Komedia - jeden z podstawowych gatunków dramatu, przedstawiający sytuacje i charaktery ludzkie zabawnie wyjaskrawione (niekiedy w wymiarach karykatury lub groteski), odznaczający się dynamiczną i przesyconą komizmem akcją, kończącą się z reguły pomyślnie dla bohaterów. Została zdefiniowana jako dramat odznaczający się w przeciwieńswie do tragedii:
1. fabułą fikcyjną, opartą na intrydze miłosnej, ze szczęśliwym zakończeniem
2. postaciami zwykłych ludzi, ze stanu niższego
3. stylem odwołującym się do mowy potocznej, pozbawionym wzniosłości
W okresie klasycystycznym wykształciło się wiele odmian komedii:
- komedia sytuacji - zasadniczą rolę odgrywają w niej powikłania sytuacyjne między postaciami
- komedia satyryczna, obyczajowa, polityczna - tu środki komiczne mają za cel ośmieszające i krytyczne przedstawienie określonych zjawisk społecznych
Najbardziej jednak znane rodzaje komedii to komedia charakteru i intrygi. `Śluby panieńskie' to komedia intrygi. W tego typu komedii, charaktery, jakkolwiek żywo zarysowane grają mniejszą rolę, natomiast ośrodkiem komizmu staje się zabawny, pogmatwany bieg zdarzeń, co chwila grożący bohaterom nowymi komplikacjami. Komedia kończy się dobrze - tego wymaga ustalony schemat kompozycyjny.
Cała akcja utworu rozgrywa się w domu pani Dobrójskiej wychowującej Anielę i Klarę. Od dwóch lat do Klary zaleca się Albin, który wzdycha i płacze. Aniela i Klara postanowiły zawrzeć przymierze przeciwko mężczyznom. Ich losy zostały zdeterminowane decyzjami rodziców lub opiekunów. Wcześniej zostało już ustalone, kto z kom ma zawrzeć związek małżeński. Tak więc energiczna i dowcipna Klara przeznaczona jest wzdychającemu z miłości Albinowi, a posłuszna Aniela pustemu i goniącemu za zabawą Gustawowi. Obie panny, nie śmiąc jawnie sprzeciwić się woli starszych, zawierają tajne przymierze o wspólnej nienawiści do mężczyzn jako płci kłamliwej, fałszywej i egoistycznej. Gdy dowiedział się o tym Gustaw, postanowił doprowadzić do tego, żeby Aniela i Klara doceniły jego i Albina, zalety i głębokie uczucie oraz same zapragnęły związać się z nimi. Plan Gustawa polega na tym, że jako nieszczęśliwy kochanek powierza pani Dobrójskiej swe tajemnice i prosi o radę - zaskarbiając w ten sposób sobie jej przyjaźń i współczucie. Albin za jego namową omija Klarę z wyniosłą miną, przestaje płakać i wzdychać. Dziwi ją to, a przeraża jeszcze bardziej wieść, że stary Radost pragnie ją poślubić. Obie panny zrywają swą umowę i wybierając `mniejsze zło' poznają miłość ich adoratorów. Pary się dobierają i wszystko kończy się szczęśliwie.
W `Ślubach panieńskich' śmieszy naiwność dziewcząt i starego Radosta oraz spryt Gustawa. Nieżyciowy i żałosny jest Albin, jest bohaterem sentymentalnym, który jest wykpiony. Albin jest parodią kochanka sentymentalnego. Klara natomiast zakrawa na emancypantkę. Jest to komedia antysentymentalna i antyromantyczna. Fredro poprzez Gustawa podejmuje polemikę z wielkimi twórcami romantycznymi i zabiera głos na temat miłości i małżeństwa.
Komizm w utworze:
- wzajemne przytaczanie wypowiedzi jednych postaci przez inne; powtarzanie cudzych wypowiedzi dokonywane jest dla innych celów
- przysłowia i sentencje
- charaktery kochanków: nieufność, krytycyzm wobec instytucji małżeństwa, które stanowi przeszkodę w uczuciu (Fredro był natomiast zdania, że między miłością i małżeństwem może panować harmonia)
Komiczne cechy postaci:
Aniela - kobieta subtelna, łagodna, dobra, ulega namowom Klary. Aniela - anielska natura. Osoba niewiarygodnie pozytywna, początkowo nie zdolna do wyrażania własnej opinii `urocze cielątko', postać słaba i naiwna.
Albin - typowy kochanek romantyczny, jednak z wyolbrzymionymi cechami: płaczliwy, ckliwy. Ulega we wszystkim ubóstwianej kobiecie. Wiecznie zażenowany, staroświecko - sentymentalnie kochający.
Gucio - fircyk, filut `laleczka warszawska'. Jest pełen humoru, lekkomyślny, sprytny, pomysłowy, energiczny, próżny. jest to młodzieniec rozrywkowy, któremu piekielnie się nudzi na wsi, urządza więc sobie nocne eskapady (kpina z imienia Gustaw - Dziady cz. IV). Potrafi szaleńczo kochać.
Klara - dziewczyna energiczna, postępowa, buntowniczka, sprytna kobietka, emancypantka. Inteligentna, złośliwa, zbuntowana wobec konwenansów i romantycznej miłości, ironiczna, potrafiąca myśleć logicznie i nowocześnie.
Radost - stateczny, naiwny, nieporadny, łatwo dający się przekonać i wykorzystać.