Nowy model społeczeństwa, państwa i gospodarki realizowany w Rosji/ZSRR po rewolucji październikowej. Próba oceny.
Społeczeństwo
-w wyniku rewolucji bolszewickiej a także terroru, klęski głodu i masowej emigracji, które po niej nastąpiły znacząco zmieniła się struktura społeczeństwa rosyjskiego. Dawni posiadacze ziemscy, przedsiębiorcy, carscy urzędnicy oraz działacze społeczni zniknęli, natomiast dominującą pozycję zajęli bolszewiccy dowódcy wojskowi, czekiści oraz działacze partyjni. Zgodnie z oficjalną ideologią to klasa robotnicza była warstwą dominującą, jednak hasło nie oddawało rzeczywistości.. Państwo wielokrotnie uciekało się do wyzysku robotników. Forsowna industrializacja spowodowała drastyczne pogorszenie się sytuacji socjalnej, która poprawiła się dopiero za rządów Chruszczowa. Z biegiem lat liczba robotników w partii spadała - wykształciła się nowa warstwa społeczna nazywana nomenklaturą partyjną czyli po prostu elitą związaną z aparatem władzy. Była to warstwa najbardziej uprzywilejowana, czerpiąca największe korzyści ze zmiany ustroju. Sytuacja na wsi nie wyglądała lepiej- władzę dążąc do likwidacji własności prywatnej zwalczały szczególnie zamożnych chłopów nazywanych kułakami. W latach 20 rozpoczęto politykę kolektywizacji, chłopów przymusowo wcielano do kołchozów. System dążył do całkowitego wyeliminowania (także fizycznego) z życia społecznego całych warstw społecznych mowa tutaj przede wszystkim o burżuazji i inteligencji . Pozbawiano ich podstawowych praw, a ostatecznie likwidowano. Lenin w czasie swoich rządów często szukał oparcia w mniejszościach narodowych, natomiast Stalin odszedł od tej praktyki starając się pokazać dominującą rolę Rosjan. Wieli Głód na Ukrainie w latach 32-33 często jest postrzegany jako próba eksterminacji całego narodu. W tych latach prześladowanie całych narodów stało się normą w radzieckiej polityce wewnętrznej
Państwo
- ZSRR zgodnie z konstytucją z 1924 było państwem federalnym, w których władze lokalne sprawowały Rady (Sowiety) Deputowanych Robotniczych i Żołnierskich (na wsi Rady Deputowanych Chłopskich) na poziomie związkowym formalną władzę stanowiły zjazdy delegatów deputowanych Członkowie dawnych tzw. klas wyzyskujących, duchowni itp. byli pozbawieni praw wyborczych ( prawa wyborcze zyskali dopiero na mocy konstytucji z 1936r) Formalnie ZSRR było państwem federacyjnym z dwuizbowym parlamentem, w którym swoje reprezentacje miały republiki związkowe oraz narodowości tworzące ZSRR. Jednak większość zapisów konstytucji było nierespektowanych. Całość władzy w państwie posiadała KPZR, której organy wielokrotnie dublowały aparat państwowy. Realna władza ogniskowała się w Biurze Politycznym, a na całość decyzji politycznych wpływał przede wszystkim sekretarz generalny KC, który z reguły bardzo szybko po wyborze zmieniał się we władcę absolutnego
- szczególną rolę pełnił aparat bezpieczeństwa (początkowo Czeka następnie NKWD, NKGB i KGB) Oprócz wykrywania i zwalczania przeciwników politycznych, do jego zadań należała walka z przestępstwami urzędniczymi oraz kontrolowanie sił zbrojnych i innych służb państwowych Opozycja w ZSRR niemal nie istniała. Każdy, kto w jakikolwiek sposób sprzeciwił się władzy, milicji itp., mógł za czasów Stalina być wywieziony na Sybir, zesłany do łagrów, bądź po prostu zabity. Do wymierzenia kary wystarczył jeden donos dowolnego obywatela. Wszelkich wrogów politycznych w krwawy nierzadko sposób ścigała policja polityczna (NKWD), która niemal nie podlegała żadnym sądom (prócz bolszewików u władzy), nie ponosiła więc kary za żadne działania. Jakiekolwiek bunty, wystąpienia czy strajki były najczęściej krwawo tłumione.
- państwo miało być jednolite pod względem ideologicznym. Bardzo szybko okazało się, iż aparat partyjny przenikał w zasadzie każdą dziedzinę życia Utworzono wtedy oficjalne związki pisarzy, kompozytorów, architektów itp., zrzeszające uznanych artystów - partyjnych Artyści, których prace miały wydźwięk niezgodny z państwową ideologią, albo krytykujących władze pozbawiano możliwości tworzenia.
Gospodarka
W ZSRR powstał na początku lat 30. unikalny system gospodarowania, którego teoretyczną podstawą była idea Marksa o zarządzaniu gospodarką "jak jedną fabryką" bez udziału rynku. W systemie tym przedsiębiorstwa (państwowe lub spółdzielcze) były ubezwłasnowolnione i zarządzane z centrum. Pieniądz nie został całkowicie wyeliminowany, ale odgrywał drugorzędną rolę. Kierunki polityki gospodarczej wyznaczały władze centralne, preferując wydatki wojskowe, prestiżowe projekty (m.in. program kosmiczny) oraz przemysł środków produkcji; minimalizowano natomiast wydatki na konsumpcję. System określano jako "gospodarkę planową" lub "nakazowo-rozdzielczą", to znaczy gospodarka miała działać według całościowego planu, który wyznaczał poszczególnym przedsiębiorstwom zadania i przydzielał środki na ich realizację. Głównym narzędziem był plan roczny System ten jednak był od początku nieefektywny, a w miarę komplikowania się więzi gospodarczych i powiększania asortymentu produkcji zdolność do zbudowania spójnego i optymalnego planu stawała się coraz mniejsza
Ocena- system zbrodniczy i niewydolny. Wypaczający zupełnie idee, które miały być jego fundamentem państwo zostało zawłaszczone przez grupę ludzi,