20391 img032 (25)

łudniowego Iranu. Na razie jednak nie można powiedzieć na ten temat nic pewnego. Nię znamy dotychczas rzeczywistego pochodzenia kultury Harappy, nie rozwiązano też do tej pory problemu jej pojawienia się w Indiach.    .

Datę tej kultury można ustalić jedynie metodą synchroniczną, tj. śledząc paralele między występowaniem w innych krajach wyrobów pochodzących bezspornie z doliny Indusu a obecnością na terenie Indii przedmiotów pochodzenia cudzoziemskiego. Wydaje się, że w wypadku importów znalezionych w Indiach analogie nie są dość wyraźne, by można było budować na nich ostateczną chronologię cywilizacji induskiej. Łatwiej natomiast jest odnieść kulturę Harappy do historii Mezopotamii sume-ryjskiej na podstawie przedmiotów pochodzących z doliny Indusu, a znalezionych w .Mezopotamii. Na różnych stanowiskach mezopotamskich znaleziono przeszło 30 pieczęci ze steatytu, w tym kilka z inskrypcjami w piśmie z doliny Indusu. Niektóre z nich stanowczo należą do kultury Harappy, co do innych można podejrzewać, że również pochodzą z Indii lub też, iż wykonano je w Mezopotamii pod wpływem indyjskim.

Nie osiągnięto wszakże powszechnej zgody co do ich daty, w wyniku czego brak też zgody na temat chronologii kultury Harappy. Niemniej jednak, podczas gdy pierwsi odkrywcy datowali ją w przybliżeniu na okres między 3250 a 2750 rokiem p.n.e., nowsi badacze skłaniają się ku datom znacznie późniejszym. W 1953 roku sir Mortimer Wheeler wyraził bardzo ostrożnie zdanie, że najstarsze pieczęcie akadyjskie znalezione w dolinie Indusu były na ogół sargonidzkie, jedna, być może, przedśargo-nidzka, tzn., jeśli przyjmiemy chronologię Albrighta, datowały się w przybliżeniu z 2360 roku p.n.e. Dlatego też data wcześniejsza niż jakiś 2500 rok p.n.e. jest dla początków kultury Harappy nieprawdopodobna. Najpóźniejsza z pieczęci może być kasycka, tj. mniej więcej z 1600 roku p.n.e., i z pewnością nie popełnimy dużego błędu przypisując kulturę Harappy latom około 2500—1500 p.n.e.

PISMO Z DOLINY INDUSU

Cechą najbardziej godną uwagi w kulturze Harappy jest używanie pisma miejscowego, które Występuje na licznych kunsztownie wyciętych pieczęciach kamiennych lub miedzianych z rozmaitych stanowisk. Wiele z tych pieczęci to najwyraźniej amulety. Czasami mają ładny ornament, lecz w większości wypadków wykonawcy pieczęci kierowali się bardziej względami utylitarnymi niż estetycznymi. Około 800 z tych pieczęci posiada inskrypcje. Pismo można określić jako stylizowaną piktografię.

Skoro wszystkie próby odcyfrowania jak dotąd zawiodły, jedyne, co

można zrobić obecnie, to przeprowadzić próbę zewnętrznej klasyfikacj znaków. Nawet to nie jest łatwe, ponieważ nie zawsze można określić różnice pomiędzy rozmaitymi symbolami i trudno zdecydować, czy pewne znaki są wariantami graficznymi tego samego znaku pisarskiego, czy też różnymi znakami. Tak więc, wediug niektórych uczonych (Gadd i Smith)

i	2
* \
k %
Jt*	W Ut
£	*t!/
	a
^.	X
xv. TX
T.
n	* £
M	H
1—2 Postacie ludzkie	3 Przybory 4 Ryby
5 Góry i wzgórza 6	Drzewa

3

V    1/1/ V

V    V

V

Xf W w U W J

V

V

D & 0

o

V

4

*

w

20. Stylizowane symbole z doliny Indusu

liczba znaków tego pisma wynosi 396; według innych (Langdon) — 266 albo (Hunter) — 253. Smith podzieli! wszystkie znaki na trzy główne grupy: znaki końcowe, znaki początkowe i cyfry.

Pismo z doliny Indusu nie może być pismem alfabetycznym ani syla-bicznym, gdyż posiada około 300.symboli; z drugiej strony liczba symboli byłaby za mała na pismo czysto ideograficzne. Z tego i innych względów jest prawdopodobne, że jest ono częściowo ideograficzne, a częściowo fonetyczne (prawdopodobnie sylabiczne), oraz że zawiera pewne determi-natywy. Wiele znaków zdaje się, jak sądzą niektórzy uczeni, mieć coś w rodzaju akcentu, co — według sir Mortimera Wheelera — wskazywałoby na dojrzałość fonetyczną. To jednakże równałoby się założeniu z góry, że pismo z doliny Indusu jest pismem fonetycznym; ale czy tak jest w istocie? Wydaje się to mało prawdopodobne. Ponieważ niemal wszystkie inskrypcje są napisami na pieczęciach, przypuszczalnie przedstawiają one