048 (11)

76. Woda ukryta w krysztale

Istnieją kryształy z wyglądu zupełnie suche, które zawierają duże ilości chemicznie związanej wody.

Doświadczenie 1. W probówce, którą trzymamy dokładnie poziomo, powoli ogrzewamy nad palnikiem spirytusowym kilka niebieskich kryształków siarczanu miedziowego. Stopniowo kryształy zatracają swój kształt i barwę. W probówce pojaw ia się biały proszek oraz kropelki wody. Po ochłodzeniu naczynia wlewamy do niego kilka kropel wody - niebieski kolor pojawia się znowu.

Wyjaśnienie: Niektóre sole, np. siarczan miedziowy i soda (węglan sodowy), wy kor/yslują do zbudowania swej struktury krystalicznej wodę, której cząsteczki w niewidoczny sposób wbudowują się pomiędzy cząsteczki soli. Woda la nazywa się wodą krystalizacyjną. Podczas ogrzewania wydziela się ona z kryształu soli. który równocześnie ulega zniszczeniu. W przy padku siarczanu miedziowego zanika przy tym jego niebieska barwa (dodając ponownie wody, można łatwo odtworzyć niebieskie kryształy).

Dośw iadczenie 2. Powtarzamy poprzednie doświadczenie. Po ochłodzeniu wysypujemy bezwodny biały siarczan miedziowy na starą szybkę szklaną. Po pewnym czasie widzimy, że sól leżąc na powietrzu ponownie stała się niebieska. Bez dodawania wody! Tendencja do wiązania wody krystalizacyjnej jest tak silna, że za jej źródło starcza wilgoć z powietrza.

Wykorzystujemy:

2 probówki, uchwyt do probówek, palnik spirytusowy, blaszaną pokry wkę lub szybkę szklaną, siarczan miedziowy (stały).

77. Kryształowe korale

Wszędzie we Włoszech można kupić czerwone sznury korali. Wy rabia się je z naturalnych krzewów koralowych, które niczym małe drzewka żyją na podwodnych skałach Morza Śródziemnego. My wyhodujemy „drzew-ko koralowe" metodą krystalizacji.

Doświadczenie I. Hodowlę kryształów przeprowadzimy w słoiku po dżemie o pojemności 0,5 dm' i wysokości 11 cm. Jeżeli chcemy mieć większe drzewko, możemy użyć słoja o pojemności 1 dm^J. Najpierw sporządzamy wysokie na 9 cm rusztowanie / mosiężnego lub miedzianego drutu oraz wyciora do fajki. Powinno ono być stabilne i niezbyt giętkie-będzie musiało udźwignąć dość ciężkie kryształy. Następnie przygotowujemy roztwór-na kuchence ogrzewamy do wrzenia 450 cm³ wody i rozpuszczamy w niej czerwony żelazicyjanck potasowy (50 g na każde 100 cm³ wody). Gorący roztwór przelewamy do słoika i mieszamy aż do całkowitego rozpuszczenia soli. Jeżeli używamy słoika o pojemności 0.5 dm\ ogrzewamy 400-450 cm³ wody i rozpuszczamy w sumie 200-225 g zelazicyjanku.

Naczynie ustawiamy na stabilnej podstawce, po czym zanurzamy w nim przygotowane rusztowanie. Jeżeli jest zbyt lekkie i pływa po powierzchni, musimy obciążyć je u dołu kawałkiem metalu. Całość pozostawiamy na 12 h bez ruchu w spokojnym miejscu. Przerywamy eksperyment wtedy, gdy „gałązki" są już wystarczająco grube. Przed wydobyciem kryształowego drzewka ze słoja musimy odłupać śrubokrętem kryształy' od dna. Zróbcie to ostrożnie! Nasze dzieło pozostawiamy na powietrzu, by wyschło.

Dośw iadczenie 2. Możemy także wyhodować drzewko z niebieskich kryształów-używamy wtedy siarczanu miedziowego (50 g na 100 cm³ wody). Postępujemy dokładnie tak samo jak w doświadczeniu 7. ale kryształy będą rosły nieco wolniej.

Żyjące w morzach południowych koralowce również są producentami kryształów. W wyniku ich procesów życiowych powstają całe wyspy zbudowane z drobnokry stalicznego kalcytu.

Wykorzystujemy:

2 słoiki po dżemie o pojemności 0,5 dm³, 3 wyciory do fajki, drut mosiężny, czerwony żclazicyjanek potasowy (sześciocyjanożclazian (111) postasowy). siarczan miedziowy, szpachelkę lub śrubokręt.

78. Dla elektroniki-kryształy ze stopu

Otrzymywanie kryształów ze stopów ma duże znaczenie technologiczne. W nowoczesnej elektronice powszechnie wykorzystuje się monokryształy metali i półprzewodników krzemu i germanu. Rubiny, używane do wyrobu biżuterii oraz jako materiał w konstrukcji rozmaitej aparatury .

95