POLITYKA FISKALNA W POLSCE W OKRESIE TRANSFORMACJI.

1. Doktrynalne uwarunkowania polityki fiskalnej.
Dla realizacji głównych celów polityki fiskalnej: zaspokojenia popytu władz publicznych na pieniądz, realizacji założeń odnośnie polityki wydatków publicznych, potrzebne są:
a. dobrze skonstruowany i rozwinięty system podatkowy,
b. skuteczny aparat skarbowy,
c. sprawne procedury legislacyjne,
d. dobrze rozwinięte instytucje publiczne.

ad. a.
Od jakości i stopnia rozwoju systemu podatkowego (podatki pośrednie czy bezpośrednie) zależy możliwość stymulacyjnego lub hamującego oddziaływania na aktywność podmiotów.
ad.b.
Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej jest sprawnie działający aparat skarbowy, na który składają się zarówno jednostki skarbowe wymierzające i egzekwujące należności skarbowe, jak i jednostki kontroli skarbowej. Aparat skarbowy z natury rzeczy narażony jest na korupcję, dlatego państwo zapewnie pracownikom tej sfery wysokie dochody.
ad.c.
Ustawodawcy powinni mieć możliwość szybkiego przeprowadzania zmian w regulacjach systemu podatkowego, aby według własnej wizji odpowiadać na zmieniające się warunki w gospodarce.
ad. d.
Warunkiem skutecznej polityki fiskalnej są także sprawnie działające instytucje publiczne, tj. te, które wydatkują dane środki na określone cele. Są to np.: biura pośrednictwa pracy, instytucje organizujące i nadzorujące zamówienia publiczne itp.

2. Koncepcja konserwatyzmu fiskalnego.
Konserwatyzm fiskalny zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. J.B. Say: „podatek jest ciężarem nie tylko z
prywatnego lecz także społecznego punktu widzenia”.

Koncepcja małego budżetu oznacza, że powinien on być tworzony do takiej wysokości, która pozwala finansować ewidentne zadania publiczne państwa a zwłaszcza zapewnienie ładu wewnętrznego i obrony narodowej.

K. f. cechuje szukanie podobieństw między gospodarstwem domowym, przedsiębiorstwem prywatnym i gospodarstwem publicznym.
Przeznaczenie zaciągniętych pożyczek:
Jeżeli nie uda się uniknąć deficytu budżetowego, musi być on bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarczego. Pożyczki te powinny być zaciągane w ramach operacji długoterminowych, tak aby nie zmniejszać bieżących kapitałów potrzebnych przedsiębiorstwom prywatnym. Pożyczki te powinny być jak najszybciej spłacone, aby nie zwiększać kosztów obsługi długu.


4 założenia konserwatyzmu fiskalnego:
1) równowaga ekonomiczna gospodarki,
2) równość między oszczędnościami i inwestycjami,
3) komplementarność między konsumpcją i oszczędnościami,
4) stała suma oszczędności w warunkach równowagi ekonomicznej.

Neutralność podatkowa (pierwotnie nawet absolutna), głoszona była w XIX w. przez Paul Leroy-Beaulieu czy
Rene Stourm. Zakłada ona, iż rząd nie próbuje ingerować za pomocą podatków ani w rozkład dochodów ani naturalny proces alokacji zasobów; państwo nie powinno ani stymulować, ani protegować, ani ograniczać niczego, co legalne. N.p. jest elementem koncepcji konserwatyzmu fiskalnego.

2.4. Przeciwdziałanie monetyzacji deficytu budżetowego (dodruku pieniądza).

· Rząd może finansować deficyt budżetowy przez zaciągnięcie pożyczki – emituje obligacje (trzeba jednak pamiętać iż kosztami obsługi tego długu, tj. odsetkami od pożyczonego przez rząd kapitału zawsze zostają obarczeni podatnicy. Rząd bowiem nie prowadzi przecież działalności gospodarczej tak, jak robi to przedsiębiorca i jego bezwzględnie głównym źródłem dochodu są zawsze podatki).
· Może też sprzedać swoje obligacje bankowi centralnemu, który w celu ich zakupienia dostarczy dodatkową ilość pieniądza. Rząd wykorzysta te pieniądze na pokrycie deficytu. Jest to wówczas równoznaczne z drukowaniem pieniędzy na pokrycie deficytu budżetowego.
· Rząd decyduje się na monetyzację deficytu, gdy nie ma możliwości pożyczania (tzn., gdy nie może sprzedać obligacji). Kiedy może się to zdarzyć? Na przykład: Gdy deficit jest bardzo duży i rząd nie może znaleźć chętnych na kupno obligacji. Skutek – monetyzacja deficytu, dodruk pieniędzy i...wyższa inflacja.

Poręczenia i gwarancje SP.
Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa.

Ogólna charakterystyka.
Skarb Państwa może udzielać poręczeń i gwarancji:
- spłaty kredytów,
- wykonania zobowiązań wynikających z obligacji,
- wykonania zobowiązań wynikających z transakcji zabezpieczających przed ryzykiem zmiany stopy procentowej lub
ryzykiem walutowym, związanych z poręczonym lub gwarantowanym przez Skarb Państwa kredytem lub emisją
obligacji.
- poręczeń wypłaty odszkodowania za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe.
Poręczenia i gwarancje udzielane są w ramach łącznego limitu określanego corocznie w ustawie budżetowej.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz.U. Nr 79, poz. 484, z późn. zm.) minister właściwy do spraw finansów publicznych lub Rada Ministrów mogą udzielać w imieniu Skarbu Państwa:
· poręczeń lub gwarancji pod warunkiem przeznaczenia objętego nimi kredytu lub środków pochodzących z emisji obligacji na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych zapewniających:
- rozwój lub utrzymanie infrastruktury,
- rozwój eksportu dóbr i usług,
- ochronę środowiska,
- tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej,
- wdrożenie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych
lub prac rozwojowych,
- restrukturyzację przedsiębiorstw;
Ponadto, poręczeń lub gwarancji pod warunkiem przeznaczenia objętego nimi kredytu lub środków pochodzących z emisji obligacji na:
· finansowanie zakupu materiałów lub wyrobów got., przeznaczonych na realizację przedsięwzięć
polegających na wykonaniu dóbr inwest. na eksp., o wartości kontraktowej powyżej 10 mln EURO,

· zasilenie funduszy utworzonych na mocy odrębnych ustaw w Banku Gospodarstwa Krajowego, jeżeli środki przeznaczone na spłatę kredytu pochodzą ze źródeł innych niż budżet państwa, z wyłączeniem środków budżetu państwa, które zostały wydatkowane na dopłaty do kredytu objętego preferencyjnym oprocentowaniem,
· utworzenie przez banki linii kredytowych w celu:
a. finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego oraz małych i średnich przedsiębiorców,
b. współfinansowania programów lub projektów w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej,
· spłatę objętego już poręczeniem lub gwarancją Skarbu Państwa kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami bezpośrednio związanymi z tym kredytem (poręczenie lub gwarancja tego typu może być udzielona jednokrotnie).
· na wniosek ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, nierezydentom poręczeń wypłat odszkodowania z tytułu zniszczenia, uszkodzenia lub kradzieży nie ubezpieczonych eksponatów, składających się na wystawę artystyczną organizowaną w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli łączna wartość eksponatów przekracza 500 tys. EURO.
Ponadto, poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa mogą być także udzielane na mocy ustaw szczególnych –
np. ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych (Dz.U. Nr 110, poz. 1192 z 2001 r., z późn. zm.), ustawa z dnia 8 września 2000 roku o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz.U. Nr 84, poz. 948 z 2000 r., z późn. zm.), ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych (Dz.U. Nr 122, poz. 1310 z 2000 r.), ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali.

Zasady udzielania poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa
Powyższe poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa, za wyjątkiem poręczeń wypłat odszkodowań za zniszczone, uszkodzone lub skradzione eksponaty wystawowe, udzielane są na następujących zasadach:
1. o uzyskanie poręczenia lub gwarancji mogą ubiegać się podmioty bez względu na formę prawną oraz strukturę własności,
2. wnioskowana kwota poręczenia lub gwarancji Skarbu Państwa musi przekraczać 5 mln EURO;
3. decyzja o udzieleniu lub odmowie udzielenia poręczenia lub gwarancji jest podejmowana w oparciu o analizę finansową przedsięwzięcia oraz analizę sytuacji ekonomiczno-finansowej podmiotu, za którego zobowiązania ma być udzielone poręczenie lub gwarancja, których celem jest weryfikacja zdolności tego podmiotu do spłaty kredytu lub pożyczki zabezpieczonej poręczeniem lub gwarancją;
4. poręczenia i gwarancje mogą być udzielane pod warunkiem, iż z analizy złożonego wniosku o udzielenie poręczenia lub gwarancji nie wynika niezdolność podmiotu do spłaty zobowiązań objętych poręczeniem lub gwarancją;
5. poręczenia i gwarancje są terminowe i udzielane do kwoty z góry oznaczonej; Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych, może odstąpić od tego wymogu w przypadku poręczenia lub gwarancji udzielanych międzynarodowej instytucji finansowej, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem lub z którą podpisała umowę o współpracy;
6. skuteczność udzielonego poręczenia lub gwarancji jest uzależniona od wniesienia opłaty prowizyjnej w wysokości uzależnionej od kwoty objętej poręczeniem lub gwarancją;
7. warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest ustanowienie przez dłużnika zabezpieczenia na rzecz Skarbu Państwa na wypadek roszczeń wynikających z tytułu wykonania obowiązków poręczyciela lub gwaranta;
8. obowiązuje zasada podziału ryzyka: poręczenia i gwarancje mogą być udzielane do wysokości 60% pozostającej do spłaty kwoty kredytu wraz z odsetkami lub 60% zobowiązań wynikających z emisji obligacji. Wyjątkowo, w przypadku przedsięwzięcia o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej, Rada Ministrów może udzielić poręczenia lub gwarancji do wartości wyższej niż 60%;
9. poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa jak i państwowych osób prawnych muszą być udzielane z uwzględnieniem przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz.U. Nr 141, poz. 1177).