15102 IMG19

372 • złoty wiek umożliwić im ucieczkę przed macochą —> Ino. Patrz także Aerope, Ajetes, Ajson, Argo, Argonauci, Atamas, Atreus, Erginos, Hera, Hypsipyle, Jazon, Kastor i Polideukes, Kolchida, Medea, Pelias.

złoty wiek, była to najwspanialsza epoka wżyciu ludzi. Sprawował wtedy na ziemi władzę Kronos (rz. -»Saturn). Ludzie nie znali wojen, cierpień, trosk. Wszyscy byli uczciwi, nie było więc sądów. Ziemia dostarczała im różnego rodzaju pokarmów, nikt nie musiał pracować. Z upływem czasu z.w. ustąpił gorszym latom: nastąpiły wieki: srebrny, brązowy i wreszcie żelazny, o czym pisze w -»Metamorfozach (ks. I, ww. 89-150, przeł. A. Kamieńska, oprać. S. Stabryła) rzymski poeta Owidiusz. Według poety z.w. przedstawiał się następująco: „Złoty pierwszy wiek nastał. Nie z bojaźni kary, / z własnej chęci strzeżono i cnoty, i wiary, / Kary, trwogi nie było. Groźnych nie czytano / Ustaw na miedzi rytych; ani się lękano / Sędziów ostrych; bez sędziów byli bezpiecznemi. / Jeszcze sosny dla obcej odwiedzenia ziemi / Nie zstąpiły do morza, ścięte z gór rodzinnych, /1 człowiek prócz ojczystych nie znał brzegów innych. / Grodów nie otaczano spadzistymi wały, / Proste trąby i surmy zagięte nie brzmiały, / Hełmu, miecza nie było, a bez wojsk narody / Używały w pokoju bezpiecznej swobody. / Radłem, broną nie tknięta, i jeszcze spokojna, / Wszystko z siebie dawała ziemia w dary hojna. / Przestając na pokarmie zrodzonym bez pracy, / Z drzew owoc, z gór poziomki zbierali wieśniacy,

/ Tamki i głóg rosnący na krzakach ciernistych, / I żołędzie upadłe z dębów rozłożystych. / Wiosna była wieczysta. Zefiry łagodne / Rozwijały tchem ciepłym kwiaty samorodne. / Zboża na nie oranej rodziły się ziemi / I łan ugorny kłosy połyskał ważnerfii. / Hojnym płynął strumieniem i nektar, i mleko, / I z jedliny zielonej złote miody cieką” (ks. I, ww. 50-112, przeł. B. Kiciński). Patrz także Astrea, lustitia.

Wykaz terminów związanych z mitologią i historią religii

Proponowany tu zbiór określeń, mających związek z antycznymi opowieściami i legendami, współczesny czytelnik spotka w literaturze fachowej, beletrystyce, poezji, w codziennej prasie, w radiu, a także w katalogach wystaw i muzeów. Zebrano w tym glosarium wyrażenia fachowe, powszechnie stosowane w opracowaniach poszczególnych mitów lub ich recepcji w literaturze polskiej i europejskiej. Autorzy mają nadzieję, że okażą się one potrzebne i użyteczne przy lekturze wybranych mitologii.

ALEGORIA - konkretne wyrażenie abstrakcyjnego pojęcia, jak np. honor, dobrobyt, terror. Jest to raczej chwyt (trik) literacki lub artystyczny, w tym rozumieniu, że artysta, chcąc wyrazić jakąś abstrakcyjną ideę, musi uciec się do konkretnej transpozycji. Także w tych wypadkach, w których określonym alegoriom przypisywało się boski kult, jak to ma miejsce odnośnie do Zgody lub Pokoju; trudno jest przypuszczać, że starożytni wierzyli w ich nadprzyrodzone istnienie. Jest bardziej prawdopodobne, że oddawali im cześć z powodu tego, czym były: ideałami użytecznymi w życiu społecznym.

AMULET - mały (drobny) przedmiot, który nosi się z powodu przesądu. Był zawsze w użyciu, już od czasów prehistorycznych, u wszystkich ludów i w każdej epoce. Amulety dzielą się na przynoszące dobro (korzyść) i zło, tj. dobroczynne i szkodliwe, zależnie od tego, czy wierzy się, że mają one nadprzyrodzoną moc chronienia od nieszczęść lub sprowadzania zła (nieszczęścia). Amulet różni się od talizmanu (ze względu na znacznie mniejszy zakres oddziaływania) i od fetysza, ponieważ ten ostatni jest rozumiany jako przedmiot mieszczący w sobie „ducha świadomego i aktywnego”, podczas gdy amulet służy w sposób pasywny jako tarcza przeciw złu lub jako magnes przyciągający zło (nieszczęście).

ANIMIZM | pogląd, według którego dusza jest przyczyną życia i śmierci, snu i marzeń. Bardzo szeroko rozpowszechniony wśród narodów pierwotnych, istniał w postaci różnych wierzeń u ludów starożytnych, od Babilończyków po Egipcjan, od Greków po Rzymian.

ANTROPOGONIA - są to mity, które traktują o stworzeniu człowieka. Jest ono prawie zawsze przypisane czynowi jakiegoś bóstwa, które tchnąwszy część swojego ducha w jakąś bierną (martwą, nieruchomą, bezładną) materię, ukształtowaną na swoje podobieństwo, obdarza ją życiem i rozumem.

ANTROPOMORFIZM - jest tendencją wyobrażania sobie i przedstawiania bóstwa nod oostacią cech ludzkich oraz przypisywania mu uczuć i namiętności człowieka. Obecny prawie we wszystkich religiach, osiągnął apogeum w sztuce greckiej, naśladowanej później przez Rzymian.