11841 skanuj0074 (26)

148 Eduk.icjn alternatywa

„Absorbująca psychika" (chroniący uinysł) pozwala na ivjr strowanie w podświadomości wszystkich informacji docier.i|.) cych z otoczenia, tworząc w ten sposób intelektualne predyspu zycje dziecka.

„Okresy szczególnej wrażliwości" (okresy krytyczne, sen sytywność funkcji), to te okresy w życiu dziecka, w których uc/y się łatwiej i szybciej opanowuje określone umiejętności, okresy Ir są przejściowe. Dziecko w toku rozwoju kieruje swoje zaintere sowania i aktywność na coraz to inne przedmioty i treści, nu opanowanie coraz to innych umiejętności, do których dojrzało „Okres szczególnej wrażliwości" to czas optymalny, najbardziej korzystny, w którym uczenie się i wychowanie w określonej działalności przynosi najlepsze efekty. Jeśli się ten czas przeoczy, to zmarnowana zostanie szansa szybkiego uczenia się dziecka, ponieważ później nauka przychodziła będzie mu dużo trudnie| i z większym wysiłkiem.

Fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości przypisywała M. Montessori „polaryzacji uwagi", która jest zjawiskiem wnikliwego i długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub jedną czynnością, skłaniającym do głębokiego wnikania w ich istotę, długotrwałego przy nich pozostawania, wielokrotnego do nich powracania. „Polaryzacja uwagi" pozwala dziecku pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, przeżywać radość i czerpać satysfakcję z własnych działań. Można ją też kształtować poprzez dwa czynniki: przygotowane otoczenie i odpowiednio ukształtowaną postawę nauczyciela.

9.3.2. Warunki prawidłowego rozwoju dziecka

Dwa warunki są traktowane jako sine qua non powodzenia wychowawczego, a to: uwzględnianie w procesie wychowania właściwości psychicznych wychowanka i umieszczenie go w odpowiednio zorganizowanym środowisku. Szczególnie starannie należy zadbać o środowisko społeczne i materialne dla najmłodszych dzieci. Powinno ono wychodzić naprzeciw rozwijającym

■iy potrzebom dziecka, z drugiej zaś strony pozwalać mu te potrzeby realizować swobodnie i bez przeszkód. Dziecko rozwija iy na podstawie samomotywacji i może się rozwijać tylko w atmosferze wolności i swobody. W ten tylko sposób może uniezależnić się od dorosłych i rozwijać własną autonomię. Zasada swobody odnosi się do wyboru przedmiotu, miejsca i czasu pracy. Umożliwia to planowanie własnych czynności, ponoszenie odpowiedzialności za pracę wykonaną, przemyślenie swoich czynności, zastanowienie się nad ich konsekwencjami dla siebie i innych, sprawdzenie siebie, odkrycie swoich umiejętności i słabostek.

Kwintesencją jej teorii pedagogicznej jest stwierdzenie dziecka „pomóż mi zrobić to samemu". M. Montessori zawsze podkreślała, że dziecko od pierwszych chwil swego życia musi wykonywać ogromną pracę, którą określiła jako „długą i ciężką pracę rozwoju", co ma doprowadzić do stania się dojrzałym człowiekiem. Oznaką rozwoju jest spontaniczna aktywność człowieka, dzięki której możliwe jest osiągnięcie duchowej wolności. Dlatego zrozumiałe jest, że wspieranie aktywności lub jej tłumienie ma daleko idące skutki dla rozwoju dziecięcej duchowości i wolności. Istota ludzka obdarzona spontaniczną aktywnością, jako „sprawca własnych działań", dąży do pełnej wolności. Należy więc jej przygotować odpowiednie „duchowe pożywienie" i dać wolność spontanicznej działalności człowieka ^l42.

Otoczenie cechuje porządek. Wszystko w klasie ma swoje stałe miejsce. Dzieci małe są wrażliwe na ład i chcą go wokół siebie utrzymać. Porządek ukryty jest w każdym materiale dydaktycznym. Odnajdując go dziecko odkrywa sposób wykonania zadania. Porządek uczy zaufania do otoczenia i współpracy z nim.

Pomieszczenia szkolne winny być, według niej, tak zorganizowane, by zachęcały, prowokowały do swobodnego działania, eksperymentowania, a materiał do działania tam zgromadzony ma być „kluczem do świata".

Klasa szkolna jest wyposażona w takie materiały i sprzęty, aby umożliwiała poznanie i opanowanie rzeczywistości. Znaj-

^5,3 Montessori M., Uber itic Bildung..., op. cit., s. 94—95.