12769 IMG19 (2)

30 JANUS2 TRUPINDA

30 JANUS2 TRUPINDA

IM

Inaczej zinterpretował dekorację Złotej Bramy Szczęsny Skibiński, który dostrzegając wątek escha-tologiczny, za dominujący uznał motyw eklezjologiczny i powiązał wygląd wejścia z wystrojem wnętrza świątyni. W zwieńczeniu portalu widział Salomona, oblubieńca z Pieśni nad pieśniami, figurę Chrystusa. Salomon jest bowiem figurą Chrystusa jako ob-■ lubięniec, sędzia i jako budowniczy świątynią Dekoracja roślinna ilustruje trzy okresy w dziejach świata. Zwierzęta i stwory hybrydyczne przedstawione na ich tle - i tu autor ów zgodny jest z B. Jakubowską - przedstawiają zło, szatana¹⁵¹.

Problemem dyskutowanym stała się wzmiankowana po raz pierwszy w 1417 r. nazwa Złotej Bramy. Bogna Jakubowska uznała ją za estetyczną, wysoką ocenę zabytku¹⁵². Szczęsny Skibiński wskazał na .konotacje jerozolimskie i powiązał ze zwyczajem odbywania procesji w Niedzielę Palmową¹³⁵. Odchodząc od kwestii warsztatowych i artystycznych Marian Dygo dokonał szeroko zakrojonej analizy porównawczej obiektów funkcjonujących w średniowieczu pod tą nazwą¹⁵⁴. Na tej podstawie określił trzy płaszczyzny znaczeniowe portalu: wskazywał on na Zakon jako idealnego władcę, twórcę państwa w Prusach . i szeizyciela chrześcijaństwa, a ponadto podkreślał rolę Malborką jako politycznego, a samej kaplicy jako kościelnego centrum Prus.¹⁵⁵..Ujawnione znaczenie polityczne zabytku nie tylko potwierdza słuszność hipotezy zakładającej jego powstanie po 1309 r., a dokładniej w, trzeciębczwanej dekadzie XIV w._t ale rgł.woież łączy go z treściami propagowanymi grzez Piotra z Duisburga. Za szczególnie celne uznać należy powiązanie treści tam zawartych z odniesieniami do Mądrośd (i tym samym króla Salomona) we wskazanym wyżej Prefacio ad institucionem ordinis domus Tbeutonice¹³⁶. Ze swojej strony dodałbym jeszcze fragment kroniki, na który zwracałem już niegdyś uwagę¹⁵⁷, a który według mnie dobrze pasuje do przesłania ideowego dekoracji Złotej Bramy:

Hec est vinea domini Sabaoih electa, quam tu Jesu Criste, insiutuisti, fuistiquc dux itineris in conspec-tu ejus. Planiasti radices ejus et implevft tęrram, transtulisti eam postea et cjecisti gentes de terra Prussie et Lyvonie et plantasii eam łbi, et sic extendit

¹⁹¹ S. Skibiński, Kaplica... Qak w przyp. 36), ». 132-145*

^,w B. Jakubowska, Zioła Brama Qak w przyp. 14), s. 7. ^us S. Skibiński, Kaplica... (jak w przyp. 26), s. 142 I n.

M. Dygo. Zlata Brama... (jak w przyp. 70), s. 149-163 ^m ibidem, s. 162.

** Ibidem, s. 154-156.

iP J. Trupinda, Biblijne,., (jak w przyp. 71), s. 361 I n.

palmites suos usque ad marę et usquc ad flumen propagines ejus. Hec reverenda miłfcia non sołum In terra est ab hominibus confirmaia. verum edam typp celi et terre multipharie prefigurata¹³*.

Kronikarz, nawiązujący tu do Psalmu 79, a z drugiej strony do Prus i lnflant, umieścił ów fragment w podstawowym rozdziale De institucione ordinis domus Tbeutonicorum i wyraźnie odniósł do Zakonu Niemieckiego. Warto zauważyć, że Psalm 79 jest swoistą prośbą o opiekę Bożą i obronę przed wrogami Izraela:

(5) Domine Deus exercltuum usquequo fumabis ad orationem popuii tui (6) dbastł nos pane flebłli er porasti nos in lacrimis cripliciter (7) posuisti nos comentionem vicinis nostris et inimici nostri sub-sannaverunt nos (8) Deus ezercituum converte nos et ostende faciem tuam et salvi erimus (9) vineam de Acgypto tulisci ciecisti gentes et plantasii eam (10) praeparasti ance faciem eius et stabiJisri radi-ces eius et implevit terram (11) opero sunt mon* tes umbra eius et ramfs ilłius cedri Dei (12) expan* dic comas suas usque ad marę et usque ad Humen germina sua (13) quare dissipasti maceriam eius et vindemiaverunt eam omnes qui transeunt per vi^m (14) vastavit eam a per de sflya et omnes bestiae agri depastac sunt eam (1J) Deus exerdtuum Feverte-re obseero respice de caelo et vide et visita vine-am hanc (16) et radicem quam plantavit deztera tua et filium quem confirmasti tibi (17) succensam igni et deramatam ab inerepatione fociei tuac pereant (18) fiat manus tua super virum dezterae tuae et super filium hominis quem conflrmasti tibi (19) et non recedemus a te vivificabi5 nos et nomine tuo vocabimur (20) Domine Deus excrcituum conver-te nos et ostende faciem tuam et salvi Primus.

(5) Panie, Boże Zastępów, jak długo gniewać się będziesz, choć lud Twój się modli? (6) Nakarmiłeś go Chlebem płaczu i obficie napoiłeś go łzami. (7) Zrobiłeś z nas powód zwady dla naszych sąsiadów, a wrogowie nasi z nas szydzą. (8) Boże Zastępów, odnów nas i okaż Twe pogodne oblicze, abyśmy doznali zbawienia. (9) Wyrwałeś winorośl z Egiptu, wygnałeś pogan, a ją zasadziłeś. (10) Grunt dla niej przygotowałeś, a ona zapuściła korzenie i napełniła ziemię. (U) Góry okryły się jej cieniem, a ccdry Boże jej gałężmi. (12) Swe latorośle rozpostarła aż do Morza, a swoje pędy aż do Rzekł. (13) Dlaczego jej mury zburzyłeś, tak że zrywa z niej (grona) każdy, kto przechodzi drogą, (14) że ją niszczy dzik leśny, a polne zwierzęta obgryzają? (15) Powróć, o Boże Zastępów! Wejrzyj z nieba, zobacz i nawiedź

Dusburg, t, c. 11 s. 28.