26030 p1080058 (3)

2.3. PRZEGLĄD BADAŃ EMPIRYCZNYCH DOTYCZĄCYCH REALIZACJI METODY OŚRODKÓW PRACY W KLASACH MII SZKOŁY SPECJALNEJ

Postanowiono zorientować się, jak metoda ośrodków pracy funkcjonuje w klasach drugich i trzecich szkoły specjalnej. Pod kierunkiem 1'artczyka (1989) przeprowadzono badania w 42 szkołach podstawowych dla lekko upośledzonych umysłowo, spośród których 27 działało w malej i średniej wielkości miastach, a 15 w miastach liczących powyżej 100 tys, mieszkańców. Hospitowano 168 godzin lekcyjnych w klasach II i tyleż godzin lekcyjnych w klasach III szkól podstawowych dla lekko upośledzonych umysłowo, co stanowi 84 jednostek metodycznych. Z hospitacji sporządzono protokoły, które następnie analizowano biorąc za punkt wyjścia standardowe czynności występujące w metodzie ośrodków pracy. Czynności te zostały przedstawione wcześniej w trakcie analizy poszczególnych ogniw dydaktycznych.

Wyniki dotyczące zajęć wstępnych wskazują, iż ani jedna z hospitowanych jednostek metodycznych mc zawierała wszystkich standardowych czynności. Tylko 4 czynności wystąpiły w przypadku prawie wszystkich hospitowanych zajęć, a mianowicie:

'JJJ - wzajemne powitanie się,

" ^sprawdzenie listy obecności.

-rysowanie i omawianie dokonanych spostrzeżeń,

-    kształtowanie pojęć czasowych.

Stosunkowo rzadko występowały takie czynności, jak:

•    kontrola czystości,

•    opieka nad roślinami i zwierzętami hodowanymi w klasie,

•    przygotowanie pomocy do pracy,

•    indywidualne ćwiczenia w zakresie higieny osobistej i samoobsługi,

•    omówienie spraw aktualnych, szczególnie absorbujących dzieci,

•    kontrola prac domowych (jeżeli były zadane),

•    planowanie i organizacja pracy.

Na podkreślenie zasługuje fakt, że na etapie tym pojawiły się czynności nic wymieniane w piśmiennictwie dotyczącym metody „ośrodków pracy", a miano* wicie:

-    ćwiczenia „na wprawę",

-    ćwiczenia orientacji w przestrzeni,

-    ćwiczenia śródlekcyjne (gimnastyczne),

-    zbiorowe spożywanie śniadania.

Mamy zatem do czynienia z przenikaniem tendencji występujących w szkolnictwie powszechnym, co z kolei spowodowane jest potrzebą czasów, w których żyjemy.

Analizując natomiast różnice między klasami drugimi i trzecimi, należy stwierdzić, iż lekcje w klasach drugich były bardziej zbliżone do założonego

modelu metody. Oznacza to. że w klasach drugich zajęcia wstępne odpowiadają w większym stopniu modelowi czynności przewidzianych w metodzie ośrodków pracy niż w klasach trzecich.

Na etapie określanym jako obserwacja pierwsze trzy czynności wystąpiły w 90%-100% hospitowanych zajęć w klasach drugich i w 86%-93% hospitowanych zajęć w klasach trzecich. W nieco mniejszym stopniu wystąpiła czynność czwarta - uzupełnianie wiadomości zgromadzonych w trakcie obserwacji (69% klas II. 74% klas III).

Mniej więcej w połowic spośród omawianych jednostek metodycznych (w klasach II i III) prowadzono ćwiczenia śródlekcyjne jako zabieg odprężający uczniów lekko upośledzonych umysłowo w ich nauce, co jest godne podkreślenia.

Jeszcze inaczej realizowany był etap trzeci: opracowanie - przeróbka umysłowa zebranego materiału. Zaledwie 3 czynności w klasach II i 2 czynności •oC'ćUeo^w klasach III wystąpiły w co najmniej 2/3 hospitowanych zajęć:

\    —• weryfikacja wiadomości zebranych w czasie obserwacji.

—    uzupełnienie wiadomości zebranych w czasie obserwacji.

-    uporządkowanie wiadomości zebranych w czasie obserwacji.

Rzadko występowały pozostałe 2 czynności, zaliczane do III etapu (około 60% jednostek metodycznych). Na tym etapie w stopniu niskim (31%-38% jednostek metodycznych) wystąpiły ćwiczenia odprężające i korektywne. Jest to zjawisko niekorzystne, jeśli zważymy, te realizowane na III etapie czyn nosa wymagają od uczniów znacznego wysiłku intelektualnego. Podsumowując etap trzeci, należy podkreślić, iż jest on realizowany ze znacznymi modyfikacjami w stosunku do modelu opisywanego w piśmiennictwie dotyczącym metody ośrodków pracy.

Wyniki czwartego etapu - ekspresja prowadzą do wniosku, iż preferowane są przez nauczycieli: ryso.ranie, malowanie, klejenie, lepienie, wycinanie, wydzieranie (zajęcia plastyczne), opis. teoretyczne rozwiązywanie zagadnień, a także opowiadanie. Stosunkowo rzadko sięga się natomiast do zajęć gospodarskich i majsterkowania. W mniej niż 1/3 hospitowanych zajęć stosowano ekspresję jako zadanie domowe, a szkoda, bo istnieje pewna szansa na dals/c usprawnienie dzieci lekko upośledzonych umysłowo właśnie przez działanie praktyczne w domu.

W około 75% analizowanych przypadków wystąpiła czynność ..ocena pracy uczniów'*. Rozpatrując ten wskaźnik ze statystycznego punktu widzenia, należałoby wyrazić zadowolenie. Biorąc jednak pod uwagę fakt. że ocena y nauc/annLdzicg^ upośłedzonych_umyslow-o_gdXfy:wa doniosłą rolę, przede wszystkim w ktymlty^anm ^"motywacji do nauki, a także jako.źródło sąąsfckcji i sukcesów^ na które ka/3cz nich oczekuje - można zapytać: dlaczego w wypadku pozostałych hospitowanych zajęć czynność ta nie wystąpiła?

11S