13905 obraz7

Rozdział dwudziesty

OCEANIA 1. MELANEZJA

Nowa Gwinea

Wunekau jest Istotą Najwyższą (nie stwórcą) u niektórych szczepów z północnego wybrzeża Nowej Gwinei (Ulau, Suein, Yakamul: okręg Aitape) i z wysp przybrzeżnych (Ali, Seleo, Schouten)^ł.

Wunekau jest bóstwem słonecznym. Pojęty jako olbrzymia postać, przebiega co dzień przestrzeń nieba od wschodu na zachód, przed południem ma na sobie ozdoby i broń używane przez plemiona wschodnie; w południe odkłada cały ten rynsztunek — zmieniając go na taki, jaki noszą plemiona zachodnie, i tak przystrojony odbywa resztę swej drogi aż do wieczora. Postać Wunekau ma więc dwa odrębne aspekty, odpowiadające dwom momentom — przedpołudniowemu i popołudniowemu — dziennej wędrówki słońca (nocą Wunekau wędruje pod ziemię). Rozróżnienie to, z biegiem czasu coraz mocniej akcentowane, doprowadza ostatecznie do rozdwojenia postaci tego boga². W istocie, obok pojęcia jednego Wunekau, spotykamy też pojęcie dwóch różnych Wunekau, dwóch braci: każdego dnia brat starszy, jasny w kolorycie, pojawia się od wschodu, zbrojny i przystrojony na wzór plemion wschodnich; w południe spotyka się z młodszym — ciemnym, noszącym broń i ozdoby plemion zachodnich; zamieniwszy z sobą kilka słów rozstają się i dalej już młodszy brat towarzyszy słońcu w jego drodze aż do zachodu. W postaciach dwóch braci znajduje odbicie nie tylko odmienność ubioru i charakteru plemion wschodnich i zachodnich — pierwsze usposobio-

nc bardziej pokojowo, drugie bardziej wojownicze — ale także meteorologiczna odmienność dwóch stron nieba: wschodniej, gdzie wieją wiatry z południowego wschodu, przynoszące dobrą pogodę, i zachodniej, szarpanej gwałtownymi podmuchami wichrów północno-zachodnich ³.

Zgodnie ze swoją niebiańską i słoneczną naturą Wunekau jest wszystkowidzący i wszechwiedzący: widzi i słyszy wszystko (zna języki wszystkich ludów, nad których siedzibami przebiega po niebie) ⁴. Przygląda się z wysoka temu, co się dzieje na ziemi, a jeśli ludzie źle postępują, karze ich straszliwymi kataklizmami (powodzie, huragany, zapadanie wysp w morze, pożary i tym podobne). Wunekau widzi, kiedy ktoś kradnie, i zsyła nań karę; wzywa się też jego pomocy, kiedy trzeba odszukać zagubione dziecko.

W opowieści o tym, jak Wunekau ukazał się pewnej kobiecie („Anthropos” 1932, 430), występuje olśniewająco strojny, na głowie mając wizerunek bóstwa o dwóch twarzach zwróconych w przeciwne strony. Ta dwutwarzowa postać to przypuszczalnie on sam, Wunekau, w związku z wyżej wspomnianym rozdwojeniem jego osoby⁵; z drugiej strony nie można zlekceważyć tej podstawowej cechy Wunekau jako boga słońca, gdyż słońce z natury swej patrzy we wszystkich, a więc także i w przeciwnych kierunkach ⁶ (por. Janus, rozdz. X).

Wyspy Fidżi

Na jednej z Wysp Fidżi, wyspie Somo-somo, naczelnym bogiem jest Mainatavasara_} czyli „bóg, który dopiero co powrócił z boju”; ale wśród pozostałych bogów jest jeden imieniem Mataiwalu, czyli „bóg o ośmiu oczach”, które to imię stanowi aluzję do jego wiedzy ⁷.

Nowe Hebrydy

Istnieje powiedzenie krajowców z Wyspy Zielonych Świątek, wielce znamienne i pouczające. W mitologii tych wyspiarzy Tor-tali, bóg słońca, bierze za żonę córkę pewnego wodza; po upływie miodowego miesiąca podejmuje na nowo swoją codzienną wędrówkę po niebie ukazując się w całym swym blasku: niebo jest oślepiająco jasne, bez chmurki. Wyspiarze mówią wtedy: Tortali

315