19153 IMGt17

swołć sobie bez nauczania: widoczny obraz artykulacyjny; symbole niewidocznych układów artykulacyjnych; następstwo układów artykulacyjnych i symboli artykulacyjnych.

System G. Forchhammera, uwzględniając kryteria fonetyczne, jak podkreśla K. Schulte. ułatwia także artykulację, jednak optymizm co do przyswojenia przez dziecko bez nauki symboli niewidocznych ruchów artykulacyjnych okazał się bezzasadny, dziecko bowiem nie jest jeszcze zdolne do uchwycenia tak bardzo abstrakcyjnych symboli. Ponadto w systemie Forchhammera brak większości niezbędnych informacji fonetycznych¹⁴².

Cued Speech R. Orina Cornetta

System ten został opracowany przez R.O. Cornetta¹⁴³ w latach 1965-1966 w USA, w celu ułatwienia i wsparcia odczytywania z ust. Jest to w istocie zmodyfikowany system Forchammera, opracowany jednak niezależnie od niego. System znaków palcowych ma tu być kompromisem między czystą metodą ustną a różnymi formami niefonicznego porozumiewania (manuał communicatioń).

System składa się z 12 elementów znaków dłoni (cues):

-    4 z nich to pozycje dłoni, które ułatwiają rozpoznanie za pomocą wzroku (odczytywania z ust) kontrastujących z sobą samogłosek;

-    8 z nich to układy znaków dłoni, które w podobny sposób porządkują spółgłoski.

Układy znaków dłoni nie mają identyfikować poszczególnych fonemów, ich odróżnianie staje się możliwe w połączeniu z ruchami artykulacyjnymi narządów mowy. Bez obserwacji układu warg nie są one zrozumiałe. Poszczególne znaki mają jedynie uzupełniać brakującą informację za pośrednictwem znaków manualnych. Cued Speech nie może zatem stać się „samodzielnym'" sposobem komunikacji, co jest możliwe przy daktylologii. Ma on dopomóc w odczytywaniu z ust, samokontroli i korekcie mowy.

Polska adaptacja Cued Speech została opracowana i zastosowana w praktyce przez Kazimierę Krakowiak¹⁴⁴ pod kierunkiem Tadeusza Gałkowskiego. ^{1 2}

Ig | Zestaw znaków Cues Speech wg I Orin Cometta

CHART I

Cues tor Hnflllsfi Vowela

Group I (base posltion)

Group II Oarynx)

open

flattened-

relaxod

roundod

Group lii (chin)

[a:|]	(fflltier) (flOt)	[a]	(tUt)	b:]	(tor) (ought)
U) M	(but) (tho)	W	(b)	. N	(06!)
[OM]	(nOte) (boat)	pi	(g$5d) (pul)		(Wua) (tobcj)

Group IV (rooufcj

P:]	(teM)
	(meal)
b	(On)
	(hsi)

Chart II Dfphthonps

[al] (might) M plus (|J

feł] (pay) [e] plus (?]

[auj (cow) [a] plus [u]

r«7 (boy) M plus pi

Chart IU

Cuea tor Enolteh Conaonants L K

D    °0

Group    ^

d    <"fl)

p y ftw) zh    ^

Group	Group
a n	k
ah	V
w	th (tho)
	Z

T    H

Group² Group

t    I²

m    s

I    i

|^    ^

Ryl. 1

N    G

Group Group

n    g

b    i

hw’² W (Nn) joiaJtów cued speech. Według R. Orin Cornelt

1

K. S c h u 11 e, Rhonembestimmtes Manualsyslem (PMS), Neckar-Verlag, Villingcn-Scfewenmngen 1974. s. 14.

2

K. Oria C • r n e I1, Cued Speech, Gallaudet College, Washington, D.C. Kserokopia. PMSiNlk o w i a k, Gesty wspomagające odczytywanie wypowiedzi z ust i możliwość ich niesfyszących dzieci języka polskiego, UW Wydział Psychologii,

», Stefom Podyplomowe Szkolnej Psychologii Defektologicznej, (maszynopis); Fonogesty. £y||pp Mpwąpdow odnytysMut wypowiedzi z ust. Instytut Kształcenia Nauczycieli im. Yt> %MMdkicf^ UM« 1986; Fonogesty jako narzędzie formowania języka dzieci 9ĘĘdBdbeupm shehem, Wyd UMCS, Lublin 1995.