25
uwagę na system najwyższych organów państwowych, w tym mechanizm instytucjonalny polityki zagranicznej, system administracyjny kraju, strukturę prawną państwa (państwo unitarne czy federacyjne), działające partie polityczne i organizacje społeczne, grupy interesów i nacisku, zakres swobód i praw obywateli, rolę opinii publicznej20, struktury społeczne, grupy (elity) tządzące, ustrój społeczno-gospodarczy.
Wymienione elementy systemu społeczno-politycznego państwa ujmowane łącznic stanowią mechanizm artykulacji polr/.eb i interesów, które na szczeblu centralnym sąpodstaw-ądo formułowania celów polityki zagranicznej. Cele te zawarte w programach partii politycznych i dokumentach tworzonych przez parlament, rząd czy urząd głowy państwa.
W systemie demokratycznym szerokie kręgi społeczne mają wpływ nawspół-określanie programów- polityki zagranicznej, a także na kontrolę ich realizacji. Natomiast w państwach rządzonych autorytarnie przez. W'ąskie grupy polityczne lub też przez ol igarchic (np. wielkiego kapitału), polityka zagraniczna państwa nie reprezentuje interesów całego społeczeństwa; z reguły realizowana jest przez stronniczo dobierane kadry i pozostaje pozakontroląspoleczną. Niedemokratyczny system społeczno-polityczny może mieć ograniczający wpływ' na zakres i sposoby postrzegania środowiska międzynarodowego i tworzenie subiektywnych uwarunkowań wewnętrznych polityki zagranicznej państwa. Z tego powodu polityka zagraniczna państw niedemokratycznych jest trudniej przewidywalna i z reguły ignoruje normy prawa międzynarodow ego. Na znaczenie natury systemu społeczno-politycznego państwadla treści i form jego polityki zagranicznej zwracająuwagę reprezentanci (neo)liberalnego mirtu w nauce o stosunkach międzynarodowych, którzy z reguły przeceniająznaczcnie wartości i idealizujądemokratyczne instytucje państwowe i międzynarodowe jako uwa-i nitkowania polityki zagranicznej państw-. Badacze ci stoją na stanowisku utrzymującym, że państwa demokratyczne „nie walczą przeciwko sobie”, a poszerzanie demokracji w systemach politycznych państw przyczynia się do budowania „demokratycznej strefy pokoju”21. Ten nurt badaw-czy hołduje liberalnej (idealistycznej) wizji rzeczywi-