19039 Image 08 (7)

wo - przestrzennym. W loku procesu badawczego historyk /mierzą z jedne j strony do wykrycia związków łączących rzeczywistość dziejową w .strukturalne układy zamknięte w ustalonych ramach czasowo prze-■Slrzennych. z drugiej dąży do wykrycia związków, które łączą fakt badany z innymi faktami po to, aby doprowadzić do stworzenia układu nadrzędnego - szerszego stanowiącego wyraźniejszą cząstkę dziejów.

Przedmiotem badania historycznego jest więc cala rzeczywistość dziejowa tworzona i rozwijana przez człowieka. M. Handclsman dokonał ogólnej klasyfikacji elementów procesu dziejowego stanowiącego przedmiot badania historycznego. Podzielił go na dwie zasadnicze grupy Pierwszą grupę stanowi podmiot procesu historycznego, czyli sam człowiek jako zjawisko fizyczne i psychiczne, drugą grupę stanowi przedmiot procesu historycznego, czyli kultura, tj. to wszystko, co człowiek wytworzył i pozostawił po sobie. W każdej z grup M. Handclsmań' wymienił elementy będące przedmiotem badań, do których zaliczył:

grupa I.

1.    Człowiek jako zjawisko fizyczne:

a)    warunki jego istnienia,

b)    środowisko naturalne,

c)    właściwości semantyczne (antropologia),

d)    właściwości biologiczne,

e)    cechy zbiorowe (demografia, etnografia),

f)    zwyrodnienie (patologia),

g)    rasa fizyczna.

2.    Człowiek jako zjawisko psychiczne indywidualne:

a)    psychologia jednostkowa,

b)    psychopatologia,

c)    indywidualizm osobniczy (wielcy ludzie).

3.    Człowiek jako zjawisko psychiczne zbiorowe:

a)    środowisko psychiczne,

b)    zbiorowość przemijająca i stała (psychologia kolektywna tłumu, narodów),

c)    rasa kulturalna (psychiczna).

1.    Kultura fizyczna:

a)    ziemia jako przedmiot twórczości (środowisko sztuczne, kultury materialne, komunikacje itp.).

b)    człowiek, jako przedmiot twórczości (wojny, zniszczenia, ctigenika (teoria głosząca możliwość doskonalenia cech dziedzicznych u człowieka i tym samym rasy ludzkiej) itp).

2.    Kultura umysłowa (cywilizacja):

a)    język (mowa),

b)    religia, sztuka, nauka, filozofia (idee).

3.    Kultura społeczna (cywilizacja):

a)    funkcje społeczne: język, obyczaje i zwyczaje, gospodarstwo indywidualne i zbiorowe (ekonomia polityczna i społeczna);

b)    struktura społeczna: instytucje obyczajowe, prawne, polityczne, społeczne (kościół, także struktura polityczna);

c)    istota (substancja) zjawisk społecznych: walka, solidarność, więź (świadomość) zbiorowa.

Przedmiotem badania historycznego według M. I landelsmana jest więc „proces dziejowy w całokształcie pierwiastków, (wymienionych powyżej) składających się na ten proces".

3. Historia jako nauka i jej zadanie

Profesor Jerzy Topolski we wstępie pracy: Metodologia historii słusznie pisze, że nie ma nauki jednocześnie tak chwalonej i tak równocześnie ganionej jak historia. Cycero mówił, że jest nauczycielką życia, jednak Arystoteles wyżej stawiał mądrość poezji. Wokół historii w dalszym ciągu toczą się spory o różne sprawy, między innymi o jej właściwe miejsce w rzędzie dyscyplin naukowych, o jej naukowość, czy nienauko-wość. Wyrażane są w tych dyskusjach skrajne bądź umiarkowane poglądy. Do skrajnych należy zaliczyć te, klórcrodmawiają historii charakteru nauki. Takie poglądy głoszą zwłaszcza przedstawiciele nauk ścisłych, logicy, matematycy, a także nauk społecznych. Zarzuca się historii, obok argumentów dotyczących struktury logicznej,jglalywizm (względność wykla-

23