19194 strona (87)

które przepuszcza UV (stąd nazwa „kwarcówki"); zawierają rtęć lub pary rtęci. Pod wpływem prądu wysokiego napięcia pary te ulegają jonizacji i promieniują światłem UV. W palniku wytwarza się znaczne ciśnienie, dochodzące do kilkunastu atmosfer.

Palniki emitują promieniowanie z udziałem szkodliwego UV-C. Używane są od prawie 80 lat, były produkowane w wielu rodzajach i kształtach, cieszyły się popularnością, bywają jeszcze w użyciu, lecz powinny zostać wycofane.

3.    Lampy wysokociśnieniowe o wyselekcjonowanym widmie.

Obecnie produkuje się lampy z wysokociśnieniowymi palnikami, emitujące wybrane pasma UV. Należą do nich palniki rtęciowo-kwarcowe z dodatkiem par innych pierwiastków, np. kadmu, a także rtęciowo-halogenowe i inne, rzadziej spotykane. Dodatkowo stosuje się filtry celem lepszej selekcji promieniowania. Emitują one głównie UV-A lub(i) UV-B o mocy od 3 do 10 mW/cm² w odległości 1 m od palnika. Lampy te służą przede wszystkim do leczenia łuszczycy i innych chorób skóry. Są umieszczane na statywach pojedynczo lub w zestawach po dwie lub trzy, do naświetlań mniejszych lub większych części ciała. Do naświetlań małych obszarów skóry służą niewielkie lampy, które w czasie zabiegu trzyma się w dłoni.

4.    Niskociśnieniowe emitory jarzeniowo-fluorescencyjne.

W tych emitorach pierwotna emisja pem zostaje zmieniona na użytkowe promieniowanie UV-A lub UV-B przez substancję fluorescencyjną (fluorochrom) położoną na ściankach świetlówek. Mają one kształt świetlówek oświetleniowych i niską moc emisji (na ogół mniej niż 1 mW/cm² w odległości 1 cm od źródła), dlatego są umieszczane w zespołach, po kilkanaście do kilkudziesięciu, celem sumowania mocy. Zespoły świetlówek są umieszczane w oprawach przypominających łóżko lub skrzynię, a pacjent, w pozycji leżącej lub stojącej, naświetlany jest z kilku stron. Źródło promieniowania znajduje się od kilku do kilkudziesięciu centymetrów od skóry. Emitory te mają szerokie zastosowanie jako solaria kosmetyczne, ale wykorzystuje się je także w terapii.

Obecnie produkuje się wiele lamp UV o różnych mocach i kształtach, do zabiegów ogólnych częściowych i miejscowych. Najdroższe z nich mają urządzenia do automatycznego pomiaru dawki promieniowania oraz liczniki czasu używania palnika.

Przystępując do zakupu aparatury i stosowania fototerapii, należy zapoznać się z cechami emisji, obsługą emitorów i warunkami eksploatacji. Palniki, zwłaszcza wysokociśnieniowe, wyczerpują zdolność do emitowania promieniowania UV po kilkuset lub kilku tysiącach godzin, ważne jest więc kontrolowanie czasu ich pracy. Intensywność i pasmo emisji UV również ulegają zmianie i należy je okresowo kontrolować za pomocą urządzeń pomiarowych.

2.8.11. Zasady fototerapii

Obecnie najczęściej przyjmuje się poglądy, że promieniowanie IR stosowane jednocześnie z UV nie poprawia wyników fototerapii UV, a może nasilać jego niepożądane wpływy. Jest to pogląd odmienny od przekonania Jesionka (rozdz. 2.6). Obecnie wyrażane opinie, chociaż oparte na nie do końca sprawdzonych doświadczeniach, skłaniają do stosowania promieni UV bez IR i dobierania zakresu pem do celu terapii.

87