ZAŁĄCZNIK 11
Wariant 1 - jeden czynnik ograniczający
Należy ustalić nadwyżki cenowe poszczególnych produktów w przeliczeniu na jednostkę zasobu (czynnika) ograniczającego produkcję. Im wyższa nadwyżka cenowa na jednostkę tego czynnika, tym produkt jest bardziej opłacalny.
Przykład
nc [zł/kg] = nc [zł/szt.]/zs [kg/szt.] (zs - zużycie surowca)
Zasoby ograniczone - dostępny surowiec 6.000 kg.
Z porównania nadwyżek cenowych na jednostkę czynnika ograniczającego, a więc na kilogram surowca, wynika kolejność produktów z punktu widzenia ich opłacalności: M, K, L.
Sprawdzenie opłacalności
Kwota pokrycia przy założeniu pełnego wykorzystania surowca:
NcK = 16 zł/kg × 6.000 kg = 96.000 zł lub
NcL = 15 zł/kg × 6.000 kg = 90.000 zł lub
NcM = 35 zł/kg × 6.000 kg = 210.000 zł lub
Dostępny surowiec należy przeznaczyć na produkcje wyrobów M, gdyż zapewnia on osiągnięcie najwyższej globalnej kwoty pokrycia, a tym samym maksymalnego zysku.
Rezygnacja z produktu przynoszącego stratę
Decyzja o rezygnacji z produktu powinna się opierać na porównaniu dotychczasowej straty na produkcie z kosztami stałymi, jakimi produkt ten jest obciążony. Jeżeli strata ta jest większa od kosztów stałych rozliczonych na produkt, należy zaprzestać wytwarzania rozpatrywanego wyrobu i odwrotnie, jeżeli strata jest mniejsza od kosztów stałych - produkcję należy utrzymać.
Jest to jednoznaczne z sytuacją, że jeśli strata jest większa od kosztów stałych przypisanych produktowi, to znaczy, że cena nie pokrywa nawet kosztów zmiennych i taki produkt należy wyeliminować. Jeśli strata jest mniejsza od kosztów stałych, to znaczy, że produkt przynosi pewną nadwyżkę cenową i to już uzasadnia pozostawienie go w programie produkcyjnym.
Przykład
Rachunek wyniku finansowego przedsiębiorstwa Z (dane w tys. zł):
Produkty |
K |
L |
M |
Razem |
Przychody ze sprzedaży |
120 |
150 |
200 |
470 |
Koszt wytworzenia sprzedanych produktów |
82 |
65 |
80 |
227 |
Koszty ogólnozakładowe |
30 |
20 |
36 |
86 |
Koszty sprzedaży |
25 |
17 |
24 |
66 |
Razem koszty sprzedanych produktów |
137 |
102 |
140 |
379 |
Zysk (+) strata (—) na sprzedaży |
-17 |
+48 |
+60 |
+91 |
Zakłada się, że koszt wytworzenia produktów oraz koszty sprzedaży zawierają w sobie elementy zmienne i stałe, natomiast koszty ogólnozakładowe są w całości stałe.
Inne dane w [zł/szt.]
Produkty |
K |
L |
M |
Cena sprzedaży |
10 |
37,5 |
25 |
Koszty zmienne wytwarzania |
5 |
12,0 |
8 |
Koszty zmienne sprzedaży |
1 |
2,5 |
2 |
Nadwyżka cenowa |
4 |
23,0 |
15 |
Liczba produktów (szt.) |
12.000 |
4.000 |
8.000 |
Problem decyzyjny: Czy zrezygnować z produkcji wyrobu K. Jak wpłynie to na wynik finansowy przedsiębiorstwa?
Rozwiązanie
Koszty stałe zaabsorbowane przez produkty (w tys. zł)
Produkty |
K |
L |
M |
Koszty wytworzenia w tym: koszty zmienne koszty stałe |
82 |
655 |
80 |
|
60 22 |
48 17 |
64 16 |
Koszty sprzedaży w tym: koszty zmienne koszty stałe |
25 |
17 |
24 |
|
12 13 |
10 7 |
16 8 |
Koszty ogólnozakładowe stałe |
30 |
20 |
36 |
Razem koszty stałe |
65 |
44 |
60 |
Jeśli zaprzestaniemy produkować wyrób K, to nie poniesiemy straty w kwocie 17 tys. zł, ale również nie będziemy mieli pokrycia dla kosztów stałych wynoszących 65 tys. zł. Wynik finansowy łączny pogorszy się o 48 tys. zł, to jest o różnicę kosztów stałych (-65.000) i straty
(+ 17.000) i wyniesie 43 tys. zł, w porównaniu z 91 tys. zł w wariancie wyjściowym.
Dodatkowe założenia:
Moce produkcyjne zaangażowane na rzecz produktu K można wykorzystać do produkcji wyrobu L o najwyższej nadwyżce cenowej (37,5 - 14,5 = 23 zł/szt.),
Nie istnieją żadne ograniczenia tej produkcji,
Posiadane maszyny i zatrudnieni pracownicy przystosują się do wytwarzania wyrobu L bez dodatkowych nakładów,
„Zwolnione” moce pozwolą wyprodukować 6000 szt. wyrobów L.
Rachunek wyniku finansowego po zmianach (w tys. zł):
Produkty |
L |
M |
Razem |
Przychody ze sprzedaży |
375 (10.000×37,5) |
200 |
575 |
Koszty zmienne wytworzenia |
120 (10.000×12) |
64 |
184 |
Koszty zmienne sprzedaży |
25 |
16 |
41 |
Razem koszty zmienne |
145 |
80 |
225 |
Nadwyżka cenowa (marża brutto) |
230 |
120 |
350 |
Koszty stałe |
44 + 65 = 109 |
60 |
169 |
Zysk (+) strata (—) na sprzedaży |
+121 |
+60 |
+181 |
Koszty stałe przypisane do produktu L zawierają także koszty stałe poprzednio przypisane do produktu K.
Zysk po zmianach jest wyższy o 90 tys. zł (181 tys. - 91 tys.).
Przykład
Spółka MAX zastanawia się nad wyborem jedynego z dwóch możliwych wariantów procesu produkcyjnego dla wytworzenia produktu S.
Dane wyjściowe (w zł):
Wariant |
1 |
2 |
Cena sprzedaży produktu |
20 |
20 |
Koszty zmienne produktu |
12 |
14 |
Koszty stałe wytwarzania |
30.000 |
20.000 |
Rozwiązanie
Sprzedaż zrównująca opłacalność obu wariantów wyrażona przychodem:
Jest to jednoznaczne ze sprzedażą 5.000 jednostek (100.000 zł/ 20 zł).
Przy sprzedaży poniżej 5.000 jednostek korzystniejszy będzie wa riant 2, natomiast przy sprzedaży powyżej 5.000 jednostek większy zysk osiągnie spółka stosując wariant 1.
Sprawdzenie
A. Zrównanie opłacalności przy 5.000 jednostek:
Z1 = 5.000∙(20 - 12) - 30.000 = 10.000 zł
Z2 = 5.000∙(20 - 14) - 20.000 = 10.000 zł
B. Sprzedaż niższa o 500 jednostek:
Z1 = 4.500∙(20 - 12) - 30.000 = 6.000 zł
Z2 = 4.500∙(20 - 14) - 20.000 = 7.000 zł
Wariant 2 zapewnia zysk wyższy o 1 tys. zł.
C. Sprzedaż wyższa o 800 jednostek:
Zi = 5.800∙(20 - 12) - 30.000 = 16.400 zł
Z2 = 5.800∙(20 - 14) - 20.000 = 14.800 zł
Wariant 1 zapewnia zysk wyższy o 1,6 tys. zł.
Przyjęcie specjalnego zamówienia
Problemem przyjęcia dodatkowego (specjalnego) zamówienia, po niższych cenach, występuje w sytuacji, kiedy jednostka gospodarcza realizuje określony program produkcyjny, nie wykorzystując przy tym w pełni swoich zdolności produkcyjnych.
Wykorzystanie zdolności produkcyjnej należy do istotnych czynników powiększających nadwyżkę cenową, przeznaczoną na pokrycie kosztów stałych i zysk. Pojawia się tutaj problem ceny, po jakiej można sprzedać dodatkowe produkty czy też wykonać specjalne usługi. Otóż, jeśli dotychczasowa sprzedaż pokrywa wszystkie koszty stałe, to cena ta może być niższa od dotąd stosowanej na dany produkt.
Przykład
Przedsiębiorstwo A produkujące fotele biurowe i w skali miesiąca nie wykorzystuje 40 godzin czasu dyspozycyjnego maszyn i pracowników. Przedsiębiorstwo B, urządzające nowe biura, zwróciło się z pilną ofertą na produkcję 20 foteli, przy czym skłonne jest zapłacić cenę o 30% niższą od stosowanej przez producenta. Czy należy przyjąć to zamówienie? Jaki będzie jego wpływ na wynik finansowy?
Sprawozdanie ze sprzedaży za ostatni miesiąc (w zł):
Przychody ze sprzedaży (90 foteli × 600 zł/szt.) 54.000
Koszty wytworzenia:
- zmienne (90 foteli × 320 zł/szt.) 28.800
- stałe 9.500
Koszty sprzedaży i ogólnozakładowe - stałe 7.200
Razem koszty 45.500
Zysk (+)/strata (-) +8.500
Rozwiązanie
Rachunek przewidywany wyniku na sprzedaży (po przyjęciu specjalnego zamówienia):
Przychody ze sprzedaży [54.000 zł + 20 szt. × (600 zł/szt. × 70%)] 62.400
Koszty zmienne (28.800 zł + 20 szt. × 320 zł/szt.) 35.200
Nadwyżka cenowa (marża brutto) 27.200
Koszty stałe 16.700
Zysk (+)/strata (-) +10.500
(Nowa cena: 600 zł/szt. - 600 zł/szt.× 30%) = 420 zł/szt.)
Jest możliwy dodatkowy zysk 2.000 zł (10.500 - 8.500) i zamówienie należy przyjąć.