FORMA	CHARAKTERYSTYKA	EFEKT DZIAŁANIA
Metaliczna Hg ( termometr )	w temperaturze pokojowej występuje w stanie ciekłym pary Hg występują jako monoamy w obecności tlenu szybko utlenia się do postaci jonowej w ciele metabolizowana do Hg , środowisku do metylortęci	ograniczone
Nieorganiczna : chlorki azotany siarczany środki ochrony utrwalacze	pod wpływem aktywności bakterii w zbiornikach wodnych powstają związki metylo- i dimetylortęciowe	ostra denaturacja i koagulacja białek powodująca martwicę żołądka i jelit oraz martwicą kanalików nerkowych
Organiczna : - pochodne alkilortęciowe - pochodne arylortęciowe pochodne aloksyalkilortęciowe (fungicydy)	wysokie wchłanianie przez błonę śluzową żołądka jelita połączenie z atomami węgla jest trwałe, związki nie dysocjują w wodzie, słabych kwasach i zasadach związki fenylortęciowe- słabo lotne związki metylortęciowe, zw. etylortęciowe, zw. metoksyetylortęciowe- źródło par rtęciowych w temp. 20 stopni Celsjusza	dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, co prowadzi do kumulacji w korze mózgowej powoduje ślepotę, ataxię, niedowład, śpiączkę, śmierć zw. alkilo- i fenylortęciowe przechodzą przez łożysko, powodując uszkodzenie płodu

DYSTRYBUCJA TKANKOWA :

Rozmieszczenie Hg w organizmie zależne jest od drogi wchłonięcia, od rodzaju wchłoniętej substancji i od czasu ekspozycji.

• Po wchłonięciu Hg jest transportowana do wątroby, nerek, mózgu i szpiku kostnego

• W kilka dni po wchłonięciu 90% wchłoniętej Hg znajduje się znajduje się w nerkach

• Metylortęć łatwo pokonuje barierę krew-mózg i krew-łożysko, kumulując się w mózg i tkankach płodu

- Zawartość Hg we włosach jest proporcjonalna do stężenia Hg we krwi

• METYLORTĘĆ:

Tkanki- wielkocząsteczkowe kompleksy z białkami

Krew- małocząsteczkowe kompleksy

Mózg- metylortęcioglutation

WYDALANIE :

Okres biologicznego półtrwania w organizmie:

METYLORTĘĆ- 70 DNI

NIEORGANICZNE ZW. RTĘCI - 40 DNI

PARY RTĘCI - 60 DNI

Drogi wydalania z organizmu:

MOCZ- W POSTACI METALOTIONEINY

ŻÓŁĆ- MOŻE ULEGAĆ RECYRKULACJI

MLEKO

W MNIEJSZYM STOPNIU: BŁONA ŚLUZOWA JELITA, ŚLINA, POT

MECHANIZM DZIAŁANIA :

1. Zaburzenia funkcji błony komórkowej( łączenie się z gr. SH )

2. Zakłócenia reakcji enzymatycznych( łączenie się z gr. SH )

3. Zakłócenie procesów biosyntezy białka

4. Kumulacja w nerkach w postaci metalotioneiny

5. Działanie mutagenne ( zaburzenia procesu mitozy )

ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ :

- Wydobycie rtęci 25000 -150000 ton/rok

• Produkty spalania ropy naftowej i węgla

• węgiel 8, 5 mg / kg

• ropa naftowa 20 mg Hg / kg

• pył kominowy w elektrociepłowni 18 mg / kg

• roczny opad Hg w okolicach elektrowni węglowej wynosi ok. 400 g Hg / ha

- Pestycydy

- Ścieki komunalne

ŹRÓDŁA ZATRUĆ Hg :

• Skażona woda

• Skażony pokarm

• mięso i jego przetwory zawierające pochodne metylo- i alkilortęciowe

• szczególnie mięso ryb

• Antyseptyki

• Rtęciowe leki moczopędne

WCHŁANIANIE :

• Układ oddechowy : pary rtęci

• Układ pokarmowy : związki alkilortęciowe 95 %, nieorganiczne połączenia Hg 7 %

• Skóra : połączenia organiczne i nieorganiczne Hg

Nieorganiczne połączenia Hg

Bydło dawka toksyczna Hg = 8 g

Objawy :

• osłabienie kondycji

• ataksja, niedowład

• egzema, krosty, wybroczyny na błonach śluzowych

• przyspieszone tętno

Konie dawka toksyczna = 8 mg / kg

Objawy :

• osłabienie

• chudnięcie

• anoreksja

• krótkotrwałe biegunki

• polidypsja

Kury

200 ppm - brak wpływu na wzrost, przyrost masy ciała, śmiertelność

250 ppm - osłabienie odpowiedzi immunologicznej

300 ppm - wzrost depresji

Wdychanie par rtęci:

• duszność

• kaszel

• nadmierne wydzielanie przez błonę śluzową nosa

• gorączka

• utrata apetytu

• krwawienia ze śluzówki jamy ustnej

• zapalenie skóry

• zapalenie nerek

dawka toksyczna chlorku rtęci dla psów = 0, 2 - 0, 35 g

Organiczne połączenia rtęci

Psy, koty, cielęta - przy zatruciu pobudzenie OUN

Krowy, świnie, drób - przy zatruciu występuje depresja OUN

Cielęta

• podawanie 0, 4 mg / kg przez 35 dni wywołuje objawy kliniczne

Objawy:

• ataksja, brak koordynacji ruchów, drganie powiek, uszu, mięśni szyi

• sztywny chód

• nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne

• temperatura normalna lub subnormalna

• niezdolne do samodzielnego pobierania pokarmu

• ślinotok

• zaburzenia widzenia

• skurcze kloniczno - toniczne, pozycja opisthotonus, śpiączka, śmierć

Psy

Objawy:

• ślepota

• konwulsje

• mimowolne żucie

dawka toksyczna metylortęci dla psów i kotów 0, 1 - 1 mg / kg podawana wielokrotnie w ciągu 10 - 90 dni

Koty

Objawy:

• ataksja

• tremor

• osłabienie refleksu

• konwulsje

• anoreksja i utrata masy ciała

• hypermetria

Bydło dawka toksyczna = 1 mg / kg /dzień

Objawy zatrucia chronicznego:

• anoreksja i utrata masy ciała, osłabienie

• zaburzenia koordynacji, skurcze mięśni twarzy

• depresja

• łzotok, ślinotok

• częstomocz i biegunka z domieszką krwi

• kolka

• gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, nieregularny rytm serca

• krwotoki z nosa

• kaszel, wyciek z nosa, duszność

• egzema, świąd skóry, owrzodzenia, hiperkeratoza

Świnie

Objawy zatrucia ostrego podobne do zatrucia chronicznego:

• anoreksja, utrata masy ciała, osłabienie

• depresja, zaburzenia koordynacji

• drżenia, skurcze mięśni

• sztywny chód

• chodzenie bez celu

• ślepota, ślinotok, biegunka

• hiperkeratoza, czerwone plamy na skórze

• krwawe wybroczyny na śluzówkach

• poliuria, hematuria

LD50 = 13, 4 mg Hg / kg / dzień

Drób

Objawy ostrego zatrucia:

• depresja, zaburzenia w poruszaniu

• brak apetytu

• częsta defekacja

DL50 dla kurcząt 300 -350 g octanu fenylortęci wynosi 100 mg / kg

Chlorek metylortęci

10 ppm - brak objawów klinicznych

20 ppm - 67 % śmiertelności

40 ppm - 100 % śmiertelności w ciągu 10 dni

U NIOSEK:

5 ppm - zmniejszenie wytrzymałości skorupek jaj, zmniejszenie zdolności klucia, przeżywalności piskląt

Konie 10 g chlorku rtęci przez 10 tygodni

Objawy:

• zaburzenia proprioreceptywne

• wysiękowe zapalenie skóry

• niechęć do chodzenia

• spadek apetytu, utrata masy ciała, apatia

Leczenie:

Przy narażeniu dermalnym:

• zmyć wodą z mydłem

Przy narażeniu per os:

• podać surowe białko jaj

• płukanie żołądka zawiesiną tlenku magnezu lub węgla aktywowanego

• podanie chelatów np. BAL©, chlorowodorek penicylamin

• podanie żywic politiolowych

• podanie związków zwiększających eliminację związków rtęci z żółcią - untiol, spironolakton

• glukoza i.v.

• leki pobudzające lub hamujące OUN

• przy kolkach leki spazmolityczne

• przy bezmoczu - hemodializa

• przy wstrząsie - sterydy

©- nie stosowany, bo mało skuteczny

Sama zawartość rtęci w tkankach nie musi dawać objawów zatrucia, zależy ono od:

• czasu narażenia

• stopnia kumulacji

• tolerancji

• indywidualnej podatności na zatrucie.

---