15318 Obraz (1996)

570

kiem lautomcrycznych równowag, ustalających się w roztworach glukozy i wielu innych cukrów. W przypadku glukozy w równowadze przeważa ano mer fi a stężenie formy łańcuchowej jest bardzo małe. Przewaga anomcru fi wynika stąd, że zawiera wszystkie grupy OH w korzystnym ze względów energetycznych położeniu ekwatorialnym.

570

ot-D-glukoza

forma łańcuchowa

0-D-glukoza

64%

0,02%

36%

tautomeryczne równowagi w wodnym roztworze glukozy

Mutarotacja jest ogólnym zjawiskiem, występującym u większości sachary-dów. Interpretacja nie zawsze jednak jest tak prosta, jak w przypadku glukozy. Na przykład w roztworach D-rybozy ustala się tautomeryczna równowaga czterech struktur pierścieniowych:

k.

tautomeryczne równowagi w wodnym roztworze D-rybozy

Epimeryzacja

Epimeranu nazywamy stereoizomery sachaiydów, różniące się konfiguracją tylko przy jednym asymetrycznym atomie węgla. Na przykład mannozajest cpimerem glukozy. W chemii cukrów reakcje zmieniające konfigurację w jednym tylko centrum asymetrii nazywamy reakcjami epimeryzacji.

Najprostszym sposobem wykonania epimeryzacji jest rozpuszczenie monosa-charydu w roztworze zasadowym. Sposób ten nie ma jednak znaczenia praktycznego, ponieważ pod wpływem zasad monosacharydy zostają przekształcone w wiele różnych związków'. Na przykład z glukozy powstaje mannoza, fruktoza i inne produkty. Epimeryzacja jest konsekwencją znanej nam już ruchliwości atomów wodoru w położeniu a względem grupy karbonylowej. Na przykład w przypadku glukozy odłączenie protonu od atomu C2 wytwarza karboanion o zdelokalizowanym ładunku, w którym C2 przestaje być asymetryczny. Ponowne przyłączenie protonu może odtworzyć glukozę albo doprowadzić do powstania mannozy lub fruktozy.

CHO

I

CHO

HO-C-H

CHjOH

OO

I

HO-C-H

H-C-OH

HO-C-H

D-glukoza

I

H-C-OH

1

H-C-OH

HO-C-H

H-C-OH

H-C-OH

I

CHjOH

D-fruktoza

D-mannoza

równowagi w zasadowym roztworze glukozy