23899 sr6

Roz dział IV JARZYNY Z LASÓW I PÓL

Białe ziemniaki Indian północnoamerykańskich

Europejczycy ostatnio tak przyzwyczaili się do ziemniaków, że bez nich jak bez chleba nie mogą się obejść. Jednakże ziemniaki wcale nie tak dawno zjawiły się w Europie; historia ich jest bardzo ciekawa.

Ponad 400 lat temu trzynastoletni chłopiec Fedro Chiesa de Leon potajemnie Wszedł na okręt hiszpańskich konkwistadorów, pierwszych zaborców Ameryki Południowej, l wraz z nimi znalazł się w baśniowej krainie Peru. Hiszpańscy żołnierze i oficerowie szukali złota, zabijali PerU-wiańczyków i podpalali ich domostwa. Mały Pedro spoglądał ze zdumieniem na dziwne a piękne budowle, na przemyślnie zrobione przedmioty i starał Się dowiedzieć, jak mieszkają, co jedzą i co robią „brązowi" mieszkańcy krainy Peru. Obserwował i notował wszystko.

W 1553 roku w hiszpańskim mieście Sewilli ukazała się książka Pedro Chiesa de Leon „Kronika Peru". Znajdujemy w niej pierwszą wzmiankę o ziemniakach.

„Pappa — to szczególny rodzaj orzechów ziemnych; gdy je ugotować, robią się miękkie jak pieczone kasztany. Łupinę mają nie grubszą od łupiny trufli⁴' — pisał Pedro Chiesa de Leon. Marynarze hiszpańscy pierwsi skosztowali ziemniaków. Potem zawędrowały one do Włoch, gdzie peruwiańską „pappę“ nazwano „tartuffoli*⁴, następnie dostały się do innych krajów. Ale we Francji jeszcze do końca XVIII wieku ziemniaki zużywano w szczególny sposób. Kwiatkami ich ozdabiano włosy i robiono z nich bukiety. Ta moda tak się rozpowszechniła, żc żywych kwiatów nie wystarczało i zaczęto robić sztuczne. W Niemczech przed pałacami sadzono klomby kartofli.

Dopiero w początkach ubiegłego wieku, dzięki propagandzie Antoniego Parmentiera *, zaczęto uprawiać ziemniaki dla spożycia.

W Rosji zaczęto je uprawiać 80 lat temu. Z początku carscy urzędnicy zmuszali chłopów do sadzenia ziemniaków. Wynikały z tego „ziemniaczane⁴' bunty, bo chłopi nie chcieli sadzić „diabelskich jabłek". Teraz są one rozpowszechnione wszędzie. Każdy naród uważa je za znaną od dawna rodzimą roślinę.

Ziemniaki są produktem ciężkim, zawierają 80^ei wody; nie zawsze można je brać ze sobą na daleką wyprawę. Doświadczony zbieracz roślin — znawca przyrody — nie potrzebuje zresztą zabierać ich ze sobą do lasu. Przecież wybornie może je zastąpić roślina pospolita na brzegach rzek i stawów; pomylić się co do niej trudno. Jest to strzałka wodna. Liście jej jak strzałki sterczą ponad

•Parmentier Antoine (1737—1813) — francuski ckonomfata i agronom — wprowadził uprawę kartofli we Francji.

73