Definicje:

1. Finanse przedsiębiorstwa to wszelkie zjawiska ekonomiczne związane z gromadze-niem i wydatkowaniem srodków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy. (W. Bien)

2. Zarządzanie to celowe podejmowanie przez odpowiednie osoby decyzji, prowadzących do osiągania założonych celów, lub też celowe dysponowanie zasobami, a ściślej - ustalanie celów i powodowanie aby były one osiągnięte. (J.Lichtarski).

Zarządzanie finansami to sterowanie pozyski-waniem źródeł finansowania działalności firmy oraz lokowaniem ich w materialnych i niema-terialnych składnikach majątkowych, w sposób pozwalający na realizacje strategicznego celu przedsiębiorstwa. (W.Bien)

3. Rachunkowość to system obejmujący metody, plany oraz procedury używane do identyfikacji, analizy, prezentacji oraz komunikacji szeroko pojętych informacji dotyczących finansów przedsiębiorstwa. (P. Ainsworth, D. Deines, D.R. Plumlee)

Rachunkowość to system ewidencji gosp. odzwierciedlający w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w danej jednostce, pozwalający na przedstawienie jej sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowego. (B.Gierusz)

4. Narzędzia finansowe to wszelkie rozwiązania, techniki, metody i sposoby pomiaru, prezentacji, porównań i sterowania procesami finansowymi w przedsiebiorstwie.

5. Sprawozdanie finansowe to uporządkowane przedstawienie sytuacji finansowej jednostki oraz przeprowadzonych przez nią transakcji. MSR nr 1

6. Analiza ekonomiczna jest to metoda badania zjawisk i procesów gospodarczych polegająca na ich podziale na czesi składowe, wykrywaniu związków przyczynowych miedzy tymi częściami oraz identyfikacji przyczyn zmian zachodzących w badanym obiekcie jako całości. Analiza finansowa jako jeden z działów analizy ekonomicznej zajmuje się badaniem procesów finansowych zachodzących w przedsiębiorstwie. (L. Bednarski i inni).

Fundamentalne zasady analizy finansowej:

1. porównywalność danych - dane źródłowe przed przystąpieniem do „rozdrabniania” muszą zostać ocenione pod względem ich porównywalności czy to w czasie czy przestrzeni (np. inflacja, wielkość i cechy przedmiotu badania),

2. istotność danych - dane te musza zostać też ocenione pod względem ich istotności dla celu prowadzonego badania, dane nieistotne pomija się w celu zapewnienia przejrzystości badania,

3. rzetelność i zrozumiałość wyników - wyniki badania musza zostać przedstawione w sposób prosty, ale umożliwiający zweryfikowanie ich rzetelności,

4. wnioski powinny zawierać wywód umożliwiający czytelne zidentyfikowanie celu badania oraz hipotezę weryfikującą jego osiągnięcie.

Metody analizy finansowej:

1. metody analizy jakościowej (opisowe) - polegają na werbalnym opisie analizowanych danych bez nadawania im mierzalnego charakteru, opierają się zazwyczaj na odpowiednim „czytaniu” dynamiki szeregów czasowych,

2. metody analizy ilościowej - opierają się na mierzeniu interesujących badającego zdarzeń czy procesów:

- metody stochastyczne - oparte o modele ekonometryczne, taksonomiczne, addytywne i dyskryminacyjne,

- metody deterministyczne - są to dość proste algorytmy matematyczne umożliwiające obliczenie interesujących badającego liczb charakteryzujących określony proces czy zjawisko,

3. metody wnioskowania - indukcja i dedukcja logiczna.

Podstawowe zadania analizy finansowej:

• ocena kondycji przedsiębiorstwa wynikającej z efektywności gospodarowania łącznie z określeniem pozycji przedsiębiorstwa w otoczeniu (gospodarka, branża, rynek),

• opracowanie założeń służących podejmowaniu optymalnych decyzji przez kadrę zarządzającą,

• wykazywanie nieprawidłowości i niewyko-rzystanych możliwości przedsiębiorstwa oraz wskazywanie dróg poprawy gospodarowania,

• przewidywanie rozwoju poszczególnych zjawisk ekonomicznych, a tym samym stwarzanie podstaw długookresowych celów i zadań przedsiębiorstwa, a także wykrywanie potencjalnych szans oraz zagrożeń realizacji tych celów i zadań.

Definicje kondycji finansowej:

1. Foster: pewien stan finansowy prezentowany przez ujawnione informacje finansowe.

2. Ross, Westerfield, Jordan: dochód generowany przez każda złotówkę zainwestowana w przedsiębiorstwie przez jego właścicieli.

3. MSR: zdolność wypracowywania środków finansowych i ich ekwiwalentów przez jednostkę, z ocena terminów i pewności ich wypracowania.

4. Jerzemowska: kondycja finansowa jest pewnego rodzaju probierzem, barometrem dotyczącym perspektyw rozwojowych przedsiębiorstwa na rynku stosowanym przez menedżerów.

5. Sieminska: rezultat podejmowanych przez zarząd decyzji gospodarczych i związanych z nimi perspektyw przyszłościowych przedsięb.

6. Jaworski: pewien poziom prawdopodobień-stwa osiągnięcia przez firmę założonych rezultatów finansowych lub stopień zdolności przetrwania na założonym poziomie finansowym, określony na podstawie ujawnianych informacji finansowych.

Wyznaczniki kondycji finansowej:

1. pozycja pieniężna (cash position) - czyli stopień nasycenia środkami pieniężnymi zarówno majątku obrotowego jak i ich relacje ze sprzedażą,

2. płynność finansowa (liquidity) - czyli zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań,

3. kapitał obrotowy netto (working capital) - czyli poziom środków obrotowych zdolnych do generowania nadwyżki finansowej,

4. struktura kapitałowa (capital structure) - czyli przyjęty przez firmę sposób na finansowanie majątku własnego,

5. obsługa długu (debt service coverage) - czyli zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu w postaci spłaty odsetek,

6. rentowność (profitability) - określana jako zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysków lub minimalizacji strat,

7. rotacja majątku obrotowego (turnover) - jest to miara efektywności gospodarowania wyrażona relacja majątku i sprzedaży.

Metody oceny kondycji finansowej dostarczają przede wszystkim:

1. umiejętność czytania sprawozdań finansowych - polega na umiejętnym zrozumieniu, co oznaczają poszczególne ich pozycje, badaniu zmian i proporcji tych pozycji oraz ustalaniu co te zmiany przedstawiają,

2. analiza wskaźnikowa - uważa się, że teoretycznie można wyróżnić od 300 do 400 wskaźników opisujących zależności pomiędzy pozycjami sprawozdania finansowego, zdaniem kontrolerów finansowych analiza sytuacji finansowej na podstawie tak wielkiej ilości wskaźników nie jest czytelna i staje się niewiarygodna, należy zatem ustalić pewien zestaw wskaźników, odpowiedni do potrzeb badającego oraz użytkownika badania,

3. analiza scoringowa - bada zależności pomiędzy specyficznymi wskaźnikami finansowymi i poprzez eliminacje mniej istotnych wskaźników za pomocą funkcji dyskryminacyjnych (ekonometria), doprowadza do określenia tych które w sposób znaczący w danym miejscu i czasie wpływają na zagrożenie upadłością.

Wzorzec oceny kondycji finansowej, to uporządkowany i systematycznie stosowany zestaw procedur i wskaźników służący jakościowemu i ilościowemu opisowi sytuacji finansowej firmy.

Ogólna ocena składników sprawozdania finansowego.

Podstawowymi zależnościami, które należy w tym punkcie badania zweryfikować są zasady:

1. złota zasada bilansowa - poziom kapitałów długookresowych powinien przekraczać składniki majątku trwałego (kapitał długookresowy / aktywa trwałe >= 1),

2.złota zasada finansowa - termin użytkowania kapitałów powinien być równy terminowi związania kapitałów, czyli płynność składnika majątkowego powinna być adekwatna do zapadalności zwrotu kapitału którym został on sfinansowany, w tym przypadku uznaje się, że aktywa trwałe powinny być finansowane w całości przez kapitały długookresowe (aktywa trwałe / kapitał długookresowy <= 1), a poziom aktywów obrotowych musi być większy od kapitałów krótkookresowych (aktywa obrotowe / kapitał krótkookresowy >=1).

Menedżer finansowy posługuje się odpowiednim oprzyrządowaniem integrującym środowisko podejmowanych decyzji finansowych, obejmującym wszelkie metody i techniki wspierające racjonalne gospodarowanie. Środowisko to rozumiane jest jako:

1. procedury dostarczania danych,

2. wyznaczanie celu,

3. selekcja pozyskanych danych zgodnie z założonym celem,

4. dochodzenie do decyzji,

5. implementowanie decyzji w obszar działania przedsiębiorstwa,

6. monitorowanie efektów podjętych decyzji.

Cele finansowe przedsiębiorstwa to:

1. cel krótkoterminowy - osiąganie dodatniego wyniku finansowego (zysku),

2. cel średnioterminowy - osiąganie dodatnich (wolnych) przepływów pieniężnych,

3. cel długookresowy - maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa.

Trzy finansowe zadania menedżera:

1. osiągniecie odpowiedniego zysku,

2. kontrolowanie sytuacji finansowej firmy,

ż. zapobieganie brakowi środków pieniężnych.

Decyzje w zakresie zarządzania finansami przedsiębiorstwa obejmują trzy podstawowe dziedziny działalności przedsiębiorstwa:

1. budżetowanie kapitałowe - jest to proces planowania i zarządzania długoterminowymi inwestycjami firmy, odpowiadający na pytanie: jakie inwestycje należy podjąć w określonym rozmiarze, czasie i przy określonym ryzyku,

2. strukturę kapitałową - określają sposób pozyskiwania i zarządzania źródłami finansowania inwestycji firmy i odpowiadają na pytanie: ile firma ma pożyczyć i jaka kombinacja długu i kapitału własnego jest najwłaściwsza,

3. zarządzanie kapitałem obrotowym - odpowiadają na pytanie: jak zorganizować codzienne czynności finansowe, takie jak ściąganie należności oraz regulowanie zobowiązań, czy powinno się sprzedawać na kredyt, jak dużo gotówki i zapasów powinno się mieć do dyspozycji, czy zaciągnąć należy krótkoterminowa pożyczkę, czy też wykorzystać kredyt kupiecki.

Metody optymalizacji decyzji kierowniczych:

1. analiza „SWOT” - tzw. burza mózgów czyli konfrontacja opinii i strategii rozwojowych różnych działów czy osób z różnych obszarów działalności firmy,

2. rachunek kosztów działań - ABC (activity based costing) - polega na określeniu kierunków rozwoju procesów biznesowych w firmie i przyporządkowaniu im określonych planem i doświadczeniami kosztów,

3. zintegrowane zarządzanie jakością - TQM (total quality management) - wszelkie decyzje podporządkowuje się wcześniej opracowanym i wdrożonym procedurom postępowania w przedsiębiorstwie podporządkowanym wzrostowi jakości działania wszystkich pracowników przedsiębiorstwa.

Rys.10 Koncepcja zbilansowanej karty dokonań

1.FINANSE-Wartość dla akcjonariuszy (wskaźniki) (góra środek)

2.PROCESY-Działania kreujące wartość (część wskaźników, miły personel) na prawo

3. ZDOLNOŚĆ UCZENIA SIĘ-Innowacje, zmiany, doskonalenie(technologie, nowe produkty, szkolenia) środek dół

4. KLIENT - Ocena klienta (termin dostaw, reklamacje) na lewo

w środku -WIZJA I STRATEGIA

5 podstawowych obiektów planowania strategicznego w przedsiębiorstwie:

1. obszar produktu - cele, forma i jakość produktu, aktywizacja programu produkcyjnego, zaspokajanie i ewentualne kreowanie potrzeb klientów,

2. obszar procesu produkcji - struktura urządzeń produkcyjnych, wyposażenie techniczne, elastyczność urządzeń produkcyjnych itp.,

3. obszar badań naukowych i rozwojowych - intensywność i skuteczność działań badawczych, know-how, możliwość kooperacji,

4. obszar personalny - struktura wieku, kompetencji, wykształcenia i umiejętności załogi, motywacja i chęć do pracy,

5. obszar finansowy - kapitały własne, nadwyżki finansowe, finansowanie zewnętrzne itp.

Planowanie finansowe to:

1. analiza opcji finansowania oraz opcji inwestycyjnych dostępnych firmie,

2. przewidywanie przyszłych konsekwencji obecnie podejmowanych decyzji, mające na celu unikniecie ewentualnych niespodzianek i zrozumienie związku pomiędzy obecnymi i przyszłymi decyzjami,

ż. podjecie decyzji finansowych odzwierciedlo-nych w ostatecznym planie finansowym.

Rodzaje planów finansowych:

1. będące nośnikiem informacji,

2.realizacyjne czyli określające sposób operatywnego działania,

3.symulacyjne - ułatwiające wybór optymalnych rozwiązań,

4.obejmujace operacje analityczno-rachunkowe,

5.bedace forma przekazu informacji i narzędziem komunikacji,

6.orientujace, czyli ukazujące sposób wnioskowania o przyszłości.

Efekty stosowania planów finansowych w przedsiębiorstwie:

1. badanie interakcji - poprzez rozważanie różnych możliwości inwestycyjnych odpowiedzieć musi na pytanie - skąd kierowana przez niego firma ma wziąć środki na te działalność,

2. rozważenia możliwości - plan pozwala logicznie uporządkować, przeanalizować i porównać wiele różnych scenariuszy, co również pozwala ocenić możliwości marketingowe przedsiębiorstwa a także ewentualne zmiany w mocach przerobowych,

3. unikanie niespodzianek - planowanie powinno określić zaistnienie bardzo różnych okoliczności które mogą wpłynąć na działalność przedsiębiorstwa, zarówno te bardzo optymistyczne jak i pesymistyczne, pozwala również uwzględnić pewne zdarzenia losowe jak powódź, pożar itp.

4. zapewnienie wykonalności i wewnętrznej spójności - sprawdzenie w planie czy zakładany cel ogólny ma możliwe do wykonania przełożenie na cele cząstkowe z weryfikacją ich wewnętrznej zgodności i spójności,

5. wnioskowanie - plan zmusza menedżerów do myślenia na temat celów oraz ustalania priorytetów, prowadzi do postawienia diagnozy, poznania własnego przedsiębiorstwa, jego możliwości i perspektyw.

Założenia konstruowanego planu finansowego obejmują:

1. horyzont czasowy - czyli określenie jakiego okresu będzie on dotyczył i za jaki okres cele w nim założone winny być osiągnięte,

2. agregacje i jej kierunek - czyli na jakiej części czy też działach przedsiębiorstwa ma się zamiar operować, czy plan będzie składał się z kolejno łączonych planów cząstkowych, czy też z planu globalnego będą wynikać plany dla poszczególnych części przedsiębiorstwa, które maja go realizować.

Metody oceny ryzyka:

1. statystyczne - skutki podejmowanych decyzji sa traktowane jako zmienne stochastyczne, którym przyporządkowuje się określone wartości prawdopodobieństw wystąpienia, np. metoda Monte Carlo,

2. numeryczne - zmienność osiąganych efektów wyraża się zmienna opisana wartościami liczbowymi lub funkcja tych wartości.

Numeryczne metody oceny ryzyka:

1. analiza punktu progowego (progu rentowności) - polegająca na ustaleniu takiego wolumenu sprzedaży, przy którym zyskowność przedsiębiorstwa osiąga wartość zero; każda wartość sprzedaży powyżej tego poziomu będzie korzystnie wpływać na poprawę sytuacji finansowej firmy,

2. analiza wrażliwości - pochodna poprzedniej metody, korzystająca z obliczeń zaktualizowanej wartości netto przedsięwzięcia na podstawie jednej zmiennej np. sprzedaży,

3. analiza scenariuszy - konstruuje się plan finansowy w możliwych do przewidzenia wariantach realizacji zależnych od warunków otoczenia i podejmowanych decyzji.

Procesy efektywnego planowania finansowego:

1. prognozowanie,

2.znajdowanie optymalnego planu finansowego,

3. monitorowanie realizacji planu finansowego.

Podstawowe dziedziny prognozowania przyszłych wyników:

1. możliwa do zrealizowania sprzedaż,

2.docelowa struktura finansowa przeds.

3. zakładana polityka dywidend,

4. koszty kapitałów własnych i obcych,

5. strumień gotówki z inwestycji.

Wersje metody prognozowania sprzedaży:

1.metode zmian proporcjonalnych (model procentu sprzedaży),

2.statystyczna metodę zmian proporcjonalnych.

Założenia klasycznej metody procentu sprzedaży:

1. wartości liczbowe wszystkich składników aktywów i niektórych pasywów zmieniają się proporcjonalnie do zmian wartości sprzedaży (założenie to określane jest również jako niezmienność wskaźnika kapitałochłonności - odwrotność wskaźnika rotacji aktywów ogółem - w dłuższym okresie czasu),

2. przy aktualnej wielkości sprzedaży, wartości wszystkich składników bilansu sa optymalne, a wiec przed przystąpieniem do planowania należy ustalić nowe optymalne wartości tych wielkości.

4 główne etapy przygotowania sprawozdań finansowych „pro forma”:

1.szacunek alternatywnych poziomów sprzedaży w latach następnych,

2. wyodrębnienie pozycji bilansu, które zależą bezpośrednio od wielkości sprzedaży i obliczenie ich dla każdego przewidywanego poziomu,

3. „zapełnienie dziur” poprzez oszacowanie tych pozycji, które nie są bezpośrednio związane ze sprzedażą i nie zostały obliczone w etapie nr 2,

4. zrównoważenie bilansu - wymaga to podjęcia decyzji, co do sposobu finansowania działalności firmy.

Sposoby aproksymacji finansowej bilansu „pro forma”:

1.optymalizacje struktury finansowej przeds. - stosuje się metody przeciętnego ważonego kosztu kapitału (WACC), bądź też analizuje się poziomy wskaźnika zadłużenia ogólnego przeds.

2. strategie zarządzania aktywami płynnymi - podstawowa wielkością w tym zakresie podlegająca analizie musi być płynność bieżąca przedsiębiorstwa, a wiec optymalizacji ulegać musi wskaźnik bieżącej płynności finansowej,

3. politykę dywidend - w określaniu poziomów kapitałów własnych należy uwzględnić przyszłe płacone dywidendy,

4. ewentualne zmiany restrukturyzacyjne przedsiębiorstwa, czyli np. pozyskiwanie nowych inwestorów, kształtowanie funduszy własnych poprzez zmiany właścicielskie itp.

Podstawowe pytania, na które odpowiada zarządzanie krótkoterminowe są:

1. jaki poziom środków pieniężnych w kasie i na rachunku bankowym powinna utrzymywać firma, aby móc pokryć wymagalne płatności,

2. jak dużo firma może pożyczyć,

3. jaka powinna być wartość kredytu kupiec-kiego oferowanego klientom?

Wyznaczniki krótkoterminowej polityki finansowej przedsiębiorstwa:

1. stan majątku obrotowego mierzonego relacja aktywów obrotowych do całkowitych przychodów operacyjnych firmy,

2. rodzaj finansowania majątku obrotowego, gdzie miernikiem jest udział zobowiązań ogółem w finansowaniu aktywów obrotowych.

Style prowadzonej krótkoterminowej polityki finansowej:

1. polityka elastyczna - polega ona na utrzymywaniu relatywnie wysokiego poziomu aktywów obrotowych do wielkości sprzedaży oraz małego poziomu zobowiązań bieżących w stosunku do pozostałych pasywnych składników bilansu,

2. polityka restrykcyjna - odznaczająca się niskim poziomem aktywów obrotowych oraz wysokim udziałem kapitału własnego wraz z zadłużeniem długoterminowym w finansowaniu aktywów obrotowych.

Rodzaje kosztów prowadzonej polityki krótkoterminowej:

1. koszty utrzymania - czyli kosztami związanymi z odpowiednim finansowaniem bogatego majątku obrotowego w przypadku polityki elastycznej,

2. koszty niedoboru-czyli kosztami ewentualnej rezygnacji ze sprzedaży w przypadku koniecz-ności obniżenia ceny lub nie dojścia jej do skutku przy polityce restrykcyjnej.

---