Przesłuchanie dziecka
Bardzo negatywny wpływ na przesłuchanie mają rutynowe „nawyki zawodowe" u niektórych prokuratorów i sędziów, które mogą się przejawiać w powierzchownym przesłuchiwaniu, pewności siebie, nadmiernej wiary w intuicję i wyczucie zawodowe oraz ignorowanie tego wszystkiego, co nie jest zgodne z własnym przekonaniem.690
Przesłuchujący powinien sobie zdawać sprawę z tego, że jakość przesłuchania jest najistotniejszym czynnikiem warunkującym wartość zeznań.691 Tak jak przesłuchujący nie ma i nie może mieć wpływu na procesy spostrzegania i pamięci, tak decydujący wpływ może mieć na przesłuchanie. Nieprawidłowo przeprowadzone przesłuchanie wpływa negatywnie na jego efekty. Wśród czynników zaburzających692 efekty przesłuchania można wymienić:
- wstępną autosugestyjną hipotezę prowadzącego przesłuchanie, które wpływa na formułowanie przez niego pytań oraz czyni jego percepcję selektywną,
- tendencję zeznającego świadka do przystosowania się do oczekiwań przesłuchującego,
- zniekształcenie zapamiętanych obrazów, które mogą być spowodowane nieprawidłową taktyką i techniką przesłuchania; w efekcie powstają wtórne, sugestywne obrazy pamięciowe (świadkowi wydają się one prawdziwe).
Przygotowanie693 się przesłuchującego do przesłuchania jest istotnym elementem zapewniającym prawidłowość samej czynno-
®° Z. Czeczot, Kryminalistyczna..., op. cit., s. 49; także na ten temat: J. Brack, N. Thomas, Kri-minaltaktik..., op. cit., s. 185.
m M. Grćar, T. Jaśkiewicz, Zeznania świadków jako przedmiot ekspertyzy psychologicznej, Z Zagadnień Kryminalistyki 1976, t. XI, s. 95.
m Ibidem, s. 95.
40 Znaczenie przygotowania się do przesłuchania podkreśla wielu autorów na przykład: P. Horoszowski, Ogólne zasady taktyczne przesłuchania, Nowe Prawo 1954, nr 5-6, s. 54-57; tenże, Kryminalistyka, wyd. II, Warszawa 1958, s. 108-110; J. Gurgul, Kilka uwag o przesłuchaniu podejrzanego, Problemy Kryminalistyki 1972, nr 100, s. 790-791; R. Górecki, Karno-procesowe problemy przesłuchania świadka w postępowaniu przygotowawczym, Problemy Kryminalistyki 1984, nr 164, s. 254-255.
ści. W pierwszym rzędzie przesłuchujący powinien zapoznać się z materiałem zebranym do tej pory (protokoły przesłuchań innych świadków, ewentualnych podejrzanych w sprawie, opinie biegłych, protokoły oględzin itp.). Zdaniem P. Horoszowskiego nienależyta znajomość materiałów wpływa na ograniczenie przesłuchania tylko do ogólnikowych ustaleń, przy których łatwo jest popełnić błąd.694 Znajomość akt sprawy umożliwia przygotowanie pytań oraz innych czynności, na przykład okazania czy odtworzenia wyglądu człowieka, jeżeli z akt sprawy wynika, iż świadek mógł widzieć sprawcę. Gruntowne przygotowanie zapobiega w przyszłości kolejnym przesłuchaniom,695 tzw. dosłuchiwaruu świadków, co jest najczęściej następstwem braku wcześniejszego przygotowania. Sprzyja także ekonomice postępowania. Ważne są też dane o przesłuchiwanym świadku, na przykład jakim jest uczniem. W przypadku przesłuchania dziecka w grę będzie wchodziło powołanie biegłego psychologa, który uczestniczyłby w przesłuchaniu dziecka lub wcześniej zdia-gnozował jego osobowość.696
Przygotowując się do przesłuchania przesłuchujący powinien także sporządzić plan przesłuchania, ustalić czas i miejsce przesłuchania, przeprowadzić rozmowę z rodzicami czy też opiekunami dziecka oraz rozważyć ich udział w przesłuchaniu. Taki udział jest wskazany, gdyż zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa, zwłaszcza małemu — w wieku przedszkolnym oraz zaburzonemu psychicznie.697 W postępowaniu przygotowawczym, ze względu na wyłączenie jawności, udział opiekuna spełniałby funkcję gwarancyjną — prawidłowo przeprowadzonej czynności oraz kontroli przestrzegania praw świadka-dziecka. W przypadku gdyby udział opiekuna nie był wskazany, gdyż wpływałby krępująco, należałoby zapewnić udział pedagoga czy wychowawcy.698 W podjęciu decyzji co
“* P. Horoszowski, Ogólne zasady..., op. cit., s. 54.
J. Gurgul, Kilka uwag..., op. cit., s. 790.
** T. Jaśkiewicz-Obydzińska, Ekspertyza psychologiczna dotycząca małoletnich iwiadków-pokrzyw-dzonych w sprawach o przestępstwa seksualne, Z Zagadnień Kryminalistyki 1986, t. XIX, s. 77-78.
m J. Brack, N. Thomas, Kriminaltaktik..., op. cit., s. 181.
** R. Górecki, Świadek..., op. cit., s. 88.
173