24794 obraz8

42.

Stela galijska z wyobrażeniem boga o trzech twarzach.

43.

Nieznany bóg galijski o trzech twarzach, wyrzeźbionych na pólkolum-nie nagrobkowej.

oraz liczba postaci zmniejszona do sześciu na wazie z Troisdorf — zachodzą one w każdym wypadku* bez względu na taką czy inną interpretację Trzygłowego. Ale znamienne jest, że i te anomalie również znajdują odbicie w pomnikach. Zwłaszcza na pomnikach mitraickich kolejność następstwa planet' nie jest ściśle przestrzegana ¹⁰⁵. A co się tyczy waz, trzeba wziąć pod uwagę, że powstały na barbarzyńskiej prowincji, nic więc dziwnego, jeśli spotyka się w nich pewne nieścisłości i odchylenia od typów i wzorów naśladowanych. Nie wszystkie też mogą służyć do rachuby czasu; niektóre musiały z pewnością służyć do zupełnie innych, praktycznych celów, a mianowicie jako naczynia do napojów, używane przy ucztach ¹⁰°. Takie było niewątpliwie przeznaczenie niektórych cennych wyrobów ceramicznych z prowincji rzymskiej, jak np. waza z Moguncji malowana w bóstwa planetarne, gdzie na krawędzi biegnie napis: „Accipe me sitiens et trade sodali” ¹⁰⁷.

W każdym bądź razie hipoteza Trzygłowy=Słońce ma tę wyższość nad innymi, że nie zaprzecza planetarnego charakteru waz, a nawet opiera się na nim, jest zarazem zgodna z naturą Trzygłowego taką, jaka wynika z innych, nie planetarnych pomników, a mianowicie, że bóg ten, wbrew interpretationem romanam jako Merkury, okazuje się jednak bóstwem słonecznym. Rozważane niezależnie jedna od drugiej obie interpretacje Trzygłowego — planetarna i nie planetarna — potwierdzają się wzajemnie. Fakt, że planetarny bóg słońca, przedstawiany po rzymsku zgodnie z przyjętym typem klasycznym, mógł w ikonografii galijskiej połączyć się z Trzygłowym, pomaga nam pośrednio zrozumieć naturę bóstwa trzygłowego. Utożsamienie ikonograficzne Trzygłowego z planetarnym bogiem słońca jest dla nas cenną wskazówką co do natury Trzygłowego jako bóstwa słonecznego. Ponadto mówi, że obok niewłaściwej rzymskiej interpretacji Trzygłowego jako Merkurego (por. wyżej) w tradycji miejscowej przetrwała pierwotna koncepcja tego boga jako boga słońca.

3. BCG O DWU TWARZACH

Koncepcja S. Reinacha, wywodząca galijskiego Trzygłowego od greckiego Hermesa (patrz wyżej), znajduje odpowiednik w hipotezie wyłożonej w 1875 r. przez R. Mowata ¹⁰⁸, jakoby bóg ten

197

15 —-Wszechwiedza bogów