1.Wymień i scharakteryzuj rasy mateczne. Rasy mateczne powinny charakteryzować się dobrymi cechami rozrodczymi , mlecznymi i matczynymi, a ponadto powinny pochodzić z danego kraju. Do ras matecznych zaliczymy polskie owce nizinne, merynosy, polskie owce górskie i polskie owce długowełniste. 2. Podaj definicję płodności, plenności, użytkowości rozpłodowej i odchowu jagniąt Płodność – stosunek liczby maciorek wykoconych do liczby maciorek pokrytych x100% Plenność – stosunek liczby jagniąt urodzonych do liczby maciorek wykoconych x100% Użytkowość rozpłodowa – stosunek liczby jagniąt odchowanych do liczby maciorek w stadzie x 100% Odchów jagniąt – stosunek liczby jagniąt odsadzonych do liczby jagniąt urodzonych x 100% 3. Rodzaje i rozmieszenie zębów w szczęce górnej i dolnej owiec i kóz U owiec i kóz wyróżniamy następujące rodzaje zębów: sieczne(cęgi, średniaki wewnętrzne i zewnętrzne, okrajki) zęby przedtrzonowe i trzonowe. Brak kłów Wzory zębowe: mleczne$\frac{0023}{4023}$ stałe $\frac{0033}{4033}$ 4. Scharakteryzuj konstytucję limfatyczną Głowa szeroka i krótka; szyja krótka, pełna, związana z tułowiem płynnie; tułów szeroki, beczkowaty z dobrze wysklepionymi żebrami i szerokimi lędźwiami; zad szeroki z dobrze, obficie wypełnionymi udźcami; kończyny skrócone, szeroko rozstawione i dobrze spionowane; skóra napięta. 5. Krycie haremowe. Liczba maciorek na tryka, organizacja, zastosowanie w hodowli Krycie haremowe to wprowadzenie do grupy 20-25 maciorek jednego tryka, który będzie kryć grzejące się maciorki. Taka metoda jest wysoce skuteczna i mamy pewność co do rodziców danego jagnięcia. Jednak często nie można dokładnie określić, kiedy nastąpiło krycie i nie można dokładnie podać daty wykotu. 6. Omów sposoby utrzymywania owiec w owczarniach Owce w owczarniach utrzymywane mogą być w kojcach grupowych. W każdym z kojców musi być odpowiednia ilość paśników i poideł. Dodatkowo powinny być umożliwione wybiegi na okólniki. Owce można także trzymać bez kojców, w jednej grupie, zapewniając im paśniki, poidła i wybiegi (gdy nie ma możliwości wypasania na pastwisku) 7. Omów system EUROP System ten pozwala ocenić umięśnienie i otłuszczenie tusz; system ten jest stosowany w krajach UE; pozwala oceniać zarówno tuszki jagnięce poniżej 12m-cy (kat. L) oraz pozostałe (kat. S). Dzieli się się tuszki na klasy umięśnienia (S-największe i najlepsze (specjalna klasa dla rasy Texel) E,U,R,O,P-słabo umięśniona) i otłuszczenia (1- bardzo małe, 2,3,4,5- bardzo duże), dodatkowo ocenia się także barwę mięsa i jakość mięsa. 8.Od czego zależy wydajność rzeźna? Zależy od rasy, płci, wieku, żywienia, jakości tuszy, otłuszczenia uwarunkowań genetycznych 9. Wymień wyręby podstawowe tuszy i określ udział wyrębów wartościowych u owiec. Wyręby: udziec, comber, antrykot, łopatka, karkówka, mostek z łatą, szyja, goleń przednia i tylna Wyręby wartościowe: udziec, comber, antrykot, udział w tuszy od 42%(typ uż. Kombinowany) do 47% (rasy mięsne) 10. Scharakteryzuj tucz średnio-intensywny i opóźniony Tucz średniointensywny to tucz do 40kg, do 6-7m-cy, oparty na wypasaniu jagniąt na pastwisku oraz paszach gospodarskich z niewielkim udziałem pasz treściwych. Dobowe przyrosty to ok. 200-250g/dzień. Tucz opóźniony to tucz do 45-55kg, do 9-10m-cy, oparty na wypasie i skarmianiu pasz gospodarskich z jak najmniejszym udziałem pasz treściwych. Dobowe przyrosty nie przekraczają 200g/dz. 11. Procesy fizjologiczne regulujące aktywność płciowa w cyklu nocnym Głownym bodźcem jest melatonina produkowana w nocy przez szyszynkę, inicjuje rozpoczęcie aktywności płciowej lub hamuje. Działa na podwgórze, które uwalnia GnRH stymulujące przysadkę do wydzielania FSH i LH. FSH powoduje wzrost pęcherzyków z wydzielaniem estradiolu trafiającego do podwzgórza i blokującego GnRH. LH wuwołuje owulację

12. Różnice w składzie mleka owiec i kóz Owce kozy

SM17,8 12,5

Tłuszcz6,5 4,5

BO 5,73,3

Lakto 4,54,6

Sole min 0,8 0,7

13. Scharakteryzuj merynosa polskiego Owca mięsno-wełnista, najmocniej skonsolidowana, prócz gór można ją spotkać wszędzie, mc maciorek 55-60kg, tryki 90-100kg, runo jednolite, gęste, miękkie, produkcja roczna wełny 5-7kg, wcześnie dojrzewa, asezonalna o silnym instynkcie stadnym, jagnięta dobre do tuczu mlecznego lub średniointensywnego.

14. Scharakteryzuj polskie owce nizinne Owce słabo skonsolidowane, wszystkie mają dolew krwi merynosa polskiego; owca wielkopolska: wcześnie dojrzewająca, jagnięta przeznaczone na rzeź, masa ciała 70-110kg; anglomerynosy, łowickie i żelazieńskie – późno dojrzewają, Polskie owce nizinne są bezrogie, tryki osiągają do 130 kg ciężaru ciała, maciorki do 90 kg, wydajność wełny 5,5-8 kg rocznie, użytkowanie mięsno-wełniste. 15. Scharakteryzuj polskie owce długowełniste. Owce bez dolewu krwi merynosowej, lecz bardzo słabo skonsolidowana, o długim runie (12-16cm); owce wytrzymałe, dość duże 75-110kg; owce pomorska i kamieniecka
16. Scharakteryzuj polskie owce górskie. Owce prymitywne małe (40-70kg), o kierunku ogólnoużytkowym, wytrzymała, o wełnie B-F, trój frakcyjnej

17. Opisz wykorzystanie ras plennych i mięsnych w produkcji towarowej Rasy plenne wykorzystujemy w celu zwiększenia ilości uzyskiwanych jagniąt do jednej matki, a rasy mięsne w celu poprawy wydajności rzeźnej i tucznej uzyskanych jagniąt. Jest to krzyżówka 2-stopniowa.

18. Scharakteryzuj owce ras mlecznych Charakteryzują się delikatną konstytucją. Są to owce duże, bezrożne, o trójkątnej sylwetce zwężającej się ku przodowi, głowa duża, wąska, o garbonosym profilu; szyja długa, klatka piersiowa głęboka, tułów długi; kłąb wyraźnie zaznaczony, zad spadzisty; cienki kościec, wysokie nogi, dobrze rozwinięte wymię; głowa, kark, spód szyi, nogi, brzuch i ogon nie pokryte wełną; wcześnie dojrzewają, mają wysokie wymagania paszowe. 19. Scharakteryzuj owce ras mięsnych Owce o konstytucji limfatycznej; szeroka krótka głowa; szyja krótka; tułów szeroki, beczkowaty z dobrze zbudowanym zadem; skóra napięta; szybko dojrzewają, mają szybkie tempo wzrostu, mają także wysokie wymagania paszowe 2 0. Opisz organizację stanówki u owiec Stanówka rozpoczyna się, gdy wstadzie znajduje się 3% grzejących się matek. Wpuszczenie tryków lub szukarków do stada matek przyspiesza występowanie rui. Szukarki wpuszcza się do maciorek co 12h. Termin stanowienia: owce sezonalne VIII-IX, asezonalne VI-VII, górskie X-XI, powinna trwać 2-3 cykle rujowe, tryki powinne być po strzyży(ułatwia krycie, poprawia termoregulację jąder); maciorki kryje się raz, z ponownym kryciem po 12 godzinach; 12h po wyszukaniu lub wykryciu objawów rujowych. 21. Scharakteryzuj owce ras plennych Owce te odznaczają się podwyższonymi wskaźnikami rozpłodowymi. Są to owce asezonalne, o plenności rzędu 200-300% (nawet do 500%); często też są dobre pod względem użytkowości mlecznej 22. Omów zasady krycia z ręki Odbywa się ono na podstawie planu kojarzeń. Po odnalezieniu przez szukarka grzejącej się maciorki, ta zostaje odizolowana i wprowadzona do tryka po 12h od wykrycia. Kojarzenie powtarza się co 12h aż do momentu, gdy maciorka przestanie przyjmować tryka. Dzięki tej metodzie krycia mamy pewność co do rodziców i z dużą dokładnością można określić datę wykotu. 23. Flushing – wady i zalety Zalety: poprawnie wykonany pozwala na wzrost plenności o 10-20% bez konieczności dolewu krwi obcych ras oraz nie wymaga on długich okresów przystosowawczych, ani dużego nakładu pracy. Wady: stosować się go powinno tylko na początku lub końcu sezonu rozpłodowego, gdyż tylko wtedy daje efekty, więc trzeba pilnować terminów przygotowań; rośnie zużycie drogich pasz treściwych; owce muszą mieć odpowiednią kondycję (gdy owce są zatuczone, to owulacja wzrasta, ale przeżywalność zarodków spada; a gdy chude, to flushing poprawia jej kondycję, lecz nie powoduje wzrostu owulacji; odpowiednia kondycja to 3-3,5)

24. Przygotowanie tryków do stanówki Tryki do stanówki przygotowuje się 2 m-ce przed terminem stanówki. Tryka należy wystrzyc, zapewnić im możlowość wybiegu na okólniki, gdyż zmienia się żywienie. Jako że spermatogeneza trwa ok.63 dni, te 2 m-ce przed stanówką zwiększamy w dawce koncentrację energii i białka, więc by trykow nie zatuczyć zapewnia się im ruch na okólnikach. 25. Organizacja wykotów, przygotowanie i przebieg. Na czas wykotów w owczarni powinno się zapewnić wyższą temperaturę niż normalnie (min.8, opt.17C) Owce posiadające silny instynkt stadny, kocą się w stadzie. Owce powinno się strzyc 1-2 m-ce przed porodem. Sam poród trwa ok. 3-10h. Owce powinny spędzić w owczarni, w których będą się kocic minimum 3-4tyg przed terminem porodu, by mogły wytworzyć przeciwciała które przekaże w siarze jadnięciu. Po porodzie matke z młodym przenosi się do kojców poporodowych.

26. Zasady identyfikacji jagniąt i owiec dorosłych Owce w Polsce oznacza się tatuażem w lewym i prawym (wymóg UE) uchu. W lewym tatuuje się numer osobniczy, a w prawym kod województwa, rasy/sektora oraz owczarni. Zwierzęta, które mają być sprzedane do innego kraju Unii, mają obowiązek posiadania dwóch kolczyków. Jagnieta znakuje się tymczasowo w sposób który umożliwia z daleka rozpoznanie, w ten sam sposób znakuje się też jego matkę. Oznaczeniem jest numer osobniczy matki w stadzie. 27. Krzyżowanie twórcze Ma na celu stworzenie nowej rasy w oparciu o inne rasy, która to będzie się odznaczać wspólnymi cechami z ras z których została stworzona. Odmianami twórczego krzyzowania są krzyżowania tworzące linie syntetyczne. 28. Krzyżowanie wypierające Prowadzi do zastąpienia genów ras rodzimych genami ras innej rasy. Takie krzyżowanie stosujemy, aby wprowadzić nową rasę zachowując jednocześnie zdolności adaptacyjne rasy rodzimej.

29. Krzyżowanie dwustopniowe i jego zastosowanie. W tym krzyżowaniu w pierwszej kolejności krzyżujemy maciorkę rasy rodzimej z trykiem rasy plennej. Otrzymujemy mieszańca F1, z którego maciorki kojarzymy z trykiem rasy mięsnej a tryczki F1 sprzedajemy na rzeź. Krzyżowanie to stosujemy w procesie intensyfikacji produkcji jagnięciny (I krzyżowanie – zwiększenie ilości jagniąt, II krzyż- poprawa mięsności) 30. Zasady klasyfikacji skór owczych Klasyfikacja uwzględnia wiek, płeć zwierząt wlk powierzchni skóry i grubość jej tkanki oraz charakter, długość i grubość okrywy włosowej na skórze. Zwraca się uwagę też na ewentualne wady surowca. 31. Rodzaje skór owczych Golce- wysadność wełny nie przekracza 10mm; przeznaczenie: galanteria (po odwłosieniu), zamsz, podszewki Skóry futrzarskie – od owiec o wełnie jednolitej; o wysadności pow.10mm; najlepsza z jagniąt; na konfekcje Skóry kożuchowe – od owiec o wełnie mieszanej; na kożuchy, skóry, futra, welury Skóry karakułowe – smuszki – od jagniąt rasy karakuł

32. Metody diagnozy ciąży u owiec i kóz.
• USG przez powłoki brzuszne (ultrasonograf typu D) • USG przez prostnicę (rozpoznawanie w 19dniu)
• Ciąża zaawansowana – można wyczuć palcem przez odbytnicę lub pochwę(drżenie tętnicy macicznej tzw. Szmery maciczne)
• Rentgenologicznie- można stwierdzić obecność płodu u owcy po 55 dniu ciąży.
• Hormonalne oznaczanie poziomu progesteronu
• Biopsja nabłonka pochwy. 33. Omów okrywę włosową jednolita i mieszaną.
• Jednolita-zaliczamy do niej wełnę dobrze wyrównaną, cieńsza i grubsza, składająca się tylko z włókien tylko jednej frakcji. 3 klasy: cienka, średnia, gruba
• Mieszana- wełna mająca więcej niż jedną frakcję włókien. 4 klasy: cienka, średnia, półgruba, gruba 34.Ogólne zasady żywienia tryków. Żywienie tryków można podzielić na dwa okresy: sezon rozpłodowy który trwa 12 tygodni i w tym czasie tryki pobieraja 1kg paszy treściwej np. owies plus pasze sezonowe jednak wyłączając z dawkimarchew i buraki.Ważny jest dodatek siana. Poza sezonem rozpłodowym tzw sezon spoczynkowy tryki pobieraja 0,5kg p. treściwej i pasz gospodarskie 35. Metody biotechniczne w rozrodzie owiec i kóz.
• Inseminacja domaciczna
• Transplantacja zarodków
• Super owulacja i pozyskiwanie zarodków
• Przenoszenie i mrożenie zarodków
• Pozaustrojowa produkcja zarodków (dojrzewanie oocytów In vitro, zapłodnienie In vitro, hodowla uzyskanych zarodków do stadium moruli).
• Mikro manipulacje na zarodkach (uzyskiwanie wielu genetycznie identycznych osobników z jednego zarodka) 36. Metody zwiększenia plenności u owiec.
• Owce trzy poziomy programu doskonalenia plenności
• Kozy nie stosuje się poprawy plenność, jest ona wysoka tak jak i mleczność. 37. Ocena użytkowości reprodukcyjnej.
1) dla kazdej maciorki rejestruje się: wiek, liczbe wykotow, liczbe ur.jagniat, liczne jagniat odchowanych do 56dni w rasach matecznych i ojcoskich do 30dnia dla POG, srednia zyciowa plennosc
Dla wszystkich maciorek rejestruje się: srednia plodnosc, sredniaplennosc, odchow jagniat (do 56lub 30dni),uzytk.rozpolowa czyli ilosc jagniat odchowanychdo wieku 56dni (w zal. Od stads) od 100 matek przeznaczonych do krycia 38. Skład i znaczenie siary w odchowie jagniąt.
• skład: s.m 39 tłuszcz 17,2 b.o 19,5 laktoza 1,6 po 3 h
• Skład: Sm 30,6 tłuszcz14, b.o 12,5 laktoza 3,5 po6-12h
• Siara jest niezbędnym pokarmem jagnięcia tuż po urodzeniu, dostarcza mu immunoglobulin, w pełni pokrywa jego zapotrzebowanie pokarmowe oraz przeczyszcza układ pokarmowy. 39. Metody przyżyciowej oceny umięśnienia jagniąt.
• USG- możliwość obserwacji rozwoju mięśnia najdłuższego grzbietu i poziomu tłuszczu, daje to możliwość odpowiedniego wyboru terminu uboju lub najlepszych osobników do hod.
• Tomografia komputerowa i nuklearny rezonans magnetyczny- najdokładniejsze ale nie praktyczne w terenie. 40. Opisz cykl rujowy u owiec Trwa ok. 16-17dni. Możemy podzielić go na fazę pęcherzykową trwającą 3-4 dni i lutealną trwającą 13-14 dni. Ruja trwa 24-36h, a owulacja (spontaniczna) występuje 20-40h od wystąpienia pierwszych objawów rujowych. 41. Typowe cechy owczarni jako budynku inwentarskiego.
• Ochrona przed opadami i przeciągami
• Zapewnienie odpowiedniej temp
• Właściwa wentylacja i oświetlenie
• Odpowiednia powierzchnia legowiskowa
• Paszarka izolatka, poddasze użytkowe
• Czterodzielne wrota 3x3, przejazd
• Poidła, paśniki lassy
• Podział na gr tech.