodzinnym, sama powinna być wychowywana na łonie rodziny, a nie, jak mężczyzna - w samotności. Do matki należy troska o początkowe wychowanie przyszłego mężczyzny.
Wychowanie kobiet powinno mieć na względzie mężczyznę i jego potrzeby. Podobać mu się , być dla niego pożyteczna, zyskiwać jego miłość i szacunek, wychowywać, póki jest młody, opiekować się nim, kiedy dorośnie, wspomagać go swoją radą, pocieszać w smutku, jednym słowem - uczynić mu życie słodkim i przyjemnym - oto odwieczne obowiązki kobiety i taki jest cel jej wychowania.
Kobieta winna być kształcona praktycznie. Ma być biegłą we wszelkich zajęciach kobiecych. Przed małżeństwem poznać życie światowe, salony, bale, teatr: „im lepiej poznają dziewczęta te hałaśliwe przyjemności, tym prędzej nabiorą do nich wstrętu”.
Kobieta skazana jest na uleganie całe życie autorytetowi męża, ma być od wczesnej młodości wychowywana w duchu religijnym. Wiara kobiety ma być oparta na autorytecie: każda córka musi wyznawać religię swojej matki, a każda żona - religię męża. Nie trzeba jej zatem tłumaczyć przyczyn, dlaczego ma wierzyć, ale jasno i wyraźnie wytłumaczyć, w co ma wierzyć. Wychowana z dala od wszelkich dogmatów, otrzyma ona również własną „religię naturalną”, która nie zahamuje jej rozwoju ani nie stanie się przeszkodą w jej dalszym życiu.
Istotą kobiety jest wdzięk. Należy go kształcić, lecz nie koniecznie z pomocą nauczyciela czy nauczycielki, ponieważ wdzięku mogą uczyć wszyscy i wszystko, co młodą osobę otacza: matka, ojciec, brat, siostra, koleżanki, a nawet lustro, ale przede wszystkim własny gust.
Także sztuka myślenia nie jest obca kobietom. Zdaniem Rousseau, nie powinny się one jednak zagłębiać w nauki wymagające rozumowania. Rozumieją wszystko, lecz mało z tego pamiętają. Od wczesnego dzieciństwa należy je przyzwyczajać do jasnego myślenia, właściwego formułowania sądów oraz poprawnego rozumowania, opartego jednak na najbardziej praktycznych danych. Największe postępy będą kobiety czyniły w naukach moralnych i rzeczach smaku. Świat i przyroda powinny stanowić dla nich również księgę mądrości, w której muszą umieć czytać.
Wiadomo już w skrócie, jak przebiegało wychowanie kobiety. Czas zapoznać się z rezultatem tego wychowania. Jan Jakub Rousseau przedstawia Zofię, towarzyszkę Emila. Na jej przykładzie pokazuje, jak ma wyglądać, jaka ma być kobieta, godna zostać jego żoną.
„Zofia nie jest pięknością, lecz w jej obecności zapominają mężczyźni o pięknych kobietach. Na pierwszy rzut oka wydaje się ona ładna, lecz im dłużej się ją widzi, tym staje się piękniejsza. Zofia zyskuje, gdy inne tracą - sama jednak tego, co zyska, już nie straci” - autor Emila bardzo obrazowo przedstawia wygląd zewnętrzny Zofii. Mówi również, że ma ona piękne oczy i usta, jednak „nikt nie ma wysmuklejszej talii, lepszej cery, takiej białej rączki i małej nóżki, tak słodkiego spojrzenia i wzruszającej twarzyczki! Ona po prostu czaruje”.
Zofia od urodzenia posiada dobre zadatki i dobre skłonności. Jest bardzo uczuciowa. Jej rozum nie jest na tyle ścisły, ile przenikliwy. „Temperament łatwy w pożyciu, chociaż nierówny. Kształty pospolite, ale wdzięczne. Z twarzy, która nie umie kłamać, widać, że posiada duszę”.
Zofia ma także doskonały gust. Lubi stroje i zna się na nich. Nie znosi bogatych strojów, jej ubiór zawsze łączy prostotę z wytwornością. Lubi ona nie to, co błyszczy, lecz to , co pasuje do twarzy. Doskonale wie, w jakich kolorach jej najładniej. Jej strój jest na pozór skromny, ale w istocie bardzo zalotny; raczej tuszuje wdzięki, lecz dzięki temu podnieca męską wyobraźnię.
Zofia jest także utalentowaną osobą. Ładnie śpiewa i dobrze tańczy; potrafi lekko, zgrabnie i z gracją poruszać się; zna wszystkie rodzaje ukłonów i potrafi je wykonywać pewnie i bez skrępowania w różnych sytuacjach; potrafi też grać na klawikordzie.
Najlepiej jednak zna zajęcia kobiece, których głównie ją uczono. Zofia potrafi szyć i haftować, jest bardzo dobrą gospodynią domową: dobrze rozumie kuchnię i spiżarnię, zna ceny artykułów spożywczych, prowadzi dobrze rachunki - „jest niby marszałkiem w domu swojej matki”. Stworzona po to, aby z czasem zostać matką rodziny, prowadząc dom rodzicielski uczy się prowadzić swój własny. Głównym obowiązkiem Zofii jest obowiązek córki, a celem - przysłużyć się matce i choć częściowo ulżyć jej w troskach.
Zofia jest kobietą inteligentną. Umysł jej kształtował się nie na lekturze, lecz przez konwersację z ojcem i matką lub na podstawie własnych rozmyślań i obserwacji. Jest również miła, skromna, z natury wesoła, ale także wrażliwa. Czasem wystarczy jedno słowo, aby ją urazić. Wtedy tłumi cały ten żal w sercu i usiłuje gdzieś na uboczu wszystko z siebie wypłakać. Jest pełna szacunku zarówno wobec kobiet, jak i mężczyzn. Rozumie, że prawa wieku są ważniejsze od praw płci i że starsi posiadają mądrość, którą należy szanować przede wszystkim.
Zofia jest religijna, lecz religia jej jest rozsądna i prosta: mało w niej dogmatów i dewocji. Dziewczyna poświęca cały swój czas służbie Bożej czyniąc dobro. Kocha także cnotę. Jest ona dla niej sławą kobiety, jedyną drogą do prawdziwego szczęścia. Kocha ją też dlatego, że w życiu kobiety nieprawej widzi tylko nędzę, opuszczenie, nieszczęście i hańbę oraz dlatego, że jest ona droga jej rodzicom. Zofia marzy z przyjemnością o uczciwym mężu, zacnym człowieku.
Wychowanie według Rousseau kończy się formalnie na założeniu przez młodych ludzi rodziny i wejściu w życie społeczne. Faktycznie jednak wchodzi ono w tym okresie w nową fazę, w której najpierw wychowują się wzajemnie małżonkowie, później zaś wychowują własne dzieci.

51. Porównaj wychowanie chłopców w Atenach i Sparcie:

Ateny:

- dzieci obu płci do 7 r.ż. przebywały w domu

-szkoły były prywatne

-nauka odbywała się w sposób indywidualny

-chłopca do szkoły odprowadzał zaufany niewolnik-pedagog, gdy chłopiec pobierał lekcje pedagog na niego czekał, a potem odprowadzał do domu, pomagał nieść glinianą tabliczkę

-w szkołach stasowane były kary cielesne

-niedoskonałe metody nauczania powodowały, że nauka była długa i trudna

-uczono czytania, pisania, rachowania, pod koniec poznawano specjalnie wyselekcjonowaną poezję

-oprócz nauki gry na instrumencie chłopiec pobierał tam ogólne nauczanie muzyczne

-ośrodek wykształcenia fizycznego

-początkowo pobierano tam naukę dobrych manier

-doskonalono tężyznę fizyczną, uprawiano 5-bój

-ćw. odbywały się nago, a nauczycielami byli często wcześniej utytułowani mistrzowie olimpijscy

- zespoły boisk i sal znajdujących się poza miastem

-stanowiły ośrodki wykształcenia fizycznego i umysłowego młodzieży starszej

-oprócz ćw. fizycznych prowadzono dysputy polityczne, filozoficzne, często dyskutowano z dorosłymi

- ideałem był dobry obywatel

Sparta:

-Było to wychowanie przede wszystkim militarne, wprowadzające od najmłodszych lat w rzemiosło wojskowe

-Jego celem było ukształtowanie żołnierza-szeregowca ślepo poświęconego państwu

- spartańskie wychowanie nie dążyło do wyodrębnienia indywidualności, jednostki, ale do ukształtowania całej społeczności wojowników gotowych poświęcić życie dla ojczyzny

-Nadzór nad wychowaniem przyszłych hoplitów leżał w kwestii państwa

-Odbycie agogi (wychowania) było niezbędnym warunkiem dającym możliwość korzystania z praw obywatelskich

-Cały proces rozpoczynał się tuż po narodzinach, kiedy dziecko pokazywano komitetowi starców. Decydował on czy dziecko jest wystarczająco silne i prawidłowo rozwinięte, by mogło stać się w przyszłości pożytecznym obywatelem - hoplitą

-Do 7 roku życia państwo zezwalało na pozostawanie dziecka pod opieką rodziny

-Do momentu siódmych urodzin w ogóle nie było mowy o wychowaniu a jedynie o "hodowli"

-Następnie młody Spartanin przechodził pod opiekę państwa i był jego własnością i na jego usługach do swej śmierci.

-Właściwe wychowanie miało miejsce między siódmym a dwudziestym rokiem życia i wciąż pozostawało pod kontrolą urzędnika

-Najpierw chłopcy włączani byli do oddziałów (ile) organizacji młodzieżowych dowodzonych przez dorosłych młodzieńców zwanych portejraj

-Przez pierwsze cztery lata zbierali się tylko na wspólne zabawy i ćwiczenia. Gdy ukończyli dwunasty rok życia stawali się chłopcami - pampajs, opuszczali dom rodzinny na rzecz koszar, których opuścić nie mogli przed ukończeniem trzydziestu lat

-Wszystko koncentrowano na wyszkoleniu wojskowym stąd rozwój i wychowanie umysłowe ograniczono jedynie do nauki pisania i czytania oraz umiejętności zwięzłego wysławiania się

-Uczono władania bronią, posługiwania się oszczepem, szermierki, ruchów w ściśniętym szeregu. Podstawową cnotą było posłuszeństwo, dlatego małemu chłopcu wciąż towarzyszył mastigoforoj - "nosiciel bicza" gotowy użyć go w każdej chwili

-Dążono do wyrobienia ogromnej wytrzymałości na ból, niewygody, głód, strach. Chłopcom golono głowy, lekko ubierano, pozbawiano obuwia, nakazywano spać na posłaniu z trzciny dodatkowo wypychanej w zimie ostami

-Kąpiel dostępna była dla nich tylko raz w roku, podobnie jak możliwość natarcia ciała olejkami

-W celu sprawdzenia wyników zabiegów wychowawczych młodego chłopca poddawano próbom. Najpierw musiał znieść w całkowitym milczeniu chłostę przed ołtarzem Artemidy. Następnie tuż przed ukończeniem dwudziestego roku życia i przejściem do grupy eirenów, przechodził tzw. krypteię. Opuszczał miasto i przez rok krył się, by nie zostać zauważonym, wędrował po górach, mało spał, bo wciąż musiał czuwać, by nikt go nie zaskoczył. Chłopców wysyłano na tą próbę oddzielnie bez ubrania i żywności. Żywili się jedynie tym, co znaleźli, upolowali lub ukradli. Po pomyślnym przejściu kryptei i ukończeniu dwudziestego roku życia ejreni tworzyli oddziały "dorosłych" rozpoczynając tym samym właściwą służbę wojskową


52.KSZTAŁCENIE NAUCZYCIELI U JEZIUTÓW I PIJARÓW
U JEZUITÓW:
Jezuici dbali o rozwój i poziom kadry nauczycielskiej i podniesienia prestiżu zawodu nauczycielskiego. Po raz pierwszy w Europie nauczyciele byli przygotowani w sposób świadomy i zorganizowany: kształcenie nauczycieli kolegiów jezuickich trwało 18 lal. Opracowali tryb kształcenia nauczycieli w seminarium nauczycielskim, łącząc kształcenie z okresami praktyki. Każdy członek zakonu musi być jakiś czas nauczycielem. Po nowicjacie musi przejść dwuletnie studia retoryzmu, 3 - letnie filozoficzne, potem przeznaczano go na kilka lat do prowadzenia klas niższych w kolegium. Po ukończeniu studiów teologicznych część wracała ponownie do pracy w szkole, zwykle do klas wyższych. Powierzanie nauki młodym klerykom było trochę niebezpieczne, dlatego wprowadzano przepis, że rektor ma wybrać doświadczonego starego nauczyciela i do tego pod koniec studiów filozoficznych. Trzykrotnie, co tydzień będą mieli przychodzić przyszli nauczyciele na godzinę, aby przygotować się do zawodu. Przyszli nauczyciele przygotowywali się do tego zawodu bardzo gruntownie, przez 18 lat. Po ukończeniu 6-7 letniej szkoły średniej, przyszły nauczyciel jezuicki w 17-18 roku życia wstępował do 2-letniego nowicjatu, który stanowił bardzo surową próbę charakteru. Ci, którzy ją przeszli pomyślnie, kierowani byli na 3-letnie studia filozoficzne, w czasie, których poznawali filozofię Arystotelesa według św. Tomasza z Akwinu, zdobywali pewien zasób wiedzy przyrodniczej i matematycznej. Teraz następowała 2 - 3 letnia praktyka pedagogiczna, w czasie, której, pod okiem najbardziej doświadczonych nauczycieli, uczyli się stosowania w codziennej pracy szkolnej, zaleconych metod dydaktycznych, poznawali sposoby kierowania klasą, zaznajamiali się z psychologią i przyzwyczajali do rozpoznawania indywidualnych zdolności i zainteresowań uczniów.
Po zakończeniu praktyki wysyłano młodego nauczyciela na 4-letnie studia teologiczne, po których rozpoczynał samodzielnie pracę nauczycielską. Jeżeli doda się, że każdemu jezuicie wpajano zasady grzeczności, uprzejmości i elegancji w wyglądzie w i sposobie bycia, zrozumiemy, dlaczego w Europie uważano ich przez całe dziesięciolecia za najlepszych nauczycieli.
U PIJARÓW:
Nauczyciele od chwili wstąpienia do zakonu studiowali 8 lat. Ich wykształcenie zawodowe można podzielić na 3 etapy:

  1. Dokładne poznanie wszystkich przedmiotów.

  2. Pogłębianie zdobytych wiadomości przez prywatną lekturę.

  3. Dokładne zapoznanie się z podręcznikami, którymi mieli posługiwać się w szkole. Studia pedagogiczne oparte były na lekturze dzieł postępowych wychowawców i nauczycieli.

Pragmatyka nauczycielska - miała uchronić przed niesłusznymi zarządzeniami i niesprawiedliwą oceną. Konarski omówił w niej studia nauczyciela, jego pracę w szkole, sposoby przenoszenia ich do innych szkół, metody opracowywania corocznych ocen. Zobowiązał pijara do 18 lat pracy w szkole, potem przysługiwać mu miał odpoczynek lub inne obowiązki.

Każdy zdolniejszy nauczyciel ma być wysłany na studia zagraniczne. Miało to rozwinąć gusta, nabrać doświadczenia i wykształcić się w naukach matematyki i greki. Nauczyciel powinien być obyty towarzysko, schludnie ubrany, miał podczas lekcji dawać z siebie wszystko. Powinien umieć to, czego uczy, a nawet więcej. Do lekcji musi się starannie przygotowywać. Powinien mieć dobry stosunek i Relacje z uczniami. Przełożonego szkoły nauczyciele powinni darzyć szacunkiem, nie wchodzić z nim w spory. Przełożony powinien nauczycieli traktować jak równych sobie, nie powinien upominać nauczycieli przy uczniach. W pracy z uczniami duże znaczenie ma także zewnętrzna postawa nauczyciela.
Nie powinien wyniośle kroczyć po sali szkolnej i „nie rzucać zdań, jak się ciska psom kości do ogryzania”, a potem wymagać i wpadać we wściekłość, że czegoś nie rozumieją. Niech zawsze postępuje naturalnie, niech stara się zaciekawić uczniów przedmiotem nauczania, niech podkreśli jego użyteczność; niech nie szczędzi uczniom słów uznania, pochwał i nagród nie tylko w klasie, ale i w czasie szkolnych uroczystości, np. w przygotowaniu przedstawień teatralnych, w czasie publicznych egzaminów i promocji, a zwłaszcza w obecności władz i rodziców.


53. Poglądy pedagogiczne A.F. Modrzewskiego:

-wychowanie młodzieży uważał za jeden z największych problemów ówczesnego życia

-zarzucał zbyt miękkie i demoralizujące wychowanie synów magnackich

-uważał że na dworach nie ma odpowiednich warunków do rozwijania cnót i nauk

-młodzież wychowywana na dworach nie chciała zająć się żadną użyteczną pracą

-choć krytykował wychowanie na dworach synów magnackich to jednak nie dążył do całkowitej likwidacji tych zwyczajów



54. Znaczenie działalności KEN
 Była pierwszą w Polsce i w Europie centralną, państwową władzą oświatową. Została powołana w 1773 roku w celu stworzenia jednolitego systemu szkolnego w Polsce. Wprowadziła nauczanie w języku ojczystym. Ustawy KEN zawierały pierwszy kodeks szkolny, określający organizację szkół, cele wychowania, programy nauczania, prawa i obowiązki stanu nauczycielskiego. W programach nauczania położono główny nacisk na wiedzę praktyczną i służącą wychowaniu patriotyczno-obywatelskiemu. Powołane przez Komisję Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych wydawało podręczniki szkolne. Prezesami KEN byli biskupi: Józef Massalski i Michał Poniatowski, członkami posłowie i senatorowie, między innymi: Adam Czartoryski, Andrzej Zamoyski, a współpracownikami wybitni przedstawiciele polskiego oświecenia: Hugo Kołłątaj i Grzegorz Piramowicz, który wywodził się z naszego regionu.

Znaczenie KEN-u:

55. WYCHOWANIE W STAROŻYTNYM RZYMIE
W Rzymie przez długi okres czasu utrwalił się ideał obywatela - gospodarza wiejskiego, który pełniąc często najważniejsze godności państwowe uprawiał równocześnie rolę. Prymitywna surowość wczesnego ideału obywatelskiego starożytnych Rzymian znalazła swoje odzwierciedlenie między innymi w wychowaniu młodzieży. Ideałem wychowawczym przez bardzo długi okres czasu był surowy ideał obywatela, który charakteryzował się takimi cnotami jak: stałość, dzielność, pobożność, opanowanie, godność, roztropność, sprawiedliwość. Wychowaniem i kształceniem młodzieży zajmowała się rodzina. Młody Rzymianin znajdował w niej wzory do naśladowania. Dzieci do 7 roku życia wychowywały się pod opieką matki. Rzymianka ponosiła odpowiedzialność za wychowanie moralne synów i córek.
W 7 roku życia chłopiec przechodził całkowicie pod opiekę ojca, który stawał się jego wychowawcą i nauczycielem. Matka zajmowała się nadal wychowaniem córek ucząc je gospodarstwa domowego, szycia, przędzenia oraz muzyki. Zdobywana przez chłopców wiedza ograniczyła się do praktycznego zapoznawania z różnorodnymi obowiązkami i czynnościami. Wiejski charakter kultury starożytnego Rzymu sprawiał, że młody Rzymianin uczył się przede wszystkim prowadzenia gospodarstwa rolnego. Od ojca uczył się czytania na podstawie uchwalonego w roku 450 p.n.e. prawa XII tablic. Tekst ten stanowił podręcznik wychowania obywatelskiego i patriotycznego. Uczono się go na pamięć i deklamowano przy różnych okazjach. Młodzi Rzymianie uczyli się również posługiwania różnego rodzaju bronią, jazdy konnej, znoszenia niewygód i głodu. W szesnastym lub siedemnastym roku życia młody Rzymianin przywdziewał męską togę na znak osiągnięcia pełnoletniości. Otwierała mu ona wstęp do grona młodzieńców. Po rocznym przygotowaniu chłopca do pracy politycznej następowała służba wojskowa. Pierwszy jej rok spędzał młody Rzymianin w szeregach jako zwykły żołnierz, drugi zaś pracował w sztabie, ucząc się zasad dowodzenia i poznając różne tajemnice wojskowe. Tego rodzaju wychowanie zapewniało Rzymowi doskonałych żołnierzy i lojalnych obywateli, pod względem moralnym jednak czyniło z młodzieży rzymskiej ludzi wyrachowanych, egoistycznych, okrutnych i chciwych.
Wytworzyły się w Rzymie trzy szczeble wykształcenia ogólnego:
*szczebel elementarny (szkoły elementarne)
*szczebel gramatyczny (szkoły gramatyczne)
*szczebel retoryczny (szkoły retoryczne)
W szkołach elementarnych uczyli literatorzy (nauczyciele liter), w szkołach gramatykalnych tzw. gramatyści, w szkołach retorycznych tzw. Retorzy. Dzieci biedniejszych, wolnych obywateli rzymskich uczęszczały do szkół elementarnych. Szkółki te mieściły się na rynkach lub przy placach, na gankach i altanach osłoniętych przed żarem słońca, bez ścian i jakichkolwiek urządzeń. Uczniowie siedzieli na podłodze trzymając kamienne tabliczki na kolanach. Literator zajmował się jedynie nauczaniem dzieci, pozostawiając wychowanie rodzinie uczniów.
Program nauczania rzymskiej szkoły elementarnej obejmował początkowo czytanie i pisanie, podstawowe działania arytmetyczne, opowiadania z dziejów Rzymian, deklamacje ballad, naukę pieśni patriotycznych i lekturę pierwotnego podręcznika, którym był tekst „Praw XII tablic”. Na początku dzieci uczono na pamięć alfabetu, później uczono je składać litery i sylabizować, a następnie czytać. Czytanie łączono z pisaniem na tabliczkach zadań dyktowanych przez nauczyciela.. Metoda taka była konieczna ze względu na brak podręczników. W II wieku p.n.e. zaczęto w Rzymie zatrudniać niewolników przy kopiowaniu książek. Dzięki temu większość uczniów mogła mieć własne podręczniki. Gdy uczniowie umieli już czytać, nauczyciel przyzwyczajał ich do poprawnej wymowy i przestrzegania w mówieniu zasad gramatycznych. Pisania uczono na tabliczkach woskowych, a następnie pisano na skrawkach pergaminu. Arytmetyki uczono przy pomocy palców, kamyków a następnie na tabliczkach woskowych.
W połowie III wieku p.n.e. pojawili się w Rzymie nauczyciele arytmetyki zwani kalkulatorami. Nauczanie w szkole elementarnej odbywało się przeważnie metodą pamięciową. Uczniowie powtarzali głośno nazwy liter i sylab dyktowanych przez nauczyciela. Przy tych metodach nauczania zaczęto stosować kary. Do najczęściej używanych należały kary fizyczne. Rózgi i rzemienie były symbolem wychowania. Nauka w tych szkołach rozpoczynała się we wczesnych godzinach rannych. Lekcje trwały najczęściej do nocy z krótką przerwą na obiad. Lekcji do domu nie zadawano.
Dłuższe przerwy w pracy szkół przypadały w okresie najgorętszych tygodni lata, w czasie żniw i winobrania. Charakterystyczną cechą rzymskich szkół było kształcenie zarówno dziewcząt jak i chłopców. W Rzymie pod koniec II wieku p.n.e. pojawiły się elementarne szkoły prowadzone w języku greckim oraz elementarne szkoły dwujęzyczne. Były to szkoły ekskluzywne, przeznaczone dla dzieci zamożnych rodziców. Wychowankowie szkół elementarnych przechodzili w dwunastym roku życia do prywatnych szkół średnich, organizowanych na wzór hellenistyczny. W szkołach tych pobierano opłaty za naukę i dlatego były one tylko dostępne dla rodzin bogatych. W szkołach tych realizowano program „siedmiu sztuk wyzwolonych” tzn. gramatykę, retorykę, dialektykę, arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę.
Największy zapał w hellenistycznej szkole na terenie Rzymu wywołała retoryka. Rozbudzała ona wyobraźnię każdego ambitnego chłopca marzącego o karierze adwokackiej, politycznej. Dobry mówca stanowił najwyższy ideał człowieka rzymskiego, uosobienie wszystkich cnót moralnych i obywatelskich. Utrwalenie się szkoły hellenistycznej w starożytnym Rzymie pociągnęło za sobą pojawienie się instytucji pedagoga. Funkcję pedagoga powierzano najczęściej niewolnikom w starszym wieku. Nosili oni za dziećmi przybory szkolne i opiekowali się nimi na ulicy.
Cesarstwo rzymskie nie wniosło poważniejszych zmian do metod wychowania, ani do programu szkolnego. Szkoła elementarna stała się jednak wyłącznie instytucją kształcącą dzieci biednych rodziców. Ponieważ umiejętność czytania była bardzo użyteczna w służbie wojskowej, liczba szkół elementarnych znacznie wzrosła. Rozszerzył się nieco ich program nauczania. Około połowy II w. n.e. wprowadzono do programu elementy geografii i astronomii. Nie cieszyły się one szacunkiem klasy rządzącej. Prowadzący ją literator spotykał się często z lekceważącym stosunkiem społeczeństwa, a niekiedy nawet z pogardą.
Zupełnie inna była sytuacja w szkole średniej, która była dostępna tylko dla młodzieży uprzywilejowanej. Nauczających w szkole średniej otaczano powszechnym szacunkiem. Najważniejszą częścią programu szkoły średniej była lektura i objaśnienie utworów poetyckich, wśród których pierwsze miejsce zajmował Homer. Znajomość poezji uważano za podstawę wykształcenia średniego. Znaczną rolę w okresie Cesarstwa rzymskiego odegrały szkoły retoryczne, które przygotowywały młodzież do aktywnego życia. Zastąpiono ideał dobrego obywatela - żołnierza ideałem wykształconego urzędnika państwowego. Szkoły retoryczne spełniały ponadto doniosłą rolę w szerzeniu kultury rzymskiej wśród podbitych ludów.

56.IDEAŁ WYCHOWAWCZY STANISŁAWA KONARSKIEGO
Wg niego należy dążyć do zdobycia jak największej liczby przyjaciół, bo kontakty towarzyskie oparte na cnocie, nie na wygodzie w pewnym stopniu wychowują. Wg niego wszyscy ludzie są równi. Krytykował moralne wykroczenia szlachty - dumę, pychę, pijactwo. Postulował w szkolnictwie:

Za jedną z głównych przyczyn skażenia wymowy uznał naśladowanie negatywnych wzorców przejmowanych z piśmiennictwa włoskiego, francuskiego i niemieckiego. Uważał, że sztukę wymowy cechuje zdolność przekonywania. W dobrym przemawianiu niezbędnie jest słuszne i mądre rozumowanie oraz dobór właściwych słow. Przeciwny był posługiwaniu się językiem ozdobnym, nacechowanym emocjonalnie, waloryzował model wymowy mającej na celu jasny, rzeczowy, myślowo uporządkowany przekaz informacji. Do kryteriów poprawności języka zaliczał: logiczność, prostotę, surową oszczędność, zwięzłość, łatwość zrozumienia, powagę oraz bezpośredniość wypowiedzi. Ideałem wychowawczym Konarskiego był vir honestus (mąż honoru), człowiek o głębokim wewnętrznym poczuciu sprawiedliwości wykształconym na podstawach etyki
chrześcijańskiej.

57. Poglądy Arystotelesa na wychowanie

  1. Stosowanie diety

  2. Hartowanie poprzez lekkie ubieranie dziecka

  3. Zapewnić dziecku odpowiednią ilość ruchu

  4. Kontrolować treść zabaw i bajek

  5. Dostosowywać zabawy do późniejszego zawodu dziecka

  6. Nie karać chłopców za płacz

  7. Starać się, żeby nie przebywały dzieci zbyt wiele czasu z niewolnikami

  8. Cenzurować wszystko, co dostępne młodym, aby nie wpłynęło na nich źle

  9. Zezwalać na udział w oglądaniu komedii oraz biesiadach dopiero po uzyskaniu odpowiedniego wieku

  1. Od 5 do 7 rż przygotowywać dziecko do późniejszego pobierania nauki poprzez przysłuchiwanie się jej

  2. 7letnie okresy nauki 7-14, 14-21

  3. Wychowanie musi być dostosowane do ustroju państwa, żeby je umacniać

  4. Takie samo wychowanie dla wszystkich

  5. Wychowanie państwowe, nie prywatne

  1. Człowiek wolny nie może zajmować się rzemieślnictwem dla zarobku- jest to niegodne

  2. 4 przedmioty nauki: gramatyka, gimnastyka, rysunek i muzyka

  3. gramatyka i rysunek są pożyteczne w życiu

  4. gimnastyka zaprawia do męstwa

  5. muzyka pomaga szlachetnie spędzać czas wolny

  6. wychowanie najpierw poprzez przyzwyczajenia, potem przez rozumowanie (ciało przed umysłem)

  7. do okresu dojrzewania: lżejsze ćwiczenia fiz. Unikanie przymusowej diety i wysiłków, aby nie zakłócać wzrostu

  8. w 3 lata od okresu dojrzewania: inne przedmioty, wysiłek i dieta

  9. ROZGRANICZENIE ROZWOJU CIAŁA I UMYSŁU

58. Reformy KEN w zakresie szkół wyższych:

-reformy KEN dotyczyły również szkolnictwa wyższego, a mianowicie Uniwersytetu Krakowskiego

i Wileńskiego

-z początku nie zamierzano opierać szkolnictwa wyższego na starych uczelniach, a planowano utworzenie uniwersytetów w formie wyższych szkół zawodowych, poświęconych jednej tylko specjalizacji

-Akademia Krakowska w II połowie XVIII wieku przeżywała głęboki kryzys

-typowymi jej wydziałami była teologia i filozofia, które nadawały jej scholastyczny charakter

-gdy Akademia przeżywała spore trudności finansowe wówczas jej wychowanek młody Hugo Kołłątaj zwrócił uwagę KEN na sprawy Akademii w Krakowie

-w 1776r. Kołłątaj przedstawił KEN memoriał „O wprowadzeniu dobrych nauk do Akademii Krakowskiej i o założeniu seminarium dla nauczycieli szkół wojewódzkich”

-zawarł w nim koncepcję powiązania w Uniwersytecie ośrodka badań naukowych z uczelnią

-w dniu 28 kwietnia 1780 roku Komisja ogłosiła reformę obu uniwersytetów

-ostateczną organizację szkół wyższych przyjęto dopiero w „Ustawach” z 1783 roku. Miały się one odtąd dzielić na dwa kolegia: fizyczne i moralne

-każde z tych kolegiów dzieliło się z kolei na trzy szkoły: fizyczne - na szkołę matematyczną, fizyczną i lekarską;

moralne - na teologiczną, prawniczą i literatury

-nauki ścisłe i matematykę podniesiono do rangi osobnych szkół równając je ze szkołami takimi jak: medycyna, prawo czy teologia

-językiem wykładowym na uczelni był język polski, ale nie wysuwano jednak projektu utworzenia katedry języka ojczystego ani historii Polski

-nauki oparte na metodach doświadczalnych, wymagały zakładów naukowych w postaci laboratoriów, gabinetów, klinik i prosektorium

-według „Ustawy” Szkoły Główne musiały spełniać trzy zadania: naukowe, dydaktyczne oraz dozór nad szkołami krajowymi i dostarczenie do tych szkół kadry profesorskiej

-wszystkie te zadania były spełniane przez Uniwersytet w Krakowie

-znacznie trudniejszym zadaniem było zreformowanie uniwersytetu w Wilnie

-poziom naukowy tej starej jezuickiej uczelni był o wiele niższy niż w Krakowie, co zmniejszało prawdopodobieństwo skuteczności wprowadzanych przez KEN reform

-jedną z nich było założenie obserwatorium astronomicznego ufundowanego przez Elżbietę Puzyninę

-eks-jezuita i wybitny astronom Marcin Odlanicki Poczobut podjął się zadania zreformowania uniwersytetu w Wilnie

-język ojczysty nie był tutaj językiem wykładowym

-Reformy KEN przeprowadzone w Uniwersytecie Wileńskim nie poszły jednak na marne i umożliwiły rozkwit tej

uczelni w początkach XIX wieku


59. Poglądy pedagogiczne J. I. Vivesa.
System pedagogiczny Vivesa:
Vives w swojej książce przedstawił program proponowanej reformy wychowania, program miał objąć swoim zasięgiem wszystkie czynniki związane z wychowanie i nauczaniem.
- domagał się, aby szkoła znajdowała się w każdym mieście, takie zachowanie według niego miało ułatwić wywieranie wpływu przez rodziców na młodzież
- uważał, że powinno się kształcić tylko tych chłopców, którzy maja obiektywnie stwierdzone zdolności umysłowe i odznaczają się zamiłowaniem do nauk
- domagał się starannej selekcji, aby szkoły kształciły tych, którzy najbardziej nadają się do nauki( selekcji dokonywać mieli rodzice a potem szkoła przez kilka miesięcy)
-oceny uczniów powinni dokonywać nauczyciele zbierani kilka razy w roku na konferencjach nauczycielskich
- aby chłopcy mieli najlepsze warunki do umysłowego i moralnego rozwoju ważne było miejsce w jakim znajdował się budynek szkoły
-ważną role odgrywa także właściwe dobranie nauczycieli i wychowawców
-twierdził, że do zdolności pedagogicznych każdego nauczyciela zależą wyniki wychowania
- aby nie mieć nauczycieli niskiego poziomu Vives żądał od wszystkich zaświadczeń o warunkach moralnych jak i dokumentu ukończenia studiów uniwersyteckich
- nauczyciele za swoją prace powinni dostawać wysokie wynagrodzenie ale równocześnie umiarkowane, aby nie przeciągać do zawodu gamoni, którzy chcą tylko pieniędzy
-między uczniami na nauczycielami powinny być dobre warunki: uczeń powinien kochać nauczyciela jak ojca, ponieważ wtedy będzie sumiennie i chętnie wykonywał swoje obowiązki
-nauczyciel powinien zwracać uwagę na posłuszeństwo uczniów i ich pozytywne stosunki do nauki
- Vives domagał się ograniczeń w karach cielesnych
-jednym z największych osiągnięć Vivesa był pogląd, że proces nauczania zależy nie tyle od rodzaju 5przedmiotu, lecz od natury zdobywającego wiedze umysłu
W programie nauczania Vivesa było:
- nauka języka łacińskiego, nauka gramatyki, nauka greki, nauka języków nowożytnych, przedmioty matematyczno-przyrodnicze, nauka geometrii, nauka o świecie i życiu przyrody, nauka geografii, astronomii, nauk o zwierzętach, roślinach, ziołach nauka rolnictwa, nauka historii, wiadomości z zakresu ustroju państwa, administracji, polityki, prawa, dziejów mitycznych i filozofii, ograniczył naukę retoryki, ważny był również rozwój fizyczny

60. Działalność Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych.
Towarzystwo do spraw ksiąg elementarnych powstało 10 lutego 1775 roku, złożone było z szeregu osobistości jak Priamowicz, Albertrandy, Kolbański, Jakukiewicz, Kniażewicz Popławski. Na sekretarza został mianowany Piramowicz .Towarzystwo do ksiąg elementarnych skupiło w sobie wkrótce całą pracę nad programem i planami nauk ich metoda i podręcznikami a z czasem przejęło znaczną część działalności administracyjnej (wizytacje szkól badanie sprawozdań).Towarzystwo nie było samodzielne zajmowało się sprawami które mu komisja przekazywała, wnioski jego stawały sie obowiązującymi dopiero gdy je komisja uczyniła swoimi postanowieniami. Pierwszą pracą Towarzystwa było zebranie dotychczasowych myśli i przepisów w jeden system i ustalanie programów nauk w szkołach wojewódzkich i powiatowych po czym przystąpiło do najważniejszego zadania czyli do opracowania podręczników. Towarzystwo wezwało obcych uczonych i polskich do udziału w konkursie którego celem było ułożenie przystosowanych do programu Komisji podręczników do fizyki matematyki (arytmetyki algebry geometrii) oraz logiki historii naturalnej(wraz z ogrodnictwem i rolnictwem) wymowy i poezji. Do konkursu towarzystwo nie włączyło opracowanie książek do historii, języka polskiego, higieny nauki moralnej i religii lecz zleciło upatrzonym osobom.

61. IDEAŁ ASCETY
W "Legendzie o św. Aleksym" przedstawiony został ideał ascety. Główny bohater, syn Eufamijana, księcia rzymskiego, rozdał swe bogactwa i wybrał dolę tułacza i żebraka. Zrządzeniem Opatrzności wrócił do rodzinnego domu, lecz nie został tam rozpoznany. 16 lat spędził w pokucie i umartwianiu, w komórce pod schodami. Żywił się resztkami, które wyrzucała na niego służba. Gdy umarł, dzwony kościelne zaczęły same bić. Aleksy prowadził ascezę, czyli surowy, wstrzemięźliwy tryb życia, zmierzający przez wyrzeczenie się przyjemności i umartwianie do doskonalenia się w cnocie. Ascetę uważano za bojownika z własnymi namiętnościami.
Przykładem ascety jest również św. Szymon Słupnik. Spędził 27 lat życia na słupie, na którym umieszczona była cela. Utwory z tradycji wschodniej charakteryzowały się kultem absolutnej ascezy posuniętej do samozniszczenia.

62. Wychowanie dziewcząt w poglądach wybranych pedagogów doby Odrodzenia:

Uważał on, iż szkoła powinna znajdować się w każdej gminie natomiast praca nauczyciela powinna być traktowana jako publiczna, przez co i sowicie opłacana z budżetu państwa; Vives jako pierwszy wskazał na duże znaczenie współdziałania rodziny ze szkołą w zakresie wychowania; zalecał on oparcie procesu nauczania na metodach obserwacji i spostrzegania oraz rozwijaniu samodzielności u uczniów; w jego programie szkolnym dominowała łacina klasyczna (a nie scholastyczna), natomiast lektura opierała się na starożytnych utworach; zalecał on stosowanie w procesie wychowania łagodności i budzenia zainteresowań oraz unikania kar (jako najlepszy środek dla utrzymania dyscypliny uważał on przywiązanie ucznia do nauczyciela); fizyczne ćwiczenia powinny według niego odbywać się na świeżym powietrzu

63.WYCHOWANIE W CZASACH HELLENISTYCZNYCH
Hellenizm nie był kulturą narzuconą lecz przyjmowaną dobrowolnie. Kultura hellenistyczna była w pełni grecką tylko pod względem językowym. Natomiast treść jej i idee zawierały często różnorodne elementy zaczerpnięte z dorobku umysłowego rożnych narodów włączonych do imperium macedońskiego, a później do cesarstwa rzymskiego.
Jednym z podstawowych rysów charakterystycznych kultury hellenistycznej było rozpowszechnienie się szkoły greckiej. Polegały one głównie na tym, że doświadczenia greckie z dziedziny szkolnej i cała teoria pedagogiczna zostały przez kraje hellenistyczne przekazane poprzez średniowiecze nowożytnej Europie i stały się punktem wyjścia przy budowaniu narodowych systemów pedagogicznych dzisiejszego świata (Ateny były wzorem wychowawczym dla całej Grecji, tak później Grecja stała wychowawczynią całego świata).
W początkach IV w. zaczęła zanikać idee wszechstronnie rozwiniętego człowieka, który uchodził za najlepiej przygotowanego do czekających go obowiązków obywatelskich. Ideał rozwiniętego harmonijnie Greka pod względem moralnym, fizycznym i umysłowym zaczyna ustępować koncepcji jednostronnego rozwoju umysłowego, ograniczonego do wiedzy literacko - językowej. Główną rolę zaczyna w niej odgrywać gramatysta, na dalszy plan schodzi nauczyciel gimnastyki i muzyki. Wykształcenie literackie stało się głównym celem i podstawą istnienia szkoły greckiej przy równoczesnym zanikania wychowania estetycznego i fizycznego.
Podobne zmiany zaszły w szkole średniej - wychowanie fizyczne straciło na znaczeniu. Gramatysta zajmował w niej także pierwsze miejsce, ucząc nie tylko gramatyki, ale także literatury, poezji, deklamacji i retoryki. Czasami nauczano również arytmetyki i geometrii.
Wraz z upadkiem państw greckich zanika potrzeba utrzymywania dawnych armii obywatelskich. Doprowadziło to do zerwania związku wychowania fizycznego ze służbą wojskową. Wychowanie fizyczne w okresie hellenistycznym przekształciło się w modną zabawkę klas wyższych lub w trudne ćwiczenia zawodowe dla przyszłych atletów



64.POGLĄDY PEDAGOGICZNE ERAZMA Z ROTTERDAMU
Ideowo był bliski Marcinowi Lutrowi. Jego poglądy moralne wyrastały z zasad religii chrześcijańskiej, z literatury antycznej i filozofii Arystotelesa. W jednym z najbardziej popularnych dzieł, w „Pochwale głupoty” poddał ostrej krytyce całe życie społeczne Europy.
Krytykował warstwy rządzące, zwłaszcza rycerstwo; ośmieszał kler (świecki i zakonny) i polityczne dążenia papiestwa (zwłaszcza Juliusza II) Atakował także szkoły i uniwersytety oraz pracujących w nich uczonych i nauczycieli.
Erazm wierzył w szczególną wartość wykształcenia. „Kto nie umie czytać i pisać - ten nie zasługuje na miano człowieka.”
Wartość kultury umysłowej nie leży w dziełach naukowych i literackich.
Miernikiem jej użyteczności jest pozytywny wpływ na poziom życia moralnego i na przygotowanie człowieka do czekających go obowiązków.
Erazm był zwolennikiem udostępnienia szkoły i oświaty wszystkim: bogatym i biednym, mężczyznom i kobietom.
Jedynym czynnikiem, który może decydować o sumie wiedzy każdego człowieka powinny być jego zdolności, a nie bogactwo, pochodzenie społeczne lub płeć.
Wszystkie czynności wychowawcze winny być nacechowane wielką łagodnością
i serdecznością; winny rozwijać zainteresowania i ambicje dzieci.
Bicie jest sprzeczne z wszelkimi zasadami wychowawczymi; nie mieści się w żadnym kanonie pedagogicznym.
Program kształcenia miał prowadzić do jak najlepszego opanowania języka łacińskiego i greki. Dobrą znajomość tych języków osiąga się nie przez drobiazgowe kucie gramatyki, ale przez lekturę najlepszych autorów i przez konwersację.
Dla lepszego rozumienia czytanych tekstów zalecał uczenie się mitologii i muzyki,
historii i geografii, rolnictwa i architektury, wiadomości o przyrodzie, anatomii i zagadnień wojskowych.
Za Arystotelesem twierdził, że są trzy główne czynniki warunkujące rozwój umysłowy
każdego dziecka: natura, ćwiczenia i praktyka. Każdy nauczyciel musi się liczyć z indywidualnymi uzdolnieniami i zainteresowaniami uczniów.
Wielką wagę przywiązywał do wychowania domowego, do wpajanych mu zasad moralnych
i pamiętaniu o obowiązkach wobec zbiorowości. „Wasze dzieci - pisał - nie żyją dla siebie samych, ale dla społeczeństwa i kraju”.
Ważne obowiązki w dziedzinie wychowania spoczywają także na państwie i na Kościele.
Obie te instytucje muszą mieć staranie o przygotowanie i utrzymanie dobrych nauczycieli. Obowiązkiem państwa jest utrzymanie kosztownych armii, ale także organizowanie odpowiednich szkół.
Erazm wypowiadał się także na temat wychowania dziewcząt. Powinny one uczyć się co najmniej robót ręcznych, aby w razie potrzeby mogły zapewnić sobie środki utrzymania na życie.
Dziewczęta z rodzin bogatszych winny chodzić do szkół prywatnych z takim samym
programem kształcenia, jaki mają chłopcy.
W Polsce Erazm cieszył się dużą popularnością. Żywe kontakty mieli z nim czołowi
przedstawiciele kultury polskiej: Zebrzydowscy, Krzycy, Jan Dantyszek, a zwłaszcza bp Jan Łaski, który chcąc przyjść mu z materialną pomocą, zakupił jego bibliotekę w Bazylei, pozwalając Erazmowi na używanie jej do końca życia.

65. Szkoły Parafialne
Ze względu na swoje położenie wyróżniamy 2 typy szkoły :
-miejskie
-wiejskie.
Szkoły w miastach oprócz parafii były finansowane przez rady miejskie. Miały własne budynki. Pracowały systematycznie przez cały rok. Wolne- dni świąteczne oraz wakacje. W miastach pracowali lepiej wykształceni nauczyciele mający tytuł bakałaża lub mgr Często nauczyciel oprócz obowiązków dydaktycznych w szkole musieli pracować na rzecz kościoła i miasta.

Na wsiach:

Szkoły na wsiach utrzymywane były przez ubogie parafie co powodowało, że funkcjonowały one gorzej od szkół w mieście. We wsiach warunki lokalowe były słabe, najlepsze były pomieszczenia przy kościelne, a najgorsze w pomieszczeniach gospodarczych wynajmowanych od chłopów, w których nie było nawet ławek (dzieci na podłodze, na sianie). Nauczyciele na wsiach byli najczęściej słabo wykształceni, bywało, ze zajmowali się tym studenci nie kończący nauki lub nawet lepiej wykształceni chłopi. Wynagrodzenie było wypełnianie tzw. naturalnie (płody rolne) aby zatrzymać nauczyciela na wsi często żeniono go z gospodynią proboszcza. Nuka niesystematyczna- wiosna i jesień, lato- pomagały na roli, zimą-nie było kasy na opał. Program nauczania na wsi oprócz pisania, czytania, rachowania w j. łacińskim obejmował elementy uprawy roślin, hodowli zwierząt.


66.Szkoła J. Sturma jako pierwowzór gimnazjum humanistycznego.
-połączył 3 szkoły łacińskie z różnych części miasta w jedno GIMNAZJUM dziesięcioletniego, które stało się wzorem dla szkół średnich XVI i XVII w.
-głównym celem wychowania Struma powinno być przyswojenie młodemu chłopcu zasad wyznawanej religii oraz umiejętności wypowiadania swoich myśli w pięknym łacińskim języku
- pobożnością i znajomością religii powinien odznaczać się każdy człowiek
-Strum uważał, że łaciny dzieci powinny uczyć się od najmłodszych lat, szybciej niż języka ojczystego
-odrzucił podział szkoły na 3 klasy- jego szkoła była podzielona na 10 klas
- jednak praktykował kształcenie elementarne w najmłodszych klasach oparte na języku łacińskim
- w pierwszych 2 klasach uczono czytania i pisania w języku łacińskim oraz najprostszych form gramatyki
- klasy od 3 do 6 zajmowały się opanowaniem form i przepisów gramatyki w połączeniu z lekturą utworów klasycznych
-ostatnie 4 klasy były przeznaczone na naukę retoryki
- chłopcy zaczynali naukę w 6 roku życia
- każda klasa dzieliła się na sekcje liczące po 10 uczniów, kierowana była przez najzdolniejszych uczniów tak zwanych: DEKURIONAMI
-szkoła przewidywała nagrody za pilność oraz dobre sprawowanie
- każda klasa miała własny dostosowany program
-program obejmował bardzo wąski zakres materiału: religię, łacinę, grekę , lekturę wybranych utworów literackich, logikę
- głównym celem szkoły była łacina
- w pierwszych klasach uczyli się chłopcy małych katechizmów Lutra na pamięć
- w klasach średnich wprowadzano katechizm łaciński, i zabraniano uczniom mowy w języku ojczystym na lekcjach i poza nimi
-w najwyższych klasach uczono już czytania Listów św. Pawła, Katechizmu, i religii ( w soboty i niedziele) w inne dni tyg. Śpiewali uczniowie w jeżyku łacińskim
-Strum chciał w swoim gimnazjum nauczać chłopców mądrej i wymownej pobożności
-szkoła miała wpoić chłopcom uczenia religijne w praktyce jednak działalność pedagogiczna nauczała retoryki
- kształcił chłopców: matematyki, geografii, historii, przyrody, astronomii- ale odkładał tą naukę na pięcioletni kurs wyższy, który organizował dla absolwentów gimnazjum
- wielki nacisk Strum kładł na nauczanie literatury klasycznej
-chcąc nauczyć swoich uczniów wystąpień i wygłaszania przemówień Strum organizował przedstawienia szkolne ( odgrywano komedie Plauta i Terencjusza, czemu tragedie i komedie greckie)
- od czasu do czasu inscenizował rozprawy sądowe ( ćwiczono oskarżenia i obrony )
- sukces szkoły Struma był niezwykły, ściągała ona w woje mury tysiące chłopców, z różnych krajów także Polski
-opracowany przez niego program naśladowano w różnych szkołach
- wychowanek Struma był: w teorii dobrym , formalnie praktykującym chrześcijaninem i wybornym znawcą łaciny, zdolnym do przemawiania pięknym językiem Cycerona na każdy temat ze wskazaniami religii, brak natomiast my było zupełnie znajomości otaczającego świata i jakiegokolwiek przygotowania do życia

67.DZIAŁALNOŚĆ SOFISTÓW:

W V p.n.e w Atenach istniały już dwa poziomy nauczania: elementarny i średni. Pod wpływem potrzeb politycznych zaczął wyodrębniać się poziom wyższy, który zapoczątkowali sofiści.
Sofiści byli wędrownymi nauczycielami, którzy za wszystko pobierali wysoką opłatę. W trybie indywidualnym nauczali zdolną młodzież, ambitną a przede wszystkim zamożną, której potrzebna była wiedza pięknego i przekonywującego wypowiadania się. Było to rozwinięcie i rozszerzenie wiedzy, którą młodzież nabywała u gramatysty i lutnisty. Był to początek kształcenia ogólnego, który miał za zadanie przygotować dobrych mówców. Doświadczenia sofistów dostosował do wymagań nauczania szkolnego Issokrates w Atenach (IV p.n.e), który założył pierwszą formalną szkołę retoryki.
Sofiści uważali wczesne rozpoczęcie nauki za bardziej pozytywne w skutkach. Jako nauczyciele osiągali sławę i zamożność. Filozofia ich koncentrowała się wokół człowieka, czyniąc z niego „miarę wszystkich rzeczy”. Sofiści udowodnili, że mądrość i cnota nie są kwestią dziedziczenia po przodkach, lecz sprawa wychowania (relatywizm), przez co wpłynęli na zmianę poglądów Greków na cele i możliwości wychowania. Cele kształcenia rozumieli praktycznie, jako skuteczność polityczna wymowy. Uczyli w myśl zasady, ze nie ma prawdy absolutnej (np. choroba jest czymś innym w ujęciu pac jęta , a w ujęciu lekarza), a zatem zwycięża ten, kto swoja racje przedstawi najbardziej przekonywująco. Sofiści uważali również, że Bóg jest wymyślony przez ludzi.

69. Humanistyczne koncepcje wychowawcze na przykładzie działalności G. de Verona i V. de Feltre:

Guarino de Verona:

-wprowadził do swojej szkoły niezwykle serdeczną atmosferę

-w szkole jego panowała bardzo surowa moralność, jednak bez stosowania jakiegokolwiek przymusu

-pragnąc uniknąć przeciążenia uczniów pracą umysłową, przeplatał ją różnorodnymi ćwiczeniami fizycznymi, zabawami oraz dalekimi wycieczkami poza miasto

-pielęgnując tradycje rycerskie i przygotowywując chłopców do życia w szerokim świecie, uczył ich pływania, skakania, jazdy konnej, polowania, a nawet tańców

Vittorino de Feltre:

-zerwał zupełnie z jednostronnością średniowiecznego wychowania i dążył do harmonijnego rozwoju swoich chłopców, zarówno pod względem fizycznym, jak też umysłowym i moralnym

-Feltre, który kierował się wyraźnie zasadą, że „… wolnymi studiami nazywamy te, które są warte wolnego człowieka, te nauki poprzez które możemy dojść do cnoty i mądrości, takie wychowanie. Które daje siłę, uszlachetnia człowieka i rozwija na wyższe wartości jego ciała i umysłu”

-pragnąc usunąć ze swojej szkoły wszelką grozę, zastraszanie i przymus, otoczył uczniów ojcowską opieką

-małym chłopcom okazywał uczucia ojcowskiego i tkliwości, starszym wpijał ambicje i budził nadzieję na przyszłość

-dzielił radości i troski uczniów

-kary cielesne stosował w ostateczności, zamiast wydalenia

-za źle przygotowaną lekcje uczeń pozostawał w szkole po zajęciach by odrobić zaległości

-nie zmuszał nikogo do nauki

-apelował do honoru osobistego uczniów, przypominał pokładane w nich nadzieje rodziny, starał się wzbudzić zainteresowanie przerabianymi lekcjami

-czuwał nad przestrzeganiem umiaru w jedzeniu i piciu

-aby uodpornić dzieci na zmiany klimatu, nie pozwalał ogrzewać w zimie gmachu szkoły

-ćw. gimnastyczne uważał za podstawę zdrowia i poważne ułatwienie postępów w nauce(jazda konna, mocowanie, gra w piłkę)

-organizował ćw. gimnastyczne na powietrzu bez względu na pogodę

-nazywając swoją szkołę "domem rozrywki" chciał podkreślić olbrzymią przepaść między jego szkołą, a potępianymi przez Renesans szkołami średniowiecznymi



70. Wychowanie w obcym domu w wiekach średnich.
W średniowiecznej Polsce wykształciło się także wychowanie mieszczańskie i rycerskie, tzw.: wychowanie „w obcym domu”. Wychowanie to odbiegało trochę od wychowania kościelnego, kościelnego mianowicie:
Wychowanie rycerskie miało na celu wyrabianie tężyzny fizycznej, odwagi, a także umiejętności wojskowych, ale również liczyły się takie umiejętności jak: służba Bogu, panu i damom, to znaczy należało stanąć w obronie Kościoła i religii, być posłusznym i wiernym swojemu władcy, okazywać dworność wobec kobiet, ponieważ takie obowiązki kształciły honor rycerza. Wychowanie to tylko i wyłącznie synów szlachetnie urodzonych i odbywało się na książęcych dworach. Każdy rycerz musiał przejść przez trzy etapy takiego wychowania, począwszy od pazia, który był nauczany przez pana lub mistrza jazdy i pływania, władania strzałami, tarczą i włócznią, ale oprócz tego kształcił się w obyczajowości i religijności.
Drugim etapem było mianowanie na giermka w wieku 14 lat. W tym czasie rycerz był przyuczany do trudnych ćwiczeń wojennych i popisowych, był towarzyszem swojego pana na turniejach, podróżach i wojnach, natomiast w spokojnych dniach uczył się grzeczności towarzyskiej, wyuczał się śpiewów i podań rycerskich, rycerskich także próbował sił w układaniu wierszy. A to wszystko odbywało się po czujnym okiem dam.
Pasowanie na rycerza odbywało się po 20 roku życia, kiedy już każdy chłopiec był dojrzały fizycznie a zarazem duchowo. Po pasowaniu takowy rycerz mógł być wprowadzony do elity feudałów jako pełnoprawny członek jak również szedł w świat w celu poszukiwania przygód rycerskich, nagród na turniejach, ale i miłości.
Drugim rodzajem wychowania „w obcym domu” jest wychowanie mieszczańskie, inaczej zwane wychowanie cechowym. Było to wychowanie do konkretnej pracy produkcyjnej (zarobkowej). Wychowanie to odbywało się w domu mistrza cechowego, pod okiem którego młodzież uczyła się do różnych kunsztów i rzemiosł. Wychowanie to obejmowało również trzy etapy kształcenia, a mianowicie:
Pierwszym etapem był uczeń tzw.: terminator. Do zakładu rzemieślniczego byli oddawano chłopcy w wieku od 7 do 10 lat, którzy pełnili funkcję posługiwacza tj.: sprzątali i porządkowali, a tylko przy okazji mogli podglądać czynności rzemieślnicze. Opłatą za naukę były jaja, kaczki itp.
Po ukończeniu stopnia terminatora, uczeń stawał się czeladnikiem. Nauka była bezpłatna, ale trwała bardzo długo, zazwyczaj do śmierci mistrza. Akt czeladniczy był nadawany w momencie ukończenia etapu mistrza i odbywał się przed starszyzną cechową. Zostawał on wpisany do księgi rejestrów, a także otrzymywał list wyuczenia, dzięki któremu mógł pracować, ale tylko pod okiem mistrza, czasami mógł go zastępować. Taki czeladnik otrzymywał wynagrodzenie za swoja pracę.
Ostatnim etapem był etap mistrza, który się osiągało po ukończeniu dwóch poprzednich etapów. Tytuł mistrza nadawał wszystkie prawa cechu i pełnił on rolę świadectwa najwyższych umiejętności w konkretnym zawodzie.
Poziom kultury mieszczańskiej był bardzo wysoki, a świadczyć o tym mogą m.in.: przepych i dostojeństwo kościołów, katedr, jak również arcydzieła sztuki budownictwa miejskiego.

71.PORÓWNANIE SZKOLNICTWA JEZUITÓW I PIJARÓW

JEZUICI

PIJARZY

Szkolnictwo założone było by zwalczać reformację i utrwalać katolicyzm w kręgach elity społecznej i kulturalne. Celem również była walka o wzmocnienie pozycji papieża, zachowanie wierności papiestwu, zasianie w świcie katolickim samodzielnego myślenia i krytycyzmu. Szkoła była skierowana do młodzieży katolickiej z bogatych rodzin szlacheckich, a od roku 1550 również do młodzieży świeckiej. Prowadzili 3 typy szkół:

  1. 5 - klasowe kolegium(7 - letnie, 2 klasy trwały po 2 lata) zakończone klasami retoryki, w których uczono języka łacińskiego i pięknej wymowy, nieco gramatyki, w szkołach wyżej zorganizowanych dochodziła filozofia(2 lub 3 - letni kurs)

  2. Kolegia pełne - kształcili się tam jezuiccy nauczyciele, po filozofii następował 3 - letni kurs teologii.

Ideałem wychowawczym szkoły był wymowny i pobożny katolik, obrońca wiary. Program i zakres kształcenia przygotowywał ucznia do sprawnego posługiwania się łaciną i lekturą wybranych tekstów z literatury antycznej. Najwięcej nacisku kładziono na wychowanie religijne. Został opracowany sposób prowadzenia lekcji w formie pracy szkolnej( podział materiału szkolnego na okresy dni tygodnia i pory dnia). Rozwijano pamięć uczniów dbając, aby rozumieli przekazywany materiał, umieli go zinterpretować i prowadzić dyskusje. Rozbudowano zajęcia pozalekcyjne, służące wychowaniu religijnemu wprowadzono szkółki samokształcące. Do wychowujących rozrywek należał teatr szkolny, gry i zabawy na świeżym powietrzu, wycieczki i spacery. Jezuici pominęli całkowicie sprawę wychowania masy ludowej, wykształcenia elementarnego. Zajmując się szkołą nie z powódek pedagogiczno - kulturalnych, ale religijnych, ograniczyli się do elity społecznej. W 1599 roku wydano zbiór przepisów repusujących funkcjonowanie szkół jezuickich. Ratio studiorum - plan i urządzanie nauki w Towarzystwie Jezusowym - była to ustawa szkolna, która była podsumowaniem półwiecza doświadczeń i refleksji pedagogicznych, ogół u nauczycieli jezuickich, prenpycyjnym opisem sprawnego, rozwiniętego, uporządkowanego i upowszechnionego przez pedagogów jezuickich funkcjonowania gimnazjum humanistycznego w jego szczytowej fazie rozwoju.

Szkolnictwo było dla dzieci proletariatu. Uczyli nie tylko katechizmu, ale również wiadomości potrzebnych w życiu, języka ojczystego, religii nieco łaciny, przede wszystkim rachunków. Założyli 26 gimnazjów pijarskich. Były to szkoły 7 - letnie, z czego I rok przeznaczony był na naukę elementarną. Pozostałe lata nauczano wg programu gimnazjów, w których dominowały przedmioty realno praktyczne (mat- przyr.), nauka ekonomii, wiedza o polityce i języki obce oraz przedmioty o charakterze narodowym. Szkoły te były bezpłatne i dostępne dla wszystkich (chłopców). J. polski postrzegany był, jako język pospólstwa zaś j. elit była łacina i j. francuski. Prowadzili naukę pięknego wysławiania się po polsku.



72.Szkoły klasztorne
Upadek szkolnictwa kościelnego, dający się zauważyć już od początku średniowiecza, nie dotknął w takim samym stopniu powstający nowych klasztorów, które także prowadziły dość szeroką akcję edukacyjną. Należał do nich zakon benedyktynów. Jego twórcą był Benedykt z Nursji (ok. 480-534), a siedzibą klasztor Monte Cassino. Głównym dziełem Benedykta było opracowanie reguły zakonnej na Zachodzie. Pochodził on z bogatej rodziny rzymskiej, ale już jako młody człowiek wyrzekł się swego środowiska i usunął się do pustelni. W 529 r. założył on na szczycie Monte Cassino, w miejscu dawnego sanktuarium pogańskiego, dom zakonny dla jego uczniów. Dla założonej przez siebie wspólnoty monastycznej opracował dokładna regułę. Zażądał więc od członków konwentu (tzw. zakonników danego klasztoru) potrójnych ślubów: ubóstwa, czystości (celibat) i posłuszeństwa. To ostatnie poddawało mnicha władzy absolutnej wybranego dożywotnio opata i ustanawiało zasadę związania z określonym domem zakonnym, a mianowicie z tym, w którym złożył śluby (do dziś zakonnicy jako jedyni nie mogą opuszczać swojego klasztoru, tj. nie mogą zmienić miejsca zamieszkania, na przykład opactwo benedyktynów w Tyńcu). Wprowadził poza tym podział czasu członków konwentu między modlitwę, prace ręczną i pracę umysłową. Reguła benedyktyńska została rychło przyjęta nie tylko przez włoskie klasztory. Do jej upowszechnienia przyczynił się w dużym stopniu sam papież Grzegorz I, doceniając w pełni takie uporządkowanie organizacji zakonnej. Szkoła klasztorna benedyktynów z jednej strony kształciła przyszłych członków wspólnoty zakonnej (tzw. kształcenie wewnętrzne), a z drugiej zajmowała się szerzeniem wiedzy wśród młodych chłopców, którzy nie chcieli swej przyszłości związać z kościołem lub zakonem (tzw. kształcenie zewnętrzne). Biblioteki klasztorne były bardzo dobrze wyposażone, zarówno w wielkie dzieła starożytnych, jak tez prace naukowe zakonników. Duża role odegrał także zakon dominikanów (obok franciszkanów zwanych medykantami). W tym samym czasie, gdy we Włoszech Franciszek wyrzekał się własności uczony kanonik katedry w Kastylii Dominik z Guzman, przyjął regułę św. Augustyna (1216 r.), zw. Zakon Kaznodziejski. W przeciwieństwie do franciszkanów dominikanie widzieli cel własnej pracy apostolskiej w oddziaływaniu przede wszystkim na intelekt społeczeństwa. Wciągali więc swoich rozmówców w dysputy teologiczne. Ich przeciwnikami byli prostaczkowie i przywódcy herezji oczytani w Piśmie Świętym. Za Franciszkiem przyjęli ubóstwo.

73. Nauczyciel w poglądach A. F. Modrzewskiego
Modrzewski bardzo wysoko cenił pracę nauczycieli . Dążył do podniesienia ich godności.
Wygłosił wielką pochwałę „stanu nauczycielskiego”. Nauczycielami nie wolno pogardzać, jak to się często dzieje. Sądził że stan nauczycielski może iść słusznie w zawody z najwyższymi stanami, gdy mowa o współzawodnictwie w zasługach wobec państwa. Wykształcenie jest ważnym czynnikiem kultury jednostki oraz życia społecznego, a ponadto daje wiedzę niezbędna do rządzenia, Wszystkie urzędy państwowe i kościelne Rzeczpospolitej powinny być powierzone osobom wykształconym , niekoniecznie herbowym.  Swoje poglądy na temat stanu nauczycielskiego umieścił w piątej księdze dzieła „o poprawie Rzeczypospolitej”. Modrzewski pisała tam, że trzeba by nauczyciel był godnie opłacany i nie musiał szukać innych zajęć, które rozpraszają go od nauki. Nawiązuje do Platona i jego szkoły, Arystotelesa, Cycerona. Przedstawia tradycję szkoły od antyku, kiedy Chrystus był nauczycielem. Pisze jak wiele Aleksander Macedoński zawdzięcza swojemu nauczycielowi Arystotelesowi.

74.System wychowania według Platona
System wychowania wg Platona:
-o wychowaniu powinno myśleć się przed narodzinami, matka musi mieć spokój i ruch.
-matka musi karmić dziecko piersią 
-do 6 roku życia chłopcy i dziewczęta powinny razem się wychowywać, a od 6 osobno
-do 10 roku życia dziecko nie powinno w ogóle się uczyć ,tylko wychowawcy mają wyrabiać w nich równowagę ciała i duszy nie dopuszczalne jest obuwie i kapelusze.
-w 10 roku zaczyna się nauka : pierwsze 3 lata -elementy, czytania, pisanie; od 13-17 zaczyna się kształcenie literackie
-nauka czytania powinna odbywać się na skromnych ,praktycznych bajkach..
-dzieci powinno nauczyć się rachować i mierzyć ale tylko praktycznie
-bić można dzieci za zniewagę starców i przekraczanie praw 
-najwięcej uwagi trzeba poświęcać młodzieży zdolnej
-matki mogły rodzić w wieku od 20 do 30 roku życia a ojcowie 30 -50 
-dzieci były zabijane jeśli rodzice przekroczyli te normy
-dzieci do 3 roku życia był w domach dziecka
-od samego początku trzeba było wychowywać w dyscyplinie
-młodzież najlepsza uczyła się dalej natomiast najgorsi zostawali strażnikami
-młodzież upatrzona na rządców miała przez 10 lat zgłębić kolejne różne nauki matematyczne :arytmetykę planimetrię strereometrię i muzykę: 5 lat trwała nauka filozofii(30-35)
a przez następne 15 lat mieli praktykę, a w wieku 50 lat stawali u steru spraw państwowych.

75. Działalność oświatowa Karola Wielkiego:

-wraz z Piotrem z Pizy, diakonem Pawłem oraz Alkwinem zorganizował szkołę pałacową, której kierownikiem był Alkwin

-program tej szkoły obejmował nie tylko przedmioty wchodzące w skład 7 szkół wyzwolonych, ale także umiejętność redagowania dokumentów państwowych oraz zarządzeń cesarskich

-Karol Wielki zakładając szkołę pałacową pragnął choć częściowo zmniejszyć ciemnotę swoich czasów

-w celu odpowiedniego przygotowania małych chłopców do pracy w szkole pałacowej, utrzymał na swoim dworze szkołę elementarną i otoczył troskliwą opieką

-Akademia pałacowa w skład jej, oprócz cesarza, wchodzili nauczyciele szkoły pałacowej, żona cesarza i córki, liczni krewni, dostojnicy państwowi oraz uczeni z innych krajów. Wszyscy jej członkowie mieli jednakowe prawa. na posiedzeniach odczytywano własne utwory poetyckie, wygłaszano referaty z przyrody,prawa, filozofii, a nawet śpiewano stare pieśni.


76. Fizjokratyzm i jego wpływ na działalność KEN.
Fizjokratyzm

to pierwszy teoretyczny system poglądów ekonomicznych. Myśl przewodnia fizjokratyzmu sprowadza się do uznania zgodności porządku gospodarczego
z porządkiem naturalnym, wynikającym z praw natury.
Fizjokratyzm KEN

·         trzeba zlikwidować pańszczyznę aby zainteresować chłopów produkcją rolną
i jej zwiększaniem (chłopi mają być oczynszowani)

·         chłopa trzeba przygotować, aby wiedział w jaki sposób ma zwiększać produkcję - do tego ma go przygotować szkoła wiejska z przyrodniczo-matematycznym (głównie przyrodniczym) programem nauczania

·         KEN powinna więc zająć się przede wszystkim szkołami ludowymi (wiejskimi), ich finansowaniem, dbaniem o nie

·         KEN nie zrobiła tego, więc szkoły te nadal były nazywane szkołami parafialnymi i były utrzymywane przez lokalnego księdza lub dziedzica, a nauczycielami był kler (był to największy błąd KEN-teoria bez praktyki czyli gadanie bez działania)



77.NARODZINY SZKOLNICTWA PIJARSKIEGO
Założycielem ich był Józef z Kulsanzy, którego widok nędzy materialnej i moralnej dzieci z warstw niższych opuszczonych przez rodziców, wałęsających się w głodzie po ulicach Rzymu poruszył do głębi. Dobrał on sobie kilku księży, gromadził dzieci proletariatu i uczył je nie tylko katechizmu, ale również wiadomości przydatnych w życiu. Jego przedsięwzięcie objęło duży rozmach, najpierw założył luźny związek księży prowadzących szkółki dla najuboższych, w których uczyli religii, języka ojczystego, nieco łaciny i przede wszystkim rachunku. Z czasem uzyskał on zgodę od papieża na przekształcenie swego związku w zakon, co zapewniło mu formę prawnej organizacji i umożliwiło rozszerzenie się swobodnie w karach katolickich. Do zwykłych ślubów zakonnych dodawali oni czwarty: „Kształcić bezpiecznie młodzież chrześcijańską, zwłaszcza dzieci ubogich rodziców, w bogobojności i pożytecznych warunkach.”

78. Akademia krakowska w wiekach średnich
Został założony w 1364r. przez króla Kazimierza Wielkiego. Król założył ten Uniwersytet ponieważ za czasów jego panowania polska wzmacniała się więc potrzebni byli urzędnicy i pracownicy którzy pomogli by królowi zarządzaniu państwem. Co prawda Polacy kształcić się wówczas na wielu Europejskich uniwersytetach lecz najczęściej po zakończeniu studiów nie wracali do kraju, lub wracali po wielu latach król chciał ponadto zwiększyć rangę polski jako kraju posiadającego Uniwersytet oraz podnieść swój autorytet jako władcy. Król aby stworzyć uniwersytet musiał pokonać wiele przeszkód największą z nich było to ze papież nie wyraził zgody na otwarcie uczelni ponieważ obawiał się że nowy uniwersytet może osłabić uniwersytet w Pradze. Mimo braku tej zgody król otworzył uniwersytet lecz konsekwencja tego był fakt że początkowo funkcjonowały na nim tylko 3 wydziały: PRAWA, FILOZOFII i MEDYCYNY, nie było teologii. Aby zachęcić studentów do przyjazdu na nową uczelnie król zwolnił ich z płacenia cła, zapewnił bezpieczeństwo podczas podróży i dał Uniwersytetowi niezależność. W tym czasie w Krakowie najlepiej rozwijał się wydział prawa, a władze na uczelni sprawowali studenci.
W tym kształcie Uniwersytet funkcjonował jednak krótko bowiem wraz ze śmiercią K. Wielkiego podupadł a nawet zawiesił swoją działalność. Uniwersytet odrodził się dopiero za sprawą Królowej Jadwigi oraz jej męża Władysława Jagiełły. Mimo ze w chwili ponownego otwarcia uczelni w 1400 Królowa Jadwiga już nie żyła to przekazane przez nią klejnoty umożliwiły ponowne otwarcie uczelni. Na uczelni wtedy dominującym a jednocześnie nowym wydziałem stała się Teologia, Fakt ten był bardzo ważny bo za sprawą małżeństwa Jadwigi z Jagiełłą Polska połączyła się unią z Litwą a Jagiełło przyjął chrzest i zobowiązał się że będzie szerzyć chrześcijaństwo w Litwie. Po odrodzeniu zmieniła się rola studentów na uczelni gdyż stracili oni swoją autonomię. W Tym czasie znaczący wpływ na funkcjonowanie uniwersytetu miał kościół. Dla studentów przy ulicy św. Anny zostały wybudowanie specjalne bursy. Władza na uczelni znalazły się w rękach profesorów, to oni wybierali ze swojego grona wybierali Rektora.

 79.Szkoły Katedralne:

Początek im dały szkoły biskupie znajdujące sie przy kościołach katedralnych, znajdujące się w dużych miastach będące siedzibą biskupów. Przeznaczone były wyłącznie dla osób duchownych. Z tym, że w szkołach katedralnych wew uczyli się duchowni z dawnej diecezji a zew uczyli się duchowni z innych diecezji. Po pewnym czasie naukę w szkołach katedralnych chciała pobierać również męska młodzież świecka. Dokonano więc reorganizacji na wzór szkół wew katedralnych a zew osoby świeckie.

Program:

7sztuk wyzwolonych.

wiele szkół katedralnych dało początek średniowiecznym uniwersytetom

80. Szkoła rycerska S, Poniatowskiego
Szkoła Rycerska czyli Akademia Szlachecka Korpusu Kadetów w Warszawie (1765 - 1795) Założona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego

Szkoły takie działały już w Prusach, w Rosji, Francji i Austrii. Szlachta dopominając się podobnej szkoły, która miała przygotowywać młodzież do służby wojskowej, miała na celu własne interesy. Liczyła na protekcję królewską w karierach swych synów. Dotąd stanowiska wojskowe obsadzane były w wąskim kręgu faworytów, synów możnowładców i nie rzadko stanowiły przedmiot przetargów pieniężnych.

Król uruchomił szkołę w 1765 r. i umieścił ją w zakupionym w tym celu, okazałym Pałacu Kazimierzowskim (obecny gmach rektoratu UW).

Szkoła miała charakter czysto wojskowy. Kadeci, jednolicie umundurowani, poddani regulaminowi wojskowemu, podzieleni na 20 osobowe brygady i 40 osobowe dywizje, odbywali systematyczne ćwiczenia wojskowe.

Początkowo uczyli się w niej wyłącznie wybrani przez króla członkowie gwardii pałacowej,

w wieku od 16 do 21 lat, którzy już wcześniej, w innych szkołach, zdobyli pewne ogólne

wykształcenie.

W 1768 r. wydane zostało zarządzenie królewskie nadające Korpusowi Kadetów nową organizację . Dolną granicę wieku obniżono do 8 - 14 lat, co oznaczało konieczność poszerzenia programu kształcenia ogólnego i wzmożenia działalności wychowawczej. Program kształcenia ogólnego trwał 5 lat, a potem następowała 2-letnia specjalizacja: prawna lub wojskowa.

Ogólne szefostwo nad szkołą sprawował król, który dbał o fundusze i dobór kadry.

Bezpośrednie kierownictwo należało do komendanta. Był nim książę Adam Czartoryski. Urząd ten piastował do końca istnienie szkoły tj. do 1795 r.

Pieczę nad programem i pedagogiczną działalnością Szkoły Rycerskiej pełnił dyrektor

nauk. Kadrę nauczycielską tworzyli Polacy i cudzoziemcy (ze względu na brak specjalistów

do nauki wojskowości).

Program nauczania i wychowania.

Jako szkoła narodowa, od początku zapewniała dominację językowi ojczystemu oraz

historii i kulturze polskiej. Ponieważ jednak wielu nauczycieli nie znało języka polskiego,

zwłaszcza od wojskowości więc lekcje i ćwiczenia wojskowe prowadzone były w języku

polskim i w obcym ( najczęściej niemieckim), ale już w latach 70-tych język polski

zaczął dominować.

Starano się nie przeciążać młodzieży nauką .

W klasach I- IV przeważała nauka języków; uczono łaciny, polskiego, niemieckiego i francuskiego oraz kaligrafii i stylistyki, historii powszechnej i Polski, geografii, arytmetyki i

tańca.

W kl. V - dominowały: algebra i geometria, fizyka, architektura oraz nauka szermierki i tańca.

W kl. VI i VII specjalizacja prawna obejmowała: filozofię (prawo natury), prawo rzymskie i polskie, historię , języki i literaturę nowożytną oraz rysunek, szermierkę i taniec;

specjalizacja wojskowa: obejmowała szeroko rozbudowaną inżynierię wojskową , fizykę ,

historię naturalną , historię powszechną , języki nowożytne oraz rysunek, szermierkę i taniec.

Funkcję społeczną szkoły wyznaczały losy kraju i walka o niezbędne reformy, o jego

obronność i ratowanie niepodległości. Dlatego wielką wagę przywiązywano do programu wychowawczego. Jego zasady zostały sformułowane przez ks. Czartoryskiego. Sformułował jego założenia w dwóch publikacjach: Katechizm kadecki czyli Katechizm moralny dla uczniów Korpusu Kadetów i Definicje różne przez pytania i odpowiedzi.

Katechizm formułował wzór osobowy wychowanka Szkoły Rycerskiej i zasady, którymi powinien się kierować w Szkole i w życiu publicznym. Szczególny nacisk kładziono na wysoki poziom moralny i na patriotyzm.

Rozwinięciem Katechizmu były Definicje różne. W ich zakończeniu Czartoryski wyrażał przekonanie, że każdy z wychowanków będzie szlachetnym człowiekiem i obywatelem.

Hasłami wywoławczymi były: Bóg, Ojczyzna i Cnota

Wewnętrzne życie szkoły, choć oparte było na zasadach ładu i dyscypliny wojskowej, dalekie było od rygoryzmu. Młodzieży pozostawiono znaczny margines w bardziej swobodnych formach życia. Dbano o jej wyrobienie towarzyskie, o schludność i o elegancję mundurów.

W szkole panowała atmosfera oświecenia; kadetom wolno było czytać najnowsze dzieła filozoficzne i polityczne, korzystali z nowocześnie urządzonych gabinetów nauk.

Bliskość królewskiego dworu i ścisłe kontakty komendanta z królem wprowadzały

młodzież w krąg życia dworskiego i wysokiej kultury, którą król usiłował tworzyć wokół siebie.

Wobec panującej wulgarności życia szlacheckiego, absolwenci Szkoły Rycerskiej stawali się zaczynem pozytywnych zmian w środowisku dworów szlacheckich, nowej obyczajowości, światopoglądu i smaku literackiego.

81. Średniowieczne uniwersytety

1)Uniwersytet w Bolonii był 1 z najstarszych uniwersytetów średniowiecznych, zasłynął przede wszystkim ze studiów prawniczych. Cechą charakterystyczna uniwersytetu było ponadto jego niezależność zarówno od władzy kościelnej jak i miejskiej. Niezależność tą nadał mu cesarz Barbatrossa w dowód podziękowania za pomoc jakiej udzielili mu profesorowie i studenci podczas sporu który toczył z papieżem. Słynął z tego że studenci mieli ogromną autonomie. To studenci ze swojej grupy wybierali rektora(min 26 lat, zaawansowany w nauce) to również studenci decydowali o planach i programie studiów oraz o zatrudnieniu profesorów

2)Uniwersytet paryski - powstał w wyniku połączenia paryskich szkół katedralnych. W Paryżu na funkcjonowanie uniwersytetu wpływał w znacznej mierze kościół, Dominującą nauką była tutaj teologia. Na uniwersytecie obowiązywała surowa dyscyplina, o obowiązywała zarówno studentów jak i profesorów. Paryscy żacy musieli nosić specjalne ubrania przypominające strój Warycki, aby łatwiej było ich odróżnić od pozostałej młodzieży. Do ich dyscypliny dodano specjalne bursy nie zezwalające na wynajem stancji. Życie studentów i profesorów kontrolowane było nie tylko podczas nauki ale także poza nią. Na tej u czelni władzę sprawowali profesorowie to one ze swego grona wybierali rektora, to także oni decydowali o planach i programach studiów.

*Uniwersytet boloński:

-dominującą nauką prawo

-rektor to student

-studenci decydują o planach i zatrudnieniu

-cech studentów mieszany

*uniwersytet paryski:

-dominującą nauką teologia

-rektor to profesor

-profesor decyduje o planach studiów i zatrudnieniu

-cech profesorów

3)Uniwersytet krakowski(1364)

Został założony w 1364 r. przez K. Wielkiego , ponieważ za czasów jego panowania Polska wzmacniała sie stąd potrzebni byli uczniowie i profesorowie którzy pomogliby królowi w zarządzaniu państwem. Co prawa Polacy kształcili sie na wielu europejskich uniwersytetach lecz najczęściej po zakończeniu studiów nie wracali do kraju lub czynili to dopiero po wielu latach. K. chciał ponadto wzmocnić rangę Polski na arenie międzynarodowej oraz podnieść swój autorytet jako władcy. K. Wielki aby otworzyć uniwersytet musiał pokonać wiele przeszkód. Największym problemem był fakt ,ze na otwarcie uniwersytetu nie wyraził zgody papież, który obawiał sie ze nowa uczelnia może osłabić uniwersytet w Pradze. Mimo braku tej zgody K. Wielki postanowił otworzyć uniwersytet lecz konsekwencja tego był fakt ze funkcjonował na nim tylko wydział prawa, filozofii, medycyny, nie było natomiast teologii. Aby zachęcić studentów do przyjścia na nowa uczelnie k. zwolnił ich z płac, cła zapewniając bezpieczeństwo podczas podróży oraz dał uniwersytetowi niezależność . w tym okresie najlepiej rozwinął sie wydział prawa a władze na uniwersytecie sprawowali studenci. W tym kształceni uniwersytety funkcjonował jednak krótko bowiem wraz ze śmiercią K. W. podupadł a nawet zawiesił na jakiś czas swoja działalność. Uniwersytet odrodził sie dopiero za sprawa królowej Mimo ze w chwili ponownego uruchomienia uniwersytetu w 1400r. Królowa Jadwiga juz nie żyła to przekazane przez nią klejnoty umożliwiły ponowne otwarcie uczelni. Na odrodzenie uniwersytetu nowym a zarazem dominującym wydziałem stałą sie teologia.


82. Szkolnictwo jezuickie:

-zakon miał wychowywać młodzież w duchu interesów i potrzeb kościoła

-głównym celem zakonu była walka o wzmocnienie autorytetu papieża

-chcieli utrzymać dotychczasowe stosunki społeczno-polityczne przez zniszczenie dążeń do postępu i jakichkolwiek zmian na lepsze

-do tak sformułowanego celu dostosowano organizacje zakonu

-na jego czele postawiono GENERAŁA, który bezpośrednio podlegał papieżowi, a nad wszystkimi członkami zakonu sprawował władzę absolutną

-GENERAŁ wymagał od każdego bezwzględnego posłuszeństwa

-każdy jezuita musiał wykonywać wiernie zalecenia przełożonych, nawet gdy wydawały mu się niezgodne ze zdrowym rozsądkiem

-bezwzględne podporządkowanie każdej jednostki związane z zakonem, interesom kościoła, rozkazom generała

-wychowanie obejmowało jedynie młodzież w wieku szkoły średniej i wyższej

-niemal nie zajmowano się kształceniem ludu w sztuce pisania i czytania

-zwierzchnicy zakonu uważali, że nauczanie dzieci najniższych warstw czytania i pisania byłoby bardzo pożyteczną akcją charytatywną

-brak nauczycieli skutkował brakiem uczenia biednych

83. Kształcenie dziewcząt za czasów KEN
Dziewczęta z arystokracji były wychowywane i nauczane w XVIII w. w domu pod okiem rodziców i guwernantek. Komisji nie udało się przejąć kontroli nad prywatnymi pensjami dla dziewcząt, kształcenie średnie dziewcząt pozostawało, więc poza nadzorem KEN. A rasy dla mistrzów uczących dziewczęta zamieszcza na końcu książki Piramowicz wskazując, ze dziewczęta powinny być uczone przede wszystkim umiejętności praktycznych tj. szycia, gotowania, zapobiegania chorób.

84. Udowodnij aktualność poglądów Sokratesa.
Według mnie kwestie dotyczące ideału i stylu życia, jakie są poruszane, przez tak wielkiego myśliciela greckiego, jakim jest Sokrates, są nadal aktualne i wiele można czerpać z nich korzyści i "mądrości życiowej". Niektóre zasady, wprowadzane świadomie w nasze życie, czasami nieświadomie można odnieść do nauki Sokratesa. Z drugiej strony, dzisiejszy świat pędzi w oszałamiającym tempie, zmieniły się poglądy, myślenie, priorytety, a także sam system wartości człowieka uległ wielkiej transformacji. Czasami widać bardzo jasno jaką wartość mają pieniądze i jak daleko człowiek się posunie dla ich pozyskania.
Zdaniem Sokratesa, każdy człowiek pragnie szczęścia i dąży do niego, a jego szczęściem jest dobro. Czuł misję "nauczyć ludzi być naprawdę szczęśliwymi", ponieważ często upatrywali dobra w zewnętrznych przejawach. Prawdziwe szczęście dają jedynie dobra duszy, polegające na udoskonaleniu jej za pomocą cnoty i wiedzy. Sokrates na ten temat mówi: "A jeżeli powiem, że to właśnie jest też i największe dobro dla człowieka: każdego dnia tak rozprawiać o dzielności [=cnocie] i o innych rzeczach, o których słyszycie, że i ja sam rozmawiam, i właśnie, i cudze zdania roztrząsam, a bezmyślnym życiem żyć człowiekowi nie warto". Z tej wypowiedzi łatwo można wyprowadzić wniosek, że należy zawsze poszukiwać wiedzy i innych do niej namawiać. Sokrates nie był teoretykiem i nie mówił swoich poglądów dla innych, tak że jego nie dotyczyły. Był niezwykle praktyczny i wszystko co mówił realizował najpierw w swoim życiu. Robiło to wrażenia, jakby jego wiedza pochodził z jego własnego doświadczenia. Człowiek współczesny również pragnie szczęścia, to się nie zmieniło, ale pojmowanie szczęścia uległo zmianie, ponieważ dobro duszy zostało zastąpione pieniądzem. Czym więcej tym lepiej. Duże pieniądze można zarobić na dwa sposoby: ciężką i wytrwałą pracą, często ocierając się w tej pogoni o heroizm, ponosząc czasami straszne konsekwencje. A drugi sposób, to oszustwa, nielegalne i nieuczciwe interesy. Większa grupa ludzi, która stawia sobie takie cele, podąża właśnie tą drugą drogą, a one nie mają nic wspólnego i nijak się mają do tego co próbował potomnym przekazać Sokrates. Oczywiście idealna postawą jest zdobywanie wiedzy, dla osiągnięcia szczęścia, jednak obecnie w naszych czasach wiedza nie zawsze jest środkiem do osiągnięcia dobra.
Zalety które Sokrates zalecał, są uniwersalne, odnoszą się do wszystkich ludzi i dla wszystkich są takie same. A są to: panowanie nad sobą, sprawiedliwość, odwaga. Zalety te Sokrates nazwał cnotami. W jego teorii cnota nabrała zupełnie innego znaczenia i interpretacji. Sokrates wskazał wyraźnie na czym polega ludzka cnota: "[…] może nią być tylko i wyłącznie to, co pozwala duszy być dobrą, czyli być taką, jaką ze swej natury być powinna". Człowiek XXI wieku stając w relacji z zaletami które wymienia Sokrates, wygląda jakby był co najmniej kosmitą. Nawet same zalety mają inną obecnie interpretację i znaczenie. Nawet pomimo tego, że pojęcia te mają bardzo piękne znaczenie pierwotne i jako najwyższe wartości powinny na w tym znaczeniu wskazywać, jak drogowskazy, drogę do szczęścia. Dla współczesnych ludzi nie tylko są obojętne te zalety, ale nawet stoi do nich w sprzeczności, ponieważ jest coraz bardziej rozdrażniony, nerwowy, zawistny i zazdrosny.
Nauka Sokratesa jest aktualna i uniwersalna. Człowiek mógłby żyć nawet dzisiaj zgodnie z tymi zasadami. Ale pogląd, że etyka Sokratesa będzie obowiązywać powszechnie i każdy z ludzi będzie się do niej stosował, jest bardzo nierealna i na pewno nie będzie tak nigdy. Z całą pewnością są ludzie którzy te zasady starają się wprowadzać we własne życie. Na pewno z różnym skutkiem, ale faktem jest, że się starają.

85. Zróżnicowanie programowe szkolnictwa średniego w XIXw.
-Dydaktyka Herbarta i jego następców przyczyniła się do opracowania popularnego w XIX w. i początkach XX w. systemu dydaktyczno-wychowawczego szkoły średniej
-który przeszedł do historii pod nazwa szkoły tradycyjnej
-Przeciwnicy szkoły tradycyjnej wysunęli przeciwko niej wiele zarzutów.
Przykłady:
-oparcie nauczania na językach klasycznych i wiedzy humanistycznej, kształcącej rzekomo intelekt, ale zupełnie nie potrzebniej w życiu codziennym. Szkoła nie przygotowywała ani do życia społecznego ani politycznego, ani też do jakiegokolwiek zawodu
-zbyt wąskie, wyłącznie intelektualistyczne pojmowanie szkoły ograniczało jej funkcję do nauczania, zaniedbując zupełnie wychowanie społeczne. Pedagogika szkoły nie uwzględniała indywidualności ucznia
- niezmienność struktury organizacyjnej spowodowała zawsze tę samą budowę lekcji, ten sam rozkład materiału, te same programy i podręczniki. Konserwatyzm i dogmatyzm organizacyjny utrwalał dogmatyzm myślowy, co hamowało postęp pedagogiczny
- bezwzględny autorytet nauczyciela i podręcznika eliminował aktywność ucznia, jego zainteresowania i skłonności
XIX wieczny system szkoły tradycyjnej należy uznać za jeden z dominujących kierunków pedagogiki nowożytnej.


86.Oświat i nauka polska w zaborze rosyjskim.
Powstanie styczniowe spowodowało szybki upadek Ustawy z roku 1862 oraz likwidację autonomii szkolnej Królestwa .W lipcu 1863r Aleksander Wielopolski, oskarżony przez własne społeczeństwo i pozbawiony poparcia władz petersburskich , otrzymał urlop ze stanowiska naczelnika zarządu cywilnego Królestwa i wyjechał z kraju. Funkcję dyrektora KR WRiOP objął Mikołaj Apuchitin.
Jednocześnie władze petersburskie powierzyły Mikołajowi Milutinowi, głównemu autorowi rozkazów uwłaszczeniowych w cesarstwie, opracowanie projektu zmian w organizacji oświaty w Królestwie Polskim. W memoriale do cara Milutin zalecał ścisłe podporządkowanie szkolnictwa w Królestwie władzom centralnym w Petersburgu, stworzenie odrębnego szkolnictwa dla mniejszości narodowych , w ich rodowitym języku , a przede wszystkim stworzenie państwowych szkół dla dziewcząt oraz pozbawienie szlachty i duchowieństwa wpływu na sprawy szkolne. Szczególne znaczenie w nowej polityce wobec Królestwa Milutin przywiązywał do sprawy szkolnictwa elementarnego na wsi. Szkolnictwo to wiązać z ogólną reformą uwłaszczeniową i upowszechniać wśród chłopów przekonanie, że jest ono wyrazem troski władz carskich o sprawy ludu. Oświata ludowa miała być zamierzeniu Milutina skuteczniejszą droga wiązania mas ludowych z państwem rosyjskim. Administrację oświaty w Królestwie zalecał połączyć z administracją w Cesarstwie, a na czele władz oświatowych stawiać Rosjan. Zalecenia Milutina uzyskały akceptację władz w Petersburgu i zostały podpisane w 1864r w Jugenheimie.
Likwidacji uległa Komisja Rządowa WRiOP , a jej miejsce zajął Warszawski Okręg Naukowy ,bezpośrednio podlegający ministrowi w Petersburgu. Ustanowiono dyrekcje naukowe obsadzając stanowiska naczelników dyrekcji wyłącznie Rosjanami.
Szkoły elementarne na wsi, nazywane odtąd początkowymi , poddano pod bezpośredni zarząd w gminach , rad gminnych i wójtów, we wsiach rad wojskowych i sołtysów. Odwołano dotychczasowych opiekunów szkól, którzy rekrutowali się spośród szlachty i duchowieństwa. Na podstawie ustawy z roku 1864 nauczanie w szkołach Królestwa miało się odbywać w języku rodowitym mieszkańców. Zasada ta obowiązywała do roku 1872. Od roku 1873 językiem nauczania stał się język rosyjski. Język polski był jedynie przedmiotem nadprogramowym, choć ustawowo dopiero od roku 1885 język rosyjski obowiązywał jako język nauczania. Zapowiedzią pełnej rusyfikacji były specjalne podręczniki dla szkół elementarnych, do nauki religii, rachunków i elementarze drukowane alfabetem rosyjskim. Nad nauczycielstwem szkół ludowych roztoczono ścisły nadzór policyjny. Wobec małej liczby kandydatów na stanowiska nauczycielskie powoływano synów rosyjskich funkcjonariuszy , strażników, policjantów. Przygotowywanie nauczycieli odbywało się w seminariach .Do seminariów przyjmowano synów chłopskich , kandydaci poza tej klasy musieli posiadać specjalne pozwolenie władz szkolnych. Program nauczania był bardzo wąski zasadzie ograniczał się do materiału, który nauczyciel miał przekazywać uczniom oraz metodyki nauczania.
W latach 1870-1880 jedna szkoła w Królestwie przypadała na 2000 mieszkańców co powodowało ogromne zjawisko analfabetyzmu.
Zupełnej przebudowie uległo również szkolnictwo średnie , którego organizację i programy szybko zunifikowano ze szkolnictwem w Cesarstwie. Szkoły średnie dzieliły się na 7 letnie , od roku 1872 8 letnie gimnazja oraz progimnazja , najpierw 4 letnie , klasyczne lub realne, następnie 4 lub 6 letnie progimnazja typu klasycznego oraz 6 letnie , póżniej7 letnie , szkoły realne. Programy szkolnictwa średniego były przestarzałe i zupełnie nie odpowiadały potrzebom kraju. W szkołach prywatnych obowiązywał ten sam program , co w szkołach rządowych , językiem nauczania był język rosyjski, jednak funkcję dyrektorów szkół oraz nauczycieli pełnili przeważnie Polacy , z wyjątkiem nauczycieli historii Rosji, języka i literatury rosyjskiej. Młodzież szkół prywatnych chcąc studiować na uczelniach wyższych, zdawała egzaminy końcowe do wyższych klas szkół średnich lub też w trybie eksternistycznym. Szczególnie bujny był rozwój szkół i prywatnych pensji żeńskich, w których zazwyczaj oprócz realizowania programu oficjalnego tajnie nauczano zakazanych przedmiotów historii i geografii Polski oraz literatury polskiej. Okólnik ministra oświaty z 1887 roku zabronił przyjmowania do gimnazjum dzieci proletariackich, odcinając im możliwość kształcenia się na poziomie średnim. W drugiej połowie XIX wieku znacznie rozwinęły się w Królestwie szkoły handlowe, które mogły być zakładane przez osoby prywatne , władze miejskie, lub odpowiednie zrzeszenia. Szkoły handlowe cieszyły się dużym zainteresowaniem. Szybkiej industrializacji Królestwa towarzyszył rozwój szkół zawodowych, kształcących kwalifikowanych pracowników dla przemysłu. Powstały też szkoły zawodowe na wyższym poziomie takie jak Szkoła techniczna Wawelberga i Rotwanda w Warszawie oraz Szkoła Górnicza. Wraz z przekształceniem Szkoły Głównej w Warszawie w rosyjski uniwersytet
nastąpił najciemniejszy okres w szkolnictwie polskim.

87.Oświata i nauka polska w zaborze pruskim.
Bezpośrednio po III rozbiorze Polski szkolnictwo na terenach zaboru pruskiego i austr. zostało poddane germanizacji; do nauczania wprowadzono język niem.; unifikowano system oświat. z systemami państw zaborczych. W zaborze pruskim w okresie Wiosny Ludów nastąpiło złagodzenie polityki antypol.; zezwolono na wprowadzenie języka pol. do szkół elementarnych i niższych klas niektórych gimnazjów; język pol. został dopuszczony do niektórych szkół na Śląsku i gimnazjów protest.; dzięki działalności E. Estkowskiego nastąpił rozwój szkół lud., tj. szkół elementarnych, przeznaczonych dla dzieci wiejskich i z małych miasteczek; w Poznaniu powstało pierwsze pol. czasopismo pedag. „Szkoła Polska” (1849-53). Kolejną falę germanizacji przyniosła 2. poł. XIX w. Język pol. był rugowany ze szkół średnich, następnie ze szkół lud., a młodzież poddawano policyjnej inwigilacji. Kiedy 1901 zaczęto wprowadzać nauczanie religii w języku niem., we Wrześni wybuchł strajk dzieci, który z czasem rozszerzył się na inne miasteczka Wielkopolski oraz Pomorza i z przerwami trwał do 1907. Do podtrzymania świadomości nar. przyczyniały się w zaborze pruskim towarzystwa oświat. i społ., jak Tow. Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego (zał. 1841), które udzielało pomocy w kształceniu młodzieży rzemieślniczej i robotniczej, Tow. Czytelni Lud. (TCL), które zakładało czytelnie we wsiach i w małych miasteczkach, organizowało odczyty, teatry amatorskie itp.

88. Oświata i nauka polska w zaborze austriackim.

- w 1817r. utworzono we Lwowie na nowo uniwersytet

- założono nowe gimnazjum we Lwowie, Sączu i Bochni

- szkołę realną we Lwowie

- w gimnazjum przemyskim dodano kursy filozoficzne i teologiczne

- cesarz zezwolił Osolińskiemu na utworzenie we Lwowie zakładu narodowego, który miał stać się ośrodkiem polskiego ruchu narodowego i literackiego

- złagodzenie cenzury sprzyjało rozbudzeniu się piśmiennictwa i teatru lwowskiego (pierwsze komedie Fredry)

- Uniwersytet lwowski wprowadził na filozofii język niemiecki jako wykładowy

- młodzież poddano ostremu dozorowi policyjnemu, czemu sprzyjała organizacja uniwersytetu (wydziałami rządzili nie profesorzy, a dyrektorzy studiów mianowani spośród urzędników, otrzymujący rozkazy z gubernium; pod ich rządami uniwersytet był poddawany tak surowej dyscyplinie jak szkoła średnia, np. rozciągali kontrolę nad spełnianiem praktyk religijnych przez młodzież)

- wydział filozoficzny był 2-letnią szkołą z programem gimnazjalnym (z nauką religii i greką, jako nieobowiązkowym przedmiotem)

- od 1833-1848 r. młodzież nękały ciągłe śledztwa, rewizje i areszty

- szkoły średnie, wciąż nieliczne (11 gimnazjów i 2 realne były prowadzone po łacinie i niemiecku)

- rozporządzenia rządu ograniczyły przyjmowanie młodzieży uboższej, zwłaszcza chłopskiej

- z gimnazjów korzystali tylko synowie szlachty, ruskiego duchowieństwa, niemieckich urzędników i niewielu zamożnych Żydów

- Gubernium popierało jezuitów , którzy otworzyli gimnazjum w Tarnopolu i konwikt we Lwowie

- barbarzyńskimi przepisami ograniczono wychowanie prywatne (nauczyciele musieli wykazywać się świadectwami, a uczniowie co miesiąc zdawać egzaminy w gimnazjum z bardzo wysokimi opłatami)

- szkolnictwo elementarne wciąż znajdowało się na najniższym poziomie

- przy szkole normalnej we Lwowie była 6-miesięczna "preparanda" dla nauczycieli szkół głównych

- przy 7 szkołach głównych 3-miesięczne preparandy dla nauczycieli szkół trywialnych

- dla nauczycielek nie tworzono preparand, kazano im przygotować się u bardziej doświadczonych nauczycieli lub nauczycielek elementarnych

- do preparand przyjmowano z 3 klasą szkoły głównej (nauczyciel nie mógł sam więcej umieć ponad wymagania stawiane uczniowi)

- najwięcej czasu pochłaniała gramatyka niemiecka

- szkółki wiejskie wciąż podlegały władzy konsystorzy biskupich (nauczycielem bywał organista lub zwyczajny chłop, opłacany nędznie dzięki składce wsi lub przez rodziców uczniów; uczy i sylabizować i czytać na modlitewniku)

- rewolucja w 1848r. przyniosła Austrii reformę uniwersytetów i szkół średnich

- uniwersytet lwowski przez zemstę na legię akademicką młodzieży został zbombardowany i spalony wraz z biblioteką

- język niemiecki jako wykładowy został wprowadzony na wydział prawniczy

- niemieccy profesorzy orzekli, że na uniwersytecie językiem wykładowym powinien być ruski ( dopóki nie osiągnie odpowiedniego poziomu, zastępować go ma niemiecki)

- rząd przystąpił do nominacji ruskich profesorów, wzbraniając polskich wykładów

- w gimnazjach (gdzie językiem wykładowym był polski) na życzenie ruskiej rady narodowej utrzymano w Galicji wschodniej język niemiecki (dopóki nie wykształci się ruski), wprowadzony obecnie jako przedmiot obowiązkowy; w zachodniej Galicji przywrócono niemiecki, poza klasami niższymi

- na Śląsku Cieszyńskim rząd austriacki od 1777r. usiłował zaszczepić język niemiecki szkolnictwu ludowemu ( nie można było tego przeprowadzić z powodu całkowitej nieznajomości tego języka w kraju)

- nie chciano dopuścić języka polskiego (za język wykładowy przyjęto czeski, aby dzięki temu wprawiać dzieci w niemiecki)

- dzieci nie rozumiały książek, nauczyciel musiał wszystko tłumaczyć na język polski

- jedynie szkoły ewangelickie używały książek polskich

- zabiegi duchowieństwa spowodowały ogłoszenie 2 września 1848r. dekretu wprowadzającego język polski, ale władze krajowe wzbraniały sie go stosować

- brak było polskich podręczników

89. REFORMY SZKOLNE A.WIELOPOLSKIEGO
Car Aleksander II postanowił przyznać królestwu Polskiemu szereg koncesji, które m.in. stanowiły, że w miejsce Okręgu Naukowego Warszawskiego ustanowiona będzie Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z margrabią Aleksandrem Wielopolskim na czele i że będzie przeprowadzona ogólna reforma szkół, w wyniku której zostaną ustanowione także zakłady naukowe wyższe.
A. Wielopolski, natychmiast przystąpił do pracy nad nową ustawą dla szkolnictwa troszcząc sie przede wszystkim o to, by nadać mu w pełni polski, narodowy charakter. Wszystkie przedmioty nauczania miały być wykładane w języku polskim. Drugą sprawą było dążenie do reaktywowania Uniwersytetu Warszawskiego. Wszystkie te zamierzenia znalazły odbicie w projekcie Ustawy o wychowaniu publicznym w Królestwie Polskim.|
1. Ustawa zakładała daleko idące zmiany organizacyjne i programowe we wszystkich typach szkół. jej podstawowe założenia przewidywały szerokie upowszechnienie oświaty elementarnej.
2. Projektowany był powszechny podatek szkolny na rzecz oświaty elementarnej, wsparty zasiłkiem ze skarbu państwa, który miał zabezpieczyć środki na utrzymanie ponad 2800 takich szkół.
3. W miastach nadal miały działać szkoły rzemieślniczo-niedzielne i handlowe, a w Warszawie planowano założenie szkoły majstrów murarskich i ciesielskich.
4. Edukacje na poziomie średnim miały krzewić 5-klasowe szkoły powiatowe i 7-klasowe gimnazja:
Szkoły powiatowe- miały cel dwojaki: przygotowywać uczniów do dalszej nauki w gimnazjach (szkoły ogólne) lub do pracy zawodowej (szkoły pedagogiczne, agronomiczne, technologiczne, mechaniczne i handlowe).
Gimnazja natomiast miały mieć głównie profil humanistyczny i doprowadzać uczniów do pełnej dojrzałości umysłowej pozwalającej na dalsze dokształcenie oraz dające przygotowanie do studiów wyższych.
5. Szkolnictwo żeńskie miało być oddane w ręce prywatne, bo takie szkoły, a zwłaszcza niezbyt liczne pensje dają gwarancję lepszego dozoru i pieczołowitości macierzyńskiej niż dziewcząt tylko dwóch rządowych szkół średnich w Warszawie.
6. Szkolnictwo wyższe miały tworzyć:
a) Szkoła Główna Warszawska z wydziałami: medyko-chirurgicznym, matematyczno-fizycznym, prawa i administracji oraz filologiczno-historycznym;
b) Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny w Puławach z oddziałami: mechaników, inżynierów cywilnych, chemików-górników oraz rolników i leśników w miejsce Gimnazjum Realnego i Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w marymoncie oraz
c) Szkoła Sztuk Pięknych z oddziałami: budownictwa, malarstwa oraz rzeźby i rytownictwa. Prace nad realizacją reformy zostały przerwane przez wybuch powstania styczniowego.

90.Reformy Izby Edukacyjnej

Władze oświatowe Księstwa Warszawskiego powstało w styczniu 1807 r. Powstała wówczas Izba Edukacyjna podlegała od czasu nadania Księstwu konstytucji ministrowi spraw wewnętrznych. Natomiast szkoły unarodowiono, w szkołach elementarnych język niemiecki został niemal samorzutnie zlikwidowany, a w szkołach średnich znacznie ograniczony. Na polityce Izby Edukacyjnej w dziedzinie szkolnictwa ludowego najbardziej zaważyły osobowości St. Kostki Potockiego i St. Staszica.
Szkolnictwo ludowe wg ustawy z 1805 miało być nadal ośrodkiem szerzenia języka niemieckiego. Ustawa ta dokonała pewnego unowocześnienia programów gimnazjów, rozszerzając zakres przedmiotów rzeczowych, matematyczno - przyrodniczych. Wielką uwagę zwracano na lojalność kadry nauczycielskiej.
Program nauczania
Szkoła wiejska - nauka czytania druku i pismo, rachowanie na pamięć, nauka moralna, religia. Klasa trzecia (ostatnia) - nauka zachowania i wiadomości rolnicze.
Szkoła miejska - jak wyżej + wiadomości o handlu i przemyśle, rysunki rzemieślnicze.
Nauka odbywała się dwurazowo (8 - 11 i 12 - 16), wakacje dwa miesiące. Rok szkolny dzielił się na półrocza. Kształceniem kadry nauczycielskiej zajmowały się dwa seminaria w Poznaniu i Łowiczu.
Szkoły wydziałowe
Stanowiły one ogniwo między szkołą elementarną a szkołą średnią, która była drogą do studiów. Szkoły podwydziałowe realizowały 2 - letni program nauczania.
Szkoły departamentowe (wojewódzkie) i uniwersytety; szkoły techniczne
Pełnymi szkołami średnimi były 6 - letnie szkoły departamentowe. Głównym ich celem było przygotowanie do studiów uniwersyteckich. Świadectwo ukończenia pełnego kursu szkoły departamentowej było warunkiem wstępu na uniwersytet.
Po utworzeniu Ks. Warszawskiego na jego obszarze nie było ani jednej wyższej uczelni. Starania podjął minister sprawiedliwości Feliks Łubieński - zorganizował on kurs prawniczy, przemianowany na 3 - letnią Szkołę Prawa.
W 1815r. zorganizowano drugi wydział - nauk administracyjnych. Druga wyższą uczelnią w W - wie była utworzona w 1809r. szkoła lekarska pod nazwą Wydziału Akademicko - Lekarskiego. Kierował nią St. Staszic. Tego samego roku zorganizowano szkołę wojskową - Szkołę Aplikacyjną na Artylerii i Inżynierii.
Odkąd na mocy traktatu wiedeńskiego Kraków wraz z najbliższym rejonem wydzielono jako odrębną Rzeczpospolitą Krakowską, władze oświatowe Królestwa Kongresowego niezwłocznie podjęły starania o utworzenie w W - wie uniwersytetu. Uniwersytet ten wiele uwagi poświęcał sprawie kształcenia nauczycieli szkół średnich.
Izba Edukacyjna Ks. Warszawskiego obowiązkiem uczęszczania do szkółek elementarnych objęła również dziewczęta.
W 1825r. powołano w W - wie Szkołę Guwernantek jako roczny kurs dokształcający czynne nauczycielki. Po roku funkcjonowania przekształcono ją w Instytut Rządowy Wychowania Płci Żeńskiej. Była to pierwsza państwowa szkoła żeńska na ziemiach polskich. Kurs nauczania trwał 3 lata.
Izba Edukacyjna- dokładne informacje o reformach
Po utworzeniu przez cesarza Napoleona, w styczniu 1807r Księstwa Warszawskiego, jako naczelny, rządowy organ oświatowy powołano Izbę Edukacyjną, przemianowaną w parę lat później na Dyrekcję Edukacji Narodowej, która pod kierunkiem S. Potockiego zapisała piękną kartę-w dziejach polskiej oświaty.
W opracowanym pod koniec 1807 r. Planie edukacji narodowej Izba Edukacyjna sformułowała generalne założenia nowej organizacji szkolnictwa, które mimo przeciwiet1stw natury politycznej i ekonomicznej z pełną determinacją wcielano w życie. Te rozwiązania strukturalne i organizacyjne realizowane były przez kolejno następujące po sobie najwyższe organy władzy oświatowej, także po upadku Księstwa Warszawskiego. Stworzyły one trwały fundament dla wszystkich poziomów kształcenia i wychowania na całe ćwierćwiecze, czyli praktycznie aż do 1833 r., kiedy (już w dobie Królestwa Kongresowego) po upadku powstania listopadowego narzucono polskiemu szkolnictwu obce wzorce wzięte z reakcyjnej, rosyjskiej ustawy szkolnej z 1828 r. Najcenniejsze osiągnięcia oświatowe tego \"napoleońskiego epizodu\" można ująć w paru punktach:
1. Sytuacja ta ciążyła na stanie szkolnictwa uniemożliwiając władzom oświatowym Księstwa rozwinięcie bardziej dynamicznej polityki oświatowej zarówno w dziedzinie szkolnictwa elementarnego jak i wyższego. Władze oświatowe Księstwa powołano już w styczniu 1807r. powstała wówczas Izba Edukacyjna podległa od czasu nadania Księstwu konstytucji \'ministrowi spraw wewnętrznych. W skład Izby Edukacyjnej weszli wszyscy członkowie Eforatu Liceum Warszawskiego. Izbę Edukacyjną w roku 1812 przekształcono w Dyrekcję Edukacji Narodowej, do której należała polityka oświatowa kraju, a więc wszelkie poczynania zmierzające \"do rozmnożenia szkół elementarnych, miejskich i wiejskich, utrzymania i wzrostu dalszego tych, które zostały założone staraniem Izby Edukacyjnej\"
Członkowie Izby Edukacyjnej, następnie Dyrekcji Edukacji Narodowej żywili wielki szacunek dla Komisji Edukacji Narodowej i jej koncepcji ustroju szkolnego. usiłowali jednak, .zgodnie ze współczesnymi tendencjami panującymi w oświacie, ściślej niż dawniej wiązać system .szkolny z administracją państwową i kontrolą społeczną, co prowadziło do ograniczenia w hierarchii szkolnej roli uniwersytetu jako szkoły głównej.
Zasadę tę - wbrew Kołłątajowi, który bronił naczelnej funkcji uniwersytetu w hierarchii szkolnej - energicznie lansował Stanisław Potocki, formułując tezę, że \"zarys krajowego wychowania, aby dobre: dał skutki, powinien być nie tylko umiejętnie ustosunkowany do wszystkich klas mieszkańców ale szczególnie mieć związek z systemem politycznym
administracji państwowej\". Zgodnie z tą zasadą wszystkie typy szkół podlegały władzy państwowej. Ponadto każda szkoła miała organ społeczny w postaci tzw. dozoru szkolnego. Do dozorów wchodziły osoby \"znane z oświecenia i gorliwości o dobro wychowania narodowego\". Dozory te były trzech stopni: miejscowe przy każdej szkole niższej ;i wyższej, powiatowe - obejmujące wszystkie szkoły w powiecie i departamentowe - obejmujące cały departament
Dozór szkolny powiatowy mógł-przeprowadzać egzaminy kandydatów na nauczycieli i sprawdzać ich umiejętności lub zlecać czynność organizowania szkół najbliższym szkołom wydziałowym. Występował też do władz oświatowych o nominację dla nauczycieli.
W skład departamentowego dozoru szkolnego wchodzili: biskup lub jego zastępca, prefekt departamentu, superintendent kościoła ewangelickiego, prezydent miasta głównego departamentu oraz 3 obywateli .Dozory szkolne pełniły ważną funkcję . w- szkołach - Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego; stanowiły instytucję społecznego nadzoru nad szkolnictwem, miały krzewić zrozumienie potrzeby szkoły i stanowić czynnik społecznej odpowiedzialności za jej funkcjonowanie.
2. (szk. Elementarne i kształcenie nauczycieli) Osią polityki oświatowej Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego w okresie kierowania oświatą przez Stanisława Kostkę Potockiego było upowszechnienie szkolnictwa elementarnego. Zasługi działaczy tego okresu na polu szkolnictwa elementarnego są olbrzymie. Po raz pierwszy polskie władze oświatowe szkołę ludową i powszechną oświatę na wsi i w mieście uznały za fundament polityki oświatowej . Na polityce Izby Edukacyjnej w dziedzinie szkolnictwa ludowego najbardziej zaważyły osobowości Stanisława Kostki Potockiego i Stanisława Staszica.
Potocki, potomek świetnego rodu magnackiego, zainteresowanie filozofią Oświecenia i jej humanitarnymi ideami . społecznymi wyniósł. z Collegium Nobilium w Warszawie, pogłębił. w. okresie paroletnich studiów we Włoszech, a następnie w toku aktywnej działalności cywilnej i wojskowej w ostatnich latach Rzeczypospolitej. . Tuż po upadku Polski był jednym z twórców Warszawskiego Towarzystwa przyjaciół Nauk i aktywnym członkiem eforatu Liceum Warszawskiego.
Stanisław Staszic syn mieszczanina z Piły, wychowawca synów Andrzeja Zamoyskiego wiedzę z dziedziny nauk przyrodniczych i filozofii ukształtował w czasie wieloletniego pobytu we Francji, Austrii i Włoszech. Z jego inicjatywy powstawały szkoły i kursy zawodowe, on był rzecznikiem szkół niedzielnych dla terminatorów w miastach oraz szkół i kursów dla młodzieży chłopskiej - przysposabiających się do pracy w gospodarstwie. Z inicjatywy Staszica powstawały również wyższe szkoły techniczne.
Spotkanie w Izbie Edukacyjnej tych dwu wybitnych przedstawicieli polskiego Oświecenia: miało niezwykle konstruktywne znaczenie dla naszej polityki oświatowej, nadało jej wymiar .programu nowoczesnego. Tym dążeniom walnie sekundowali pozostali czterej członkowie Izby Edukacyjnej: Samuel Bogumił Linde, Onufry Kopczyński, Adam Prażmowski i ks. Karol Diehl.
Podstawy ustrojowe i organizacyjne szkolnictwa elementarnego określa ustawa z 12 stycznia 1808 roku Pt” Urządzenie szkół miejskich i wiejskich: elementarnych. \"Żadne miasto, miasteczko ani wieś - stwierdzono w ustawie - niema zostać bez potrzebnej dla siebie szkoły. Wieś, która sama nie może utrzymać szkoły, ma być przyłączona do szkoły najbliższej. \"Dozór szkolny spisze wszystkie dzieci obiej płci, jakiejkolwiek bądź religii, zdatne do chodzenia do szkoły, tj. w mieście od lat 6, a na wsiach od lat 8. Dziecię do szkoły ma chodzić póty, póki nie nabędzie wiadomości potrzebnych, czyli pospolicie do 11-go lub l2-go roku życia\".
\"W szkole wiejskiej dzieci uczyć się mają: czytać druk i pismo, pisać, rachować na pamięć i cyframi do reguły trzech włącznie, nauki moralnej i religii. W klasie ostatniej, trzeciej, przydana będzie\' nauka zachowania zdrowia i wiadomości rolnicze: o zasiewie traw, pasiekach, chowie i leczeniu bydła itp., nauka prostego pomiaru gruntów, znajomości miar, wag i pieniędzy oraz znajomości praw wzajemnych między obywatelami. Na wiosnę i w jesieni będą się dzieci uczyły pielęgnować drzewa owocowe, warzywa i rośliny użyteczne. W szkołach ,miejskich doda się wiadomości przydatne. dla handlu i przemysłu oraz rysunki rzemieślnicze, dla dziewcząt zaś naukę robót kobiecych i gospodarskich\". Okres trwania. Nauczyciel w każdym roku dokonywał podziału uczniów na klasy, którego podstawą był poziom wiadomości. Klasy skupiały więc uczniów w różnym wieku .pierwsza klasę stanowili uczniowie rozpoczynający naukę czytania i pisania, drugą bardziej zaawansowani ,trzecia uczniowie dobrzy piszący i czytający.
Dużo uwagi ustawa poświęcała nauczycielowi, jego powoływaniu i obowiązkom
. Był on obowiązany do systematycznego prowadzenia zajęć, czuwania nad frekwencją uczniów, przygotowania odpowiednich sprawozdań . z organizacji szkoły i wyników nauczania. W wyjątkowych, wypadkach funkcję nauczyciela można było powierzyć \"organiście, tkaczowi lub innym rzemieślnikom. Uzyskanie „patentu\" nauczyciela wymagało złożenia. odpowiedniego egzaminu. Nauczyciel powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje pedagogiczne, dbać o to, by nauka była przyjemna i zachęcała uczniów do pilności, swoim za. chowaniem się i sposobem życia budzić niezbędny szacunek w środowisku.
Kształceniem• kadry nauczycielskiej zajmowały się dwa seminaria nauczycielskie w Poznaniu i Łowiczu. Zreformował je Józef Jeziorowski, Do seminarium przyjmowano absolwentów szkół elementarnych na podstawie wyników egzaminu i świadectwa o nienagannym prowadzeniu się. Trzyletni program seminarium obejmował naukę języka polskiego, wraz z gramatyką i kaligrafią, matematykę, w której szczególnie zwracano uwagę na regułę trzech i umiejętność pamięciowego. rozwiązywania zadań, oraz wszystkie przedmioty nauczania w szkole elementarnej, a więc geometrię, przyrodoznawstwo -.historię naturalną \':\"\'fizykę, chemię, geografię i historię ojczystą, a także znajomość prawodawstwa krajowego. Program przedmiotów fachowych realizowany w trzecim roku kształcenia obejmował psychologię, aby nauczyciel mógł \"skutecznie działać na młode umysły\" oraz pedagogikę rozumianą jako metodykę . nauczania. Nauczanie przedmiotów pedagogicznych w seminarium w Łowiczu stało na dość wysokim poziomie.
Przy seminarium funkcjonowały \"wzorowe szkółki\" - szkoły ćwiczeń oraz \"szkółki przemysłowe\" dla dziewcząt. Program szkółki przemysłowej (dla dziewcząt obejmował -m.in. \"przędzenie--wełny, bawełny,. lnu,. konopi i jedwabiu, robienie pończoch, szycie i robienie siatek oraz roboty krosienkowe\". W szkołach ćwiczeń \"uczniowie odbywali lekcje pod kierunkiem nauczyciela praktyk (\"nauczyciela seminarzystów\"), którego ranga, jako zastępcy rektora, była wysoka. W seminariach prowadzono również specjalne kursy ogrodnictwa i pszczelarstwa, które miały przygotować przyszłych nauczycieli do podnoszenia gospodarki rolnej w swych środowiskach. Seminarium w Łowiczu z trudem .zaspokajało potrzebę przygotowywania kandydatów na stanowiska nauczycielskie. Za czasów Królestwa Kongresowego, w roku 1819, utworzono więc drugie seminarium nauczycielskie w Puławach, kształcące ok. 30 kandydatów do stanu nauczycielskiego.
3 (szkoły wydziałowe) Z podobnym zaangażowaniem Izba Edukacyjna, a potem Dyrekcja, zajęła się przebudową i rozbudową szkolnictwa średniego. Obejmowało ono trzy rodzaje
szkół: podwydziałowe, wydziałowe i departamentowe. Pierwsze miały tworzyć pomost między szkołami elementarnymi a średnimi. Ich program nauczania, obok klasy elementarnej, obejmował dwie klasy gimnazjalne. Tworzono je głównie w mniejszych miastach. Szkoły wydziałowe miały mieć cztery klasy
gimnazjalne, a departamentowe, czyli licea lub gimnazja, sześć klas. Tym najwyżej zorganizowanym szkołom wyznaczono cel dwojaki Wszystkim uczniom
miały dawać \"gruntowne zasady wszystkich nauk i umiejętności kształcące rozum i napawające serca szlachetnymi uczuciami tak, ażeby młodzieniec, ukończywszy chwalebnie wszystkie tej szkoły klasy, był usposobiony do słuchania w Szkole Głównej tej umiejętności, w której się szczególnie wydoskonalić zechce\". Dla tych uczniów, na wzór pruski, po raz pierwszy na ziemiach polskich wprowadzono egzamin dojrzałości. Natomiast pozostali uczniowie mieli w takim zakresie usposobić się, ażeby mogli \"z pożytkiem dzieła uczone czytać i one rozumieć\", by jako światli obywatele umieli Sami się dobrze rządzić
i radami swymi współobywateli wspierać\", O skuteczności tych działań najlepiej świadczy fakt, że do końca 1814 r. zdołano uruchomić 47 szkól średnich, w których pobierało naukę
7 340 uczniów. Był to poważny sukces organizacyjny, a zarazem przełom w świadomości społecznej, bo wśród uczniów, obok młodzieży szlachecko-urzędniczej, spory odsetek stanowiła młodzież mieszczańska, a nawet chłopska.
Ważne miejsce w pracach Izby zajmowało także tworzone od podstaw szkolnictwo zawodowe. Obejmowało ono dwie płaszczyzny działań: a) szkolnictwo wojskowe, głównie sapersko-inżynieryjne i artyleryjskie oraz b) szkolnictwo cywilne, na poziomie akademickim, w postaci Szkoły Lekarskiej i Szkoły Prawa, do której później dołączono Oddział Administracji. Szkoły te legły u podstaw założonego później, w 1816 r., Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego
4 (kształcenie dziewcząt) Zupełnie nowym zagadnieniem, które podjęła Izba Edukacyjna, była organizacja od podstaw edukacji dla dziewcząt. Utworzony pod koniec 1808 r. dozór szkół i pensji żeńskich z udziałem takich znakomitych dam jak księżna Izabela Czartoryska, Marianna Gutkowska, Józefa Kicka, Teresa de Lafontaine, Tekla Łubieńska, Zofia Potocka i księżna Maria Wirtemberska - opracował w 1810 r. Regulament pensji i szkół płci żeńskiej, w którym określono zasady ich organizacji oraz szczegółowy program nauczania rozłożony na cztery lata. Był on w pełni :nowoczesny i oryginalny. Podstawę edukacji stanowić miał~ nauka języków: polskiego, francuskiego i niemieckiego oraz nauka arytmetyki, historia powszechna i historia Polski połączone z nauką geografii, początki astronomii, a ponadto nauki praktyczne: o zachowaniu zdrowia, o fizycznym i moralnym wychowaniu dzieci, wiadomości o pożytecznych i szkodliwych roślinach, rysunki i roboty kobiece, wiadomości na temat cen i gatunków żywności, sposobów jej przyrządzania oraz o cenach mebli, płacach służby i wartości usług. Ponadto każda pensjonarka, według upodobań i talentu, mogła się uczyć muzyki i tańca. Ważne miejsce zajmowała nauka religii. Wraz z zasadami wiary, ale bez dewocji, miano im zaszczepiać prawdomówność, cierpliwość, dobroczynność, szacunek dla innych, miłość ojczyzny i przywiązanie do kraju. Że nie była to działalność marginesowa, najlepiej świadczy fakt, że w połowie 1814 r. działało w Księstwie już około 100 takich pensji i szkół żeńskich, w których pobierało naukę ponad tysiąc uczennic.
Obok tych zarysowanych zmian w organizacji i rozbudowie zasięgu społecznego wszystkich typów szkolnictwa, rozwijać się zaczęła także myśl pedagogiczna w postaci publicystyki, zamieszczanej głównie w \"Pamiętniku Warszawskim\", jak i w postaci osobnych publikacjach książkowych. Do najcenniejszych należały pisma Stanisława Staszica i Stanisława Kostki Potockiego.


91.Akademia zamojska- próba wychowania w kierunku obywatelsko- państwowym
Założycielem był Andrzej Zamojski 1542-1605 absolwent gimnazjum w Sztrasburgu, Uniwersytetu Paryskiego i Profesor w Padwie, była to przeciwwaga dla Jezuitów
Rodzina Zamojskich miała ambicję utworzenia Szkoły Wyższej
1594 uzyskał zgodę od Papieża Klemensa 8 na otwarcie Akademii. Wg koncepcji jej twórcy miała być "szkołą obywatelską" (schola civilis), przygotowującą młodzież do pełnienia obowiązków w służbie Rzeczypospolitej. Akademię Zamojską organizował, wzorując się na uniwersytetach włoskich, zwłaszcza padewskim. Akademia Zamojska miała 3 wydziały: wstępny (artes), przygotowujący do właściwych studiów, oraz prawa i medycyny.

Elementarz do właściwych studiów wyższych” Elementarz Akademii Zamojskich
Nauka na 3 poziomach: elementarny, średni, studia wyższe

Ø Poziom elementarny (wiek ok. 7 lat) :

· klasa pierwsza - nauka czytania i pisania w języku polskim , nauka alfabetu łacińskiego i greckiego , gramatyka obydwu tych języków ;

· klasa druga (dwuletnia) - nauka prozodii i zasad składni łaciny i greki , ćwiczenie pamięci przez powtarzanie łatwiejszych zdań Cycerona i Demostenesa , sentencji moralnych i powiastek o treści moralizatorskiej w języku łacińskim i greckim ; elementy wychowania fizycznego ;

· klasa trzecia (dwuletnia) - początki nauki retoryki opartej na przykładach łacińskich , greckich i polskich .

Ø Poziom średni (wiek ok. 13 lat) :

· studia akademickie na czterech katedrach , realizujących rozszerzony program dawnego quadrivium , obejmujący arytmetykę z geografią , muzykę , astronomię , logikę , metafizykę oraz fizykę , czyli naukę o świecie przyrody ;

· retoryka opierająca się na dziełach Arystotelesa , Cycerona i Hermogenesa .

Ø Studia wyższe

· Katedra filozofii moralnej i polityki :

1. Lektura Etyki nikomachejskiej Arystotelesa . Wykładowcy moralności rezygnowali z opierania swoich wskazań na nauce objawionej , a szukali dla nich uzasadnień w filozofii i racjonalizmie . W moralności kultywowanej przez Akademię Zamojską nie zwracano zupełnie uwagi na sprawy pozagrobowe, na kwestię szczęśliwości pośmiertnej , lecz starano się zapewnić człowiekowi szczęście na ziemi przez wpojenie mu w młodości zasad harmonijnego współżycia w społeczeństwie oraz należytego wypełniania obowiązków wobec państwa .

2. Objaśnianie Ekonomiki Ksenofonta . Poglądy tego starożytnego pisarza były bardzo zbliżone do zapatrywań polskiej szlachty . Szerzył on pogardę rzemiosł , a za najszlachetniejszą uważał pracę na roli , zajęcia publiczne oraz rzemiosło rycerskie . Jego wskazówki dotyczące prowadzenia gospodarstwa wiejskiego miały jeszcze w XVI w. duże znaczenie praktyczne .

3. Nauka polityki oparta na dziełach Arystotelesa , Platona , Cycerona . Młody szlachcic dowiadywał się o różnych formach ustrojów państwowych oraz uczył się rzetelnego wypełniania obowiązków obywatelskich i poznawał przykłady gorącego patriotyzmu .

§ Katedra prawa :

1. Wiadomości wstępne , propedeutyczne - objaśnianie najpierw prawa rzymskiego , a następnie prawa feudalnego oraz prawa magdeburskiego i saskiego , którymi posługiwały się miasta w Polsce.

2. Prawo polskie - nauka wszystkich statutów polskich oraz ważniejszych konstytucji , czyli historii ustroju Polski ; później nauka prawa sądowego oraz obowiązujących formuł kancelaryjnych .

Wychowanie religijne w Akademii Zamojskiej ograniczało się do koniecznego minimum , bez którego nie można było wyobrazić sobie człowieka wykształconego . Lektura niektórych wymienionych w programie dzieł religijnych była koniecznym uzupełnieniem wiedzy z dziedziny filozofii czy historii .

Główne osiągnięcia szkoły Zamoyskiego , a mianowicie :

1. wysunięcie w wychowaniu dobra Ojczyzny ponad szczęśliwość pozagrobową i międzynarodowe interesy kościoła , którym służyli jezuici

2. przystosowanie oświaty do potrzeb ziemskich człowieka

3. nadanie wykształceniu charakteru obywatelskiego - cieszyły się wielką popularnością szlachty , gdyż stanowiły wyraz jej wieloletnich dążeń i postulatów .szkoła wyłącznie dla synów szlacheckich

œ cele wychowania:

ð 1 dobro ojczyzny nad życie pozagrobowe

ð oświata przystosowana do potrzeb kraju

ð wykształcenie obywatelskie

œStopień Wyższy / kurs akademicki/
od 13 roku życia, dzieci mogły wybrać kierunki w ramach 7 katedr:
• 4 katerdy - poszerzony kurs dawnego qwarivium, arytmetyka, geometria, logika, metafizyka, filozofia naturalna, medycyna, retoryka, analizowane teorie wymowy, studia nad mowami Cycerona i Demostenesa, ćwiczenia w umiejętności pisania i wygłaszanie mów.
• 1 katedra filozofii moralnej i polityki - analizowano mowy Cycerona
• 2 katedry prawa rzymskiego, feudalnego i polskiego - prawo polskie, rzymskie, feudalne, organizacja władzy państwowej, sądownictwo, polskie, administracja państwowa
Po śmierci kanclerza Akademia zaczęła jednak powoli tracić na znaczeniu. Wreszcie w 1784 r. po 190 latach funkcjonowania została zamknięta przez władze austriackie. Od 1916 r. w gmachu Akademii Zamojskiej mieści się I Liceum Ogólnokształcące imienia Jana Zamoyskiego.

Faktycznie Akademię otworzono w 1600 roku, wtedy dopiero pojawili się studenci


92.Szkoła J. Struma jako pierwowzór gimnazjum humanistycznego :
Gimnazjum Struma :
-cały program nauczania opierał się na nauce religii, j. Łacińskiego i greckiego np. mówiono dni tygodnia w języku łacińskim , 
-system klasowo-lekcyjny (od Braci Wspólnego życia) każda z 10 klas miała swój szczegółowy program, regulamin dotyczący promocji do następnej klasy 
-dawny I stopień (nauka czytania i pisania łaciny) obejmował dwie pierwsze klasy; dawny II stopień (nauka gramatyki) obejmował 4 następne klasy ; dawny III stopień (początki lektury i ćw. retoryczne)obejmował następne 4 lata
-w dwóch najniższych klasach :10 i 9 uczono form gramatycznych odmiany słów, rzeczowników i wyuczano na pamięć słówek łacińskich
-język ojczysty był dozwolony do 3 klasy 
-od 3 do 6 klasy studiowano gramatykę łacińska
-w 6 klasie zajmowana się budowa wiersz ,poznawano alfabet i początki gramatyki greckiej 
-w 4 najwyższych klasach uczono retoryki 
-na ćw. poetyckich z rozsypanych słów łacińskich poematów sklejano z powrotem wiersze oryginału a potem samodzielnie wprawiano się w próby wiązania wiersz - zabawka wierszo pisanka 
-aby ośmielić uczniów do wystąpień publicznych ćwiczono deklamacje mów łacińskich i poematów
-grano tragedie i komedie klasyczne (przedstawienia szkolne)
-zdolniejsi odpytywali mniej zdolnych 
-ważną role odgrywały tzw. popisy szkolne które polegały inscenizowaniu rozpraw sądowych i innych wystąpień publicznych w których młodzież demonstrowała w praktyce swoje umiejętności krasomówcze i znajomość łaciny
93. Szkoły luterańskie.
- działały głównie na Pomorzu i w Wielkopolsce
- do najstarszych należało gimnazjum w Elblągu, założone w 1535r.
- największy rozkwit osiągnęło pod koniec XVI w. za rektoratu Michała Myliusa (podniósł na wysoki poziom naukę języka łacińskiego i greckiego oraz naukę retoryki i dialektyki)
- wśród uczniów, obok Polaków, uczyli się Niemcy, Węgrzy, Anglicy, Szkoci i Szwedzi
- obok synów mieszczańskich uczyli się synowie zamożnej szlachty
- drugą szkołą było gimnazjum w Gdańsku, zreformowane w 1558r. wg wzorów programów Filipa Melanchtona
- w początkowym okresie szkoła była przepojona luterańskim duchem religijnym
- na inne wyznania otworzyła się szerzej dopiero w 1580r., kiedy ówczesny rektor Jakub Fabricius dodał do 4 klas jeszcze 2 nowe, o charakterze akademickim, obejmujące naukę matematyki, filozofii, prawa, historii, medycyny i teologii
- wprowadzono naukę języka polskiego
- ujemnym skutkiem reformy Fabriciusa było zachowanie nauki teologii (religii) na wszystkich kierunkach kształcenia
- dzięki gimnazjum, w XVII i XVIII wieku, na dość wysokim poziomie stanęła gdańska medycyna (powstało Collegium Medium - pierwsza na ziemiach polskich organizacja naukowa lekarzy)
- sławą gdańskiej medycyny było anatomiczne badanie zwłok ludzkich, wprowadzenie od początków XVIII w. szczepień przeciwko ospie, ale największą sławą cieszyły się prace gdańskich lekarzy Bartłomieja Wagnera, Jakuba Schade i Jana Mathesiusa o sposobach zwalczania i zapobiegania epidemii
- dużym rozgłosem (szczególnie wśród szlachty polskiej) cieszyła się katedra filozofii
- do najwybitniejszych jej przedstawicieli w latach 1602-1609 należał Bartłomiej Keckermann (autor wielu dziel z filozofii moralnej, z logiki, polityki, ekonomii, matematyki i historii; jego projekty reform wykazywały potrzebę zorganizowania w Polsce oświaty publicznej)
- szkoły powinny być dostępne dla młodzieży od 7 roku życia
- król powinien mianować nauczycieli, budować szkoły, zakładać biblioteki pamiętając, że dzieci rodzą się dla społeczeństwa i dla całego kraju
- żeby odpowiednio przygotować dzieci do życia, należy powołać specjalny urząd do spraw wychowania, zapewnić mu stałe fundusze na utrzymanie szkół i nauczycieli
- specjalne szkoły powinny być także tworzone dla dziewcząt (prowadzić je miały "poważne" kobiety, które miały by je nauczyć przynajmniej czytania, pisania i dobrych obyczajów
- inny, bardzo cenionym nauczycielem gimnazjum Gdańskiego był Joachim Pastorius (historyk, autor obszernej rozprawy o pokoju oliwskim i początkach Polski)
- jego podręcznik historii używany był w wielu polskich szkołach jeszcze w XVII i XVIII w.
- na bardzo wysokim poziomie stała także matematyka
- profesorowie tego przedmiotu prowadzili ogólne badania w dziedzinie astronomii, fizyki i geografii
- od 1615r. zaczęto wykładać w tym gimnazjum teorię Kopernika
- gimnazjum w Toruniu także wyróżniało się wysokim poziomem
- utworzono 6-klasowe gimnazjum, wg programu Filipa Melanchtona w 1558r.
- największy poziom osiągnęło za czasów energicznego scholarchy Henryka Stobanda, wychowanka Jana Sturma
- program kształcenia obejmował 3 poziomy: szkołę elementarną, szkołę średnią humanistyczną i 2-letnie kursy akademickie przygotowujące młodzież do studiów uniwersyteckich
- wysoki poziom nauczania i dobrze zabezpieczony byt materialny powodował, iż gimnazjum to promieniowało na całe Pomorze

94.Szkoły kalwińskie 
Jedną z lepiej rozwijających się szkół kalwińskich w Polsce było Gimnazjum w Pińczowie, do powstania którego przyczynili się między innymi Piotr Statorius ( autor pierwszej gramatyki języka polskiego) oraz Grzegorz Orszak (rektor tej placówki). Szkoła ta oferowała swoim uczniom bardzo ciekawy program wzorowany przede wszystkim na szwajcarskich szkołach kalwińskich. Posiadała ona jednak cechy Charakterystyczne uwzględniające specyfikę i potrzeby środowiska polskiego. Szkoła podzielona była na 4 klasy a w każdej z tych klas uczył inny nauczyciel. Klasy numerowane były odwrotnie stąd nauka szkolna rozpoczynała się w klasie 4. Jej program obejmował naukę elementarną tj. czytanie i pisanie w języku polskim, uczniowie poznawali także zasady katechizmu. W kolejnej klasie 3 uczniowie poświęcali się przede wszystkim nauce języka łacińskiego poprzez poznawanie łacińskich słówek, zasad odmiany rzeczowników i czasowników oraz lekturę prostych tekstów. Czytali oni między innymi „Dystychy” Katona. Program klasy 2 doskonalił znajomość łaciny, a uczniowie poznawali przede wszystkim łacińską składnię i gramatykę (prozodię?). Podstawową lekturą był katechizm łaciński Kalwina oraz komedie Terencjusza, które uczniowie tłumaczyli na język polski. Bardzo rozbudowany był program najwyższej 1 klasy.  W ostatnim roku nauki uczniowie poznawali przede wszystkim retorykę i dialektykę. Uczniów zapoznawano z najlepszymi wzorami wymowy starożytnej, np. z pismami Cycerona, Horacego czy poezją Wergiliusza i Ottiusza . Uczniowie poznawali również elementy języka greckiego, gdyż Statorius Uważał, że jego znajomość jest niezbędna wszystkim tym, którzy chcą być uważani za gruntownie wykształconych

95. Szkoły ariańskie.
- pierwsza szkoła znajdowała się w Lenartowie (przekształcona z kalwińskiej w 1588r.)
- jej rektor Wojciech z Kalisza (wykształcony w gimnazjum Sturma w Strasburgu) nadał jej podobny program i organizację, ale wprowadził wiele własnych innych rozwiązań
- głównym celem nauki szkolnej miała być nie tyle "mądra i wymowna pobożność", co próba zaszczepienia wychowankom dobrych i zdrowych obyczajów oraz nauczanie ich pięknego i mądrego przemawiania (retoryki) na tematy społeczne i polityczne
- nauka wymowy otrzymać miała treść świecką, a nie religijną
- obok etyki świeckiej w programie szkoły uwzględniono również ekonomię, która miała uczyć racjonalnego gospodarowania i zarządzania majątkiem
- nad obydwoma przedmiotami dominować miała polityka
- miała ona wyjaśniać zasady życia codziennego i ukazywać różne sposoby zarządzania państwem
- szkoła stała się bardzo popularna
- do Lewartowa ściągać zaczęła młodzież nie tylko z Korony i Litwy, ale także z Rygi i Dorpatu
- niektórzy, aby móc tu się kształcić, porzucali studia nawet w Akademii Krakowskiej
- oryginalną zdobyczą szkoły było wprowadzenie nauki retoryki, obok łaciny, języka polskiego i niemieckiego, dbając również o piękno wypowiedzi i właściwy dobór słów

96.Szkoły braci czeskich:
a)gimnazjum w Lesznie
początkowe dzieje szk. W Lesznie powstałej ok. polowy 17 wieku SA mało znane. Gruntownej reformy szkolnictwa dokonał w roku 1626 R. Leszczyński nadając jej specjalne przywileje .czynnikiem ogromnego ożywienia wychowawczego Gim. Był teatr szkolny dla którego kilka sztuk dram. Osnutych na tle hist i biblijnym przygotowywał sam Komeński . w sztukach tych grywanych z okazji uroczystości szkolnych przeważały tendencje moralne, piętnowały one próżniactwo, niesprawiedliwość, skąpstwo , rozwiązłość obyczajów, propagowały humanitarne idee społ. arianizmu., pracowitość i oszczędność .gimnazjum różnowiercze w Lesznie skupiło synów mieszczaństwa z Leszna i okolicznych osad , którzy często po wyższe wykształcenie udawali się do gdańska i do szkól ślaskich. W okresie świetności Gim w Lesznie skierowała do niego swych synów miejscowa szlachta, przysparzając szkole rozgłosu a miastu dobrobytu.
b)gimnazjum w Sierakowie
była to uczelnia 5-letnia o nowoczesnym programie , w którym obok retoryki jako nauki przygotowywała do życia obywateli, hist. Staroż i Polski szeroko były uwzględniane nauki rzeczowe, wiadomości z geografii, geologii i przyrodoznawstwa. Gim kształciło zarówno synów szlacheckich jak i mieszczańskich. Młodzież miała być zaopatrzona w podręczniki dla uniknięcia pamięciowego przyswajania treści wykładów praktykowanego w szkolnictwie zakonnym. Gim w Sierakowie funkcjonowało tylko 5 lat. Wypadki wojenne i nagłą śmierć Krzysztofa Opalińskiego przerwały jego istnienie.




MIŁEJ NAUKI !!!!! :D



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
odpowiedzi na egzamin hodowla owiec
Odpowiedzi na egzamin cz 2
kartografia odpowiedzi na egzamin
ODPOWIEDZI NA EGZAMIN Z PRAWA 1
Odpowiedzi na egzamin
Pytania i odpowiedzi na egzamin, Budownictwo - studia, I stopień, I rok, Chemia
pytania i odpowiedzi na egzamin, SGGW Technika Rolnicza i Leśna, NOM
odpowiedzi na egzamin wiedzy ogólnej z policji, Pomoce dydaktyczne
EIE- pytania i odpowiedzi na egzamin
odpowiedz NA EGZAMIN, PYTANIA NA EGZAMIN
Pedagogika społeczna, Egzamin - zagadnienia, Pedagogika społeczna-pytania i odpowiedzi na egzamin
odpowiedzi na egzamin twf
odpowiedzi na egzamin
Prawo administracyjne materialne pytania i odpowiedzi na egzamin (1)
Odpowiedzi na egzamin z algebry Nieznany
MIKROBIOLOGIA pytania i odpowiedzi na egzamin, Mikrobiologia

więcej podobnych podstron