Anna Sosinowska kl. III b

Choroby dziedziczne

Choroba genetyczna - odchylenie od stany prawidłowego, powstałe na skutek zmiany w zapisie lub przekazywaniu informacji genetycznej zapisanej w DNA. Może ono być przekazywane z pokolenia na pokolenie lub powstać de novo.

Ocenia się, że aberracje chromosomowe występują u około 0,6% noworodków żywo urodzonych. Znacznie częściej ( 5,6 - 11,5% ) stwierdza się je wśród martwo urodzonych i zgonów okołoporodowych. W Polsce każdego roku u co najmniej 20 000 dzieci rozpoznaje się chorobę genetycznie uwarunkowaną.

Podział chorób genetycznych

1. Choroby zależne przede wszystkim od konstytucji genetycznej np. fenyloketonuria.

2. Choroby, w których równie istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, jak i środowiskowe np. większość izolowanych wad rozwojowych, cukrzyca, padaczka, choroby alergiczne.

Ad. 1 Dziedziczenie autosomalne recesywne - w tym typie dziedziczenia cechy kliniczne choroby występują tylko u homozygot - objawy choroby ujawniają się u osób obojga płci

- oboje rodzice chorego dziecka są bezobjawowymi klinicznie heterozygotami

• ryzyko ponownego urodzenia chorego dziecka jest zawsze wysokie i wynosi 25% ( 1:4 ). Jest ono stałe, niezależne od liczby posiadanych już zdrowych i/lub chorych dzieci

• wszystkie dzieci osoby chorej będą nosicielami mutacji genowej

• potomstwo małżeństwa osób chorych zawsze będzie chore

Choroby autosomalne recesywne:

• mukowiscydoza

• upośledzenie umysłowe

• głuchota wrodzona

• fenyloketonuria

• rdzeniowy zanik mięśni - choroba Werdninga Hoffmana

• ślepota wrodzona ( barwnikowy zanik siatkówki )

• zespół nadnerczowo - płciowy

• mukopolisacharydozy

Dziedziczenie autosomalne dominujące - choroba występuje u heterozygot.

Większość chorób w tym typie dziedziczenia jest wynikiem świeżej mutacji i wtedy żadne z rodziców chorego dziecka nie wykazuje objawów choroby.

O ile zmutowany gen jest odziedziczony od jednego z rodziców, to rodzic ten zawsze ( lub prawie zawsze ) jest chory.

Kryteria dziedziczenia autosomalnego dominującego:

• choroba występuje z jednakową częstością u obu płci

• zdrowe potomstwo chorego ma zawsze zdrowe dzieci

• jeśli osoba jest homozygotą to choroba dziedziczona ma przebieg bardzo ciężki lub prowadzi do śmierci

• prawdopodobieństwo przekazania przez chorego nieprawidłowego genu potomstwu wynosi 50 %. To wysokie ryzyko przekazania choroby jest stałe i nie zależy od liczby posiadanych już zdrowych dzieci i / lub chorych dzieci

Choroby autosomalne dominujące:

• otoskleroza

• hipercholesterolemia rodzinna

• torbielowatość nerek u dorosłych

• mnogie wyrośla kostne

• choroba Huntingtona

• nerwiakowłókniakowatość

• dystrofia miotoniczna

• polipowatość okrężnicy

• ślepota, postać dominująca

• głuchota wrodzona

• achondroplazja

• stwardnienie guzowate

Dziedziczenie sprzężone z chromosomem X

Choroby sprzężone z chromosomem X mogą być dziedziczone jako cecha dominująca lub recesywna. Objawy choroby dziedziczonej recesywnie obserwuje się tylko u mężczyzn, zaś kobiety - nosicielki mutacji genowej nie wykazują cech choroby ( np. hemofilia ). Heterozygotyczne kobiety ponoszą 50% ryzyka przekazania zmutowanego genu swemu potomstwu, zarówno synom jak i córkom. Chory mężczyzna przekazuje zmutowany gen wszystkim córkom nigdy synom.

Choroby dominujące sprzężone z chromosomem X występują rzadko i zarówno mężczyźni jak i kobiety - nosiciele zmutowanego genu wykazują objawy choroby.

Przykłady chorób dziedzicznych

1. Hemofilia

Wyróżnia się trzy rodzaje hemofilii:

a) hemofilię A - spowodowaną niedoborem VIII czynnika krzepnięcia ( globulina antyhemofiliowa ).

b) hemofilię B - spowodowaną niedoborem IX czynnika (czynnika Christmasa ).

c) hemofilię C - spowodowaną niedoborem XI czynnika.

Choroba dziedziczy się w sposób recesywny związany z płcią, to znaczy, że chorują mężczyźni, a kobiety są nosicielkami. W około 25% przypadków hemofilia ujawnia się po raz pierwszy w danej rodzinie.

Hemofilia charakteryzuje się przedłużonym czasem krzepnięcia krwi. Skaza krwotoczna ujawnia się zwykle w wieku 1- 2 lat. Częste są krwawienia z błony śluzowej jamy ustnej, wylewy dostawowe, podskórne i domięśniowe w miejscach narażonych na urazy. Nawracające krwawienia prowadzą do trwałych zmian w układzie kostno - stawowym. Powstają ubytki w chrząstce stawowej i zmiany w uwapnieniu kości, a z czasem dochodzi do całkowitego zniszczenia powierzchni stawowych, przykurczu, zaników mięśniowych i trwałych zniekształceń. Występują ponadto krwawienia z nosa, z przewodu pokarmowego, z dróg moczowych, do układu nerwowego, krwawienia z ran pooperacyjnych i krwawienia po wyrwaniu zębów.

Leczenie - to przetaczanie preparatów krwiopochodnych i uzupełnieniu brakujących czynników krzepnięcia.

2. Mukowiscydoza - najczęstsza z dziedziczonych chorób autosomalnie recesywnie. Częstość występowania 1:2000 żywo urodzonych noworodków. Dochodzi do produkcji nieprawidłowego białka w gruczołach zewnątrzwydzielniczych. Powoduje to produkcję gęstego śluzu w układzie oddechowym i przewodzie pokarmowym. W efekcie dochodzi do przewlekłych zmian zapalnych w oskrzelach a w późniejszym okresie choroby rozwija się niewydolność oddechowo - krążeniowa. U noworodków zagęszczona śluzem smółka może doprowadzić do niedrożności przewodu pokarmowego a u starszych dzieci występuje zapalenie trzustki, dróg żółciowych i marskość wątroby. Charakterystyczne w tej chorobie jest wydzielanie dużej ilości sodu i chlorków w pocie, co wykorzystywane jest w testach diagnostycznych.

3. Torbielowatość nerek

Wyróżnia się dwie postacie tej choroby :

a) dziedziczoną w sposób autosomalny dominujący tzw. typ dorosłych

b) autosomalny recesywny tzw. typ niemowlęcy

Typ pierwszy występuje z częstością 1:1000 urodzeń, klinicznie ujawnia się dopiero w trzeciej lub w czwartej dekadzie życia. Choroba przekazywana jest z 50% ryzykiem z rodziców na potomstwo.

W drugim typie choroby ryzyko wynosi 25%.

W chorobie tej występują liczne torbiele w nerkach co prowadzi do ucisku na naczynia nerkowe i rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz jego powikłań. Dochodzi także do niewydolności nerek. Postać niemowlęca jest groźniejsza gdyż towarzyszą jej wady serca, tętniaki wewnątrz czaszkowe oraz uszkodzenie wątroby.

4.Rodzinna krzywica hipofosfatemiczna - schorzenie dziedziczone w sposób dominujący jako cecha związana z chromosomem X. Zaburzenia spowodowane upośledzeniem wchłaniania fosforanów prowadzą do zniekształcenia kośćca oraz niedoboru wzrostu.

Leczenie - stosuje się doustnie fosforany nieorganiczne, witaminę D3 lub

biologicznie aktywne metabolity. Czasem konieczna jest korekta chirurgiczna.

5. Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki.

Objawy rozpoczynają się w dzieciństwie upośledzeniem widzenia zmierzchowego. Następuje również obwodowe zawężające się, stopniowo wraz z wiekiem, pole widzenia. Najdłużej zachowane jest widzenie centralne. Schorzenie po wielu latach trwania powoduje ślepotę. Na dnie oczu stwierdza się złogi barwnika w postaci tzw. ciałek kostnych, zwężenie naczyń tętniczych aż do obliteracji, zanik tarczy nerwu wzrokowego.

6. Trisomie chromosomów autosomalnych. Trisomia chromosomu 21 ( zespół Downa ) - najczęściej występująca aberracja chromosomowa rozpoznawana u 1 na 650 - 700 noworodków żywo urodzonych.

Objawy kliniczne zespołu uwarunkowane są obecnością trzech chromosomów 21. Ta aberracja chromosomowa występuje znacznie częściej we wczesnych stadiach rozwoju zygoty i zarodka, lecz w większości przypadków prowadzi do poronienia samoistnego we wczesnym okresie ciąży. Częstość jej wystę -

-powania jest wyższa wśród potomstwa kobiet rodzących po 35. roku życia.

Objawy	Trisomia 21
Ogólne	Upośledzenie umysłowe (iloraz inteligencji poniżej 50 ), hipotonia mięśniowa, nawracające infekcje, niski wzrost ( koło 150 cm ).
Głowa	Płaska potylica, skośne szpary powiekowe, zmarszczki nakątne, plamki Brushfielda, duży język, nisko osadzone zniekształcone małżowiny uszne, płaska nasada nosa.
Klatka piersiowa	Wrodzone wady serca, najczęściej VSD.
Brzuch i miednica	Przepuklina pępkowa, małe prącie ( mężczyźni są bezpłodni ), wnętrostwo.
Dłonie i stopy	Bruzdy poprzeczne, krótkie szerokie dłonie, hipoplazja środkowego paliczka V palca, doży odstęp pomiędzy paluchem a II palcem.
Inne spotykane cechy	Wysokie podniebienie, zez, zaćma, głuchota, krótka szeroka szyja, hipoplazja zębów, wysuwanie języka, niedrożność jelit i dwunastnicy, zarośnięty odbyt, niedoczynność tarczycy, białaczka, padaczka.

---