23004 Obraz41

i procesów uczenia się, kto może zasadnie żądać, bym się poprawił czy oczekiwać, że się zmienię? Nie ma wówczas potrzeby tłumaczenia się, istnieje mnóstwo usprawiedliwień; istnieją różne alibi. Co się tyczy mnie samego, nie jestem ani wolny, ani odpowiedzialny. Nie ma tedy powodu, dla którego miałbym nie wyżywać swoich agresywnych impulsów, z którymi w ogóle niczego nie mogę zrobić.

Wszystko to powinno pokazywać wyraźnie, że potrzebujemy gwałtownie rehumanizacji psychoterapii, jeśli nie chcemy wzmacniać, zamiast przeciwdziałać, chorób i dolegliwości naszego wieku. Dokonajmy więc krótkiego przeglądu drogi, jaką obrała psychoterapia od czasów Freuda, by zbadać czynniki, które prawdopodobnie zaważyły na dehumanizacji psychoterapii.

Psychoanaliza Freuda uczy, jak demaskować neurotyka, jak określać ukryte, nieświadome siły, leżące u podłoża jego zachowania. Zachowanie to „analizuje się”, a analizowanie w tym kontekście to tyle co interpretowanie. Później jednak założenia nieświadomości zaczęto „używać jako carte blanche, na której — by przytoczyć artykuł z «Psychology Today# — można wypisać prawie każde wyjaśnienie przyczynowe”. Sposoby wyjaśniania, jak wywodzą niektórzy sceptycznie usposobieni terapeuci, „w połowie przypadków faktycznie zakrywają raczej niż odsłaniają dane empiryczne”.

By przeciwstawić się i przeciwdziałać systemowi psychoanalitycznemu, podejście Carla Rogersa do poradnictwa powstrzymuje się od kierowania i interpretacji. Poza wszystkim, interpretacja w myśl psychoanalizy opiera się na swobodnych skojarzeniach. Ale, jak mówi Judd Marmor, „nigdy nie są one prawdziwie «swobodne»”. Oddzia-luje na nie analityk, a pacjentom wszczepia się całkiem swoisty światopogląd czy ideologię. Szczególnie według freudowskiej ideologii psychoanalitycznej człowiek jest ostatecznie tylko istotą, którą powoduje i rządzi zasada homeostazy, miłość ludzka jest jedynie wyrazem wysublimowanego popędu seksualnego, któremu odjęto cel, a co do jednostkowego sumienia, jest ono jedynie superego lub rzutowaniem do wewnątrz obrazu ojca. W tej właśnie dziedzinie leży główna zasługa Rogersa, powiedziałbym bowiem, że jemu zawdzięczamy pokazanie, jak dokonać deideologizacji psychoterapii.

Ponadto, by znów przytoczyć Marmora, „w minionym dziesięcioleciu prestiż psychoanalizy znacznie spadł w kręgach akademickich i naukowych”, ponieważ „przez lata oferowano w nadmiarze psychoanalizę jako optymalną technikę psychoterapeutyczną. Nadal czekamy na niezbity dowód, że klasyczna psychoanaliza jest rzeczywiście optymalnym podejściem do każdej swoistej postaci psychopatologii”, ponieważ, jak sądzi Marmor, „w najlepszym razie sprawdziła się ona jedynie w niewielkiej ilości przypadków” (The Current Status oj Psychoanalysis in American Psychiatry, w: „American Journal of Psychiatry”, 125, 1968, s. 131—132). /

Oczywiście, można zapytać, dlaczego psychoanaliza ciągle „jest w stanie uwieczniać swe teorie, dowiedzione i niedowiedzione”. T. P. Millar przedstawia następujące wyjaśnienie:

„Niełatwo usłyszeć głos niezgody ze strony amerykańskich psychiatrów. Żyjemy w epoce, w której warunkiem koniecznym publikacji w wielu czasopismach psychiatrycznych jest dynamiczne sformułowanie problemu w terminach fazy oralnej, analnej lub kompleksu Edypa. W epoce,

135