180 181

iii'j sytuacji kąt załamania jest większy od kąta padania. Kątem załamania nazywa się kąt zawarty pomiędzy prostą prostopadłą a promieniem załamanym. Z prawem'załamania związane jest pojęcie współczynnika załamania n ośrodka drugiego względem pierwszego, który wyraża się wzorem:

sin a _ ^V1 _

sin (3

= n, gdzie a - kąt padania, a (3 - kąt załamania.

Zwierciadła płaskie i kuliste

Zwierciadło jest to gładka powierzchnia, która prawie w całości odbija padające na nią światło. Rozróżnia się zwierciadła płaskie oraz kuliste; wśród kulistych - wklęsłe i wypukłe.

Za pomocą zwierciadeł można uzyskać obrazy przedmiotów. Każdy obraz ma li/y ważne cechy. Jest:

rzeczywisty lub pozorny, prosty lub odwrócony,

powiększony, pomniejszony lub tej samej wielkości.

Ogniskiem zwierciadła kulistego wklęsłego nazywa się punkt przecięcia promieni odbitych od zwierciadła, które przed odbiciem biegły równolegle do osi optycznej. Oś optyczna (inaczej oś główna) zwierciadła jest prostą łączącą środek czaszy zwierciadła ze środkiem kuli, z której ta czasza została wycięta. Środek kuli jest to środek krzywizny zwierciadła, a jej promień to promień krzywizny zwierciadła. Ogniskowa zwierciadła I jest odległością ogniska od zwierciadła. Ogniskową wyraża się w metrach.

Równanie zwierciadła kulistego wklęsłego:

1=1 + 1 „2 , f x ⁺ y R' 8°

zie x - odległość przedmiotu od zwierciadła, y - odległość obrazu od zwierciadła,

R - promień krzywizny zwierciadła.

(Idy x > 2f, powstający obraz jest rzeczywisty, odwrócony i pomniejszony.

(idy x — 2f obraz jest rzeczywisty, odwrócony, tęj_sąmej wielkości.

(Idy f < x < 2f powstaje obraz rzeczywisty, odwrócony i powiększony.

(idy x < f uzyskany obraz jest .pozorny, prosty i powiększony.

Powiększenie obrazu p można wyrazić wzorem:

p |    ~ x' gdzie ^1 - wysokość przedmiotu, h₂ - wysokość obrazu.

iMylk.i równoległościenna

|i-,i io płytka wykonana z materiału przepuszczającego światło, ogianiczonn dwoma płaszczyznami równoległymi. Płytka równolegle im lenna puundiijc równoległe, pi/esunięc io wiązki świniła. Przesunięć ie jesl iym większe Im więl y |<-,i kąt p.i dama płomienia świetlnego na płytkę ora/ Im grubsza |e.l pl\ll a

Pryzmat

|ost to bryła szklana w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Promień świetlny ulega w pryzmacie podwójnemu załamaniu. Pryzmat powoduje rozszczepienie światła białego na fale monochromatyczne, dając na ekranie barwne widmo.

Soczewki

Soczewka jest to bryła szklana ograniczona dwoma powierzchniami kulistymi lub jedną kulistą i jedną płaską. Ze względu na kształt powierzchni ograniczających rozróżnia się soczewki:

-    dwuwypukłe,

-    płasko-wypukłe,

-    wypukło-wklęsłe,

-    płasko-wklęsłe,

-    dwuwklęsłe.

Soczewki dzieli się na skupiające i rozpraszające.

Ogniskiem F w soczewce skupiającej nazywa się punkt, w którym skupiają się wszystkie promienie równoległe do osi optycznej po przejściu przez soczewkę. Oś optyczna soczewki (inaczej oś główna) jest to prosta przechodząca przez środki krzywizn powierzchni ograniczających oraz środek soczewki S.

Ogniskowa soczewki f jest to odległość ogniska F od soczewki. Ogniskową wyraża się w metrach. Rodzaj obrazu powstającego przy użyciu soczewki skupiającej zależy od odległości x przedmiotu od soczewki. Dla:

•    x > 2f obraz jest rzeczywisty, odwrócony i pomniejszony,

•    x = 2f powstaje obraz rzeczywisty, odwrócony i tej samej wielkości co przedmiot,

•    f < x < 2f powstający obraz jest rzeczywisty, odwrócony i powiększony,

•    x < f powstaje obraz pozorny, prosty i powiększony.

Równanie soczewki:

1 i 1 = 1

x y f’

Powiększenie obrazu otrzymanego za pomocą soczewki wyraża się wzorem:

Ogniskiem pozornym soczewki rozpraszającej jest punkt przecięcia przedłużeń promieni załamanych, klóre przed przejściem przez soczewkę były równoległe do osi optycznej so< zewki < (gniskowa, będąca odległością ogniska pozornego od środka S soczewki, ma wailo i ujemną