11452 str 144 145

6.    Piotr Wysocki (1797—1875). Służył w wojsku do 1818 roku. W 1827 roku został podporucznikiem w pułku grenadierów gwardii. Był instruktorem w warszawskiej Szkole Podchorążych piechoty, gdzie w 1828 roku zawiązał tajne sprzysiężenie, które zainicjowało wybuch powstania listopadowego (Wysocki dowodził atakiem na Belweder). Mianowany majorem, dowodził batalionem w 10. pułku piechoty. Nie wykazał większych zdolności wojskowych, a w pierwszej połowie czerwca 1831 roku skompromitował się fałszywym rozeznaniem ruchów głównych sił rosyjskich pod Zegrzem, co wywołało błędną reakcję naczelnego dowództwa i przyczyniło się do niepowodzenia wyprawy łyso-byckiej przeciwko korpusowi Riidigera. Jako podpułkownik dowodził swym pułkiem w obronie Warszawy; 6 września, ranny, dostał się do niewoli. W 1857 roku powrócił z Syberii do rodzinnej Warki.

7.    Wojciech Darasz (1808—1852). Z pochodzenia był chłopem, ojciec jego pełnił funkcję odźwiernego w pałacu Potockich w Warszawie. Na Uniwersytecie Warszawskim Darasz ukończył studia prawnicze. Po wybuchu powstania listopadowego wstąpił ochotniczo do wojska. Szeregowiec 20. pułku piechoty, bił się pod Grochowem, Dębem Wielkiem i Ostrołęką. W nocy z 16 na 17 września 1831 roku jako porucznik przekroczył ze swym pułkiem granicę austriacką. Na emigracji we Francji wyrósł na czołowego działacza — najpierw w Młodej Polsce, a od 1834 roku w Towarzystwie Demokratycznym Polskim. W latach 1837—1842 był członkiem Centralizacji TDP i do 1846 roku redaktorem jej organu ,.Demokrata Polski”. W połowie 1846 roku ponownie wszedł w skład Centralizacji. Wydalony z Francji w 1849 roku, kontynuował swą działalność w Londynie, gdzie między innymi reprezentował Polskę w Komitecie Centralnym Demokracji Europejskiej.

8.    Karol Różycki (1789—1870). Służbę wojskową rozpoczął w armii Księstwa Warszawskiego. W 1827 roku został kapitanem. Na krótko przed wybuchem powstania listopadowego wziął dymisję w stopniu majora i wyjechał do swego majątku na Wołyniu. Wiosną 1831 roku stanął na czele ochotniczego pułku jazdy wołyńskiej i bił się dzielnie do września, awansując do stopnia pułkownika. Na emigracji zdobył rozgłos .wydanym w 1832 roku Powstaniem na Wołyniu, czyli pamiętnikiem pułku jazdy wołyńskiej. Był działaczem Młodej Polski, a od 1835 roku Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. W 1842 roku związał się z Towiań-skim i przeszedł na pozycje ^ysteczne. Należał do przeciwników organizowanego przez Mickiewicza w 1848 roku Legionu Polskiego we Włośzech.

9.    Józef Wysocki (1809—1873). Uczestnik powstania listopadowego i członek lelewelowskiego Towarzystwa Patriotycznego. Na emigracji we Francji działacz Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. W 1848 roku był członkiem Komitetu Narodowego w Krakowie, kierownikiem Dyrektoriatu Wojny i organizatorem Gwardii Narodowej. W listopadzie wyjechał na Wągry, gdzie objął dowództwo sformowanego w grudniu Legionu Polskiego, który w lipcu 1849 roku osiągnął stan 3000 ludzi. Mianowany generałem brygady, Wysocki dowodził legionem aż do ostatecznej klęski armii węgierskiej pod Temeszwarem (9 sierpnia). Internowany w Turcji, wrócił w 1850 roku do Paryża. W lutym 1863 roku przyjechał do Krakowa, gdzie otrzymał nominację Rządu Narodowego na szefa Wydziału Wojny, którego kompetencje rozciągały się na Galicję i Poznańskie oraz województwo krakowskie, sandomierskie i kaliskie. Przeciwny Mierosławskiemu, poparł dyktaturę Langiewicza. W marcu przekazał swoje stanowisko generałowi Ignacemu Kruszewskiemu, a sam stanął na czele oddziału zbrojnego, z którym przedarł się na Wołyń, gdzie został rozbity pod Radziwiłłowem. Po powrocie do Galicji został aresztowany i do 1885 roku był internowany w Linzu.

10.    Władysław Zamoyski (1803—1868). Jego ojciec, Stanisław hrabia Zamoyski, był prezesem Senatu Kró-stwa Kongresowego, a matka rodzoną siostrą księcia Adama Czartoryskiego. Wstąpiwszy do wojska, ukończył Szkołę Podchorążych jazdy i został adiutantem wielkiego księcia Konstantego. Po wybuchu powstania listopadowego pośredniczył między Konstantym a Radą Administracyjną. Pozostał w wojsku i awansował na pułkownika, ale jako oficer zawiódł. Był szefem sztabu korpusu generała Ramoriny, z którym przekroczył granicę austriacką. Na emigracji główny pomocnik Czartoryskiego i kierownik polityki zagranicznej Hotelu Lambert. Od 1843 roku stał na czele Towarzystwa Monarchicznego imienia Trzeciego Maja. W 1848 roku występował przeciwko Mickiewiczowi, dążąc do odebrania mu dowództwa Legionu Polskiego we Włoszech, obawiał się bowiem demokratycznego oblicza tej formacji. Sam bez powodzenia starał się zorganizować prawicową formację polską przy armii sardyńskiej. Podczas wojny krymskiej, jako organizator polskiej dywizji, otrzymał od rządu angielskiego stopień generała dywizji.

145

10 500 zagadek o dawnym wojsku