26308 strona0027 (3)

łi2 Mariu 2ebrow*kii 1 Zofia Babsk.i

blematyce prac w psychologii amerykańskiej, kontynuowani były oczywiście i w omawianym obecnie okresie. Jednakże wobec mu nalania nowej problematyki znalazły się nieco w cieniu. Do głównych .'.pośród tradycyjnie podejmowanych problemów należały: przejmowanie ról związanych z płcią, zależność i agresja Nowego znaczenia nabrały w ostatnich dwóch dekadach, a szczególnie w ostatnim dziesięcioleciu, badania nad rozwojem moralnym oraz interakcją społeczną między rówieśnikami i jej rolą w procesie uspołecznienia Nie bez znaczenia dla pierwszych z tych badań były koncepcje J. P i a g e t a, dla drugich zaś koncepcje H. F. H a r 1 o w a dotyczące czynników determinujących rozwój emocji^M\

Badaniami nad kształtowaniem się osobowości dziecka rozumianym jako proces uspołecznienia wsławił się szczególnie Uniwersytet Stanforda w Kalifornii. Prowadzono tam początkowo badania głównie nad wiekiem przedszkolnym, ostatnio również nad wiekiem dorastania ^m. Stosunkowo mało zainteresowania przyciągały w ostatnich dwóch dekadach badania nad kształtowaniem się osobowości młodzieży. Warto dlatego wymienić wyróżniający się pod tym względem Instytut Stosunków Społecznych Uniwersytetu Stanu Michigan, który od 1956 r. prowadzi takie badania w ramach Ośrodka Badań nad Życiem Dzieci, Młodzieży i Rodziny, kierowanego przez R. L i p p i 11 a, M. G o 1 d a i S. W h i t e y a

Na zakończenie omawiania przykładowo wybranej podstawowej problematyki warto zwrócić uwagę na znaczne postępy w zakresie psychologii klinicznej dziecka. Stwierdzenie to odnosi się i do zagadnień związanych z upośjedzeniem umysłowym ^m, które stały się podobnej rangi problemem społecznym jak wyrównywanie startu życiowego dzieci (por. s. 71-72), i do zaburzeń zachowania się¹*¹ oraz psychoz dzie-

¹¹⁷ Por. prace podsumowujące wyniki badań: W. Mischel Sex typing and socia-lizafion; E. Maccoby, J. Masters Attachcment and dependency, oraz S Feshbneh Aggression. W: P. H. Mussen (1970), t. II, s. 3 - 72, 73-157, 159 - 259. —Por. też A. Bandura i R. H. Waltcrs Agresja w okresie dorastania. Wpływ praktyk wychowawczych i stosunków rodzinnych. Tłum. Cz. Czapów. Warszawa 1968 (Wyd. I w języku angielskim — 1959).

^m Por. podsumowania: M. L. Hoffman Morai deoelopment oraz W. H. Hartup Peer interaction. mul social organization. W: P. H. Mussen (1970), t. II, s. 261 -359 oraz s. 361-456.

^u» Por. H. F. Jlarlow, M. K. Harlow The affectlonal system. W: A. M. Schrier, H. F. Harlow, F. Stollnitz (Eds) Behatior oj non human primates. T. II, New York 1965, Acadcmic Press, s. 287 - 331.

^,M Por. np. R. U. Sears, E. E. Maccoby, H. Levin Patterns of child rearing. Evanston, 111. 1957, oraz cytowana wyżej praca Bandury i Waltersa.

^1,1 Por. Annuai Activities Iicports with Bibliography 1962- 1063.

^IU Por. R. B. Robinson, N. Robinson Mentol retardation. W: P. H. Mussen (1970), t. II, s. 615 - 666,

^m Por. E. J. Anthony The behatHor ditorders of chlldhood. W: P. H. Mu< ;rn (1970), t. II, s. C67 - 764.

clących^,M. Postępy w ty« łi c!/lodź Inach dotyczą zarówno wiedzy na tomut etiologii nieprawidłowo przebiegającego rozwoju, juk i klasyfikacji odchyleń od normy oraz tornpli.

Ogólnie należy stwierdzić. /<• w ostatnich dwóch dekadach dokonywały »i»; w amerykańskiej psychologii dziecka przemiany o charakterze bardzo zasadniczym. Szkicując ich obraz staraliśmy się uwypuklić tendencje nu rostające. W początkach lat pięćdziesiątych były one jeszcze mało wyezu walne, zaczęły być wyraźne w ostatniej dekadzie i stale aktualne u progu lal siedemdziesiątych. Wydaje się, że szereg obserwowanych kierunków przemian nie ma charakteru specyficznego dla Stanów Zjednoczonych • daje się je wyczuwać na całym świecie.

Zmianom o charakterze merytorycznym towarzyszył w psychologii dziecka wielki rozrost i rozmach organizacyjny. Pojawiło nIi; wiele nowych wydawnictw zwartych¹¹⁵, ciągłych ^lM i czasopism^1,7 poświęconych dziecku. Można było obserwować prawdziwą eksplozję badań i znacznie większą niż poprzednio specjalizację w ich zakresie, przy j< d noczesnej tendencji do współdziałania między dyscyplinarnego. Szybko zwiększała się wysoko kwalifikowana kadra¹*" o rygorystycznym treningu w zakresie psychologii eksperymentalnej, jak też znacznie szerszych ni/ poprzednio horyzontach teoretycznych. Sprzyjały temu, nasilające się od lat sześćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych, kontakty między różnymi ośrodkami psychologicznymi, jak też kontakty międzynarodowe. Podjęto szereg tłumaczeń z języków obcych, w tym wielu prac .1. Piagela i psy chologów radzieckich (L. S. Wygotski, A. R. Łuna, J. N. Sokołow i In.), utrzymywane są stałe bezpośrednie kontakty z głównymi ośrodkami psychologii dziecka w Europie.

>** Por. W. Goldfarb Chtldhood psyehosis. W: P. H. Mussen (1970), 1. II. h. 706 u 10

^1,4 Główne z nich sygnalizowane są w dorocznych zestawieniach blbllogiuflc/uyrli w „Psychologii Wychowawczej".

»*• Por. np. „Determinanta of Infant Behav:or” (Ed. M. Ił. Foss, t. I    1001);

„Advanccs in Child Dcvelopment” (Ed. L. P. Lipsitt, (\ C. Spiker, t. I    1903);

,.Ucvlew of Child Development Research" (Eds M. I*. Hoffman, L. Hoffman, t. I 1964); ..Minnesota Symposia on Child Psychology" (Ed. J. Ilill 1907 - 1980, A Plck od 1970 r.; t. 1— 1967).

«*» Por.: „Merrill-Palmer Quarterly" t. 1,- 1955; „Journal of Child Psychnlogy and Psychiatry" t. 1 — 1959; „Journal of Experlmental Child Psychology" t. I- 1904; „Devclopmental Psychology" t. I • 1969.

>** Istnieje szereg uniwersyteckich Instytutów rozwoju dziecka, kształcących kudiy w lym zakresie nu poziomie doktorskim. Dla przykładu wymieńmy tu oferująey s/e roki profil ipecjollzucjl, u /nni/ein eles/ąey się wysokim pro tllam Instytut Rozwoju Dziecka Sianu Mlnnetiola w Mlnnaapnlla, główny iywolny ośrodek eksperymentalnej psychologii dziecka.