82205 strona0033 (3)

Ul Miirlu żebrowi li a ł Zofia Bubaka

Jeśli chodzi o prace badawcze H. M. Tiepłowa i A. A. Smirnowa, In pierwszy z nich znany jest z badań nad rozwojem zdolności, różnimui! indywidualnymi i typami wyższej czynności nerwowej człowieka ^,M, (Im gi — z badań nad pamięcią ^1Jl.

Na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych powstają (opublikowu iic po wojnie, podobnie jak omawiana już rozprawa A. N. Leontiewa o n»/ woju psychiki) poważne monografie: B. M. Tiepłowa o uzdolnieniach mu zycznych i A. A. Smirnowa o zapamiętywaniu, obie poprzedzone s/no glom artykułów w czasopismach.

Dla psychologii rozwojowej specjalne znaczenie ma teza B. M. Tieplo wa, iż zdolności rozwijają się i kształtują w toku konkretnej <!/!«• lalności, a tzw. zadatki dziedziczne stanowią jedynie anatomiczno-fizjo logiczne podłoże tego dynamicznego kształtowania się i rozwoju.

A. A. Smirnow jeden z pierwszych podjął badania nad zapnmlij tywaniem jako aktywną i sensowną działalnością ludzką W badaniach tych, prowadzonych głównie na dzieciach, autor wykimil zależność zapamiętywania od rodzaju działalności, w której się ono do konuje, oraz ścisły związek procesów pamięci z czynnościami myślowymi 1 )zlęki tym zależnościom pamięć sensowna (ze zrozumieniem) Jt*i| Jakościowo wyższą formą pamięci, charakterystyczną dla człowieka i Jego rozwoju i stanowiącą szczególny rodzaj działalności ludzkiej; nie du nl*_t ona sprowadzić do mechanicznych kojarzeń i badać na materiale zglourU bez sensu, co od czasów Ebbinghausa dominowało w badaniach nad pu mlęcią w różnych kierunkach psychologii. Prace Smirnowa z lat trzydzle atych i czterdziestych rozpoczynają cykl poważnych badań, prowadzony! li w dalszych dziesięcioleciach pod jego kierunkiem przez pracowników lu •tytutu Psychologii w’Moskwie (por. przypis 149 w tym rozdziale).

W połowie lat trzydziestych powstała w tymże Instytucie ważna moim

1038 r. ponownie K. N. Korniłow, od jesieni 1942 r. — S. L. Rubinsztejn, od 104(11 po włączeniu w 1944 r. Instytutu do systemu placówek Akademii Nauk Pcdagoglrr nych RFSRR (obecnie ANP ZSRR) —A. A. Smirnow. (Por. N. 8. Ix>Jtes i P. I. Mai mysiow Jubilcjnaja naucznaja siesiijti Instituta Psichologii APN RSFSR. ,.Wojno.y psichologii" 1083, nr 2 oraz A. W. Piotrowski (1967), s. .354- 355 l in.

^,M B. M. Tieplow Sposobnostł i odarionnosti. „Uczonyje zapiski Instltutn l*llelm logii”, t. 2, 1941; Psichołogija muzykalnych sposobnostiej, 1947 (Psychologia zdolfloli I muzycznych, 1952). —B. M. Ticpłow (red.) Tipotogiczeskije osobfennosfi wysszej filaria noj dicjaticlnosti czelourleka i żiwotnych. T. 1 —1958, t. 2 —1959, t. 3— 1963, t 4 1065; Problemy indiuidualnych razliczif, 1981.

»“ A. A. Smirnow Pslchoioglja zapominanija, 1948 (Psychologia zapamiętywania, 1951); Uazwitijc pamiati. W: „PsichologUzeskaJn Nauka w SSSR”, t. I, 1959; Próbie my psichologii pamiati, 1060,— Pod red. A. A. Smirnowa ukazały slq też. zbiory p .»r| Woprosy psichologii pamiati, 1058 oraz Wozraslnyje t lnditeldualnyji* razlicri)o |"i mla(«, 1967.

grafia P. P. Błońskiego /tomifć i myli cni#. Odchodząc zdecydowanie •ni swych dawnych koncepcji behawloryatyt /.nych i petlologic/.nych, nulor ukazuje w niej dialektyczny związek rozwoju pamięci z rozwojem myślenia, wzajemne przenikanie się tych procesów. Do tej trzy nawiązuje w pracy o myśleniu uczniów, które ukazuje w ścisłym związku z ich konkretnym działaniem^,M.

Do znanych badaczy pamięci, którzy swą działalność naukową rozpoczęli również w latach trzydziestych, należą:    L. W. Z a n k o w

1 P. I. Z i n c z e n k o^1M, zajmujący się głównie problematyką mimowolnego zapamiętywania i jego związku z działaniem oraz współpracownicy A. A. Smirnowa: S. G. B a r c h a t o w a, Z. M. I s t o m i n a, A. I. L i p -kina, K. P. Malcewa i in.

Zagadnienie rozwoju myślenia dziecka i jego związku z mową i działaniem jest od czasu L. S. Wygotskiego stałym przedmiotem badań pro wodzonych przez wielu psychologów radzieckich. Tym zagadnieniom po święcił szereg badań i opracowań zbiorczych wybitny badacz wieku pr/ed M/kolnego — A. W. Zaporożec, uczeń Wygotskiego i współpracownik A.’ N. Leontiewa jeszcze z okresu charkowskiego. Na konkretnym mutr i lale faktycznym wykazywał zasadność tez obu tych badaczy o j e d ności mowy i myślenia oraz etapach ich kształtowania się w toku przedmiotowej działalności dziecka. Wspólnie z T. W. Jendowicką i J. Z. Nie wierowicz prowadził też od 1942 r. ob->i/.eme badania nad rozwojem ruchów dowolnych, podsumowane w 1080 r. w obszernej monografii, mającej duże znaczenie dla ogólnej teorii działu nia dowolnego. Prace te, prowadzone początkowo w Instytucie Psychologii ANP, kontynuowane są przez Zaporożca i kierowane przez niego /ospo ly w zorganizowanym w 1960 r. osobnym Instytucie Wychowania Przed a/kolnego tejże Akademii. W połowie lat sześćdziesiątych wieloletnie badania nad wiekiem przedszkolnym podsumowane zostały w dwóch książkach: o rozwoju procesów poznawczych oraz o rozwoju osobowości i działalności dziecka¹¹⁴. Dalsze badania Zaporożca i jego współpraco wnl-

■^M P. P. BionskiJ Pamiat’ I mytzlenije, 1935; Roztaitije myszlenija szkolnika, 1035.

“• L. W. Zankow Psichołogija wotproizwiedienija, 1941; Pamiat’ szkolnika, 1944; Pamiat', 1949.

^,M P. I. ZincZenko Problemy nicproizwolnogo zapominanija. W: „Nauc/jiyJr zii lilaki Charkowskogo got. pled. InatituU inoatr. Jazykow", t. I 1939 (w Jąz. ukraińaklm); /uiaiaimozP nieproizwolnogo zapominanija ot rnotitroio diejatielno*(i. „Naucznyjc za plakl Inatltutu Palchołogii USSR, t. I, 1948 (w Ją*, ukraińskim); Nieproirieolnoje ra jMiminanija, 1901.

, ^,M A. W. Zaporożec Razwitije logiczeskogo mysslenija u dieticj doszkolnogo wo-sraMta. W: Woprosy pticholayU rirbłonka dos/koluogo wozrasta, pod red. A. N. Laon-llrwu i A. W Zaporożca, 1948; Hazwltije proltundnych dwlicnij, lOtO. — Psich oloaijó