43347 Scan8 (4)

Ogólnie rzecz biorąc bezpieczeństwo definiuje się nie tylko jako wolę przetrwania, ale również jako: ochronę dobrobytu państwa i jego obywateli oraz obronę wolności i tożsamości

Bezpieczeństwo to sytuacja i ład międzynarodowy pozwalający państwom-realizować swoje podstawowe funkcje, gwarantować integralność terytorialną państwa, rozwój wewnętrzny i jego stabilność oraz bezpieczeństwo.

Bezpieczeństwo ma dwoistą naturę, na którą składa się jego stan i proces jego osiągania i optymalizowania działań.

Z jednej strony jest ono określone przez zespół czynników mierzalnych i przez okoliczności poddające się racjonalnemu osądowi, z drugiej zaś strony - oznacza mniej lub bardziej subiektywne poczucie rządów i narodów, że ich państwo jest bezpieczne. Istotną rolę odgrywa tu informacja o tych czynnikach i okolicznościach. Informacja ta dotyczy nie tylko środowiska przyrodniczego i antropogenicznego, ale także, a może przede wszystkim, różnych okoliczności i zachowań ludzkich w tychże okolicznościach.

Zarysowuje się również pewien dualizm bezpieczeństwa: z jednej strony, bezpieczeństwo państwa, którego kryterium istnienia jest suwerenność, z drugiej strony, bezpieczeństwo grupy społecznej, której kryterium istnienia jest zachowanie tożsamości. Umiejscowienie bezpieczeństwa przenosi się od państwa do narodu, od suwerenności do tożsamości”¹⁴, trudno tego nie zauważyć, szczególnie w procesie integracji europejskiej, kiedy suwerenność państwa terytorialnego jest osłabiana.

Przejawem tego jest również większe, akcentowanie bezpieczeństwa narodowego, niż bezpieczeństwa państwa. Do niedawna podejście do bezpieczeństwa było wyłącznie państwowocentryczne, to znaczy państwo było jedynym obiektem, któremu bezpieczeństwo miało być zapewnione. Taka była logika dominującej realistycznej wizji postrzegania świata. Obecnie dostrzega się, że obok państwa podmiotem bezpieczeństwa może być system międzynarodowy jako całość, grupa

społęczna luh^awet-łednostka¹!^    _________________ __ '

^System bezpieczeństwa tworzą zróżnicowane struktury determinowane relaX /cjami między podmiotem i przedmiotem działania, przy czym podmiotem jest spo- , łeczeństwo zorganizowane w określony sposób i zajmujące wobec siebie wzajem- / _; nie określone postawy. Społeczeństwo to może ftnR^now^

“bezpieczeństwo) wwyrrrrarze globalnym (np. w ramach ONZ), w zespołach państw (NATO, UE) w wymiarze państwowym, a także w wymiarze regionalnym i lokalnym.

Przedmiotem badań bezpieczeństwa są zagrożenia, ryzyko i wyzwania mające charakter wielowymiarowy, który w sektorze militarnym odnosi się do zagrożeń przetrwania; politycznym - do suwerenności; ekonomicznym - do dobrobytu; ekologicznym - do trwałego rozwoju; społeczno-kulturowym - do tożsamości. Sektory te nie występują samoistnie, ale tworzą ze sobą sieć wzajemnych powiązań. Stąd ^{1 2}

zagrożenia wywoływane przez różne czynniki zarówno naturalne, jak i sztuczne, wpływają zarówno na procesy społeczno-ekonomiczne, ekologiczne, polityczne, jak i militarne

Podmioty i przedmioty oraz zachodzące w ich obrębie relacje mają wymiar przestrzenny. Istnieją bowiem państwa o podobnych lub zróżnicowanych warunkach życia ich mieszkańców, o takim samym lub zróżnicowanym systemie społeczno-ekonomicznym. W ramach grupy państw (państwa) istnieje różnorodność struktur rozumianych jako odmienność składowych i utrzymujących się między nimi relacji.

W literaturze przedmiotu wskazuje się na trzy koncepcje teoretycznie wyróżniane, w tym dwie dotyczą tworzenia systemów bezpieczeństwa międzynarodowego. Są to²:

-    równowagi sił;

-    bezpieczeństwa zbiorowego;

-    rządu ponadpaństwowego (jako teoretyczny postulat).

Koncepcje bezpieczeństwa zbiorowego oparte są na założeniu, w którym gwarancją pokoju i bezpieczeństwa może być stan, a w nim siła połączonych jedną wolą i pokojowo nastawionych państw, przeważałaby w każdym wypadku i w sposób zdecydowany, siłę potencjalnego agresora. ......... —...............—

■pD\a całości spojrzenia na sprawę bezpieczeństwa należy wspomnieć jeszcze t bezpieczeństwie wspólnym, którego istotę oddaje cytat z raportu Komisji ds. Rozbrojenia i Bezpieczeństwa ONZ, działającej swego czasu pod przewodnictwem^.

\ Olafa Palmego. „Bezpieczeństwo w epoce nuklearnej to wspólne FeźpTeczeńgtwó, gdyż nawet najbardziej rywalizujące ze sobą państwa mają wspólny interes. Jest nim przeżycie”. Termin „bezpieczeństwo wspólne” oznacza więc bezpieczeństwo powszechne, a odnosi się do poczucia zagrożenia, które jest wspólne dla wszystkich państw.

Rozpatrując zagrożenia w ujęciu globalnym należy uwzględnić fakt, że współcześnie nie ma państw i regionów tak oddalonych lub mało znaczących, ażeby można było je całkowicie lekceważyć. Zebranie zaś, przeanalizowanie i przedstawienie w dogodnej do wykorzystania formie możliwie całej informacji o zagrożeniach odnośnie wszystkich części świata, jest zadaniem wykraczającym poza możliwości jednego państwa. Poza tym jest to zbędne, gdyż w danej chwili pewne obszary są mniej, a inne bardziej ważne. Ponadto zebrane informacje ulegają dezaktualizacji, natomiast zmiany technologiczne przewartościowują wagę poszczególnych elementów środowiska geograficznego.

16

B. Balcerowicz, Scjupża obrona narodowa, Bellona, Warszawa 1999, s. 74.

1

^u O. Waever, Insecurity and identity unlimited, „Working Papers" 1994, nr 14, s. 1.

2

J. Czaputowicz, System czy nieład - Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku, PWN, Warszawa 1998, s. 27.