DYDAKTYKA
Cele ogólne wskazują kierunki dążenia ucznia. Gdy na przykład będzie to „systematyczne poszerzanie zainteresowań przyrodniczych" lub „samodzielność interpretacji doniosłych wydarzeń historycznych", to akceptując ten cel, uznajemy wartość dążenia w tym kierunku, a nauczyciel może czuć się zainspirowany do tworzenia uczniom sytuacji sprzyjających tym celom. Formułowanie celów kształcenia w postaci ogólnej ma wiele zalet:
● Jest bogate znaczeniowo. Przyroda jest bujna, jej badanie - wielostronne, a formy rejestrowania doświadczeń - różnorakie (kolekcje, opisy, schematy, notatki prasowe i wydawnictwa popularnonaukowe, rysunki, inne dzieła artystyczne). Interpretacji znaczących wydarzeń historycznych może być tyle, ilu jest dyskutantów. I w jednym, i w drugim przypadku można powiedzieć, że jest to bogactwo niewyczerpane.
● Akcentuje ważne wartości społeczne. Od dobrej znajomości przyrody do jej ochrony i pielęgnacji droga jest niedługa i dobrze wytyczona. Własna ocena biegu historii jest cennym składnikiem świadomości obywatelskiej w każdym społeczeństwie demokratycznym. W obu przypadkach kierujemy działanie ucznia ku nowoczesnym ideałom współżycia.
● Jest perswazyjne. Trudno zaprzeczyć takim celom, a nawet zgłosić zasadnicze wątpliwości. Brak zainteresowania przyrodą i jej nieznajomość, niesamodzielność myślenia historycznego i podatność na stereotypowe uogólnienia dziejów nikogo poważnie myślącego nie pociągają. Bardzo łatwo więc podpisujemy się pod (pozytywnymi) ogólnymi celami kształcenia.
● Jest zwięzłe. Wystarcza tu na ogół kilka słów, a reszta to już własna wiedza i wyobraźnia czytającego je.
Lista wad ogólnego formułowania celów jest równie długa:
Wieloznaczność, nieokreśloność. O jakie dziedziny przyrody i jaki poziom ich samorzutnego poznawania chodzi? Popularny, amatorski, naukowy? Wszystkie dziedziny (wszystkie nauki przyrodnicze) po trosze czy jakaś wyraźna specjalizacja? Jak systematyczne musi być poszerzanie zainteresowań przyrodniczych? Jak rozpoznać samodzielność interpretacji wydarzeń historycznych i jak ją odróżnić od zwykłego oczytania? Czy każda własna ocena wydarzeń historycznych jest osiągnięciem takiego celu?
Założenia idealizujące. Przyjęliśmy milcząco, że uczeń ma już pewne zainteresowania przyrodnicze, które będzie teraz „poszerzać" oraz że uczeń zna lub będzie znał fakty, do których ma umieć ustosunkować się. Te założenia mogą być dość dalekie od stanu osiągnięć wielu uczniów.
Deklaratywność. Sformułowania „dobrze brzmią", głównie dzięki przymiotnikom (systematyczny, doniosły) i wybranym rzeczownikom (poszerzanie, zainteresowanie, samodzielność). Chętnie godzimy się na zacytowane cele kształcenia, ale niewiele z tego wynika, gdyż w każdej szkole są one jakoś, przez niektórych przynajmniej uczniów, realizowane. Zbudowanie norm osiągnięć takich celów wydaje się zabiegiem sztucznym.
Niejasny adresat. Wprawdzie to uczeń ma poszerzać zainteresowania i samodzielnie interpretować wydarzenia, ale z pewnością nie jest w stanie odebrać polecenia w tej formie, w jakiej cel jest zapisany, i na nauczyciela spada obowiązek pokierowania jego czynnościami. Do zrozumienia ogólnych celów kształcenia uczniowie dochodzą powoli, przez wykonywanie szczegółowych, konkretnych zadań i przez systematyczną analizę wymagań nauczycieli.
Cele operacyjne
We współczesnych dokumentach oświatowych (jak podstawy programowe, programy kształcenia, standardy wymagań egzaminacyjnych, podręczniki testowania) coraz częściej spotykamy, obok celów ogólnych, cele operacyjne.
Cele operacyjne stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane. Opis ten powinien być na tyle dokładny, by umożliwić rozpoznanie, czy cel został osiągnięty, a przynajmniej określenie sposobu sprawdzenia wyniku.
Na przykład dwa spośród celów operacyjnych składających się na cel ogólny „systematyczne poszerzanie zainteresowań przyrodniczych" mogłyby brzmieć: (1) „uczeń z własnej inicjatywy przynosi na lekcje nietypowe okazy przyrodnicze (minerały, rośliny, drobne zwierzęta), umie je nazwać i o nich opowiedzieć" i (2) „uczeń potrafi samodzielnie przygotować i wygłosić krótki referat na wybrany temat przyrodniczy, korzystając z co najmniej trzech różnych źródeł informacji (jak książki, filmy, materiały elektroniczne, opowieści pewnych osób)".
Zalety takiego formułowania celów kształcenia:
• Jest - praktycznie biorąc - jednoznaczne. Pełną jednoznaczność moglibyśmy uzyskać, przedstawiając wzory opowiadań i referatów uczniowskich z danego szczebla kształcenia, najlepiej „ledwie akceptowalne" na tym poziomie, a nie idealne, wyjątkowe. Najtrudniej jest bowiem zawsze wyznaczyć granicę (pojedynczą lub ustopniowaną) między osiągnięciem i nie osiągnięciem danego celu.
• Wskazuje sposób zademonstrowania, iż cel został osiągnięty. Uczeń pokazuje, opowiada, referuje, objaśnia to, co uzyskał przez swoje zainteresowania przyrodnicze. Ty samym demonstruje swoje zainteresowania.
• Odnosi się wprost do ucznia. Nie ma wątpliwości, że to uczeń ma wybrać dziedzinę (choć nauczyciel może mu ją doradzić), uzyskać materiał, przygotować wystąpienie i przedstawić dorobek. Odpowiednia organizacja lekcji przez nauczyciela jest sprawą wtórną.
• Mobilizuje ucznia i nauczyciela. Cel jasny, konkretny i uznany motywuje do wysiłku. Dotyczy to zarówno ucznia, jak i nauczyciela, który ma mu pomóc w osiągnięciu tego celu.
Wady operacyjnego formułowania celów:
• Względne ubóstwo znaczenia. Ceną jednoznaczności jest schematyzm interpretacji celu - niemożność dołączenia własnych wartości i wyobrażeń jego adresata. Ogromna różnorodność przyrody i pomysłowość młodzieży została ujęta w jednolite ramy prezentacji zainteresowań, a znaczna część twórczego przyrodoznawstwa zamieniła się w dydaktyczną poprawność.
• Podporządkowanie emocji i motywacji procesom poznawczym. Ponieważ osiągnięcie ma być zademonstrowane, a jego wynik obserwowalny, te czynności biorą górę nad pierwotnymi intencjami i przeżyciami ucznia. Może tak być, że to ambicja uzyskania wysokiej oceny, a nie osobiste zainteresowania skłaniają ucznia do podjęcia się prezentacji przyrodniczej. Ambicje (aspiracje do wysokich ocen) są także cennym osiągnięciem emocjonalno-motywacyjnym, lecz innym niż wyznaczone jako cel ogólny.
• Poszatkowanie przedmiotu. Aby uzyskać dostateczną precyzję celów operacyjnych, ograniczamy ich zakres i mnożymy liczbę. Gdy stają się bardzo szczegółowe, obraz całości blednie. Co więcej, ponieważ znaczna część dorobku poszczególnych nauk wyraża się w ich strukturze, ewentualne ograniczenie się do elementów może spowodować, iż części nie złożą się na całość i to, co najważniejsze, zostanie w lukach między nimi.
·Pracochłonność. Zbudowanie zbioru celów operacyjnych jest znacznie trudniejsze niż sformułowanie pojedynczego celu ogólnego. Zabiera wiele czasu zarówno autorowi, jak i użytkownikowi tego zbioru celów. Tylko niewątpliwe korzyści dydaktyczne uzasadniają podejmowanie tak pracochłonnych zabiegów.
CELE KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO
Zapewnienie rozwoju intelektualnego dla każdego ucznia jest podstawowym elementem potrzebnym do rozwoju ucznia. Zaznajomienie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy , czyli jeśli uczeń chce być przyjęty na wyższe szczeble nauki musi zdac egzamin z wiedzy ze szczebli niższych.
Rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów czyli wdrażanie młodzieży i dzieci do samodzielnego dostrzegania problemów i ich rozwiązywania, praktyka pozwala na rozwijaniu pamięci dzięki systematycznemu cwiczeniu.
Kształtowanie naukowego poglądu na świat czyli to co wyznacza ich stosunek do świata oraz ukierunkowuje ich do poznania świata.
Wdrożenie uczniów do samokształcenia czyli wyrobienie u nich potrzeby stałego systematycznego uzupełniania wiedzy i umiejętności ,jest to bardzo waży element w procesie kształcenia ponieważ pomaga on w przystosowaniu się człowieka do dalszego rozwoju.
Zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami produkcji i organizacji pracy czyli umiejętność posługiwania się najprostszymi narzędziami i maszynami, ma im to pomoc nie tylko w przygotowaniu do jakiegoś określonego zawodu ale również zrozumienie wiadomości o procesach technologicznych.
TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA
MATERIALIZM DYDAKTYCZNY - twórca to DÖrpfeld , zasadniczy cel szkoły to przekazanie uczniom jak największej wiedzy z różnych dziedzin nauki.
FORMALIZM DYDAKTYCZNY - twórca Schmid, „kształcenie formalne” rozwijanie zdolności i zainteresowań uczniów, celem pracy szkoły jest pogłębienie rozszerzenie i uszlachetnienie tych zdolności i zainteresowań.
UTYLITARYZM DYDAKTYCZNY - głosił Dewey, według niego nie jest ważna treśc przedmiotów takie jak historia i literatura lecz ważna jest sama indywidualna i społeczna działalnośc ucznia. Obejmuje on 5 zasad :
zasada problemowego podjescia - czyli eksponowanie treści poprzez grupowanie , których realizacja wymaga podejmowanie wysiłku zespołowego.
zasada kształtowania umiejętności praktycznych czyli rozwiązywanie problemów, a nie w drodze mechanicznych ćwiczeń
zasada łączenie pracy z zabawą czyli celowe mieszanie nauki z zabawą jeśli to ma cel nauczania i wychowania
zasada aktywizowania uczniów czyli samodzielnie zdobywanie wiedzy przez ucznia
zasada włączenie dzieci i młodzieży w środowisko lokalne czyli np. wyjscie do muzeum , zakładów pracy obserwacja środowiska naturalnego człowieka.
TEORIA PROBLEMOWO-KOMPLEKSOWA- twórca Suchodolski, wykształcenie ogólne stanowi składnik wykształcenia zawodowego , wyznaczana ze względu na potrzeby przyszłej pracy zawodowej , stanowi to podstawę pozazawodowego życia ludzi, powinno to ułatwic dzieciom i młodzieży poznawanie rzeczywistości
STRUKTURALIZM- twórca Sośnicki, uważa on że treści programowe są przeładowanie materiałem i dlatego są bardzo ciężkie do pojęcia przez uczniów, dlatego uważa on ze trzeba zmienic tę strukturę żeby nauka była łatwo przyswajalna dla młodzieży i dzieci
EGZEMPLARYZM- twórca Scheuerl , konieczna jest redukcja materiału nauczania przewidzianego w dotychczasowych programach dla rożnych typów szkół, jednak nie ma to prowadzic do czesciowego obrazu świata odzwierciedlonego w świadomości uczniów
MATERIALIZM FUNKCJONALNY - twórca Okoń, potrzeba opracowania teorii która miała zapewniac uczniom zarówno wiedzę jak i umiejętnośc posługiwania się w procesie samokształcenia rzeczywistości
PROGRAMOWANIE DYDAKTYCZNE - aby stworzyc dobry tekst programowany trzeba uprzednio go dokładnie przeanalizowac pod względem metodycznym i merytorycznym,oraz odpowiednio zaprojektowac układ wszystkich jej elementów w obrębie danego tematu .
PROGRAMY NAUCZANIA
PROGRAM LINIOWY -