15992 img347

Przymiotnik

•    Pod względem znaczeniowym dzielimy przymiotniki na jakościowe, względne i dzierżawcze. Przymiotniki jakościowe wyrażają właściwe cechy rzeczowników i podlegają stopniowaniu:

Cewac BÓTep xonóflHbiM,    Wiatr jest teraz zimny,

a BŚMepoM oh 6yneT eme xonoflHee.    ale wieczorem będzie jeszcze zimniejszy.

Przymiotniki względne wyrażają cechy względne rzeczowników nie podlegające stopniowaniu:

KŚMeHHbiri ąoM    kamienny dom

oceHHHe nkidbfi    jesienne liście

necHÓH BÓ3flyx    leśne powietrze

Przymiotniki dzierżawcze oznaczają stosunek posiadania lub przynależności do danej osoby (dokładniej

patrz 2.3).

•    Tylko przymiotniki jakościowe rozróżniają dwie formy: formę długą i formę krótką. Forma długa ma stały akcent (por. wzorce deklinacji); forma krótka może posiadać akcent ruchomy, jest stosowana często jako orzecznik.

•    Forma długa jest używana jako przydawka i orzecznik. Jako przydawka znajduje się przed podmiotem, jako orzecznik za podmiotem:

śto kiHTepecHan KHŃra    to jest interesująca książka

śia KHiłra HHTepecHaa    ta książka jest interesująca

•    W czasie przeszłym, w połączeniu z formami czasownika óbiTb: óbin, óbma. óbino óbinn (byt, była, było, bylil były) forma długa używana jest w mianowniku albo w narzędniku, przy czym w języku mówionym preferowany jest mianownik:

cjwnbM 6bin óneHb HHiepecHbiti    film by! bardzo interesujący

2.2 Forma krótka

•    Formę krótką tworzy się z formy długiej przymiotnika jakościowego poprzez odrzucenie końcówki. Otrzymujemy wtedy temat, który odpowiada jednocześnie krótkiej formie rodzaju męskiego; pozostałe trzy formy krótkie są tworzone przez dodanie końcówki w następujący sposób:

-a    dla rodzaju żeńskiego

-o    dla rodzaju nijakiego

^bl | dla liczby mnogiej

KpacHBbiń - KpactiB, KpacifiBa, KpaciłBO, KpacńBbi (piękny) Form krótkich nie odmieniamy.

•    Jeśli w formie długiej znajdują się obok siebie dwie spółgłoski na końcu tematu, to w celu łatwiejszej wymowy wstawiana jest pomiędzy nie samogłoska rozdzielająca -o- lub -e- przy formach krótkich rodzaju męskiego bez końcówki.

•    Wstawiamy -o-, jeśli stojące obok siebie dwie spółgłoski składają się ze spółgłoski twardej + -K-: :

6nn3Ku(i - 6nn30K (bliski)    KpenKnił - KpenoK (silny) i in.

Ink samo krótką formę rodzaju męskiego tworzą przymiotniki aónrm (długi), nónHbiii (pełen), cMeiuHÓii (śmieszny): flónor, nónoH, cMeiuÓH.

•    Wstawiamy -e-, jeśli na końcu tematu stoi spółgłoska + h, przy czym miękki znak b, wstawiany w piśmie dla oznaczenia miękkości litery -n- przed spółgłoską, w krótkiej formie rodzaju męskiego przed samogłoską /unika:

fieflHbiii - 6eaeH (biedny)    yMHbiii yM§H (mądry)

óonbHÓił - óóneH (chory)

I* mima zasada dotyczy miękkiego -pb- oraz -ń- przed -K-:

rópbKuń - rópeK (gorzki)    óómkuh - óóeK (dziarski, żwawy)

•    1'r/ed -n lub -p wstawiamy -e- (-e-) pomiędzy dwie spółgłoski:

KMcnbtu - KMcen (kwaśny)    xkiTpbiił - xmep (chytry, sprytny)

CBÓmbiił - CBÓTen (jasny)    ócTpbiń - ocrep (ostry)

Tennbiił - renon (ciepły)

•    /nntnwienie spółgłosek -ct- nie wymaga samogłoski rozdzielającej:

MMCTbIM - MMCT (CZySty)

•    Przymiotniki zakończone na -eHHbtó tworzą formę krótką rodzaju męskiego zakończoną albo na -h, albo ulwtii/oną poprzez wstawienie -e- pomiędzy obydwa h:

nerKOMbicneHHbiki    -    nerKOMbicneH    lekkomyślny

oÓbiKHOBeHHbtM    -    óbiKHOBŚHeH    zwyczajny, przeciętny

•    W |ę/yku mówionym forma długa w funkcji orzecznika jest częściej używana niż forma krótka.

•    W iiuląc/oniu z śto jako podmiotem jest używana tylko forma krótka rodzaju nijakiego:

4to MHrepecHO    to jest interesujące

27