sr6

Zbierając pączki zwróćcie uwagą na zwieszające się bazie: zielone — z kwiatkami słupkowymi, żółte — z pręcikowymi. Brzozy kwitną w kwietniu — maju. W lipcu — sierpniu osypują się z nich drobne orzeszki o dwóch lekkich skrzydełkach.

Nasiona brzozy lecą z wiatrem, wyrastają na porębach i zajmują coraz nowe przestrzenie, jako pionierzy roślinności drzewiastej.

Liście brzozy mają na brzegu otworki-szparki, przez które sączy Się woda z rozpuszczonym cukrem; niekiedy w upalny d2ień widoczne są błyszczące kryształki cukru. Cukrowe kropelki zwane „niedźwiedzią rosą'* zbierają chętnie pszczoły.

Najlepsze drewno — to drewno brzozo we. Wyrabia się z niego najmocniejsze kolby, topory, koła i inne przedmioty drewniane.

Za pomocą suchej destylacji otrzymuje się z drewna ocet, a z kory (można ją przepalić w retorcie) dziegieć i sadzę na farby. Z kory wykonuje się naczynia oraz upiększenia na szkatułkach.

Nazwa naukowa brzozy brzmi Betula alba; „alba“ — biała, „betula" z łacińskiego słowa ,.batuere“ — bić. Gałązki brzozowe od najdawniejszych czasów służyły za „lekarstwo" na nieposłuszeństwo.

„Winogrona" lasów iglastych

W przerzedzonych borach sosnowych, na skraju lasów, na starych porębach, na piaszczystych pagórkach, spostrzegamy często rozgałęzione krzewy iglaste, które sięgają wysokości 1,5—2 m. Ich igły mają białe woskowe paski, umieszczone są na gałązce w okółkach po trzy. To jałowiec z rodziny cyprysowatych. Jesienią część krzewów (żeńskie — bo jałowiec jest rośliną dwupienną) pokrywa mnóstwo czarnych „jagód" o niebieskawym nalocie. Nde są to jagody, lecz maleńkie szyszki o mięsistych, zrośniętych łuskach¹. Drozdy (kosy) przepa-dają za nimi. Szyszeczki — „jagody" — są bardzo aromatyczne i słodkie, ale mają smak żywiczny. Dojrzałe szyszeczki jałowca zawierają 42% cukru, to jest tyle, ile winogrona. Z jałowca, podobnie jak z winogron, otrzymuje się wino, pędzi wódkę, piwo i koniak.

Gałązka jałowca

Z szyszek otrzymujemy olejek jałowcowy stosowany w lecznictwie. Z kory i szyszek — farby, zielonawożółtą i ochronną — khaki. Jałowiec posadzony w ogrodzie lub na działce szkolnej może być przystrzygany; nadaje mu się kształt zielonych kul, stożków, piramid, a nawet zwierząt i ptaków.

Aby otrzymać syrop, szyszeczki jałowcowe rozgniata się bez uszkadzania nasion, bo te zawierają gorycz. Kilogram rozgniecionych jagód umieszcza się w rondlu z trzema litrami wody o temperaturze 40’ i miesza się przez piętnaście minut. Następnie jagody wyjmuje się i wyciska z nich sok.

Do tego soku wkładamy drugą i trzecią porcję świeżych jagód i otrzymujemy sok zawierąjący około 20% cukru.

Aby sok zawierał 60% cukru, należy go odparować podgrzewając do 70°. Najlepiej odparowuje się w wodnej kąpieli, to jest w rondlu wstawionym do drugiego rondla z gorącą wodą.

W ten sposób możemy z jałowca odciągnąć cukier w postaci syropu. Cukier jałowcowy (fruktoza)

153

1

Owoce jałowcowe to tak zwane szyszkojagody.