43813 IMGh90 (4)

Podsumowując analizy J. Piageta dotyczące zagadnień konstruowania wiedzy, można opisać związane z nimi cztery podstawowe procesy:

-    Asymilacja - Jest procesem poznawczym, polegającym na przyswajaniu bodźców i klasyfikowaniu ich zgodnie z istniejącymi schematami, co oznacza zmiany ilościowe. Asymilacje możemy zinterpretować jako proces związania nowych zdarzeń z wiedzą uprzednią (podstawową) oraz wcześniejszymi koncepcjami.

-    Akomodacja - Ma miejsce wówczas, gdy docierające do człowieka bodźce nie pasują do istniejących schematów i konieczne jest stworzenie nowego schematu lub modyfikacja starego, co oznacza zmiany jakościowe. Czyli akomodację możemy zinterpretować jako przystosowanie istniejących struktur wiedzy do nowej informacji.

-    Równoważenie — Określa się je jako samoregulujący się proces adaptacji, budowanie równowagi między asymilacją a akomodacją, czyli nieustanne koordynowanie, różnicowanie i integrowanie schematów, służące konstruowaniu wiedzy. Równoważenie można interpretować jako balans między wewnętrznym zrozumieniem i zewnętrzną rzeczywistością (np. zrozumieniem innych).

-    Nierównowaga - Określa się jąjako wynik doświadczania nowych zdarzeń bez osiągnięcia stanu równowagi.

W klasie Piageta uczącym się należy stwarzać możliwości konstruowania wiedzy poprzez własne doświadczenia. Nauczanie nie może być ograniczone jedynie do werbalnego przekazu nauczyciela. Dlatego nie powinien on koncentrować głównie uwagi na bezpośrednie kształtowanie specyficznych umiejętności, a położyć większy nacisk na uczenie się w wieloznaczeniowym kontekście. Technologia, a zwłaszcza multimedia, oferuje szeroki wachlarz takich możliwości. W wyniku wykorzystania narzędzi technologicznych, takich jak: płyty CD-ROM i DVD, nauczyciele mogą tworzyć środowisko uczenia się, które pomaga poszerzyć konceptualną i eksperymentalną bazę uczącego się. Niestety wiele oprogramowania edukacyjnego, które opracowano w latach 80. i początku lat 90. oparte było na zasadach behawiorystycznych, dopiero współczesne edukacyjne oprogramowanie multimedialne i hipermedialnc wykorzystuje już podstawy teoretyczne konstruktywizmu. Dlatego dziś technologie informacyjno-komunikacyjne stają się podstawowymi narzędziami pozwalającymi osiągnąć cele klasy konstruktywistycznej.

Ważną generalizacją teorii J. Piageta jest określenie roli nauczyciela w procesie nauczania. W klasie piagetowskiej ważną rolą nauczyciela jest przygotowanie bogatego i zróżnicowanego środowiska dla umożliwienia spontanicznych badań zachowań dziecka. Nauczanie, wykorzystujące interesujące informacje i wsparcie medialne, powinno mieć na celu badanie poziomu zachęty uczących się w taki sposób, aby stali się konstruktorami swej własnej wiedzy (a zatem także własnych schematów poznawczych) poprzez doświadczenia, które pozwolą im na pełną asymilację i akomodację informacji.

Teorii J. Piageta nie da się zredukować do zbioru procedur operacyjnych, ale można wyprowadzić z niej reguły, które nadają się do zastosowania w praktyce dydaktycznej. Pedagodzy, którzy starają się wykorzystać dorobek J. Piageta w dydaktyce, uważają, że jest możliwa zgodność między kształtowaniem rozwoju umysłowego a innymi celami nauczania w szkole.

2.2.3. Kognitywny model Lwa Wygotskiego społecznego kontekstu uczenia się

Lew Wygotski, przyjmując wiele z założeń teorii J. Piageta, zakłada jednak, że podstawą zrozumienia w procesie uczenia się są interakcje społeczne (inaczej relacje społeczne, kontekst społeczny - aktywne środowisko). Interakcje te stają się możliwe dzięki działaniom praktycznym dziecka, takim jak używanie języka w komunikacji interpersonalnej i myślenie. Kognitywny model Wygotskiego⁴⁰ społecznego uczenia się zakłada, że kultura jest czołowym determinantem rozwoju indywidualnego. Ludzie są istotami, które tworzą kulturę, zatem każde dziecko rozwija się w kontekście kulturowym. Z tego powodu rozwój dziecka w trakcie uczenia się podlega mniejszym lub większym wpływom kultury - włączając w to kulturę środowiska rodzinnego, w którym dziecko funkcjonuje⁴¹. Ma to również implikacje na postrzeganie procesu przetwarzania informacji w mózgu, który powinien także mieć kontekst kulturowy, szczególnie w przypadku przetwarzania informacji multimedialnych przesyłanych np. z mass mediów. Należy tutaj zauważyć, że pedagogika kultury jest subdyscypliną, która ujmuje wartości humanistyczne także w kontekście kultury medialnej⁴².

Założenia L. Wygotskiego, dotyczące podstaw społecznego i kognitywnego modelu uczenia się, można przedstawić w kilku punktach:

1.    Kultura tworzy dwa rodzaje przyczynków do rozwoju intelektualnego dziecka. Po pierwsze, poprzez kulturę dzieci w pełniejszy sposób osiągają istotę procesu myślenia, czyli wiedzę. Po drugie, otoczenie kulturowe pomaga dziecku w rozwijaniu procesów myślowych w trakcie rozumowania, co L. Wygotski nazywa narzędziami intelektualnej adaptacji.

2.    Upraszczaj ąc, zgodnie ze społecznym i kognitywnym modelem uczenia się, kultura uczy dzieci zarówno, co i o czym myśleć i jak myśleć.

3.    Rozwój poznawczy wynika z procesu dialektycznego, w trakcie którego dziecko uczy się poprzez doświadczenia związane z rozwiązywaniem problemów, zwykle pod opieką rodzica lub nauczyciela, lecz czasami także rodzeństwa lub rówieśników.

⁴⁰    L. Wygotski, Myślenie i mowa. Warszawa 1989.

⁴¹    L. Vygotsky, Mind in society: The development ofhigher psychologicalprocesses, MA, Cambridge 1978.

⁴²    J. Gajda (red.), Pedagogika kultury, Lublin 1998.