24173 ScanImage039 (2)

82

przybyłych z dalekich stron. Z czasem ściągali tu również rzemieślnicy głównie kowale, myśliwi ze swoimi towarami, wędrowni kupcy z pobliskie i dalszych terenów. Stałych mieszkańców miejscowego pochodzenia i obc\-początkowo było niewielu. Dopiero w IX w., po przejęciu tych punktćv przez zbrojne drużyny skandynawskie i słowiańskie, gdy stały się ccntrac. zbioru danin i powinności od ludności zamieszkałej w najbliższych okręgac ; osadniczych, zmieniły swńj charakter.

W VI-VIII w., w przecieraniu szlaków' dalekosiężnych, które w niedak | kiej przyszłości miały na stałe połączyć wschód z zachodem i północ z połj ! dniem (H. Jahnkuhn, 1953, s. 193-243), uczestniczyli mieszkańcy teryto riów, przez które te szlaki przechodziły. Już wówczas, oprócz lokalnych tra: lądowych i wodnych łączących różne prowincje etnokulturowe, bardzo oży | wiony ruch wymiany towarów wiódł wzdłuż południowych brzegów Zatok Fińskiej i dalej Newą do jeziora Ładoga (ryc. 30). Inny szlak prowadził od Zatoki Ryskiej w górę Dźwiny, by przewłoką w rejonie Gniezdow'a przejś; na Dniepr (II. Moora, 1938, s. 651), otwierając drogę na południe. Jednocześnie dróg na północ i zachód poszukiwali kupcy z południa, docierając;. Wołgą do ujścia do niej Kamy i Dnieprem w górę rzeki (A.P. Kovalevski; 1956, s. 138). Połączenie północno-zachodniego i południow-o-wschodniegc odcinka szlaku handlowego nastąpiło w VII lub VIII w., na co wskazuj.* obecność w znaleziskch nadbałtyckich muszli Kauri i szklanych paciorków Główną arterią handlową w tym czasie była Wołga, łącząca Morze Kaspi; skie z Bałtyckim (A.L. Mongajt, 1961, s. 88). Tą drogą trafiał do Chorezm. bursztyn wywożony z nad Bałtyku przez Dźw^rinę. Kupcom z Bułgarii Nad-kamskiej dostarczali go Bałtowie Wschodni (Kurowie, Letgalowic i Zemga-low^fie) oraz Finowie (Liwowie i mieszkańcy prowincji kurhanów wydłużonych), kontrolujący żeglugę na Dźw^finie od jej ujścia po przewłoki na Wołgę w rejonie Okowskiego Lasu (L.V. Aleksiejev, 1974, s. 5n; 1978, s. 23 n). Tj drogą bursztyn bałtycki docierał na południe, uzyskując w VII i VIII w niebywałą popularność od Krymu po Ural i Chiny (V.B. Deopik, 1959, s. 491 Uruchomienie dalekosiężnych szlaków handlowych spowodowało począwszy od VIII w*, znaczący napływ srebra arabskiego na północ w postaci dirhemów arabskich. Do Skandynawii monety arabskie docierały główcie przez ziemie zachód ni ofm skie w obrębie których znajduje się niezwykle dużo skarbów tych monet, ukrywanych w chwilach zagrożeń (V.M. Potin 1982, s. 129).

Na ziemie zachodniofińskic w VII-VIII w. napływały wyroby z całegc niemal ówczesnego świata, głównie jednak ze Skandynawii. Najwięcej importów skandynawskich trafiało na Półwysep Fiński, pobrzeża Zatok. Ryskiej i południowy brzeg Zatoki Fińskiej. Była to przede wszystkim broń ale także żelazne i brązowe ozdoby (H. Salmo, 1938, s. 241-250). Wśród ozdób, rozprowadzanych w środowisku zachodniofińskim, zwracają uwagę zawieszki w kształcie tzw. młoteczków Thora (R. Koponcn, 1980, s. 61 d: V.A. Nazarenko, 1982, s. 145). Największą popularność zyskały zapinki

_f_^W"T /

Ryc. 30. Główne szlaki handlowe w V1II-IX w. (A.L. Gohibicva, 1979; A.E. Leontiev, 1986).