IMG�19

8 6 CZŁOWIEK W KIŁACH Z IM N TUI

ry wiedzy, postawy ułatwiają zapamiętywanie związanych z nimi informacji: materiał zarówno zgodny, jak i sprzeczny z postawami jest lepiej zapamiętywany od materiału neutralnego. W konsekwencji osoby o neutralnej postawie wobec jakiejś kwestii słabiej zapamiętują dotyczące jej informacje niż osoby o postawie wyraźnie pozytywnej lub negatywnej (Hy-mes, 1986).

43.3

Wpływ postaw na zachowanie

Jednym z oczywistych powodów niezwykłej popularności problematyki postaw w psychologii społecznej było przekonanie o silnym

związku postaw z zachowaniem: pozytywnemu stosunkowi człowieka do jakiegoś obiektu towarzyszą zachowania wyrażające aprobatę, ochronę lub działanie na rzecz tego obiektu, natomiast stosunkowi negatywnemu - zachowania wyrażające potępienie, zwalczanie lub działanie na szkodę tegoż obiektu. Pod koniec lat sześćdziesiątych pojawiło się jednak wiele prac podsumowujących dziesiątki badań wskazujących jednoznacznie, że zgodność postaw z wyrażającymi je zachowaniami jest daleka od doskonałości (Wicker, 1969). Na przykład w klasycznych badaniach LaPierre’a (1934) stwierdzono, że w 250 hotelikach lub restauracjach bez obiekcji obsłużono parę Chińczyków, a tylko w jednym miejscu odmówiono obsługi. Jednak w pół roku później ponad 90% właścicieli tych lokali deklarowało w ankiecie uprzedzenia i niechęć do przyjmowania Chińczyków. Według metaanalizy 88 badań, dokonanej przez Krausa (1995), przeciętna korelacja postaw ze sto-

mmm ramka 43.1

Potoczne przekonanie, że lepiej pamiętamy to, co jest zgodne z naszymi postawami, niż to, co z nimi sprzeczne, może wynikać z funkcjonowania postaw jako prostych heury-styk rozwiązywania problemów dotyczących obiektów tych postaw. Jeżeli nie jesteśmy pewni prawdziwości jakiejś informacji o obiekcie postawy, to decydujemy o tym na podstawie tego, jak owa informacja ma się do naszej postawy. Dzięki tej heurystyce ustosunkowania chętniej wierzymy w informacje zgodne niż w informacje sprzeczne z postawami, co czasami wygląda na lepsze przypominanie informacji zgodnych, choć w istocie niewiele ma wspólnego z przypominaniem rozumianym jako reprodukcja danych. Zjawisko to ilustruje badanie Anthony’ego Pratkanisa (1988), który zebrał wiele mało znanych faktów na temat sławnych osób (na przykład, że prezydent USA Reagan miał kiepskie stopnie na studiach) i przedstawił je badanym z prośbą o „rozpoznanie”, które z tych faktów są prawdziwe, a które nie. Okazało się, że im bardziej pozytywny był stosunek badanych do sławnej osoby, tym częściej identyfikowali oni jako prawdziwe fakty dobrze o tej osobie świadczące, a tym rzadziej akceptowali fakty świadczące o niej źle. Tak więc przeciwnicy Reagana „przypominali sobie”, że miał on marne stopnie, choć jego zwolennicy zgadzali się raczej z pozytywnymi informacjami na jego temat.

Oddziaływanie postaw na przypominanie poprzez heurystykę ustosunkowania jest bardzo zbliżone do omawianego w paragrafie 42.1.2 zjawiska fałszywych alarmów i generowania rzekomych danych pamięciowych na podstawie schematu, za którego pomocą dane te są zapamiętywane lub rozpoznawane.