Pytania i odpowiedzi z prawa cywilnego - 2010r ( własne)

POJĘCIE PRAWA CYWILNEGO

.

Przedmiotem regulacji w ramach norm prawa cywilnego jest pewna wyszczególniona grupa stosunków społecznych, zarówno o cechach majątkowych jak i niemajątkowych. Przeważają stosunki o charakterze majątkowym, albowiem głównym celem prawa cywilnego jest realizacja i ochrona interesów majątkowych.

Prawo cywilne to zespół przepisów regulujących stosunki majątkowe i niemajątkowe pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi w oparciu o regułę autonomii i równorzędności podmiotów

System prawny jest oparty na wspólnych ideach i regułach wynikających przede wszystkim z Konstytucji a także z ratyfikowanych i obowiązujących w Polsce umów międzynarodowych. Dlatego normy prawa międzynarodowego z jednej strony muszą uwzględniać te idee i regulacje ale z drugiej strony nie mogą pomijać rozwiązań zawartych w innych częściach tego systemu (prawie pracy, prawie handlowym, prawie spółdzielczym itd.).

ZASADY PRAWA CYWILNEGO( CECHY PRAWA CYWILNEGO)

Powszechnie przyjmuje się , że na pojęcie prawa cywilnego składa się 3 elementy:

1.przedmiot

2.podmiot regulacji

3.metoda regulacji.

Ad.1 Przedmiotem regulacji jest pewna grupa stosunków społecznych zarówno o charakterze majątkowym jak i niemajątkowym. Powstają one w związku z przynależnością pewnych rzeczy ,czy dóbr do podmiotu prawa oraz dotyczą korzystania i wymiany dóbr czy usług. ( stosunki majątkowe: są to dobra nie mające bezpośredniej wartości ekonomicznej np. dobra osobiste, jak zdrowie , cześć, godność / stosunki niemajątkowe: przeważają jedynie w prawie rodzinnym i opiekuńczym)

Ad.2 są osoby fizyczne i prawne tj. organizmy wyposażone przez prawo w tzw. zdolność prawną

( art.1kc mówi kodeks reguluje stosunki cywilnoprawne miedzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi), bowiem wchodzą one we wzajemne relacje.

Ad.3.

O wyodrębnieniu prawa cywilnego w gałąź wchodzącą w skład systemu decyduje metoda regulacji stosowana w tego rodzaju normach prawnych. Z uwagi na metodę regulacji wyróżniamy dwie cechy odnoszące się do prawa cywilnego:

1.Autonomiczność ( równorzędność)podmiotów , stron. Brak władczego podporządkowania, oznacza pewna swobodę pomiędzy stronami oraz możliwości które gwarantują równorzędność względem siebie , w granicach prawa.

2.BRAK BEZPOŚREDNIEGO PRZYMUSU ZE STRONY PAŃSTWA. Sankcja cywilistyczna jest w ramach metody regulacji, jest środkiem do osiągnięcia a nie celem samym w sobie.

Poza równością i autonomią prawo cywilne oparte jest na innych jeszcze szczególnych zasadach. Ich lista jest płynna i istnieje tendencja do jej poszerzania. W warunkach wirtualnych najistotniejsze mogą dla nas być:

a/Zasada swobody umów - strony zawierające umowę mogą ułożyć swój stosunek prawny, storna swobodnie decyduje o tym , czy zawrzeć umowę , z kim i w jakiej formie oraz jaką nadać jej treść

b/Zasada ochrony dóbr osobistych - zdrowie, wolność, cześć, godność, nazwisko podlega ochronie

c/ Zasada praw podmiotowych - wynika z art. 5 KC Nie można czynić ze swego prawa pożytku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego oraz ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem tego prawa

d/Zasada ochrony dobrej wiary - chroniąca osobę, której działanie wynika z mylnego, ale dającego się usprawiedliwić przekonania (księgi wieczyste)

e/ Zasada odpowiedzialności za długi odpowiedzialności osobistej całym swoim majątkiem lub też odpowiedzialności rzeczowej z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

f/ Zasada odpowiedzialności za szkodę - czyli obowiązek naprawienia szkody przez osobę, która ją wyrządziła, zrekompensowanie poszkodowanemu strat wskutek działania lub zaniechania innej osoby

g/zasada jedności prawa cywilnego - każdy kto wyrządzi drugiemu szkodę ze swojej winy , a w przypadkach przewidzianych w ustawie także bez winy jest zobowiązany do jej naprawienia

h/jednakowa ochrona każdej własności - bez względu na jej podmiot ( prywatny , państwowy ) i przedmiot ; polskie prawo nie przewiduje obecnie tzw. Gradacji ochrony własności ( różnicowanie ochrony własności w zależności od tego np. komu prawo własności przysługiwało

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO

• Akty prawne o randze ustawy:

Konstytucja

Kodeks Cywilny

Kodeks Postępowania cywilnego

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy

Kodeks spółek handlowych

• Akty pozakodeksowe:

Ustawa o księgach wieczystych

Ustawa prawo autorskie

Ustawa prawo budowlane

SYSTEMATYKA KODEKSU CYWILNEGO

Prawo cywilne będąc samodzielną częścią systemu prawa samo w sobie nie jest jednolite a w konsekwencji jest wewnętrznie podzielone na mniej lub bardziej wyodrębnione fragmenty, które w nauce prawa cywilnego nazywają się działami.

Wyróżnia się 5 podstawowych działów zawartych w Kodeksie Cywilnym:

1. część ogólna prawa cywilnego,

2. prawo rzeczowe,

3. prawo zobowiązań,

4. prawo spadkowe,

5. prawo rodzinne.

Działy szczególne, które nie są regulowane w KC, a które są regulowane normami prawa cywilnego:

• prawo handlowe,

• prawo spółdzielcze,

• prawo dóbr niematerialnych,

• prawo prywatne międzynarodowe.

POJĘCIE STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

Stosunek cywilnoprawny: nazywamy stosunek społeczny uregulowany przez prawo cywilne. zachodzący pomiędzy równorzędnymi podmiotami stosunek społeczny na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste regulowane normami prawa cywilnego

Stosunki cywilno prawne możemy podzielić na:

• proste: charakteryzują się tym, że jednej tylko stronie przysługuje prawo podmiotowe, z którym związany jest obowiązek drugiej strony np. właściciel rzeczy skradzionej żąda jej zwrotu od złodzieja

• złożone: każdej ze stron przysługuje prawo podmiotowe skuteczne wobec drugiej strony. Podmioty występują w podwójnej roli: osób uprawnionych i zobowiązanych, ich prawa i obowiązki są treściowo ze sobą sprzężone

STRUKTURA(ELEMENTY) STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

W każdym stosunku cywilnoprawnym wyróżniamy:

1.podmiot: osoba fizyczna i osoba prawna oraz od 2004 roku jednostka organizacyjne nie posiadająca osobowości prawnej, której nadano możliwość występowania w charakterze strony (ułomne, ustawowe osoby prawne). W stosunku cywilnoprawnym charakterystyczne jest występowanie 2 podmiotów, brak nadrzędności, żadna ze stron nie występuje w charakterze zwierzchnika

2.przedmiot: określone zachowanie się ludzi, innych podmiotów, obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy. W każdym przypadku musi być element ludzki

3.treść: uprawnienia i obowiązki podmiotów takiego stosunku. Przynajmniej jednemu podmiotowi stosunku cywilnoprawnego przysługuje prawo domagania się określonego zachowania, jedna strona jest uprawnionym, druga zobowiązanym. Np. umowa kupna -sprzedaży

W wielu stosunkach cywilnoprawnych, treść stosunku jest, może być modyfikowana przez strony, byle modyfikacja nie była sprzeczna z prawem, nie prowadziła do defraudacji - obejścia- prawa, nie była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

Podmiot, przedmiot, treść stosunku cywilnoprawnego jest wyznacznikiem naszego zachowania się na co dzień, elementy te są przekształcane, interpretowane, mamy relacje tworzące stosunki cywilno prawne.

Stosunki cywilno prawne powstają , zmieniają się i ustają w wyniku zdarzeń zwanych zdarzeniami cywilnoprawnymi.

Spośród zdarzeń wyróżniamy te które są niezależne od woli człowieka np. upływ czasu, pożar, powódź , śmierć człowieka.

ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE

Okoliczności którymi normy prawne wiążą skutek prawny w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego noszą nazwę ZDARZEŃ PRAWNYCH

1. FAKTY: okoliczności niezależne od woli człowieka, wywołujące skutki prawne

a/UPŁYW CZASU (pełnoletniość 18 lat, 60 lat emerytura)

b/NARODZINY CZŁOWIEKA (od narodzin staje się podmiotem prawa)

c/ŚMIERĆ CZŁOWIEKA

d/KLĘSKI ŻYWIOŁOWE

2. DZIAŁANIA: zależne od woli człowieka, wywołujące skutki prawne

a/CZYNNOŚCI: podejmowane celowo działania mające na celu wywołanie skutku prawnego:

• CZYNNOŚCI PRAWNE OSÓB FIZYCZNYCH I PRAWNYCH: oświadczenie woli, świadome, zgodne z przepisami prawa wywołujące skutki prawne w postaci nabywania uprawnień, zaciągania obowiązków

• ORZECZENIA SĄDOWE: wyroki i postanowienia; przepisy prawne w niektórych przypadkach uzależniają powstanie stosunku prawnego od orzeczenia sądowego np. adopcja tylko w drodze orzeczenia.

• DECYZJE ADMINISTRACYJNE

Wyróżniamy 2 rodzaje orzeczeń sądowych i decyzji administracyjnych:

• Konstytutywne: tworzą nową sytuację prawną, powodują coś nowego albo powstaje stosunek prawny, zmienia się lub ustaje, są zdarzeniami prawnymi

• Deklaratoryjne: nie tworzą nowej sytuacji, potwierdzają, że stosunek istnieje

b/INNE CZYNY: zależne od woli człowieka ale niecelowe, działania podmiotu, które powodują skutki prawne, mimo, że podmiot nie dążył do ich wywołania:

1.Czyny zabronione przez prawo:

a/Przestępstwa

b/Wykroczenia

c/Delikty prawa cywilnego zwane czynami niedozwolonymi, są to czyny zakazane przez prawo pod groźbą sankcji egzekucyjnej np. dziecko zbije szybę, rodzice mają obowiązek naprawienia szkody

2.Czyny dozwolone przez prawo: np. znalezienie cudzej rzeczy i żądanie znaleźnego

POJĘCIE PRAWA PODMIOTOWEGO

Prawo podmiotowe to podstawowe pojęcie prawa cywilnego. Odgrywa kluczową rolę, jest to podstawowy rodzaj uprawnienia

Pod pojęciem prawa podmiotowego rozumieć należy przyznaną i zabezpieczoną przez normę prawą oraz wynikającą z danego stosunku prawnego możliwość zachowania się w określony sposób.

Z takiej definicji, wynika;

a/granica swobodnego działania osoby uprawnionej; przyjmuje się, ze jedno prawo podmiotowe może i najczęściej łączy kilka uprawnień

b/źródło prawa - normy prawa określają swobodę działania

c/obowiązek drugiej strony w ramach istniejącego stosunku cywilnoprawnego do określonego zachowania się

Dane prawo podmiotowe musi dla swojej skuteczności zawierać sposoby ochrony prawa podmiotowego

NORMATYWNE POSTACIE PRAWA PODMIOTOWEGO

W zależności od sposobu oznaczenia przez normę prawa sfery możności działania wyróżniamy trzy postacie normatywne prawa podmiotowego

1. prawo podmiotowe bezpośrednie : stwarza możliwość korzystania z pewnego dobra, z którym skorelowane są obowiązki (z reguły obowiązek nieingerowania) nieokreślonej liczby osób.

typowe dla stosunków rzeczowych. np: -prawo własności - ja mam uprawnienie, wszyscy inni mają wobec mnie obowiązek

2. roszczenia: indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonania świadczenia na rzecz uprawnionego

typowe dla stosunków zobowiązaniowych np: wynajmujący mieszkanie / najemca

3. prawa kształtujące przyznaje podmiotowi uprawnionemu kompetencję do zmiany lub zakończenia stosunku prawnego przez jednostronną czynność prawną (realizacja nie wymaga udziału drugiej strony)

np: wady oświadczenia woli (Art. 88.). uchylenia skutków oświadczenia można dokonać lub nie poprzez jednostronne działanie

POSZCZEGÓLNE RODZAJE ORAZ TYPY PRAW PODMIOTOWYCH

1.Względne i bezwzględne

a/Prawa podmiotowe bezwzględne:

takie prawa, które są skuteczne przeciwko każdej osobie Odpowiednikiem tych praw jest obowiązek obciążający wszystkich a nie tylko oznaczony indywidualnie podmiot. Typowym przykładem jest prawo własności Art. 140 KC W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą Prawo to musi być respektowane przez wszystkich, wszyscy mają obowiązek powstrzymywać się od działań bezprawnych, wkraczających w sferę własności właściciela.

Korelatami (odpowiednikami) praw podmiotowych bezwzględnych jest obowiązek biernego zachowania się wszystkich podmiotów

b/Prawa podmiotowe względne:

w przeciwieństwie do prawa podmiotowego bezwzględnego prawa podmiotowe względne skuteczne są tylko i wyłącznie względem oznaczonej osoby np. wierzytelność z prawa zobowiązań uprawnia wierzyciela do domagania się od dłużnika określonego zachowania. Dłużnik ma obowiązek spełnić żądanie wierzyciela

Korelatami (odpowiednikami) praw podmiotowych względnych jest obowiązek czynnego zachowania się w postaci działania lub zaniechania

2.Majątkowe i niemajątkowe

a/Prawa podmiotowe majątkowe te prawa które chronią interes ekonomiczny uprawnionego podmiotu np. własność i inne prawa rzeczowe, wierzytelność, prawa do spadku

b/Prawa podmiotowe niemajątkowe: prawa chroniące interesy osobiste (niegospodarcze) np. prawa rodzinne o niemajątkowym charakterze

3.Zbywalne i niezbywalne

a/Prawa podmiotowe zbywalne: mogą być przeniesione na inną osobę, z reguły maja charakter majątkowy i dziedziczny tzn. przechodzą na spadkobierców

b/Prawa podmiotowe niezbywalne: związek prawa z osobą jest tak duży iż nie jest dopuszczalne jego przeniesienie na inną osobę, z reguły niemajątkowe ale i majątkowe np. służebność

4.Związane i akcesoryjne

a/Prawa podmiotowe związane: podmiotem jednego prawa może być osoba, która jest jednocześnie podmiotem innego prawa np. własność budynku wzniesionego na gruncie będącym przedmiotem użytkowania wieczystego, służebność gruntowa: uprawniony jest każdorazowo właściciel nieruchomości władnącej

b/Prawa podmiotowe akcesoryjne: prawa niesamoistne np. hipoteka lub zastaw, przenoszone jest razem z prawem głównym, z nim wygasa, funkcją praw akcesoryjnych jest m. in. umocnienie wierzytelności

NABYCIE PRAWA PODMIOTOWEGO

Nabycie prawa podmiotowego może polegać na przejściu już istniejącego prawa z jednego podmiotu na drugi, może też nastąpić równocześnie z powstaniem tego prawa.

1. Nabycie PIERWOTNE I POCHODNE

a/Nabycie pierwotne: występuje wówczas gdy dane praw nie istniało wcześniej, nikomu nie przysługiwało lub przysługiwało innej osobie ale z mocy postanowienia ustawy dochodzi do nabycia tego prawa niezależnie od woli osoby, która była poprzednio uprawniona: np. pierwotne nabycie prawa własności w drodze zasiedzenia

b/Nabycie pochodne: istnieje prawo u innej osoby, od której nabywca uzyskuje dotychczasowe prawo np. dziedziczenie. Obowiązuje tu zasada, że nikt nie może przenieść więcej praw niż sam posiada. Od zasady tej ustawodawca przewidział wyjątki:

- Nabycia prawa przez osobę trzecią w drodze czynności prawnej odpłatnej dokonanej na podstawie czynności prawnej pozornej

- Nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzania tą rzeczą

- Nabycie własności nieruchomości w drodze czynności prawnej odpłatnej, zgodnie z treścią księgi wieczystej, jeżeli istnieje niezgodność księgi ze stanem prawnym

2. Nabycie TRANSLATYWNE I KONSTYTUTYWNE

a/Nabycie translatywne: dochodzi do niego wówczas, gdy prawo już istniejące przechodzi w dotychczasowej postaci na nabywcę np. umowne przeniesienie prawa własności z majątku zbywcy na majątek nabywcy

b/Nabycie konstytutywne: podmiot nabywa prawo nowe, dotychczas nieistniejące, jednocześnie z nabyciem powstaje nowe prawo podmiotowe np. zawłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej

3. Nabycie POD TYTUŁEM OGÓLNYM i SZCZEGÓLNYM

a/nabycie pod tytułem ogólnym - Sukcesja uniwersalna: - jeżeli nabywca wskutek zaistnienia jednego zdarzenia prawnego nabędzie ogół praw i obowiązków swojego poprzednika prawnego nabywając cały jego majątek lub jego część.

b/nabycie pod tytułem szczególnym -Sukcesja singularna: - zajdzie wówczas gdy jej przedmiotem jest jedno lub kilka oznaczonych praw np. nabywamy prawo własności danej nieruchomości czy kolekcję obrazów

WYKONYWANIE PRAWA PODMIOTOWEGO:Czyli „czynienie ze swego prawa użytku art.5kpc polega na podejmowaniu przez podmiot uprawniony działań , które mieszczą się w sferze możności postępowania , określonej tym prawem.

Prawo może być wykonywane osobiście lub przez inne osoby np. przez przedstawicieli uprawnionego

ZMIANA PRAWA PODMIOTOWEGO

Zmiana polegać będzie na zmianie zakresu uprawnień wynikających z jego treści , przy zachowaniu samego prawa. Tak więc zmienić się może przedmiot uprawnienia , miejsce i czas jego realizacji lecz prawo nadal zachowuje swoją tożsamość , prawo pozostaje to samo , zmienia się jedynie treść.

NADUŻYCIE PRAWA PODMIOTOWEGO:

zachowanie niezgodne z treścią norm prawnych wyznaczających pewne typy lub postaci praw podmiotowych -nadużycie prawa jest działaniem mającym jedynie pozory wykonywania prawa. Wg art. 5 KC wykonywanie prawa sprzeczne ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem prawa, zasadami współżycia społecznego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony np. mąż matki dziecka wyraziwszy uprzednio zgodę na dokonanie przez żonę zabiegu , sztucznego zapłodnienia , wytacza następnie powództwo o zaprzeczenie ojcostwa.

UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO- może być następstwem przejścia prawa na inny podmiot , lub też wygaśnięcie prawa jeśli prawo to zostało ustanowione na określony czas , to wygasa z jego upływem. np. z chwilą śmierci uprawnionego w przypadku prawa osobistego lub przy wygaśnięciu na skutek zniszczenia rzeczy, dobrowolne zrzeczenie się prawa, przekształcenie prawa w inne

POJĘCIE OSOBY PRAWNEJ I RODZAJE OSÓB PRAWNYCH

Podmiotami praw i obowiązków w prawie cywilnym mogą być „sztuczne twory” zwane osobami prawnymi. Są one traktowane jako samodzielne podmioty ponieważ:

• mają własne wyodrębnione interesy

• własne prawa i obowiązki

• samodzielnie ponoszą odpowiedzialność za własne działania

Każda osoba prawna jest określoną jednostką organizacyjną, na którą składają się 3 elementy:

1. element ludzki

2. element majątkowy

3. element organizacyjne wyrażający się w strukturze, w jakości organów oraz celów dla którego osoba prawna została powołana do życia

Obowiązujące prawo nie wskazuje na znaczenie terminu osoba prawna, nie podaje definicji osoby prawnej, ale wskazuje na 4 cechy osoby prawnej:

1. określa tryb powstania osoby prawnej:

1. tryb rejestrowy: ustawa określa jedynie generalne warunki jakie muszą być spełnione

2. tryb koncesyjny: osoba prawna powstaje z inicjatywy organu założycielskiego (osoby fizycznej bądź prawnej) ale działalność rozpoczyna po uzyskaniu koncesji - zezwolenia

3. tryb erekcyjny: polega na tym, że osoba prawnie zostaje powołana do życia na podstawie wcześniej wydanego aktu erekcyjnego - założycielskiego - najczęściej jest to organ państwowy lub samorządowy

2. określa zakres działania osoby prawnej

3. określa tryb likwidacji osoby prawnej

4. wskazuje jednostki, które posiadają osobowość prawną

• państwowe osoby prawne - Skarb Państwa oraz inne państwowe osoby prawne,

• samorządowe (komunalne) osoby prawne,

• inne osoby prawne,

PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE

Z woli ustawodawcy powołane są do realizacji określonych zadań o cechach gospodarczych i niegospodarczych. Państwowe osoby prawne majątkowo, a także strukturalnie powiązane są z państwem.

SKARB PAŃSTWA

Skarbem Państwa (fiskus) jest samo państwo występujące w charakterze podmiotu cywilnoprawnego.

System prawny konstruuje także inne państwowe osoby prawne, które mają własny, odrębny od Skarbu Państwa majątek; gdyby z przepisów prawnych jasno nie wynikało, któremu z tych podmiotów przysługuje prawo podmiotowe, to należy do Skarbu Państwa. Jest to domniemanie podmiotowości Skarbu Państwa.

Istnieje tylko jeden Skarb Państwa RP, który nie powstaje, ani nie gaśnie na skutek jakichś zdarzeń prawnych; Skarb Państwa nie ma siedziby. Jako odrębna osoba prawna SP sam odpowiada za swoje zobowiązania.

Skarb Państwa reprezentowany jest przez Ministra Skarbu Państwa. Wykonuje on uprawnienia wynikające z praw majątkowych SP, a w szczególności w zakresie praw z akcji i udziałów należących do SP, w stosunku do mienia pozostałego po likwidacji państwowej jednostki organizacyjnej.

W celu zapewnienia ochrony praw i interesów SP w 2005 roku powołana została PROKURATORIA GENERALNA SKARBU PAŃSTWA, do zadań której należy:

• wyłączne zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym,

• zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed sądami powszechnymi, wojskowymi i polubownymi,

• zastępstwo Rzeczypospolitej Polskiej przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi o stosunkach międzynarodowych,

• wydawanie opinii prawnych oraz inicjowanie i opiniowanie aktów prawnych z zakresu gospodarowania mieniem.

INNE PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE

Są to inne niż SP jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, których mienie jest w całości mieniem państwowym. W prawdzie mają one swój własny majątek, jednak z punktu widzenia gospodarczego w całości należy on do Skarbu Państwa. Wykonują one swoje prawa we własnym imieniu i na własny rachunek.

Przykład: przedsiębiorstwo państwowe, spółki akcyjne w przypadku, gdy wszystkie akcje należą do Skarbu Państwa (jednoosobowe s.a.), wyższe uczelnie państwowe, banki państwowe.

SAMORZĄDOWE (KOMUNALNE) OSOBY PRAWNE

Art.165 ust. 1 Konstytucji: „jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe”.

• gminy,

• związki międzygminne,

• powiaty,

• województwa.

GMINA

Dla uzyskania przez gminę osobowości prawnej nie jest konieczna jej rejestracja. Jako osoba prawna ma ona swój własny majątek, którym nie odpowiada za zobowiązania innych komunalnych osób prawnych, a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminne.

W sferze stosunków cywilnoprawnych gminy oświadczenia woli składa jednoosobowo wójt (burmistrz, prezydent miasta) albo działający za podstawie jego upoważnienia zastępca wójta, samodzielnie lub łącznie z inną osobą upoważnioną.

Gmina może prowadzić działalność gospodarczą także poprzez spółki z o.o. lub spółki akcyjne, które wyposażone są w odrębną osobowość prawną. Komunalne osoby prawne są podporządkowane w różnym stopniu gminie, są z nią powiązane majątkowo, organizacyjnie i funkcjonalnie. Występując w roli osób prawnych mają swój własny, odrębny majątek, którym odpowiadają za zaciągnięte zobowiązania, nie ponoszą równocześnie odpowiedzialności za zobowiązania gminne.

ZWIĄZKI MIĘDZYGMINNE

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne (związki gmin), które wyposażone są w osobowość prawną. Nabywają ją po zarejestrowaniu w specjalnym rejestrze.

Organem wykonawczym związku jest zarząd, a jego kompetencje określa statut związku.

POWIAT

Powiat posiada osobowość prawną, co pozwala mu występować bezpośrednio w stosunkach cywilnoprawnych, a także dysponować należącym do niego mieniem.

Oświadczenia woli składają w imieniu powiatu dwaj członkowie zarządu albo jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd.

Mogą być także powoływane powiatowe osoby prawne, które maja własne mienie i odpowiadają nim za swoje zobowiązania.

WOJEWÓDZTWO

Województwo ma osobowość prawną i w własne mienie, którym dysponuje samodzielnie.

Oświadczenia woli w imieniu województwa składa marszałek województwa wraz z członkiem zarządu, chyba że statut województwa stanowi inaczej.

Wojewódzkimi osobami prawnymi są także samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają osobowość prawną, oraz osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez województwo.

KORPORACYJNE OSOBY PRAWNE

Osoba prawna typu korporacyjnego jest zbiorowością osób fizycznych związanych z tą osoba prawną przez członkostwo i realizujących wspólny cel.

Członkowie, poprzez wniesione udziały lub płacone składki tworzą majątek osoby prawnej, a poprzez swoje uprawnienia organizacyjne decydują o jej działalności.

Przykład: stowarzyszenia, partie polityczne, spółki handlowe, spółdzielnie.

FUNDACYJNE OSOBY PRAWNE

Założyciel fundacji (fundator) wyposaża osobę prawną w jej pierwotny majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cele działania. Majątek fundacji służy z góry założonemu celowi.

W strukturach typu fundacyjnego nie ma instytucji członków, a realizuje ona potrzeby osób znajdujących się na zewnątrz osoby prawnej.

Przykład: fundacje, szkoły wyższe, Polska Akademia Nauk.

UŁOMNE (USTAWOWE LUB NIEPEŁNE) OSOBY PRAWNE

Jest to trzecia kategoria praw podmiotowych prawa cywilnego, któremu przysługuje zdolność prawna w ograniczonym zakresie.

Niepełne osoby prawne są to jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, ale obdarzone zdolnością prawną, mogą więc być podmiotami praw i obowiązków.

KOLIZJE PRAW PODMIOTOWYCH

UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO- może być następstwem przejścia prawa na inny podmiot , lub też wygaśnięcie prawa jeśli prawo to zostało ustanowione na określony czas , to wygasa z jego upływem. np. z chwilą śmierci uprawnionego w przypadku prawa osobistego lub przy wygaśnięciu na skutek zniszczenia rzeczy, dobrowolne zrzeczenie się prawa, przekształcenie prawa w inne

KOLIZJA PRAW PODMIOTOWYCH- dochodzi wówczas gdy ma miejsce faktyczna niemożność pełnej realizacji wszystkich zbiegających się praw.

OCHRONA PRAW PODMIOTOWYCH -

mamy do czynienia wówczas gdy uprawniony , w razie naruszenia prawa podejmuje działania , których celem jest przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Uprawniony może dochodzić ochrony swoich praw przed sądem ( ochrona sądowa|) oraz poprzez własne działanie ( tzw. samopomoc)

- ochrona sądowa - realizowana jest na drodze sądowego postępowania cywilnego w jednym, z dwóch trybów postępowania rozpoznawczego, w procesie cywilnym tj. w drodze wniesienia powództwa lub w postępowaniu nieprocesowym tj. w drodze wniesienia wniosku.

Ochrona sądowa- sprawy cywilne rozpoznawane są przez sądy powszechne oraz przez Sąd Najwyższy.

POWÓD- osoba , która żąda wszczęcia postępowania sądowego

POZWANY- osoba przeciwko której kierowane jest to żądanie.

RODZAJE POWÓDZTW:

• o świadczenie- powód domaga się zasądzenia określonego świadczenia np. wydania rzeczy

• o ustalenie- powód żąda ustalenia istnienia lub nie istnienia prawa albo stosunku prawnego ( np. powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa) .

• ukształtowanie prawa albo stosunku prawnego- powód żąda aby przez wyrok sądowy doszło do powstania nowego stanu prawnego , albo też zmiany stanu istniejącego. ( np. powództwo o rozwód)

Orzeczenie deklaratywne- nie tworzy nowego stanu prawnego , lecz jedynie ustala stan prawny już istniejący .

Orzeczenie konstytutywne- kreuje nowy stan prawny.

Prawomocność orzeczenia - oznacza, że nie przysługuje od niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia np. apelacja.

- samopomoc pod pojęciem tym rozumieć należy użycie przez podmiot uprawniony przymusu fizycznego celem ochrony prawa podmiotowego. Uprawniony sam zabezpiecza lub zaspokaja swoje roszczenia. W wypadku samoobrony sam podmiot jest stroną broniącą się to , w razie zastosowania samopomocy jest on stroną atakującą .

Taki sposób ochrony realizowany jest w drodze:

a/samoobrony polegającej na odparciu niebezpieczeństwa zagrażającego prawom uprawnionego(bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne. W ramach samoobrony wyróżnia się dwie instytucje:

-obrona konieczna

- stan wyższej konieczności

b/samopomocy w ścisłym tego słowa znaczeniu polegającej na samodzielnym zaspokajaniu lub zabezpieczeniu swojego roszczenia przez uprawnionego niezwłocznie po naruszeniu jego prawa.

Domniemanie- polega na wnioskowaniu na podstawie faktu udowodnionego o fakcie nieudowodnionym , ale mającym istotne znaczenie dla sprawy.

Dzieli się na:

• Domniemanie faktyczne- polega na tym , że np. sędzia wnioskuje o istnieniu faktu nie udowodnionego na podstawie innego faktu , który został udowodniony. ( wnioskowanie z faktu nadania listu poleconego o tym, że list ten dotarł do adresata).

• Domniemania prawne- ustanowione przez normę prawną , nakazują one sędziemu , aby w wypadku ustalenia jakiegoś faktu uznał za udowodniony inny fakt. np. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, domniemanie pochodzenie dziecka od ojca

• Domniemania prawne dzieli się na:

• Usuwalne- takie które mogą być obalone tzw. dowodem przeciwnym. np., domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki (mąż matki dziecka może wytoczyć proces o zaprzeczenie ojcostwa)

• Nieusuwalne- nie wzruszalne przy pomocy dowodu przeciwnego np., domniemanie zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, względem osoby, która przez czynność prawną odpłatną nabyła własność lub inne prawo rzeczowe w dobrej wierze.

Domniemanie dobrej wiary- rozumiana jest jako błędne mylne przekonanie o istnieniu prawa bądź stosunku prawnym. Błędne mylne wyobrażenie polega na tym, że dana osoba pomimo należytej staranności nie mogła się dowiedzieć o rzeczywistym stanie prawnym.

Odwrotnością dobrej wiary jest zła wiara. W złej wierze jest ten kto zna rzeczywisty stan prawny, lub co prawda stanu tego nie zna, ale mógł się o nim, przy zachowaniu należytej staranności dowiedzieć

RÓŻNICA MIĘDZY KORPORACJĄ A ZAKŁADEM

KORPORACJA	ZAKŁAD
Działa dla siebie	Służy zaspokojeniu osób trzecich
Skład osobowy określony liczbowo, imiennie	Krąg osób nieoznaczony imiennie
Substratem (podstawą) są ludzie	Substratem jest majątek - inny czynnik niż ludzki
Cel określany jest przez członków	Cel narzucony przez organ założycielski

TRYB POWSTAWANIA OSÓB PRAWNYCH

Podmiotami praw i obowiązków w prawie cywilnym mogą być „sztuczne twory” zwane osobami prawnymi. Są one traktowane jako samodzielne podmioty ponieważ:

• mają własne wyodrębnione interesy

• własne prawa i obowiązki

• samodzielnie ponoszą odpowiedzialność za własne działania

Każda osoba prawna jest określoną jednostką organizacyjną, na którą składają się 3 elementy:

1. element ludzki

2. element majątkowy

3. element organizacyjne wyrażający się w strukturze, w jakości organów oraz celów dla którego osoba prawna została powołana do życia

Obowiązujące prawo nie wskazuje na znaczenie terminu osoba prawna, nie podaje definicji osoby prawnej, ale wskazuje na 4 cechy osoby prawnej:

5. określa tryb powstania osoby prawnej:

1. tryb rejestrowy: ustawa określa jedynie generalne warunki jakie muszą być spełnione

2. tryb koncesyjny: osoba prawna powstaje z inicjatywy organu założycielskiego (osoby fizycznej bądź prawnej) ale działalność rozpoczyna po uzyskaniu koncesji - zezwolenia

3. tryb erekcyjny: polega na tym, że osoba prawnie zostaje powołana do życia na podstawie wcześniej wydanego aktu erekcyjnego - założycielskiego - najczęściej jest to organ państwowy lub samorządowy

6. określa zakres działania osoby prawnej

7. określa tryb likwidacji osoby prawnej

8. wskazuje jednostki, które posiadają osobowość prawną

DOMNIEMANIE

Domniemanie- polega na wnioskowaniu na podstawie faktu udowodnionego o fakcie nieudowodnionym , ale mającym istotne znaczenie dla sprawy.

Dzieli się na:

• Domniemanie faktyczne- polega na tym , że np. sędzia wnioskuje o istnieniu faktu nie udowodnionego na podstawie innego faktu , który został udowodniony. ( wnioskowanie z faktu nadania listu poleconego o tym, że list ten dotarł do adresata).

• Domniemania prawne- ustanowione przez normę prawną , nakazują one sędziemu , aby w wypadku ustalenia jakiegoś faktu uznał za udowodniony inny fakt. np. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, domniemanie pochodzenie dziecka od ojca

• Domniemania prawne dzieli się na:

• Usuwalne- takie które mogą być obalone tzw. dowodem przeciwnym. np., domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki (mąż matki dziecka może wytoczyć proces o zaprzeczenie ojcostwa)

• Nieusuwalne- nie wzruszalne przy pomocy dowodu przeciwnego np., domniemanie zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, względem osoby, która przez czynność prawną odpłatną nabyła własność lub inne prawo rzeczowe w dobrej wierze.

Domniemanie dobrej wiary- rozumiana jest jako błędne mylne przekonanie o istnieniu prawa bądź stosunku prawnym. Błędne mylne wyobrażenie polega na tym, że dana osoba pomimo należytej staranności nie mogła się dowiedzieć o rzeczywistym stanie prawnym.

Odwrotnością dobrej wiary jest zła wiara. W złej wierze jest ten kto zna rzeczywisty stan prawny, lub co prawda stanu tego nie zna, ale mógł się o nim, przy zachowaniu należytej staranności dowiedzieć

DOMNIEMANIE DOBREJ WIARY

Domniemanie dobrej wiary- rozumiana jest jako błędne mylne przekonanie o istnieniu prawa bądź stosunku prawnym. Błędne mylne wyobrażenie polega na tym, że dana osoba pomimo należytej staranności nie mogła się dowiedzieć o rzeczywistym stanie prawnym.

Odwrotnością dobrej wiary jest zła wiara. W złej wierze jest ten kto zna rzeczywisty stan prawny, lub co prawda stanu tego nie zna, ale mógł się o nim, przy zachowaniu należytej staranności dowiedzieć

ZDOLNOŚĆPRAWNA I DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

ZDOLNOŚĆ PRAWNA to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków (w zakresie prawa cywilnego), zdolność do występowania w charakterze podmiotu praw i obowiązków.

Zdolność prawna osób fizycznych: od urodzenia do śmierci

Zdolność prawna osób prawnych: od wpisu do rejestru do wykreślenia

Zdolność prawna osób ułomnych: stosujemy wobec nich odpowiednio przepisy dotyczące osób prawnych

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH: możliwość nabywania praw i zaciągania zobowiązań w drodze własnego działania - za pomocą czynność prawnych

Kodeks cywilny nie wszystkim podmiotom nadaje zdolność do czynności prawnych, możliwość aktywnego działania jest ograniczona. Ograniczenie to wynika z właściwości podmiotu lub zakresu działania, któremu odpowiada na przykład określony byt osoby prawnej.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych występuje także w innych dziedzinach prawa ale są rozumiane w inny specyficzny sposób.

BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Nie mają z.d.c.p. osoby fizyczne poniżej 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd. Przesłankami do jego orzeczenia są: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania występujące w takim stopniu, że uniemożliwiają danej osobie kierować swoim postępowaniem. Na czas postępowania sądowego o ubezwłasnowolnienie sąd wyznacza doradcę tymczasowego.

W imieniu osoby nie mającej z.d.c.p. działają jej przedstawiciele ustawowi - rodzice lub opiekunowie prawni.

W konsekwencji czynności prawne dokonane bez zgody tych podmiotów są nieważne, z wyjątkiem, o którym mowa w art. 14 KC. Osoba, która nie ma z.d.c.p. może zawierać umowy tzw. powszechnie zawierane w życiu codziennym. Umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania (jest to tzw. konwalidacja, czyli uzdrowienie vel naprawienie czynności prawnej); gdyby jednak pociągnęła za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych, to mimo jej wykonania, nie staje się umową ważną.

USTANIE OSOBY PRAWNEJ

Osoba prawna może ustać w wyniku różnego rodzaju zdarzeń prawnych, w szczególności z powodu:

• wydania przez organ państwowy aktu znoszącego osobę prawną,

• podjęcie przez uprawniony organ uchwały o rozwiązaniu osoby prawnej,

• cofnięcie koncesji (zezwolenia),

• reorganizacja osoby prawnej (np. likwidacja, przekształcenie, łączenie)

• upadłość osoby prawnej,

• upływ czasu, na jaki została ona powołana,

• powstanie innych zdarzeń, które przez ustawodawcę zostały przewidziane do ustania osoby prawnej.

Najczęściej do pełnego ustania osoby prawnej potrzebne jest jej wykreślenie ze stosownego rejestru.

ZDOLNOŚĆ PRAWNA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSÓB PRAWNYCH

ZDOLNOŚĆ PRAWNA OSÓB PRAWNYCH

Osoba prawna nabywa zdolność prawną w momencie powstania.

Osoba prawna, podobnie jak osoba fizyczna, może być właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem wieczystym, wierzycielem, dłużnikiem, udziałowcem itd.

Osoba prawna ponosi pełną odpowiedzialność w zakresie stosunków cywilnoprawnych całym swym majątkiem.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSÓB PRAWNYCH

Art. 38 KC „osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie”. Oznacza to, że z chwilą powstania osoby prawnej, uzyskuje ona pełną zdolność do czynności prawnych.

Osoby prawne swoją zdolność do czynności prawnych realizują działając przez swoje organy.Z braku powołanych do tego organów sąd ustanawia dla nich kuratora. Do jego zadań należy przede wszystkim niezwłoczne powołanie właściwych organów, a w razie potrzeby przeprowadzenie ich likwidacji.

OSOBY FIZYCZNE I ZDOLNOŚC DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH OSÓB FIZYCZNYCH

Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych

Termin zdolności do czynności prawnych nie jest jednolity, jest to pojęcie stopniowalne. Wpływ na zakres zdolności do czynności prawnych wywierają:

• wiek osoby fizycznej,

• ubezwłasnowolnienie,

• ustanowienie w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie doradcy
  tymczasowego,

• zawarcia małżeństwa przez kobietę mającą ukończone 16 lat a przed ukończeniem przez nią 18 roku życia.

W zależności od występowania poszczególnych okoliczności osoba fizyczna może mieć:

• pełną zdolność do czynności prawnych,

• ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

• nie mieć zdolności do czynności prawnych.

PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które (zarazem):

• ukończyły 18 lat,

• nie zostały ubezwłasnowolnione (całkowicie lub częściowo),

• nie ustanowiono dla nich doradcy tymczasowego w toku postępowania
  o ubezwłasnowolnienie.

Zdolność do czynności prawnych uzyskuje kobieta, która zawarła związek małżeński przed ukończeniem 18 roku życia a po ukończeniu 16. Pełnoletniości nie traci wraz z unieważnieniem małżeństwa, bez względu na przyczynę unieważnienia, co pozwala jej na sprawowanie władzy rodzicielskiej.

OGRANICZONA ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Ograniczoną zdolności do czynności prawnych mają:

• małoletni, którzy ukończyli 13 rok życia, a nie ukończyli 18 roku życia, jeżeli nie uzyskali pełnoletniości poprzez zawarcie małżeństwa,

• osoba ubezwłasnowolniona częściowo,

• osoba, dla której ustanowiono w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie doradcę tymczasowego.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE

O ubezwłasnowolnieniu częściowym orzeka sąd. Przesłankami do jego orzeczenia są: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania. Dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej sąd w oparciu o przepisy KRO ustala kuratora.

Sąd może orzec częściowe ubezwłasnowolnienie:

• tylko co do osoby pełnoletniej, a więc takiej, której przysługuje z.d.c.p.,

• stan tej osoby nie wymaga jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, lecz potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw.

RODZAJE UBEZWŁASNOWOLNIEN

UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE

O ubezwłasnowolnieniu częściowym orzeka sąd. Przesłankami do jego orzeczenia są: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania. Dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej sąd ustala kuratora.

Sąd może orzec częściowe ubezwłasnowolnienie:

• tylko co do osoby pełnoletniej, a więc takiej, której przysługiwała poprzednio pełna zdolność do czynności prawnych

• stan tej osoby nie wymaga jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, lecz potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw - ustanawia się kuratora.

Skutki ograniczenia w zdolności do czynności prawnych obejmuje:

- możliwość dokonywania przez taka osobę zaciągania zobowiązań lub rozporządzania swoim prawem,

- możliwość zawierania umów powszechnie zawieranych w sprawach życia codziennego

- możliwość samodzielnego nawiązania przez osobę o ograniczonej w zdolnościach prawnych stosunku pracy jak i dokonywanie stosunków prawnych

- może zawierać umowy należące do tzw. Umów zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego

-może rozporządzać swoim zarobkiem, ale zakupionym przedmiotem nie może

- dobrowolnie rozporządzać swoimi przedmiotami które dostał

BRAK ZDOLNOŚCI DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH (art. 12 KC)

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby fizyczne poniżej 13 roku życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd. Przesłankami do jego orzeczenia są: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania występujące w takim stopniu, że uniemożliwiają danej osobie kierować swoim postępowaniem. Na czas postępowania sądowego o ubezwłasnowolnienie sąd wyznacza doradcę tymczasowego.

W imieniu osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych działają jej przedstawiciele ustawowi - rodzice lub opiekunowie prawni.

W konsekwencji czynności prawne dokonane bez zgody tych podmiotów są nieważne, z wyjątkiem, o którym mowa w art. 14 KC. Osoba, która nie ma zdolności do czynności prawnych może zawierać umowy tzw. powszechnie zawierane w życiu codziennym. Umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania (jest to tzw. konwalidacja, czyli uzdrowienie vel naprawienie czynności prawnej); gdyby jednak pociągnęła za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych, to mimo jej wykonania, nie staje się umową ważną.

PRZEDMIOT STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

W stosunku cywilnoprawnym zachowanie się podmiotu może przyjmować postaci działania, zaniechania w stosunku do materialnych i niematerialnych obiektów, które ogólnie nazywa się rzeczami. Rzeczy są przedmiotami świadczenia w wielu stosunkach umownych, rodzinnych, spadkowych. Zasadniczo, według prawa polskiego przedmiotem stosunków prawno-rzeczowych są jedynie rzeczy.

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego obok rzeczy są także

• przedmioty materialne nie będące rzeczami: ciecze i gazy w stanie wolnym oraz złoża materiałów. Dobra o znaczeniu szczególnym ,zwłoki ludzkie), części ciała ludzkiego, oraz żywe zwierzęta

• przedmioty niematerialne, dobra osobiste o cechach intelektualnych (wynalazki), wartości majątkowe inkorporowane w nośnikach materialnych (pieniądze, papiery wartościowe) energia

• wyodrębnione kompleksy majątkowe dobra o niejednolitej strukturze - osobno nie znacząca rzecz, razem mają wartość - np. zbiór znaczków

• PIENIĄDZE

• PAPIERY WARTOŚCIOWE

POJĘCIE PRZEDSIEBIORCY

Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną oraz które prowadzą we własnym imieniu i na własny rachunek zarówno działalność gospodarczą jak i działalność zawodową.

Prawo działalności gospodarczej (PrGosp) z 1999 roku nie ogranicza formy organizacyjnej, w jakiej przedsiębiorca może podjąć i prowadzić działalność, niewątpliwie nie będzie to spółka cywilna, która nie została wyposażona w osobowość prawną. Przedsiębiorcami mogą być natomiast wspólnicy tworzący spółkę cywilną.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej zawęża działalność gospodarczą do działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej, usługowej oraz działalności, której przedmiotem jest poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych. Określenie „przedsiębiorcy”, o którym mowa w KC obejmuje wszelki przejaw aktywności gospodarczej, bez ograniczeń, o których mowa w prawie o działalności gospodarczej.

Zawodowy charakter prowadzonej działalności oznacza, że podejmowana działalność nie ma charakteru sporadycznego, uczestnictwo w obrocie gospodarczym jest ciągłe a prowadzenie działalności pozwala na utrzymanie się z niej przez podmiot tą działalność podejmującą. Przedsiębiorcami są więc też osoby wykonujące wolne zawody.

Przedsiębiorca działa pod firmą. Firmę przedsiębiorcy ujawnia się w Krajowym Rejestrze Sądowym. W dziale pierwszym przedsiębiorców wpisuje się firmę, pod jaką przedsiębiorca prowadzi działalność.

Oznaczeniem uczestnika życia gospodarczego jest firma. Pojęcie to odnosi się wyłącznie do przedsiębiorcy, bez względu na to, czy jest to osoba fizyczna, osoba prawna, albo jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, ale wyposażona w zdolność prawną.

Firma osoby fizycznej powinna co najmniej obejmować imię i nazwisko tej osoby.

RZECZY

zgodnie z art. 45 KC ustawodawca do rzeczy zalicza tylko przedmioty materialne. Podstawowym atrybutem jest materialność. Rzeczą jednak nie jest jakakolwiek rzecz, ale tylko wyodrębniony fragment materii w taki sposób by mógł być samodzielnym podmiotem stosunków prawnych i musi mieć podstawę prawną by go wprowadzić do stosunku prawnego.

Klasyfikacja rzeczy w Kodeksie Cywilnym

Rodzaj rzeczy ma z reguły wpływ na typ stosunku cywilnoprawnego, którego ma być przedmiotem, czy zakres oddziaływania tego stosunku

Najważniejszy podział rzeczy:

1. rzeczy ruchome i nieruchome

1. kodeks cywilny tworzy definicję ruchomości a contrario - ruchomości to wszystko to co nie jest nieruchomością

2. nieruchomości: części powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot własności grunty i budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności art. 46 KC

2. rzeczy oznaczone co do tożsamości (indywidualne) oraz oznaczone co do gatunku (rodzajowe)

1. indywidualne: rzecz indywidualnie oznaczona to lokal który posiada cechy indywidualne pozwalające go odróżnić od innych rzeczy. Cechy mogą wynikać z natury rzeczy (obraz Matejki) bądź z czynności prawnej (TV Sony o nr seryjnych - bez czynności prawnej jest to rzecz gatunkowa)

2. rodzajowe: w masie potrafimy wyłowić i nadać specyficzne cechy danej rzeczy (książki w księgarni - indywidualizowanie rzeczy)

3. rzeczy podzielne i niepodzielne

1. podzielne: da się rzecz podzielić bez utraty jej cech - chleb

2. niepodzielne: a contr ario - to co zmniejszy użyteczność w wyniku podziału jest niepodzielne

4. rzeczy znajdujące się w obrocie i wyjęte z obrotu

1. rzeczy znajdujące się w obrocie

2. rzeczy wyjęte z obrotu np. broń

5. rzeczy proste i złożone

1. rzeczy proste: stanowią jednolitą całość, w których nie da się wyodrębnić poszczególnych części o samodzielnym znaczeniu np. kartka wyrwana z książki

2. rzeczy złożone: składają się z części które mają samodzielne znaczenie np. koło od wozu

Podział ma znacznie, ponieważ jedynie w stosunku do rzeczy złożonych można mówić o częściach składowych

Przesłanki do zakwalifikowania do danego rodzaju nieruchomości

• GRUNTY: grunt, który jest odrębną od części powierzchni ziemi częścią, oraz może zostać wprowadzony do obrotu cywilnoprawnego (KW - weryfikacja)

• BUDYNEK: stanowi nieruchomość, gdy jednocześnie jest z gruntem trwale związany. Budynek będzie nieruchomością gdy na mocy przepisów szczególnych, będzie odrębnym przedmiotem obrotu.

• CZĘŚCI BUDYNKÓW: część budynku będzie nieruchomością, jeżeli na mocy przepisów szczególnych, część budynku jest przedmiotem odrębnej własności od gruntu, bądź od budynku, w której się znajduje.

KLASYFIKACJA RZECZY

Klasyfikacja rzeczy w Kodeksie Cywilnym

Rodzaj rzeczy ma z reguły wpływ na typ stosunku cywilnoprawnego, którego ma być przedmiotem, czy zakres oddziaływania tego stosunku

Najważniejszy podział rzeczy:

6. rzeczy ruchome i nieruchome

1. kodeks cywilny tworzy definicję ruchomości a contrario - ruchomości to wszystko to co nie jest nieruchomością

2. nieruchomości: części powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot własności grunty i budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności art. 46 KC

7. rzeczy oznaczone co do tożsamości (indywidualne) oraz oznaczone co do gatunku (rodzajowe)

1. indywidualne: rzecz indywidualnie oznaczona to lokal który posiada cechy indywidualne pozwalające go odróżnić od innych rzeczy. Cechy mogą wynikać z natury rzeczy (obraz Matejki) bądź z czynności prawnej (TV Sony o nr seryjnych - bez czynności prawnej jest to rzecz gatunkowa)

2. rodzajowe: w masie potrafimy wyłowić i nadać specyficzne cechy danej rzeczy (książki w księgarni - indywidualizowanie rzeczy)

8. rzeczy podzielne i niepodzielne

1. podzielne: da się rzecz podzielić bez utraty jej cech - chleb

2. niepodzielne: a contr ario - to co zmniejszy użyteczność w wyniku podziału jest niepodzielne

9. rzeczy znajdujące się w obrocie i wyjęte z obrotu

1. rzeczy znajdujące się w obrocie

2. rzeczy wyjęte z obrotu np. broń

10. rzeczy proste i złożone

1. rzeczy proste: stanowią jednolitą całość, w których nie da się wyodrębnić poszczególnych części o samodzielnym znaczeniu np. kartka wyrwana z książki

2. rzeczy złożone: składają się z części które mają samodzielne znaczenie np. koło od wozu

Podział ma znacznie, ponieważ jedynie w stosunku do rzeczy złożonych można mówić o częściach składowych

Przesłanki do zakwalifikowania do danego rodzaju nieruchomości

• GRUNTY: grunt, który jest odrębną od części powierzchni ziemi częścią, oraz może zostać wprowadzony do obrotu cywilnoprawnego (KW - weryfikacja)

• BUDYNEK: stanowi nieruchomość, gdy jednocześnie jest z gruntem trwale związany. Budynek będzie nieruchomością gdy na mocy przepisów szczególnych, będzie odrębnym przedmiotem obrotu.

• CZĘŚCI BUDYNKÓW: część budynku będzie nieruchomością, jeżeli na mocy przepisów szczególnych, część budynku jest przedmiotem odrębnej własności od gruntu, bądź od budynku, w której się znajduje.

CZĘŚĆ SKŁADOWA RZECZY

Zgodnie z art. 47 § 2 KC częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

Połączenie musi mieć charakter trwały w sensie fizycznym i funkcjonalnym,

Przykład: częścią składową rzeczy ruchomej jest silnik w samochodzie, półka w szafie, nie jest częścią składową sukni przypięta do niej
broszka.

W myśl art. 50 KC „za części składowe nieruchomości uważa się także prawo związane z jej własnością”,

Przykład: służebność gruntowa, która jest prawem związanym z własnością nieruchomości, nie może zostać zbyta w oderwaniu od prawa własności.

Na rzeczach można dokonywać podziału, a w szczególności odłączenia części składowych i przekształcenia ich w rzeczy samoistne, które mogą być przedmiotem odrębnych praw rzeczowych.

OGRANICZENIE POJĘCIA CZĘŚCI SKŁADOWEJ:

• budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, a także drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania są częściami składowymi gruntu

• samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym przeznaczeniu może stanowić odrębną nieruchomość, jeśli ustanowiona zostanie odrębna własność lokalu,

• urządzenia służące do odprowadzania lub doprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne, chociaż trwale połączone z nieruchomością, nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu.

DEFINICJA NIERUCHOMOŚCI , GRYNTU , BUDYNKU

RODZAJE NIERUCHOMOŚCI

Ruchomości - kc nie daje nam definicji ruchomości. Ruchomościami będą wszystkie rzeczy, które nie będą nieruchomościami.

Nieruchomości - zgodnie z art.46 kc określa, że są to części powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot własności jak również budynki trwale z gruntem związane oraz części takich budynków jeśli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Art. 46 KC wyróżnia TRZY RODZAJE NIERUCHOMOŚCI wypełniające cały zakres tego pojęcia:

• grunty (tzw. nieruchomości gruntowe) - w tym grunty rolne,

• budynki (tzw. nieruchomości budynkowe),

• części budynków (tzw. nieruchomości lokalowe)

RZECZY

RUCHOMOŚCI NIERUCHOMOŚCI

grunty budynki części budynków

rolne nierolne

GRUNTY

Są to części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Do nieruchomości gruntowej należy także przestrzeń znajdująca się nad i pod jego powierzchnią, ale tyko w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze jego przeznaczenie.

Superficies solo cedit - substancja ustępuje gruntowi, czyli wszystko co wznosi się nad gruntem, przypada gruntowi.

Swoistym rodzajem gruntów są GRUNTY ROLNE. Są to nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakładzie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej (art. 46¹ KC).

BUDYNKI

Budynki trwale z gruntem związane, wedle reguły ogólnej, stanowią część składową gruntu, dzieląc jego los prawny.

Budynki, które nie są trwale z gruntem związane, np. kioski, garaże, już z mocy ogólnej definicji gruntu nie stanowią jego części składowej, czyli nie są nieruchomościami.

Budynki trwale z gruntem związane wyjątkowo są odrębnymi nieruchomościami (tzw. nieruchomościami budynkowymi), wtedy, gdy na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

CZĘŚCI BUDYNKÓW

Również wyjątkowo części budynków trwale związanych z gruntem mają charakter samodzielnych nieruchomości wtedy, gdy na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

• GRUNTY: grunt, który jest odrębną od części powierzchni ziemi częścią, oraz może zostać wprowadzony do obrotu cywilnoprawnego (KW - weryfikacja)

• BUDYNEK: stanowi nieruchomość, gdy jednocześnie jest z gruntem trwale związany. Budynek będzie nieruchomością gdy na mocy przepisów szczególnych, będzie odrębnym przedmiotem obrotu.

• CZĘŚCI BUDYNKÓW: część budynku będzie nieruchomością, jeżeli na mocy przepisów szczególnych, część budynku jest przedmiotem odrębnej własności od gruntu, bądź od budynku, w której się znajduje.

POŻYTKI I ICH PODZIAŁ

Pożytki obejmują jakieś dochody z rzeczy lub prawa.

Polski system prawny wyróżnia trzy typy pożytków:

• pożytki naturalne rzeczy,

• pożytki cywilne rzeczy,

• pożytki prawa.

POŻYTKAMI NATURALNYMI RZECZY są takie jej płody i inne odłączone od niej części składowe, jakie wg zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy,

Przykład: pożytkami będzie przychówek zwierząt domowych, owoce zerwane z drzewa, drzewa wyrąbywane z lasów w ramach planowej gospodarki leśnej, natomiast drzewa uzyskane z wyrębu całego lasu lub sadu byłyby dochodami uzyskanymi z rzeczy ponad normalną miarę określoną zasadami prawidłowej gospodarki , dlatego nie miałyby charakteru pożytków.

POŻYTKI CYWILNE RZECZY są to dochody jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Dochody te mogą przybierać postać pieniężną lub niepieniężną,

Przykład: dochód z dzierżawy gruntu rolnego; zapłata może mieć charakter pieniężny lub może przybrać charakter świadczenia określonych usług lub pożytków z gruntów itp.

POŻYTKAMI PRAWA nazywamy dochody, które przynosi prawo zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem,

Przykład: odsetki, jakie dłużnik obowiązany jest zapłacić wierzycielowi będą pożytkami prawa, gdyż wierzytelność pieniężna jest prawem nie dotyczącym rzeczy.

PRZYNALEZNOŚĆ

Przynależność jest to samoistna rzecz ruchoma, która pozostaje w związku z inną rzeczą ruchomą albo nieruchomą, nazwaną rzeczą główną. Związek taki zachodzi wtedy, jeżeli występują w nim łącznie trzy cechy:

• właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba,

• przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczenie,

• przynależność jest z rzeczą główną w faktycznym i stałym związku, a swojego charakteru przynależności nie traci przez przemijające pozbawienie jej związku z rzeczą główną.

Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba, że co innego wynika z treści czynności prawnej lub przepisów szczególnych.

Egzekucja skierowana do nieruchomości odejmuje także przynależność.

Przynależność stanowi razem z rzeczą główną zabezpieczenie kredytu.

Przynależność nie stanowi części składowej, jest dobrem samoistnym, choć służy rzeczy głównej np. pilot do telewizora

Sytuację prawną przynależności określają dwie reguły:

• Przynależność jest zawsze własnością właściciela rzeczy głównej

• Czynności prawne dotyczące rzeczy głównej odnoszą skutek także względem przynależności, chyba, że co innego wynika z treści czynności prawnej lub treści przepisów szczególnych

PRZEDSIĘBIORSTWO

Jest to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Pojęcie to obejmuje w szczególności:

• nazwę indywidualizującą całe przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nie obejmuje firmy),

• własność nieruchomości i ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i inne prawa do nieruchomości i ruchomości,

• prawa wynikające z umów najmu lub dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z ruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, np. użyczenia, leasingu,

• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, zwłaszcza gotówkę w różnych walutach,

• koncesje, licencje i zezwolenia,

• patenty i inne prawa własności przemysłowej,

• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

• tajemnice przedsiębiorstwa,

• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Pojęcie to nie obejmuje:

• firmy przedsiębiorstwa, ze względu na to, że ze oznacza ona przedsiębiorcę, a nie przedsiębiorstwo,

• zobowiązań przedsiębiorstwa, ponieważ nie są one jego aktywami, lecz obciążeniem przedsiębiorstwa.

Mogą istnieć zorganizowane grupy składników materialnych i niematerialnych, w skład których wchodzą tylko niektóre z tych składników. Istota przedsiębiorstwa jest dotąd zachowana, dopóki w jego skład wchodzi przynajmniej jeden składnik materialny i przynajmniej jeden niematerialny.

Przeniesienie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa oraz ustanowienie na nim użytkowania następuje jedną czynnością prawną. Powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym (sankcja nieważności).

Nabywca przedsiębiorstwa (lub gospodarstwa rolnego) jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z prowadzenia przedsiębiorstwa, chyba że nie wiedział o tych zobowiązaniach mimo zachowania należytej staranności. Odpowiada do wartości nabytego przedsiębiorstwa wg stanu w chwili nabycia, a wg cen w chwili zaspokojenia wierzyciela

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Mienie: własność i inne prawa majątkowe, aktywa

Majątek: ogół praw i obowiązków majątkowych danego podmiotu prawa cywilnego, ogół aktywów i pasywów (odpowiedzialność za zobowiązania całym majątkiem)

Za GOSPODARSTWO ROLNE uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

OŚWIADCZENIE WOLI

W rozumieniu prawa cywilnego oświadczenie woli stanowi uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego, zmierzającą do ustanowienia, zmiany lub zniesienia dotychczasowego stosunku prawnego.

Niezbędnym elementem każdej czynności prawnej jest co najmniej jedno oświadczenie woli. Na czynność prawną składają się również faktyczne działania stron mające doprowadzić do wywołania pożądanego skutku prawnego.

Oświadczenie woli musi być poprzedzone pewnym procesem psychicznym, który przygotowuje w naszym umyśle uzewnętrznienie oświadczenia woli. Proces ten składa się z dwóch stadiów:

• pobudki do określonego działania,

• aktu woli.

Nie każdy przejaw takiego zachowania jest przez ustawodawcę postrzegane jako oświadczenie woli w sensie prawnym. Oświadczenie woli musi być:

• zrozumiałe,

• swobodne, tzn. nie może być złożony pod wpływem przymusu,

• na serio, czyli nie na żarty,

• zgodny z obowiązującymi normami.

FORMY SZCZEGÓLNE CZYNNOŚCI PRAWNYCH

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Zasadą polskiego prawa cywilnego jest swoboda formy czynności
prawnych.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, dopuszczalne jest wyrażenie oświadczenia woli przy pomocy jakiegokolwiek znaku.Dla pewnych czynności prawnych przewidziana jest jednak forma szczególna.

Formy szczególne zostały ustanowione dla realizacji takich funkcji, jak:

• pewność co do tego, że dana czynność prawna została dokonana,

• ochrona działającego podmiotu przed nieprzemyślanymi jego własnymi decyzjami,

• jawność czynności prawnych w stosunku do osób trzecich i ochrona ich interesów,

• uzyskanie fachowej porady,

• zabezpieczenie dowodów itp.

Jeżeli stroną umowy, która ma być wykonana na terytorium RP jest podmiot polski, to umowę sporządza się w języku polskim. Umowa sporządzenia w języku obcym nie stanowi nawet uprawdopodobnienia faktu dokonania czynności.

FORMY SZCZEGÓLNE CZYNNOŚCI PRAWNYCH

• zwykła forma pisemna,

• z poświadczeniem daty,

• z poświadczeniem podpisu,

• akt notarialny,

• forma elektroniczna.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA

Forma pisemna zostaje zachowana, gdy na dokumencie sporządzonym w dowolny sposób pod treścią oświadczenia woli strona złożyła własnoręczny podpis.

Do zawarcia umowy w formie pisemnej wystarcza wymiana dokumentów,
z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

Osoba nie mogąca pisać lecz mogąca czytać może zamiast podpisu:

• albo uczynić na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok niego inna osoba wpisze jej imię i nazwisko oraz umieści swój podpis,

• albo podpiszę się zamiast składającego oświadczenie inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać, lecz mogącego czytać.

Osoba nie mogąca czytać i pisać jeżeli chce złożyć oświadczenie woli na piśmie, musi posłużyć się formą aktu notarialnego.

Z DATĄ PEWNĄ

Data pewna polega na stwierdzeniu wiążącym także osoby nieuczestniczące w czynności prawnej, że czynność ta została dokonana a określonym czasie. Skutek taki wywołuje:

• urzędowe poświadczenie daty dokonane przez notariusza na okazanym mu dokumencie, w którym stwierdza on datę okazania mu dokumentu,

• stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego,

• umieszczenie na obejmującym treść czynności prawnej dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ samorządu terytorialnego lub notariusza - od daty wzmianki,

• śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie - od daty śmierci tej osoby.

POŚWIADCZENIE PODPISU

Forma pisemna z urzędowym potwierdzeniem podpisu polega na tym, że notariusz lub powołany do tego organ zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną
w tej klauzuli osobę.

AKT NOTARIALNY

Forma aktu notarialnego polega na tym, że notariusz spisuje treść podanych mu do wiadomości oświadczeń stron, współuczestnicząc w redagowaniu dokumentu, a następnie odczytuje go stronom i wraz z nimi podpisuje.

Oryginały aktów notarialnych pozostają w biurze notarialnym, a strony uzyskują jedynie wypisy, które są dosłownym powtórzeniem oryginałów. Wypisy podpisuje tylko notariusz i opatruje pieczęcią urzędową. W obrocie ma wartość oryginału.

FORMA ELEKRTONICZNA

W dziedzinie posługiwania się formą elektroniczną oświadczania woli ustawodawca dopuszcza w zasadzie niczym nie skrępowana swobodę.

Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne formie pisemnej.

BEZPIECZNY PODPIS ELEKTRONICZNY JEST:

• podporządkowany wyłącznie do tej osoby, która składa podpis,

• sporządzany wyłącznie przez tą osobę za pomocą podległych wyłącznie jej urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego,

• powiązany z danymi, do których został dołączony w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna.

SKUTKI NIEDOCHOWANIA FORMY

Formy czynności prawnych można podzielić, ze względu na konsekwencje jej niezachowania, na trzy typy:

• forma zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) - nie zachowanie tej formy powoduje bezwzględna nieważność czynności prawnej a w konsekwencji nie wywołuje skutków prawnych;

• forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum) - niezachowanie tej formy nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie pociąga za sobą niewystąpienie niektórych wskazanych w ustawie konsekwencji prawnych, które by wystąpiły, gdyby zastrzeżona forma została zachowana,

Przykład: gdy umowa przedwstępna, zobowiązująca do zawarcia w przyszłości umowy wymagającej formy notarialnej jest sporządzona nieformalnie, to w razie uchylania się od podpisania umowy przyrzeczonej przez jedną ze stron, druga strona może żądać naprawienia powstałej szkody, a gdy w formie aktu notarialnego - może ponadto dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.

• forma zastrzeżona dla celów dowodowych (ad probationem) - konsekwencje niezachowania tej formy przejawiają się wyłącznie na płaszczyźnie procesowej. Polegają one na ograniczeniu korzystania - w razie sporu - z dowodu z przesłuchania stron i ze świadków dla wykazania, że czynność prawna określonej treści została dokonana. Dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron i ze świadków jest możliwe gdy: 1) obie strony wyrażą na to zgodę, 2) fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma, 3) żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą.

WADA OŚWIADCZENIA WOLI

Są to okoliczności w których pewne stany psychiczne lub wiedzy człowieka towarzyszące składaniu oświadczeń woli uwzględnia system prawny, określając ich wpływ na ważność czynności prawnej.

Do wad oświadczeń woli Kodeks zalicza:

• stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,

• pozorność,

• błąd,

• podstęp,

• groźbę.

BRAK ŚWIADOMOŚCI LUB SWOBODY

Art. 82 KC „nie ważne jest każde oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli”.

Przepis ten dotyczy więc nawet przemijających tylko zaburzeń psychicznych, jeżeli w chwili dokonywania czynności prawnych wyłączały one świadomość. Nie ma znaczenia, czy przyczyny braku świadomości są zawinione czy niezawinione ani czy druga strona wiedziała o braku świadomości.

Przepis ten odnosi się także do przypadków podlegania przemocy, czyli tzw. przymusu fizycznego.

WYKŁADNIA OŚWIADCZENIA WOLI

Wykładnia (interpretacja) oświadczeń woli jest pewnym procesem myślowym zmierzającym do ustalenia ich właściwego znaczenia (sensu).

Przedmiotem wykładni oświadczeń woli mogą być różnego rodzaju znaki, nawet nie mające postaci językowej.

Reguły obowiązujące przy dokonywaniu wykładni oświadczeń woli określa art. 65 KC. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają, ze względu na okoliczności, w których zostało ono złożone, zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje.

Jeżeli przedmiotem interpretacji są znaki językowe (mówione lub pisane) to należy rozpoznać ich sens przede wszystkim, stosując słownikowe lub składniowe reguły językowe.

„Ustalone zwyczaje” to mogą być np. zwyczaje handlowe, z którymi należy wiązać swoiste znaczenie zwrotów językowych a nawet zachowań niejęzykowych,

Przykład: przybicie ręką, stwierdzające zawarcie umowy, odpowiednia gestykulacja maklerów giełdowych, którzy w ten sposób składają oświadczenie woli.

„Okoliczności, w których zostało złożone” - przy niejęzykowych postaciach oświadczenia woli kontekst sytuacyjny jest niezbędną przesłanką zrozumienia w ogóle jego sensu,

Przykład: osoba w sklepie samoobsługowym, wkładając określony przedmiot do koszyka i płacąc określoną cenę przy kasie nie wypowiadając ani jednego słowa również składa oświadczenie woli.

Jeżeli pojawiają się wątpliwości co do sensu oświadczeń woli, zarówno jednostronnych jak i umów, to powinno się mieć na względzie cel ku któremu zmierzają podmioty składające oświadczenie woli oraz zasady współżycia społecznego.

Można wyodrębnić TRZY POZIOMY WYKŁADNI UMOWY:

• literalny odwołujący się do dosłownego brzmienia umowy,

• ustalany w oparciu o zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje,

• ustalony przez odwołanie się do zgodnego zamiaru stron i celu umowy.

RODZAJE CZYNNOŚCI PRAWNYCH

- jednostronne, umowy i uchwały - wyróżnione z uwagi na strony uczestniczące w czynności prawnej,

• między żyjącymi i na wypadek śmierci - podstawą tego podziału jest wzgląd na to, kiedy mają nastąpić skutki czynności prawnej,

• konsensualne i realne,

• rozporządzające, zobowiązujące i o podwójnym skutku - podział ten oparty jest na różnym charakterze konsekwencji prawnych wywołanych przez czynności prawne,

• przysparzające i nieprowadzące do przysporzenia,

• odpłatne i nieodpłatne,

• kauzalne i abstrakcyjne.

Czynności prawne JEDNOSTRONNE charakteryzują się tym, że dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli jednej strony,

Przykład: sporządzenie testamentu, porzucenie rzeczy, wypowiedzenie umowy najmu.

UMOWY dochodzą do skutku przez zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron.

UCHWAŁY podobnie jak umowy obejmują oświadczenia woli więcej niż jednego podmiotu. Do prawnej skuteczności uchwały nie jest konieczne, aby oświadczenia woli wszystkich podmiotów były zgodne. Wystarczy, że treść uchwały uzyska aprobatę większości osób tworzących razem quorum zgromadzenia.

Czynności zawierane NA WYPADEK ŚMIERCI (mortis causa) wywołują skutki prawne dopiero z chwilą śmierci osoby fizycznej dokonującej tej czynności.

CZYNNOŚCI MIĘDZY ŻYJĄCYMI (inter vivos) obejmują wszystkie czynności prawne, które wywołują jakieś konsekwencje prawne już z chwilą ich dokonania.

Czynnością prawną KONSENSUALNĄ jest taka czynność, do której dokonania wystarcza z zasady samo złożenie oświadczenia woli lub wymiana zgodnych oświadczeń woli. Niekiedy ustawa wymaga ponadto spełnienia się także innych okoliczności,

Przykład: wpisu do ksiąg wieczystych, zgody organu władzy.

Istotą tego rodzaju czynności jest brak zmiany faktycznego władztwa nad rzeczą. Skutkiem czynności konsensualnej, zawierającej zobowiązanie do wydania rzeczy, jest roszczenie o wydanie rzeczy.

Do dokonania czynności prawnych REALNYCH konieczne jest, poza oświadczenie woli, działanie powodujące zmianę faktycznego władztwa nad rzeczą lub innymi przedmiotami materialnymi. Czynności prawne realne nie dochodzą w ogóle do skutku bez wydania rzeczy.

Przykład: umowa użyczenia, składu, przechowania, zadatek

Czynności prawne ROZPORZĄDZAJĄCE polegają na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa podmiotowego na rzecz innej osoby. Rozporządzenie dotyczy już istniejącego prawa majątkowego,

Przykład: przeniesienie własności rzeczy, przelew wierzytelności.

Czynności prawne ZOBOWIĄZUJĄCE polegają na zobowiązaniu się jednej strony (dłużnika) do świadczenia, tzn. do określonego działania lub zaniechania na rzecz innej osoby (wierzyciela).

Czynności ROZPORZĄDZAJĄCO-ZOBOWIĄZUJĄCE, a więc o podwójnym skutku odgrywają podstawową rolę w polskim prawie cywilnym. Są to czynności prawne, których treść wyraża decyzję o powstaniu zobowiązania do rozporządzenia.

Przykład: umowa sprzedaży zostaje zawarta, gdy sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu ją,
a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Czynności prawne ODPŁATNE charakteryzują się tym, ze na ich podstawie obie strony mają uzyskać pewną korzyść majątkową,

Przykład: umowa sprzedaży, o dzieło, zamiany, dzierżawa.

Czynności prawne NIEODPŁATNE,

Przykład: użyczenie, darowizna.

Zakres obowiązków nakładanych na stronę dokonującą czynności prawnej nieodpłatnej jest z reguły mniejszy niż zakres obowiązków nakładanych na strony przy czynnościach prawnych odpłatnych.

Zakres ochrony przyznany nabywcy na skutek czynności nieodpłatnej jest z reguły słabszy niż strony, która nabyła swoje prawo odpłatnie.

Dokonywanie czynności prawnych nieodpłatnych jest utrudnione lub ograniczone.

Czynność prawna PRZYSPARZAJĄCA to takiego rodzaju czynność, na mocy której w majątku osoby, na której rzecz następuje przysporzenie zwiększają się aktywa lub zmniejszają się pasywa,

Przykład: nabycie prawa własności, zwolnienie z długu.

Czynność NIE PROWADZĄCA DO PRZYSPORZENIA jest to czynność prawna, która nie pociąga za sobą zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów majątkowych innego podmiotu,

Przykład: porzucenie rzeczy ruchomej.

Wyłącznie w zakresie czynności prawnych przysparzających wyróżnić można czynności prawne kauzalne i abstrakcyjne.

Kauza jest elementem treści stosunku prawnego, ze względu na który dokonano czynności przysparzającej. Kauza ma wyjaśnić, dlaczego ktoś dokonuje przysporzenia.

Czynności prawne KAUZALNE (PRZYCZYNOWE) muszą być poprzedzone przyczyną dokonania przysporzenia; od prawidłowej kauzy uzależniona jest ich ważność.

Czynności prawne ABSTRAKCYJNE (ODERWANE) wywołują skutki przysparzające, chociażby nawet nie istniała prawidłowa kauza stanowiąca podstawę prawną ich dokonania.

Regułą polskiego prawa jest kauzalność czynności przysparzających, natomiast abstrakcyjność jest wyjątkiem,

Przykład: przekaz, zobowiązanie z weksla i czeku.

TYPY KAUZ

• causa obligandi vel acquirendi - podstawą prawną przysporzenia jest nabycie prawa lub innej korzyści przez dokonującego czynności
  prawnej,

Przykład: przeniesienie na nabywcę własności przedmiotu sprzedaży w celu otrzymania umówionej ceny kupna;

• causa solvendi - podstawą prawną przysporzenia jest zwolnienie z istniejącego zobowiązania, które obciążało osobę dokonującą przysporzenia,

Przykład: pożyczkobiorca spłaca zaciągniętą pożyczkę na rzecz wierzyciela aby zwolnić się z ciążącego na nim długu;

• causa donandi - przysporzenie następuje nieodpłatnie,

Przykład: dokonanie darowizny.

INNE PRZEDMIOTY STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

KOMPLEKSY MAJĄTKOWE: PRZEDSIEBIORSTWO.

GOSPODARSTWO ROLNE, MAJATEK ,MIENIE

Jest to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Pojęcie to obejmuje w szczególności:

• nazwę indywidualizującą całe przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nie obejmuje firmy),

• własność nieruchomości i ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i inne prawa do nieruchomości i ruchomości,

• prawa wynikające z umów najmu lub dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z ruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, np. użyczenia, leasingu,

• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, zwłaszcza gotówkę w różnych walutach,

• koncesje, licencje i zezwolenia,

• patenty i inne prawa własności przemysłowej,

• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

• tajemnice przedsiębiorstwa,

• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Gospodarstwo rolne to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami, inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego,

Przykład: prawa wynikające z ubezpieczenia budynków, inwentarza lub upraw.

Gospodarstwo rolne nie stanowi przedmiotu samodzielnego obrotu prawnego. Zatem nie można go zbyć jedną czynnością prawną. Przedmiotem zbycia są tu poszczególne nieruchomości, na których gospodarstwo rolne zostało zorganizowane.

MAJĄTEK

Jest to ogół praw i obowiązków majątkowych danego podmiotu prawa cywilnego, ogół aktywów i pasywów.

Każda osoba fizyczna lub prawna ma tylko jeden majątek.

SUKCESJA UNIWERSALNA ma miejsce wówczas, gdy majątek jest traktowany nie jako suma poszczególnych praw i obowiązków, lecz jako jeden przedmiot,

Przykład: w przypadku śmierci człowieka przybiera ona postać dziedziczenia.

ZARZĄD. W strukturze osoby prawnej uregulowanie zarządu całym majątkiem stanowi jej nierozłączny element.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ za zobowiązanie z reguły obejmuje cały majątek danej osoby i powstaje z chwilą powstania zobowiązania.

SUROGACJA polega na tym, że prawo nabyte w zamian za jakieś inne prawo pochodzące z majątku odrębnego, wchodzi w miejsce tego ostatniego.

MIENIE

Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. Pojęcie mienia odnosi się do wszystkich praw majątkowych i obejmuje swym zakresem aktywy określonego podmiotu, nie obejmuje natomiast pasywów

PRZESŁANKI WAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Czynność prawna, aby być skuteczną:

1. musi zawierać te elementy, które składają się na treść czynności prawnej,

2. muszą być spełnione określone warunki skuteczności:

• podmiot, który ma dokonać lub dokonuje czynności prawnej musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (z pewnymi wyjątkami),

• czynność prawna nie może być sprzeczna z obowiązującym prawem, nie może prowadzić do jego obejścia, nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społecznego,

Sankcję nieważności wywołują jedynie czynności sprzeczne z przepisami ustawy bezwzględnie obowiązującymi.

Równoznaczne ze sprzecznością z ustawą jest dokonanie czynności prawnej w celu jej obejścia. Obejście prawa jest to określona czynność wprawdzie bezpośrednio nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo.

Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

• czynność prawna dla swej ważności musi być dokonana w określonej formie,

• czynność prawna powinna być wolna od wad.

Te warunki musza wystąpić jednocześnie inaczej czynność prawna będzie wadliwa, czyli pociągać będzie za sobą pewne ujemne konsekwencje:

• albo nie wywoła żadnych skutków prawnych,

• albo wywoła część z tych skutków, jakie miały powstać,

• albo wprawdzie wywoła skutki, ale z możliwością ich wzruszalności lub uchylenia,

• albo wywoła skutki niepełne wymagające dla ich skuteczności określonego zdarzenia.

NIEWAŻNOŚĆ (JEST 4 WADLIWOŚĆ )WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Czynność prawna jest wadliwa wówczas, gdy jest dotknięta takimi usterkami, które sprawiają, że powstające skutki prawne nie odpowiadają w pełni treści złożonych oświadczeń woli.

Rozróżnia się cztery rodzaje wadliwości czynności prawnych:

• nieważność względna,

• nieważność bezwzględna,

• bezskuteczność zawieszona,

• bezskuteczność względna.

NIEWAŻNOŚĆ BEZWZGLĘDNA jest tego rodzaju skutkiem, na który może powołać się każdy kogo skutek może dotyczyć, a nie tylko podmiot, który bezpośrednio uczestniczył w dokonaniu tej czynności. W razie sporu sądowego sąd ma obowiązek z urzędu uwzględnić fakt wystąpienia bezwzględnej nieważności czynności prawnej,

Przykład: sprzeczność z ustawą, obchodzenie prawa, zawarcie przez nieuprawnione podmioty.

NIEWAŻNOŚĆ WZGLĘDNA oznacza przysługującą określonej stronie stosunku cywilnoprawnego możliwość uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej. czynność prawna taka nie jest bezwzględnie nieważna, ale w drodze oświadczenia woli podmiot zainteresowany może doprowadzić do jej unieważnienia.

Przykład: wada oświadczenia woli w postaci groźby lub błędu.

BEZSKUTECZNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

BEZSKUTECZNOŚĆ ZAWIESZONA zachodzi, gdy brak jest zgody osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej w tych wypadkach, gdy ustawa takiej zgody dla ważności czynności prawnej wymaga.

Czynność taka nie jest nieważna, jest po prostu „niedokończona”, nazywa się ją czynnością prawną niezupełną.

Po uzyskaniu wymaganej zgody czynność prawna staje się w pełni skuteczna z chwilą jej dokonania. W razie odmowy zgody, jest uważana za niebyłą.

Przykład: potrzebna jest zgoda wierzyciela na przejęcie długu.

BEZSKUTECZNOŚĆ WZGLĘDNA polega na tym, że czynność ogólnie jest ważna lecz nie zawiera skutków wobec pewnych osób. Czynność prawna może być bezskuteczna względnie tylko z przepisu prawa albo z mocy wydanego w tej sprawie orzeczenia.

POZORNOŚĆ

Bezwzględnie nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru (art. 83 § 1 KC). Przepis ten ma na względzie sytuację, gdy strony umawiają się potajemnie, iż ujawnione wobec osób trzecich oświadczenie woli nie wywoła skutków prawnych.

Pozornymi mogą być tylko umowy lub oświadczenia woli jednostronne składane innej osobie, dlatego że tylko w tych rodzajach czynności prawnych występuje druga strona, z którą można wejść w porozumienie co do pozorności.

Przykład: nie może być pozorny testament lub pozorne odrzucenie spadku.

Obok umowy potajemnej strony mogą dokonać tzw. ukrytej czynności prawnej, która zgodnie z ich zamiarem ma wywołać określone skutki prawne. Nie jest ona nieważna tylko dlatego, że pozostaje ukryta dla osób trzecich,

Przykład: ukrycie darowizny pod pozorem sprzedaży - na zewnątrz jest to sprzedaż - akt symulowany, a w rzeczywistości darowizna - akt dyssymylowany.

Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli w skutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

WARUNEK , TERMIN I RÓŻNICE MIEDZY NIMI

Przez warunek rozumie się ZAWARTE W TREŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ ZASTRZEŻENIE, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od ZDARZENIA PRZYSZŁEGO I NIEPEWNEGO

Jeżeli skutek czynności ma powstać mówimy o WARUNKU ZAWIESZAJĄCYM : ojciec daruje synowi samochód jeżeli zda egzaminy na studia, jeżeli skutki mają ustać mamy WARUNEK ROZWIĄZUJĄCY: w umowie z synem zastrzeżono że darowizna samochodu jest bezskuteczna, jeżeli syn zrezygnuje ze studiów.

Wyróżniamy również WARUNKI DODATNIE (TWIERDZĄCE) I UJEMNE (PRZECZĄCE), w zależności od tego, czy zdarzenie objęte warunkiem polegać ma na zmianie istniejącej sytuacji czy też na utrzymaniu dotychczasowego stanu rzeczy np. „jeżeli zrobisz maturę”- dodatki, „jeżeli nie upijesz się nigdy” - ujemny

Ponadto mówimy o warunku:

• ZALEŻNYM OD WOLI STRON „jeżeli odzwyczaisz się od palenia”

• ZALEŻNYM OD PRZYPADKU „jeżeli będzie padał deszcz”

• ZALEŻNYM OD WOLI STRON I PRZYPADKU „jeżeli zawrzesz najpierw umowę z moim sąsiadem”

Jeżeli warunek zawieszający jest niemożliwy, przeciwstawny ustawie lub zasadom współżycia społecznego wtedy cała czynność prawna jest nieważna. Takie rozstrzygnięcie zapobiega powstawaniu stosunków prawnych, które albo nigdy nie mogłyby być zrealizowane albo wspierały działania bezprawne lub niemoralne np. przyrzeczenie nagrody za skok na księżyc albo uwiedzenie małoletniej

Jeżeli warunek rozwiązujący jest niemożliwy, przeciwstawny ustawie lub zasadom współżycia społecznego wtedy uważa się go za niezastrzeżony; kreowany czynnością prawną stosunek prawny utrzymuje się zatem nadal, mimo ziszczenia się takiego warunku np. postanowienie umowy najmu, że ulegnie ona rozwiązaniu jeżeli najemczyni urodzi dziecko

Dzięki warunkowi podmioty prawa cywilnego mogą w sposób elastyczny kształtować stosunki cywilnoprawne, biorąc pod uwagę przyszłe a zarazem niepewne zdarzenia.

TERMIN

W odróżnieniu od warunku, zastrzeżenie terminu wiąże powstanie albo ustanie skutków czynności prawnych OKREŚLONYM ZDARZENIEM PRZYSZŁYM ALE PEWNYM.

Jest to takie postanowienie w oświadczeniu woli, na podstawie którego skutek czynności prawnej ograniczony zostaje w czasie. Nadejście terminu jest zawsze zdarzeniem, które bez względu na jakiekolwiek zachowanie się stron na pewno nastąpi.

WYRÓŻNIA SIĘ:

• terminy początkowe - przy terminie tym czynność prawna wywiera skutek dopiero od chwili gdy termin nadejdzie;

• terminy końcowe - przy terminie tym skutek czynności prawnej rozpoczyna się od razu, ale kończy się z nadejściem terminu.

SPOSOBY OBLICZANIA TERMINÓW

Stosowane są gdy ustawa, orzeczenie sądu, decyzja innego organu państwowego czy czynność prawna nie zawierają sposobu co do ich obliczania:

• najkrótszą jednostką jest doba liczona od północy do północy,

• termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia, przy czym nie wlicza się dnia, w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące początek terminu,

• termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą odpowiada początkowemu terminowi,
  a gdyby takiego dnia nie było w danym roku (29 lutego) w ostatnim dniu tego miesiąca (28 lutego). Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia (nabywa więc pełnoletniość w dacie urodzin),

• jeśli termin oznaczono na początek, środek lub koniec miesiąca, należy przez to rozumieć pierwszy, piętnasty (także w lutym) i ostatni dzień miesiąca, termin półmiesięczny odpowiada piętnastu dniom,

• jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia
  następnego.

• Termin może być oznaczony nie tylko datą lub okresem, lecz również jakimś faktem, o którym wiadomo, że nastąpi np. pierwszy śnieg w danym roku

BŁĄD , PODSTĘP , GROŹBA

Przez błąd rozumie się niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka. Ma on doniosłość prawną tylko wtedy, gdy dotyczy treści czynności prawnej i gdy jest istotny subiektywnie i obiektywnie.

BŁĄD ISTOTNY SUBIEKTYWNIE pozwala przypuszczać, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod wpływem błędu nie złożyłby oświadczenia tej treści.

BŁĄD ISTOTNY OBIEKTYWNIE uzasadnia przypuszczenie, że nikt znający rzeczywisty stan rzeczy nie złożyłby takiego oświadczenia;

Błąd nie musi być istotny jeżeli był wynikiem podstępu drugiej osoby.

Wyróżniamy błąd sensu stricto, tj. sytuację, gdy składający oświadczenie oświadcza w prawdzie to, co chce oświadczyć ale tylko dlatego, że ma mylne wyobrażenie o prawdziwym stanie rzeczy, oraz pomyłkę, tj. sytuację gdy oświadczający wolę oświadcza co innego, niż chce. W obu wypadkach wadliwość powoduje ten sam rezultat.

Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie stanowi podstawę do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli.

W odniesieniu do oświadczeń woli składanych innej osobie (w szczególności umów) i będących zarazem odpłatnymi czynnościami prawnymi na błąd dotyczący treści czynności prawnej i istotny można powoływać się tylko wtedy, gdy ponadto adresat oświadczenia woli:

• albo błąd wywołał, chociażby bez swej winy,

• albo wiedział o błędzie,

• albo z łatwością błąd mógł zauważyć.

Oświadczenie woli składane innej osobie za pośrednictwem posłańca może ulec zniekształceniu w toku jego przesyłania. Posłańcem jest osoba nie będąca stroną czynności prawnej. Zniekształcenie to wywołuje takie same skutki, jak błąd przy złożeniu oświadczenia.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie, w ciągu roku od dnia wykrycia błędu.

PODSTĘP

Podstępne działanie polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd lub na umocnieniu jej błędnego mniemania w celu skłonienia jej do złożenia oświadczenia woli określonej treści. Za podstęp uważa się także świadome przemilczenie pewnych informacji, ale tylko wtedy, gdy istniał obowiązek ich udzielenia.

W myśl art. 81 § 1 KC składający oświadczenie woli może powoływać się na błąd także wtedy, gdy nie był on istotny lub gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

Wada podstępu uzasadnia uchylenie się od skutków prawnych złożonego oświadczenia.

GROŹBA

Przez groźbę rozumie się zapowiedź wyrządzenia komuś zła, w razie gdyby nie dokonał on żądanej czynności prawnej. Osoba zagrożona znajduje się w sytuacji przymusowej (tzw. przymus psychiczny); stoi przed alternatywą: albo dokonać żądanej czynności prawnej albo narazić się na realizacje groźby. Nie jest ona jednak pozbawienia możliwości wyboru. Gdyby tak było, jej zachowanie z mocy przepisów KC nie miałyby w ogóle cech czynności prawnej.

System prawny generalnie nie chroni osób, które dokonują czynności prawnej z obawy, że spotka je jakieś zło, chyba że sytuacja ta powstała wskutek bezprawnego działania innej osoby. Obojętne jest jakiego dobra groźba dotyczy i przeciw komu jest skierowana.

Groźba musi być poważna, co oznacza, że niebezpieczeństwo musi być istotne (wystarczy, że będzie subiektywnie istotne).

Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby sprawia, że czynność prawna jest względnie nieważna. Ten, kto złożył oświadczenie woli innej osobie pod wpływem groźby, może uchylić się od jego skutków składając tej osobie odpowiednie pisemne oświadczenie przed upływem roku od chwili, gdy stan obawy ustał.

TERMIN

Jest to takie postanowienie w oświadczeniu woli, na podstawie którego skutek czynności prawnej ograniczony zostaje w czasie. Tym się różni od warunku, że nadejście terminu jest zawsze zdarzeniem, które bez względu na jakiekolwiek zachowanie się stron na pewno nastąpi.

WYRÓŻNIA SIĘ:

• terminy początkowe - przy terminie tym czynność prawna wywiera skutek dopiero od chwili gdy termin nadejdzie;

• terminy końcowe - przy terminie tym skutek czynności prawnej rozpoczyna się od razu, ale kończy się z nadejściem terminu.

SPOSOBY OBLICZANIA TERMINÓW

Stosowane są gdy ustawa, orzeczenie sądu, decyzja innego organu państwowego czy czynność prawna nie zawierają sposobu co do ich obliczania:

• najkrótszą jednostką jest doba liczona od północy do północy,

• termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia, przy czym nie wlicza się dnia, w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące początek terminu,

• termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą odpowiada początkowemu terminowi,
  a gdyby takiego dnia nie było w danym roku (29 lutego) w ostatnim dniu tego miesiąca (28 lutego). Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia (nabywa więc pełnoletniość w dacie urodzin),

• jeśli termin oznaczono na początek, środek lub koniec miesiąca, należy przez to rozumieć pierwszy, piętnasty (także w lutym) i ostatni dzień miesiąca, termin półmiesięczny odpowiada piętnastu dniom,

• jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia
  następnego.

ZAWARCIE UMOWY

DEFINICJA UMOWY

UMOWA jest to zgodne oświadczenie woli przynajmniej dwóch stron w celu wywołania skutków prawnych.

Oświadczenia składane w toku zawierania umowy i prowadzące do zawarcia umowy nie mogą mieć identycznej treści, ale tylko treść ze sobą zgodną.

Porozumienie się stron w toku zawarcia umowy określane jest jako konsens. Brak konsensu to dyssens. Rozróżnia się dyssens jawny i ukryty w zależności od tego, czy strony były go świadome.

SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW

UMOWĘ MOŻNA ZAWRZEĆ:

• w drodze złożenia oferty i jej przyjęcia,

• w drodze negocjacji,

• w drodze aukcji lub przetargu.

Strony w zasadzie w sposób swobodny mogą wybrać sposób osiągnięcia umowy. Niekiedy przepisy wskazują wprost na sposób zawarcia umowy i odstępstwo od niego rodzi nieważność umowy zawartej w innym trybie.

SPOSOBY ZAWARCIA UMOWY

UMOWĘ MOŻNA ZAWRZEĆ:

• w drodze złożenia oferty i jej przyjęcia,

• w drodze negocjacji,

• w drodze aukcji lub przetargu.

Strony w zasadzie w sposób swobodny mogą wybrać sposób osiągnięcia umowy. Niekiedy przepisy wskazują wprost na sposób zawarcia umowy i odstępstwo od niego rodzi nieważność umowy zawartej w innym trybie.

ZAWARCIE UMOWY PRZEZ PRZYJĘCIE OFERT

OFERTA I JEJ PRZYJĘCIE

Ofertowy sposób zawarcia umowy wyróżnia dwa kolejno następujące po sobie etapy:

• złożenie oferty przez jedną stronę (oferenta)

• przyjęcie jej przez drugą stronę (oblata).

Oferta jest to stanowcza propozycja zawarcia konkretnej umowy skierowana do oznaczonego lub nieoznaczonego kręgu osób, zawierająca istotne postanowienia proponowanej umowy. Jest to jakby gotowa propozycja zawarcia transakcji.

Umowa zostaje zawarta wtedy, gdy adresat oferty we właściwym czasie przyjmie ofertę w zasadzie bez zastrzeżeń, wtedy bowiem można mówić o konsensie.

Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę, chyba że oferta jest składana w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami.

Zawarcie umowy zależy wyłącznie od decyzji oblata. Oferent nie może zapobiec zawarciu umowy w razie przyjęcia przez oblata oferty. Oblat jest w zasadzie ograniczony tylko czasem, w jakim ofertę może przyjąć.

Okres oczekiwania oferenta na odpowiedź zależy od:

• treści oferty,

• sposobu złożenia oferty,

• charakteru stosunków, których zawierana umowa dotyczy,

• podmiotów uczestniczących w oferowanym trybie zawarcia umowy.

TREŚĆ OFERY

Jeżeli oferent w ofercie oznaczy termin, w ciągu którego będzie oczekiwał odpowiedzi; termin ten może być dowolnie wyznaczony, może to być zarówno termin początkowy jak i końcowy;

SPOSÓB ZŁOŻENIA OFERTY

Gdy jest złożona w obecności drugiej strony, to przestaje obowiązywać, jeżeli nie zostanie przyjęta niezwłocznie a więc w toku trwającej rozmowy.

Jeżeli oferta została złożona w inny sposób to oferta przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia;

PODMIOTY UMOWY

Dla stosunków między przedsiębiorcami znajduje zastosowanie reguła modyfikacyjnego przyjęcia oferty. Odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. Strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią.

Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli oferent zastrzegł, że umowa może być przyjęta jedynie bez zastrzeżeń lub gdy oferent niezwłocznie sprzeciwił się wprowadzonym zastrzeżeniom.

CZAS I MIEJSCE ZAWARCIA UMOWY

Zasadą jest, że umowę poczytuje się za zawartą w chwili, gdy oferent otrzymał oświadczenie oblata o przyjęciu oferty. W przypadku gdy oświadczenie oblata nie jest wymagalne jest to chwila przystąpienia przez niego do wykonania umowy.

Miejscem zawarcia umowy jest miejsce otrzymania przez oferenta oświadczenia oblata o przyjęciu oferty. W przypadku gdy oświadczenie oblata nie jest wymagalne przyjmuje się za miejsce zawarcia umowy miejsce zamieszkania lub siedzibę oferenta w chwili zawarcia umowy

Podpisanie umowy w drodze negocjacji następuje w dwu etapach:

• pertraktacji (rokowań, negocjacji),

• sformułowanie treści umowy i podpisanie jej.

Pojęcie negocjacji odnosi się do wzajemnego oddziaływania stron na siebie, skierowanego do zawarcia umowy. W pierwszym etapie strony prowadzą wstępne rozmowy lub wymieniają się korespondencją; zabiegi te w efekcie mają doprowadzić do porozumienia, czyli umowy.

Oświadczenia woli składane przez uczestników negocjacji nie są oświadczeniami konstytuującymi umowę, ustępstwa na rzecz drugiej strony uczynione nie mają mocy obowiązującej przed dojściem do skutku całej umowy.

Zawarcie umowy w drodze negocjacji następuje w chwili, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji.

NIELOJALNE ZACHOWANIE SIĘ STRON W TOKU NEGOCJACJI

Strony powinny prowadzić lub inicjować negocjacje w sposób zgodny a dobrymi obyczajami, a w szczególności z zamiarem zawarcia umowy, a nie tylko dla pozoru, w rzeczywistości dla osiągnięcia jakichś innych celów.

Naruszenie tych powinności opatrzone jest sankcją odszkodowawczą w granicach negatywnego interesu umownego.

Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje drugiej stronie z zastrzeżeniem poufności, w razie wykorzystywania tych informacji dla własnych celów jak i ujawnienia ich, strona poszkodowana może żądać naprawienia szkody albo wydania przez nią uzyskanych korzyści.

• AUKCJA I PRZETARG

Aukcja jest postępowaniem rozpoczynającym się od wezwania osób zainteresowanych zawarciem danej umowy do stawienia się w wyznaczonym miejscu i czasie w celu składania jak najkorzystniejszych propozycji z punktu widzenia organizatora aukcji. Następnie wzywa on do składania coraz korzystniejszych ofert. Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem, który zaoferuje najkorzystniejsze warunki umowy.

Przetarg jest postępowaniem rozpoczynającym się od wezwania osób zainteresowanych zawarciem danej umowy do stawienia się w wyznaczonym miejscu i czasie w celu składania jak najkorzystniejszych propozycji z punktu widzenia organizatora przetargu. Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem, który zaoferuje najkorzystniejsze warunki umowy.

Postanowienia ogłoszenia albo warunki aukcji lub przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy organizator zastrzegł taką możliwość w warunkach lub postanowieniach.

Organizator może zastrzec w ogłoszeniu, że przystąpienie do przetargu/ aukcji uzależnione jest od wpłacenia na rzecz organizatora określonej sumy lub ustanowienia odpowiedniego zabezpieczenia jej zapłaty - wadium.

Zawarcie umowy w drodze aukcji manifestuje się poprzez przybicie i z tym momentem umowa jest uważana za zawartą. Przybicie najkorzystniejszej oferty zwalnia pozostałych oferentów aukcji.

Istotą przetargu jest równoległe, w odpowiedzi na ogłoszenie o przetargu, składanie ofert przez uczestników przetargu. Oferenci są nimi związani do chwili wyboru oferty lub zamknięcia przetargu bez wybrania którejkolwiek z ofert.

Obowiązkiem organizatora przetargu jest niezwłoczne zawiadomienie uczestników przetargu o jego wyniku lub zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru.

Umowa w drodze przetargu zostaje zawarta z chwilą otrzymania przez oferenta oświadczenia organizatora o jej przyjęciu.

OFERTA , ROKOWANIA, AKUKCJA, PRZETARG

Ofertowy sposób zawarcia umowy wyróżnia dwa kolejno następujące po sobie etapy:

• złożenie oferty przez jedną stronę (oferenta)

• przyjęcie jej przez drugą stronę (oblata).

Oferta jest to stanowcza propozycja zawarcia konkretnej umowy skierowana do oznaczonego lub nieoznaczonego kręgu osób, zawierająca istotne postanowienia proponowanej umowy. Jest to jakby gotowa propozycja zawarcia transakcji.

Umowa zostaje zawarta wtedy, gdy adresat oferty we właściwym czasie przyjmie ofertę w zasadzie bez zastrzeżeń, wtedy bowiem można mówić o konsensie.

Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę, chyba że oferta jest składana w stosunkach pomiędzy przedsiębiorcami.

Zawarcie umowy zależy wyłącznie od decyzji oblata. Oferent nie może zapobiec zawarciu umowy w razie przyjęcia przez oblata oferty. Oblat jest w zasadzie ograniczony tylko czasem, w jakim ofertę może przyjąć.

Okres oczekiwania oferenta na odpowiedź zależy od:

• treści oferty,

• sposobu złożenia oferty,

• charakteru stosunków, których zawierana umowa dotyczy,

• podmiotów uczestniczących w oferowanym trybie zawarcia umowy.

NEGOCJACJA(ROKOWANIA)

• pertraktacji (rokowań, negocjacji),

• sformułowanie treści umowy i podpisanie jej.

Pojęcie negocjacji odnosi się do wzajemnego oddziaływania stron na siebie, skierowanego do zawarcia umowy. W pierwszym etapie strony prowadzą wstępne rozmowy lub wymieniają się korespondencją; zabiegi te w efekcie mają doprowadzić do porozumienia, czyli umowy.

Oświadczenia woli składane przez uczestników negocjacji nie są oświadczeniami konstytuującymi umowę, ustępstwa na rzecz drugiej strony uczynione nie mają mocy obowiązującej przed dojściem do skutku całej umowy.

Zawarcie umowy w drodze negocjacji następuje w chwili, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień, które były przedmiotem negocjacji.

Aukcja jest postępowaniem rozpoczynającym się od wezwania osób zainteresowanych zawarciem danej umowy do stawienia się w wyznaczonym miejscu i czasie w celu składania jak najkorzystniejszych propozycji z punktu widzenia organizatora aukcji. Następnie wzywa on do składania coraz korzystniejszych ofert. Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem, który zaoferuje najkorzystniejsze warunki umowy.

Przetarg jest postępowaniem rozpoczynającym się od wezwania osób zainteresowanych zawarciem danej umowy do stawienia się w wyznaczonym miejscu i czasie w celu składania jak najkorzystniejszych propozycji z punktu widzenia organizatora przetargu. Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem, który zaoferuje najkorzystniejsze warunki umowy.

POJĘCIE PRZEDSTAWICIELSTWA ( PRZEDSTAWICIELSTWO)

Przedstawicielstwo polega na tym, że ktoś, zwany przedstawicielem, dokonuje w imieniu innej osoby - reprezentowanego - czynności prawnej, która wywiera skutek prawny na reprezentowanego, na mocy stosownego upoważnienia zwanego umocowaniem.

Źródłem umocowania może być bądź ustawa - przedstawicielstwo ustawowe, bądź oświadczenie woli reprezentowanego - pełnomocnictwo.

Przedstawicielstwo jest niezbędnym uzupełnieniem instytucji braku oraz ograniczenia zdolności do czynności prawnych.

PODOBNĄ FUNKCJĘ pełnią też inne instytucje prawne:

• posłaniec - jest to osoba, która przenosząc oświadczenie woli pewnej osoby adresatowi, sama nie składa żadnego oświadczenia. Posłaniec nie musi mieć w ogóle z.d.c.p. Zniekształcenie oświadczenia przez posłańca jest traktowane na równi z błędem przy składaniu oświadczenia woli;

• organ osoby prawnej, którego działanie traktuje się jako działanie samej osoby prawnej;

• zastępca pośredni - jest to osoba działająca we własnym imieniu, ale na cudzy rachunek; sam nabywa prawa lub zaciąga zobowiązania ale musi je następnie przenieść na tego, na kogo rzecz działa, np. sklep komisowy.

PRZEDSTAWICIELSTWO USTAWOWE

Przedstawicielami ustawowymi najczęściej są: rodzice w stosunku do dziecka, które podlega ich władzy rodzicielskiej, opiekun, kurator.

Każde z rodziców jest przedstawicielem ustawowym dziecka pozostającego pod jego władzą i każdy z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy, a jeżeli czynność prawna dotyczy spraw istotnych powinni uzgadniać swoje stanowisko.

W niektórych przypadkach rodzice nie mogą reprezentować dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską,

Przykład: gdy jedną ze stron jest jedno z rodziców lub jego małżonek a drugą jest dziecko, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka.

Rodzice nie mogą reprezentować dziecka w przypadku czynności prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską.

Przedstawicielstwo ustawowe może ustać np. w skutek uzyskania pełnej z.d.c.p. przez reprezentowanego, pozbawienia władzy rodzicielskiej przez sąd, na skutek ustania opieki.

PEŁNOMOCNICTWO I RODZAJE PEŁNOMOCNICTW

Pełnomocnictwo jest jednostronną czynnością prawną, pełnomocnik nie musi więc składać oświadczenia o przyjęciu pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo może wynikać z pewnego stosunku prawnego istniejącego pomiędzy mocodawcą a pełnomocnikiem, np. stosunku pracy na mocy umowy o pracę.

Forma udzielenia pełnomocnictwa jest w zasadzie dowolna. W odniesieniu do pełnomocnictwa ogólnego musi być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

WYMÓG FORMY SZCZEGÓLNEJ dla pełnomocnictwa do dokonania określonych czynności prawnych może wynikać z przepisów dotyczących tej czynności.

Z zasady, jeżeli do dokonania czynności prawnej wymagana jest szczególna forma, to w pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej samej formie.

Pełnomocnictwo może zostać udzielone jednej lub kilku osobom w takim samym zakresie umocowania. O tym, czy osoby te mogą działać osobno, czy tez muszą łącznie (tzw. pełnomocnictwo łączne), rozstrzygać powinna treść pełnomocnictwa. Jeżeli treść tego nie rozstrzyga to osoby te mogą działać oddzielnie.

PEŁNOMOCNICTWO OGÓLNE obejmuje umocowanie do dokonywania tzw. czynności zwykłego zarządu.

PEŁNOMOCNICTWO RODZAJOWE dotyczy pewnego rodzaju czynności. Mogą być nimi czynności przekraczające zakres zwykłego
zarządu.

PEŁNOMOCNICTWO SZCZEGÓLNE odnosi się do poszczególnej czynności.

Pełnomocnictwo może wygasnąć w skutek odwołania albo śmierci pełnomocnika lub mocodawcy. Pełnomocnictwo może być w każdej chwili odwołane, z pewnymi wyjątkami.

Jeżeli pełnomocnik dokona czynności prawnej w imieniu mocodawcy po wygaśnięciu pełnomocnictwa lub wykraczającej poza jego zakres jest to działanie rzekomego pełnomocnika. Działanie to nie pociąga skutków dla mocodawcy; ustawa jednak przewiduje szereg odstępstw od tej reguły w celu ochrony dobrej wiary osób trzecich.

PRZESŁANKI SKUTECZNOŚCI PRZEDSTAWICIELSTWA USTAWOWEGO I PEŁNOMOCNICTWA:

• przedstawiciel musi mieć umocowanie oraz działać w jego granicach,

• działanie bez umocowania lub przekroczenie granic przedstawicielstwa ustawowego jest działaniem bezskutecznym,

• przekroczenie granic umocowania lub działanie bez pełnomocnictwa skutkuje wystąpieniem tzw. pełnomocnictwa rzekomego,

• pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, wyjątki: 1) co innego wynika z treści pełnomocnictwa, 2) treść czynności prawnej wyłącza możliwość naruszenia interesu mocodawcy;

• czynność prawna dokonana przez przedstawiciela musi być czynnością, którą może dokonać przedstawiciel,

Przykład: przedstawiciel nie może sporządzić ani odwołać testamentu,

• przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego.

PROKURA: POJĘCIE I ZAKRES,

Prokura jest pełnomocnictwem obejmującym umocowanie do dokonywania czynności sądowych oraz pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną z.d.c.p.; prokurentem nie może być osoba prawna.

Prokurenta może powołać przedsiębiorca, który podlega obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Udzielenie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców, określając rodzaj oraz sposób wykonywania.

Prokura nie może być ograniczona ze skutkiem wobec osób trzecich.

Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. W odniesieniu do prokury nie znajduje zastosowanie przepis, że jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma to pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej formie.

RODZAJE PROKURY:

• prokura łączna - możliwe jest udzielenie prokury kilku osobom łącznie, w takiej sytuacji kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia mogą być dokonywane wobec jednej z tych osób, którym udzielono prokury łącznie;

• prokura oddziałowa - przedsiębiorca może ograniczyć prokurę tylko co do pewnego zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa, np. osobie prowadzącej działalność na konkretnym obszarze, i ograniczyć prokurę tylko do spraw tego oddziału.

Istnieje zakaz przenoszenia prokury, prokurent nie może więc przenieść swojego umocowania na inną osobę. Możliwe jest natomiast ustanowienia przez prokurenta pełnomocnika do dokonania poszczególnej czynności albo do dokonania czynności określonego rodzaju.

Prokura może zostać odwołana w każdym czasie.

Przyczynami wygaśnięcia prokury mogą być:

• wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru,

• ogłoszenie upadłości,

• otwarcie likwidacji przedsiębiorstwa,

• przekształcenie przedsiębiorcy,

• śmierć prokurenta.

W razie wygaśnięcia prokury przedsiębiorca jest zobowiązany zgłosić jego wygaśnięcie do rejestru przedsiębiorców.

Czym prokura różni się od innych pełnomocnictw? Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

W jakiej formie należy udzielić prokury? Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie.

Kto może być prokurentem? Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Do jakich czynności prokurent potrzebuje dodatkowego pełnomocnictwa? Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

Czy prokurę można przenieść na inny podmiot? Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może natomiast ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.

Czy przedsiębiorcy wolno jest odwołać prokurę? Prokura może być w każdym czasie odwołana.

Kiedy prokura wygasa? Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia jego upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia, a także wraz ze śmiercią prokurenta. Natomiast śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury ponieważ prokura jest szczególnego rodzaju stosunkiem zaufania przedsiębiorcy i prokurenta.

W jaki sposób ujawnia się istnienie prokury wobec osób trzecich? Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania.

RODZAJE PROKURY

RODZAJE PROKURY:

• prokura łączna - możliwe jest udzielenie prokury kilku osobom łącznie, w takiej sytuacji kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia mogą być dokonywane wobec jednej z tych osób, którym udzielono prokury łącznie;

• prokura oddziałowa - przedsiębiorca może ograniczyć prokurę tylko co do pewnego zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa, np. osobie prowadzącej działalność na konkretnym obszarze, i ograniczyć prokurę tylko do spraw tego oddziału.

Istnieje zakaz przenoszenia prokury, prokurent nie może więc przenieść swojego umocowania na inną osobę. Możliwe jest natomiast ustanowienia przez prokurenta pełnomocnika do dokonania poszczególnej czynności albo do dokonania czynności określonego rodzaju.

FORMY PROKURY

Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. W odniesieniu do prokury nie znajduje zastosowanie przepis, że jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma to pełnomocnictwo powinno być udzielone w tej formie.

WYGASNIĘCIE PROKURY

Czy przedsiębiorcy wolno jest odwołać prokurę? Prokura może być w każdym czasie odwołana.

Kiedy prokura wygasa? Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, ogłoszenia jego upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia, a także wraz ze śmiercią prokurenta. Natomiast śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury ponieważ prokura jest szczególnego rodzaju stosunkiem zaufania przedsiębiorcy i prokurenta.

ELEMENTY TREŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ ( JEST ICH 3 )

. SKŁADNIKI TREŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ:

• essentialia negoti (elementy przedmiotowo istotne). Są to ustawowo wyróżnione cechy, wg których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności prawnych,

Przykład: do cech umowy sprzedaży należy zobowiązanie się jednej strony do przeniesienia własności i wydania rzeczy w zamian za zobowiązanie się drugiej strony do zapłaty ceny;

• naturalia negoti (elementy nieistotne) wskazane są w ustawie jako skutki prawne dokonania czynności prawnej określonego typu. Umieszczenie ich w treści czynności prawnej jest dopuszczalne, ale nie konieczne, aby nastąpiły;

• accidentalia negoti (elementy dodatkowe). Zastrzeżenie ich w treści czynności prawnej stanowi konieczną przesłankę wystąpienia wskazanych w nich skutków prawnych.

CO TO JEST WYZYSK

WYZYSK Art. 388. § 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy. § 2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy.

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

Przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe; nie podlegają więc przedawnieniu:

• roszczenia niemajątkowe,

• z pośród roszczeń majątkowych - roszczenia windykacyjne i negatoryjne jeżeli dotyczą nieruchomości oraz roszczenie o zniesienie własności,

• roszczenia, które ze swej natury nie podlegają przedawnieniu,

• roszczenia, których dochodzenie ograniczone zostało terminami zawitymi.

Skutkiem upływu terminu przedawnienia jest niemożność dochodzenia przedawnionego roszczenia. Roszczenie nie wygasa, wyłączona zostaje jednak jego przymusowa realizacja. Zobowiązanie, które powstaje na skutek upływu terminu przedawnienia staje się zobowiązaniem niepełnym (naturalnym).

Sąd nie uwzględnia z urzędu terminu przedawnienia lecz w następstwie podniesienia zarzutu dłużnika.

TERMINY PRZEDAWNIENIA

Długość terminów przedawnienia określa ustawa normami bezwzględnie wiążącymi. Wszelkie więc postanowienia umowy, który by skracały lub wydłużały te terminy, są bezwzględnie nieważne.

Roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem:

• trzech lat - w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz, odsetki) oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej;

• dziesięciu lat - w przypadku wszelkich innych roszczeń.

System prawny przewiduje w szeregu szczególnych przypadków terminy przedawnienia o innej długości.

BIEG TERMINU przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, tzn. gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia.

Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje nie zastosował się do treści zobowiązania,

Przykład: wbrew zaciągniętemu zobowiązaniu podjął pracę w przedsiębiorstwie konkurencyjnym.

Gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie.

Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu.

ZAWIESZENIE BIEGU PRZEDAWNIENIA

Polega to na tym, że bieg przedawnienia, przez pewien okres, nie rozpoczyna się, lub jeśli się już rozpoczął, to pewnego okresu nie wlicza się do tego biegu.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia może mieć miejsce w odniesieniu do roszczeń:

• dzieci przeciwko rodzicom, ale nie na odwrót, na czas trwania władzy rodzicielskiej,

• osób nie mających pełnej z.d.c.p. przeciwko opiekunom lub kuratorom, na czas sprawowania opieki lub kurateli,

• jednego z małżonków przeciwko drugiemu, na czas trwania małżeństwa,

• których z powodu siły wyższej uprawniony nie może dochodzić przed odpowiednim organem, na czas trwania przeszkody uniemożliwiającej dochodzenie roszczeń uprawnionemu.

PRZERWANIE BIEGU PRZEDAWNIENIA

Bieg terminu przedawnienia przerywa każda czynność przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,

Przykład: wytoczenie powództwa o spełnienie świadczenia, złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji.

Drugą przyczyną przerwania biegu terminu przedawnienia jest uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia powoduje wszczęcie mediacji. Stanowi ona alternatywny do sądu postępowania cywilnego sposób rozstrzygania, w drodze ugody stron, spraw cywilnych.

Skutkiem przerwania biegu terminu przedawnienia jest to, iż po każdym przerwaniu biegnie ono na nowo. Jeżeli przerwanie nastąpiło na skutek czynności podjętych przed sądem albo przez wszczęcie mediacji, to przedawnienie biegnie na nowo z dniem zakończenia postępowania.

ZAKOŃCZENIE BIEGU PRZEDAWNIENIA

Termin oznaczony w latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu.

DAWNOŚCI: są to zdarzenia prawne innego rodzaju niż czynności prawne. Ich swoistym elementem jest upływ czasu. Stanowi on konieczną, aczkolwiek nie jedyną przesłankę wywołania wskazanych w ustawie skutków prawnych.

RODZAJE DAWNOŚCI:

Ze względu na to, że cel dawności prowadzi do nabycia prawa rozróżniamy:

• zasiedzenie - polega na nabyciu prawa podmiotowego (w szczególności własności) w następstwie długotrwałego faktycznego wykonywania prawa przez osobę nieupoważnioną;

• przemilczenie - polega na nabyciu prawa podmiotowego z powodu bezczynności podmiotu uprawnionego, czyli z braku zainteresowania właściciela swoją rzeczą.

Ze względu na to, że cel dawności prowadzi do osłabienia lub utraty przysługującego komuś prawa, jeżeli nie zrealizuje go w odpowiednim czasie, wyróżniamy:

• przedawnienie,

• terminy zawite.

PRZEDAWNIENIE

Przedawnienie jest instytucją związaną z upływem czasu, polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od obowiązku spełnienia obciążającego go świadczenia majątkowego. Instytucja przedawnienia roszczeń ma na celu uregulowanie określonego stosunku prawnego między stronami i zlikwidowanie stanu niepewności prawnej, spowodowanego rozbieżnością między stanem faktycznymi oczekiwanym stanem prawnym wierzyciel ma określone ramy czasowe w których może egzekwować swoje prawa)

Przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe; nie podlegają więc przedawnieniu:

• roszczenia niemajątkowe,

• spośród roszczeń majątkowych - roszczenia windykacyjne i negatoryjne jeżeli dotyczą nieruchomości oraz roszczenie o zniesienie własności,

• roszczenia, które ze swej natury nie podlegają przedawnieniu,

• roszczenia, których dochodzenie ograniczone zostało terminami zawitymi.

Skutkiem upływu terminu przedawnienia jest niemożność dochodzenia przedawnionego roszczenia. Roszczenie nie wygasa, wyłączona zostaje jednak jego przymusowa realizacja. Zobowiązanie, które powstaje na skutek upływu terminu przedawnienia staje się zobowiązaniem niepełnym (naturalnym).

TERMINY PRZEDAWNIENIA

Długość terminów przedawnienia określa ustawa normami bezwzględnie wiążącymi. Wszelkie więc postanowienia umowy, który by skracały lub wydłużały te terminy, są bezwzględnie nieważne.

Roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem:

• 3 lat - w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej;

• 10 lat - w przypadku wszelkich innych roszczeń.

Przez świadczenia okresowe należy rozumieć świadczenia, które dłużnik jest zobowiązany spełniać periodycznie, w określonych z góry odstępach czasu (np. czynsz najmu czy odsetki).

Natomiast o zakwalifikowaniu roszczeń związanych z działalnością gospodarczą decyduje to, czy przysługują one przedsiębiorcy oraz czy wynikają z prowadzonej przez niego działalności.
Poszczególne przepisy często przewidują krótsze okresy przedawnienia, np.

• roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem 2 lat. Dotyczy to przede wszystkim żądań o zapłatę ceny.

• Sześciomiesięczny okres przedawnienia występuje m.in.

• w przypadku roszczenia biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki (licząc od chwili, gdy przedmiot miał być wydany),

• a także roszczenia przysługującego przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki, licząc od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo.

• Roczny termin występuje np.

• w przypadku roszczenia wynikającego z umowy o dzieło (licząc od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane),

• roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu (licząc od dnia, w którym poszkodowany przestał korzystać z usług hotelu), a także

• roszczenia zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy oraz

• roszczenia zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz, licząc od dnia zwrotu rzeczy

BIEG TERMINU przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, tzn. gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia.

Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje nie zastosował się do treści zobowiązania,

Przykład: wbrew zaciągniętemu zobowiązaniu podjął pracę w przedsiębiorstwie konkurencyjnym.

Gdy wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie.

Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu.

TERMINY ZAWITE

Terminy zawite to terminy do wykonania uprawnień, po upłynięciu których wygasa samo prawo lub roszczenie. W skutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa.

Można wyróżnić:

• terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym;

• terminy do dokonania czynności pozasądowych;

• terminy wygaśnięcia praw podmiotowych.

Instytucja ta znajduje zastosowanie tylko w sytuacjach ściśle w przepisach szczególnych przewidzianych. Każdy z tych przepisów określa długość i początek biegu terminu zawitego. Przepisy określające długość terminów zawitych mają charakter bezwzględnie wiążący.

Upływ terminu zawitego sąd uwzględnia z urzędu. Terminom zawitym podlegają zarówno roszczenia majątkowe jak i uprawnienia niemajątkowe.

Terminy zawite to terminy ostre, intensywne czasowo do wykonania uprawnień, po upłynięciu których wygasa samo prawo lub roszczenie.

Wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa.

Terminy zawite są:

• znacznie krótsze,

• biegną w sposób bezwzględny

• najczęściej występują w ramach prawa rzeczowego

• wynoszą od 3 miesięcy do maksymalnie roku

• przy upływie terminu zawitego roszczenie wygasa

• termin zawity musi być przez sąd rozpoznany z urzędu

Można wyróżnić:

• terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym tzw. prekluzja sądowa;

• terminy do dokonania czynności pozasądowych tzw. prekluzja pozasądowa;

• terminy wygaśnięcia praw podmiotowych.

Instytucja ta znajduje zastosowanie tylko w sytuacjach ściśle w przepisach szczególnych przewidzianych. Każdy z tych przepisów określa długość i początek biegu terminu zawitego.

W prawie cywilnym często spotykamy przepisy, które zawierają terminy dla dokonania określonych czynności. Mogą to być terminy przedawnienia albo terminy zawite. Ich odróżnienie ma ważne znaczenie z uwagi na to, iż niosą za sobą odmienne konsekwencje prawne. W przypadku terminu zawitego niepodjęcie czynności w okresie czasu zakreślonym tym terminem przez uprawniony podmiot, powoduje wygaśnięcie przysługującego mu prawa. Z kolei upływ terminu przedawnienia do dochodzenia określonego roszczenia nie powoduje jego wygaśnięcia. W tym przypadku będzie można powoływać się na fakt, że jakaś czynność się przedawniła tylko w sytuacji, gdy dłużnik podniesie przed sądem tzw. zarzut przedawnienia. W razie zaś spełnienia świadczenia po upływie takiego terminu nie będzie mógł żądać jego zwrotu.

Jak odróżnić terminy zawite od terminów przedawnienia?

Zgodnie z przyjętą tradycją językową w polskim ustawodawstwie z terminem przedawnienia mamy do czynienia w sytuacji, gdy przepis posługuje się tym określeniem. Mamy powiedziane że coś się „przedawnia”. W pozostałych przypadkach, jeżeli przepis nie zawiera słówka „przedawnienie” mamy do czynienia z terminem zawitym.

Przykłady:

• „Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia” - termin przedawnienia,

• „Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć”` - termin zawity.

Poza tym przedmiotem przedawnienia mogą być wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe. W związku z tym nie podlegają przedawnieniu, a więc mogą być ograniczone terminami zawitymi:

• roszczenia, które nie mają charakteru cywilnoprawnego (np. roszczenia procesowe);

• uprawnienia cywilnoprawne inne niż roszczenia (np. uprawnienia kształtujące);

• roszczenia wynikające z praw osobistych (np. roszczenie o ochronę czci), a więc mające charakter niemajątkowy.

Jakie są cechy charakterystyczne terminu zawitego?

Jak już wyżej wspomnieliśmy termin zawity powoduje, że po jego upływie określone uprawnienie definitywnie wygasa. W takim przypadku dłużnik nie musi podnosić zarzutu, że coś się przedawniło, po prostu sąd uwzględni upływ terminu zawitego z urzędu. Instytucja ta znajduje zastosowanie tylko, gdy jest to wyraźnie wskazane w przepisie szczególnym (tutaj nie ma przepisów ogólnych dotyczących terminów zawitych tak jak jest to w przypadku przedawnienia). Przepisy zawierające terminy zawite określają długość tych terminów oraz początek ich biegu. Ponadto warto podkreślić, że są one z reguły krótsze niż terminy przedawnienia. Wreszcie normy zawierające terminy zawite mają charakter norm bezwzględnie wiążących (a więc takich, które nie mogą być określone odmiennie przez strony w drodze zawartej umowy).

Czy terminy zawite muszą być bezwzględnie przestrzegane, czy można od nich w pewnych okolicznościach odstąpić?

Czasami zdarzają się sytuacje kiedy dotrzymanie terminu zawitego dla dochodzenia jakiegoś uprawnienia może być bardzo utrudnione albo wręcz niemożliwe (np. jakieś wypadki losowe, choroba). W takich sytuacjach powstaje pytanie czy ich bezwzględny charakter nie powinien być łagodzony? Ponieważ przepisy ustawy nic na ten temat nie wspominają należy odnieść się do wypowiedzi doktryny. Zgodnie z poglądami wielu autorów rygorystyczne skutki prekluzji (określenie to również jest używane na oznaczenie terminów zawitych) mogą być łagodzone w dwojaki sposób :

• po pierwsze, powołanie się na upływ terminu zawitego można traktować jak nadużycie prawa podmiotowego; nie wolno bowiem czynić użytku z prawa (w tym powoływać się na termin zawity), który byłby sprzeczny z gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego; takie zaś działanie nie jest wykonywaniem tego prawa i nie zasługuje na ochronę,

• po drugie, można w drodze analogii stosować niektóre przepisy o przedawnieniu do terminów zawitych; chodzi tu przede wszystkim o możliwość zawieszenia biegu przedawnienia z powodu siły wyższej (w tym przypadku byłoby to zawieszenie biegu terminu zawitego) oraz przepis dopuszczający możliwość przerwania biegu przedawnienia (terminu zawitego) wskutek uznania (przejaw woli określonej osoby stwierdzający iż jest ona przeświadczona o istnieniu lub nie określonego stosunku prawnego np. może to być prośba o odroczenie spełnienia świadczenia).

• Upływ terminu zawitego powoduje bezwzględne wygaśnięcie przysługującego Ci uprawnienia i tylko w wyjątkowych okolicznościach możliwe będzie jego przywrócenie; chodzi tu głównie o zdarzenia losowe, na które nie ma się wpływu; ale ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na Tobie,

• Sąd uwzględnia upływ terminów zawitych z urzędu, a nie dopiero gdy ktoś podniesie zarzut, że dane roszczenie wygasło wskutek upływu prekluzji; nie trzeba więc kierować do sądu żadnych pism procesowych z tym związanych; jeżeli przepis wyraźnie nie wskazuje, że mamy do czynienia z terminem przedawnienia to chodzi o termin prekluzyjny.

RODZAJE TERMINÓW ZAWITYCH

Terminy zawite to terminy do wykonania uprawnień, po upłynięciu których wygasa samo prawo lub roszczenie. W skutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa.

Można wyróżnić:

• terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym;

• terminy do dokonania czynności pozasądowych;

• terminy wygaśnięcia praw podmiotowych.

Instytucja ta znajduje zastosowanie tylko w sytuacjach ściśle w przepisach szczególnych przewidzianych. Każdy z tych przepisów określa długość i początek biegu terminu zawitego. Przepisy określające długość terminów zawitych mają charakter bezwzględnie wiążący.

Upływ terminu zawitego sąd uwzględnia z urzędu. Terminom zawitym podlegają zarówno roszczenia majątkowe jak i uprawnienia niemajątkowe.

ZAWIESZENIE

ZAWIESZENIE BIEGU PRZEDAWNIENIA

Polega to na tym, że bieg przedawnienia, przez pewien okres, nie rozpoczyna się, lub jeśli się już rozpoczął, to pewnego okresu nie wlicza się do tego biegu.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia może mieć miejsce w odniesieniu do roszczeń:

• dzieci przeciwko rodzicom, ale nie na odwrót, na czas trwania władzy rodzicielskiej,

• osób nie mających pełnej z.d.c.p. przeciwko opiekunom lub kuratorom, na czas sprawowania opieki lub kurateli,

• jednego z małżonków przeciwko drugiemu, na czas trwania małżeństwa,

których z powodu siły wyższej uprawniony nie może dochodzić przed odpowiednim organem, na czas trwania przeszkody uniemożliwiającej

RÓŻNICA MIĘDZY TERMNINEM ZAWITYM A PRZEDAWNIENIEM

Jak odróżnić terminy zawite od terminów przedawnienia?

Zgodnie z przyjętą tradycją językową w polskim ustawodawstwie z terminem przedawnienia mamy do czynienia w sytuacji, gdy przepis posługuje się tym określeniem. Mamy powiedziane że coś się „przedawnia”. W pozostałych przypadkach, jeżeli przepis nie zawiera słówka „przedawnienie” mamy do czynienia z terminem zawitym.

Przykłady:

• „Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia” - termin przedawnienia,

• „Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć”` - termin zawity.

Poza tym przedmiotem przedawnienia mogą być wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe. W związku z tym nie podlegają przedawnieniu, a więc mogą być ograniczone terminami zawitymi:

• roszczenia, które nie mają charakteru cywilnoprawnego (np. roszczenia procesowe);

• uprawnienia cywilnoprawne inne niż roszczenia (np. uprawnienia kształtujące);

roszczenia wynikające z praw osobistych (np. roszczenie o ochronę czci), a więc mające charakter niemajątkowy

Treść artykułu o wyzysku na pamięć

Sąd z urzędu nie bierze pod uwagę przedawnienia - dłużnik musi podnieść zarzut upływu terminu przedawnienia

---