12827 str66

«il>. używana również jako suknia domowa. Zimową porą obcisfy stanik gamurry podszyty był im.iIuu futrem, czasem nawet gronostajowym; doszyta do stanika gamurry spódnica była gęsto marsz-

•    ........ w pasie (315 a, b). Średnio zamożna kobieta szyła garmtrrę z sukna ciemnego, często fioleto-

■ i-e.i. bogate kobiety miały gamurry z białego adamaszku i tafty. Rękawy gamurry były przeważni' wąskie, podlegały jednak w ciągu XV w. kolejnym zmianom mody. Moda włoska przy końcu s v stulecia wprowadziła przy gamurrach rękawy przywiązywane tasiemkami na linii ramienia. W od--‘<;i>:u !i między taśmami można było wyciągać wypustki z cienkiego płótna koszuli (315 a, b). Colta l-sl.1 suknią domową, którą nakładano na gamurrę. Cotta mogła mieć długie, dekoracyjne rękawy,

•    i.iluhione haftem, i długi tren w tyle, zw. slrascico; była zawsze szyta z lepszej, często wzorzystej ił .miny lub aksamitu. Noszone na niej okrycie do wyjścia było rozcięte na bokach, a czasem i na l>i •■..|/ie, by nie zakrywało pięknej eotty (316 a-c). Długie, dekoracyjne rękawy cotty zniknęły około |.i.J,.vvy stulecia, późniejsze cotty, znane z fresków Ghirlandaja, mają już rękawy wąskie, wydłużone ■ ■-i dli ni i rozcinane na wysokości łokcia (316 a). Rozcięcia na rękawach są przy końcu stulecia co-i.i: liczniejsze, zwłaszcza przy sukniach wenecjanek, 2nanych z legendy o św. Urszuli, malowanej pi.rz Carpaccia (317 a-c). Przyjęło się również zdobienie lewego rękawa cotty klejnotem lub godłem .iiipiesy (317 a). Cotta, uszyta z pięknego, wzorzystego jedwabiu, okryta lekką narzutką zwaną gior-•i.-i. była dla młodych kobiet i dziewcząt florenckich ubiorem reprezentacyjnym, którego używano m uroczystościach ślubnych i weselnych. Krój giornei przypominał męskie okrycia zeszywane na i.umuriach, otwarte z obu boków (318, 319). Na jesień i porę zimową giomeę podbijano lekkim fu-i" in; letnie okrycia tego typu miały tylko barwną jedwabną podszewkę. Brzegi boczne giornei były

'-'•.kle rozcinane w zęby lub obszyte drobną wycinanką (319). We freskach Ghirlandaja w S. Maria

Noyella giornea występuje dwa razy; jedna jest niebieska ze złotem, a druga z tkaniny wzorzystej o dużym rysunku.

Zbliżone do giornei było okrycie z dużymi bocznymi otworami, zwykle ujętymi w czarne listwy (320 a, b); występują one nieco wcześniej w ubiorach kobiecych w XV w. Do wierzchnich ubiorów kobiecych należała cioppa, która była właściwie włoską odmianą houppelandc. przyjętą z mody francuskiej. Cioppa miała dekoracyjne, l . i -f. Suknie weneckie z krótkim stanem i rozcinanymi rękawami, po 1490r.    _zwisaj_{ące rękawy; 5zyt0} j_{ą 2 c};_eptej

tkaniny i podszywano futrem. Była skrojona zawsze z długim trenem (320 c-e); mogła być uszyta także z wzorzystej tkaniny i aksamitu. Znacznie prostszą cioppę sprawiały kobiety stare i niezamożne, przeznaczając na jej uszycie sukno średniej jakości w ciemnej barwie. Młode kobiety nosiły f-u Uoppic płócienne kołnierze, które ożywiały nieco sukienne, jednolitej barwy okrycie.

Wśród ubiorów kobiecych widzimy na freskach włoskich często u starszych zamężnych kobiet ■'krycie sukni półkolistym płaszczem, zarzuconym i dowolnie drapowanym (319). Półkoliste plasz-

2Ó4

cze z sukna (mantelło) sprawiały sobie kobiety starsze i używały ich przy oficjalnych wystąpieniach, narzucając je na suknie rodzaju gamurra lub cotta. Półkoliste płaszcze stanowią zawsze konwencjonalny strój Madonny i świętych niewiast we włoskich obrazach treści religijnej.

318. Giornea kobieca z wzorzystego brokatu nałożona na cotte z tkaniny jedwabnej w kratę; na wąskich rękawach drobne rozcięcia i biatc wypustki koszuli w otworach przy ramionach i łokciach, jak również na tyle rękawów, około 1490 r.

Często ponawiane włoskie ustawy przed w z by tko we zakazywały używania zbyt długich trenów, które kobiety włoskie nosiły tylko przy ubiorach wierzchnich, takich jak giornea, cioppa, cotta, wszelkie zaś suknie spodnie, choćby z najkosztowniejszych tkanin, były równej długości, a brzeg ich zakrywał tylko stopy. Przy szybkich ruchach w biegu podnosiła kobieta fałdy nadmiernie długiej sukni wierzchniej, spod której widoczna była adamaszkowa, często biała gamurra.

Z akcesoriów ubioru kobiecego pozycją spotykaną zwykle w inwentarzach wyprawy były paski; były one albo w całości metalowe, albo z taśmy ozdobionej klamrą. Sprawiano je zawsze do wyprawy, a noszone były na gamurrach, cottach i na wierzchniej cioppie. Paski przeznaczone do cioppy robiono z barwnego, często wzorzystego gurtu lub rzemienia z wydłużonym, nisko opadającym końcem, przeznaczonym do zawieszania drobnych przedmiotów.

Szczególnie starannie układane były w XV w. we Włoszech fryzury. Za najpiękniejsze włosy uważano złociste, jasne, w zestawieniu z ciemną barwą oczu i wysoko zakreślonymi brwiami. W' XV w. modne było regulowanie wysokiego zarysu brwi przy pomocy szczyp-czyków oraz zwyczaj podwyższania czoła przez wyrywanie i usuwanie włosów. Forma uczesania zmieniała się w ciągu stulecia; najprostsze było uczesanie z warkoczami upiętymi wokół głowy. Z drugiej połowy stulecia znamy fryzury gładkie, przylegające (321 a), lub fryzury ze skróconymi lokami (318), często barwy naturalnej. Stare kobiety okrywały głowę upięciem z chust (euffia, 321 b, c). Chusty te dla młodych mężatek bywały tak cienkie, że widać było przez nie warkocze (321 d). Fantazyjne upięcie lekkich gazowych chusteczek, typowe dla młodych kobiet, widzimy zwykle w obrazach przedstawiających Madonnę. U młodych niewiast proste płócienne czepce opadały na ra-

255