20154 Obraz7 (9)

żenią zwrotnego; cechuje je znacznie większa sprawność w podejmowaniu zachowań komunikacyjnych i lepsze wywiązywanie się z ról nadawcy, jak i odbiorcy. Trzeba jednak pamiętać, że najlepiej porozumiewają się osoby o podobnym natężeniu „autokrea-cji”, osoby pod tym względem odmienne mają poważne trudności z utrzymaniem kontaktu.

Zwolennicy teorii samoświadomości przyjmują, że człowiek preferuje zachowania quasi-automatyczne, chce stosować schematycznie scenariusze wszędzie tam, gdzie można. Nie znaczy to jednak, że człowiek jest półautomatem. Nowe i w pełni uświadomione sposoby postępowania komunikacyjnego pojawiają się łatwo wtedy, kiedy zachodzą sposoby już dobrze opanowane. Powtarzalność i związany z nią automatyzm są po prostu wynikiem nadrzędnej zasady ekonomiczności działania.

Ocena skuteczności przebiegu komunikacji interpersonalnej może być dokonywana ze względu na stopień porozumienia uzyskanego przez komunikujące się osoby, stopień zaspokojenia potrzeb, ze względu na które komunikacja została podjęta, oraz ze względu na efektywność wykonywania wspólnych zadań, jeżeli komunikacja jest istotnym elementem współpracy. Niski poziom spełnienia tych kryteriów oznacza wystąpienie zakłóceń w komunikacji. Bezpośrednie konsekwencje zakłóceń w porozumiewaniu się to: dezorientacja co do intencji partnera, poczucie bycia niezrozumianym, poczucie dyssatysfakcji z przebiegu interakcji, niezadowolenie ze współpracy. Jeżeli zakłócenia nie zostaną usunięte, pojawia się tendencja do wycofania się z kontaktu z partnerem. Gdy zerwanie kontaktu jest zbyt trudne (np. w rodzinie, w szkole, w miejscu pracy), powstają trwałe wzajemnie negatywne ustosunkowania. W przypadkach skrajnych, tj. gdy poważnie i długotrwale zakłócone jest porozumiewanie się z osobą znaczącą (np. z rodzicami, z wychowawcą), nieprawidłowo przebiegająca komunikacja może przyczynić się do powstania głębokich zaburzeń emocjonalnych.

Każdy czynnik, który utrudnia wymianę informacji między nadawcąi odbiorcą, jest przeszkodą w komunikowaniu się. Przeszkody takie są bardzo rozpowszechnione w życiu codziennym, a ich różnorodność jest nieograniczona. Przeszkody w komunikowaniu się różnią się pod względem nieprzenikliwości i znaczenia. Rzadko są one całkowitymi barierami - jakaś część zamierzonego komunikatu zazwyczaj zdoła przez nie przejść. Niekiedy wystarczy, by dotarła zasadnicza treść komunikatu. Do najpowszechniejszych przeszkód w skutecznym komunikowaniu się należą:

-    Różnice w postrzeganiu - najczęstsze źródło przeszkód. Ludzie o odmiennej wiedzy i doświadczeniu patrzą na to samo zjawisko z różnych punktów widzenia. Sposób postrzegania komunikatu zależy od otoczenia. Nieporozumienie między kolegami podczas planowania ważnego zamierzenia może być uznane przez pozostałych jako dopuszczalne, a nawet zdrowe. Jeśli jednak to samo nieporozumienie wystąpiło w trakcie przemówienia naczelnego dyrektora do pracowników, mogłoby być traktowane nieco inaczej. Zdarzenia uważane za stosowne w niektórych okolicznościach są niewłaściwe w innych. W przezwyciężaniu różnic w postrzeganiu konieczne jest takie wyjaśnienie komunikatu, by został on zrozumiany przez osoby o różnych poglądach i doświadczeniu. Jeśli jest to możliwe, powinniśmy poznawać doświadczenia osób, z którymi się porozumiewamy. Wczuwanie się w ich punkt widzenia na sytuację i odkładanie reakcji do czasu, gdy rozważy się istotne informacje, ułatwia zmniejszenie niejednoznaczności komunikatów. Gdy przedmiot jest niejasny, podstawowe znaczenie ma zadawanie pytań.

-    Różnice językowe są ściśle związane z różnicami w indywidualnym postrzeganiu. Aby komunikat został właściwie przekazany, słowa muszą znaczyć to samo dla nadawcy i dla odbiorcy. Znaczenie symboli musi być wspólne. Dalsze przeszkody w komunikowaniu się mogą być skutkiem posługiwania się żargonem. Ludzie o specjalistycznych zainteresowaniach lub wiedzy

247