17486 img018 (13)

WYWIERANIE WPŁYWU PRZEZ GRUPY

PODSUMOWANIE

Stereotypy stanowią główną konsekwencję procesu kategoryzacji. Proces ten uwypukla podobieństwa w obrębie danej kategorii oraz różnice między poszczególnymi kategoriami. Najbardziej podatne na stereotypowe przekonania są środkowe poziomy w hierarchicznie zorganizowanej strukturze informacji. Treść kategorii społecznej uwarunkowana jest częściowo historią relacji miedzy członkami grup. Na przykład status społeczny, zajmowany niegdyś przez Afroamerykanów i Białych w Stanach Zjednoczonych, ma wpływ na istniejący dziś stereotyp obu tych grup. W tworzeniu negatywnego stereotypu grupy obcej dużą rolę odgrywa też tendencyjne etykietowanie. Na domiar złego, krańcowy błąd atrybu-cji sprawia, że pozytywne zachowania członków grupy własnej oraz negatywne zachowania przedstawicieli grupy obcej są przypisywane czynnikom wewnętrznym.

Stereotyp można przedstawić w postaci sieci składającej się z wzajemnie powiązanych węzłów reprezentujących cechy definiujące, cechy charakterystyczne oraz indywidualne egzemplarze. Aktywizacja któregokolwiek węzła - dokonana drogą automatycznego łub świadomego przetwarzania informacji - pobudza inne, powiązane z nim węzły. Siła skojarzeń zależy od tego, jak często są one aktywizowane. Węzły w sieci stereotypowej są też połączone z reakcjami emocjonalnymi. Nastrój może mieć wpływ na przetwarzanie kojarzonej z nim informacji. Na ogół dobry humor ułatwia przetwarzanie informacji pozytywnych, a obniżony nastrój sprzyja przetwarzaniu danych negatywnych.

Kiedy stereotyp zostanie zaktywizowany, może uruchomić mechanizm samospełniającego się proroctwa. Proces ten składa się z trzech etapów. Po pierwsze, ludzie skłonni są poszukiwać takich informacji, które potwierdzą ich oczekiwania. Po drugie, informacje potwierdzające stereotyp bardziej zwracają uwagę i są lepiej kodowane, chyba że dowód sprzeczny z oczekiwaniami jest silny i jednoznaczny. Nawet gdy informacja podważająca stereotyp będzie zapamiętana, prawdopodobnie nie zostanie przypisana czynnikom wewnętrznym, a ponadto osoba niepa-sująca do stereotypu często wzbudza niechęć. Dlatego ludzie skłonni są na ogół uważać, że stereotyp znajduje potwierdzenie w faktach. Po trzecie, oczekiwania wynikające ze stereotypu mają wpływ na zachowanie człowieka, zwiększając prawdopodobieństwo, że przedstawiciel obcej grupy zareaguje w sposób potwierdzający oczekiwania.

Zmienianie stereotypu może polegać na tworzeniu w jego obrębie pozytywnych skojarzeń. Można tego dokonać, prezentując nowe informacje, które są bardzo charakterystyczne i konsekwentnie p rzeka żywa-

STEREOTYPY

ne przez wielu przedstawicieli danej grupy, a ponadto rzadko stosują się do członków innych grup. Stereotyp można też zmieniać, osłabiając negatywne połączenia. Aby metoda ta okazała się skuteczna, informacja sprzeczna z oczekiwaniami musi zostać zapamiętana, przypisana czynnikom wewnętrznym oraz skojarzona z ocenianą grupą. Innym sposobem osłabiania stereotypu jest tworzenie w ramach danej grupy pozytywnie spostrzeganych podtypów oraz zachęcanie do stosowania kategorii nadrzędnych, obejmujących szerszy zasięg. Dobry skutek odnieść też może zmiana etykietowania cech spostrzeganych pierwotnie jako negatywne.