38924 strona0029 (3)

Hfl Mm la Zibrowuko l Zofia Knbukit

wanie tych problemów przez naukę nie idzie jednak gładko ani łatwo,

odbywa się w ostrych dyskusjach i żmudnej pracy psychologów nad |>i/v awajaniem bogactwa nowych idei, zawartych w dziełach klasyków maik sizmu. Przemiany w psychologii związane są też. oczywiście, z s/erN/ym! wydarzeniami w kraju i posunięciami partii komunistycznej w dziel** l"i dowy nowego ustroju, a w szczególności z wymaganiami i zadaniami Ideo logicznymi stawianymi przez partię, z inicjatywy Lenina, pod adremiii nauk przyrodniczych i humanistycznych.

Lata dwudzieste, zwłaszcza okres 1921 - 1925, przynoszą ostrą i oati^{1 2} teczną rozprawę z idealistyczną psychologią Czełpanowa, zajmującego m» dal (do końca 1923 r.) stanowisko dyrektora Instytutu Psychologii. W )<iy tyce tej i walce o nowe, materialistyczne oblicze psychologii przewody P. P. Błoński i K. N. Korniłow, skupiając wokół siebie wielu młodych m nych, wśród których specjalną rolę dla przekształcenia i późniejszego i<>« woju psychologii dziecka odegrał L. S. Wygotski.

P. P. Błon s k i (1884 - 1941) w dwóch pracach z tego okresu mu rowo krytykował psychologię tradycyjną i jej nieprzydatność dla zrn/u mienia człowieka oraz kierowania jego postępowaniem. Uważał, że nauka wa psychologia materialistyczna powinna być nauką biologiczną, a /min zem społeczną; głosił słuszny pogląd o społeczno-ekonomicznych podała wach ludzkiego zachowania, jeden z pierwszych mówił o psychologii lila nowej. Zgodnie z tezami materializmu dialektycznego zwrócił uwagę iin konieczność badania psychiki w jej rozwoju, w aspekcie genotyczno-porów nawczym. Jakkolwiek w niektórych sprawach poglądy Błońskiego znaj dowały się wyraźnie pod wpływem behawioryzmu, to jednak ogólnie hlo rąc zarówno jogo krytyka idealistycznej psychologii, jak i postulaty im temat zasad budowy nowej psychologii odegrały w owym czasie doniosłą rolę (por. A. A. Smirnow, 1967; A. W. Piotrowski, 1967).

Naukową bezpodstawność introspckcyjnej psychologii Czełpanowa I jego zwolenników wykazywał jeszcze ostrzej K. N. K o r n ił o w (18711 1957) w swej „r c a k t o 1 o g i i”, a zwłaszcza w swym referacie² im I Wazechroayjskim Zjcździe Neuropsychologii (styczeń 1923 r.)^,u. W kulą? ce o „reaktologii”, opartej na bogatym materiale eksperymentalnym, auloi zrywa całkowicie z idealizmem Czełpanowa (którego był uczniem i współ pracownikiem), przeciwstawiając mu stanowisko materialistyczne. Myl l > Jednak materializm mechanistyczny, zbliżony do reflaksologii Biochtli rlewa; nie mogła się więc udać podjęta przez Komiłowa próba kompro misowego godzenia materializmu z rzekomo marksistowską koncepcją świadomości. Toto/, rcaktologln spotkała się na początku lat trzydziestych t mirą krytyką materiałlstów, tak Jak w latach dwudziestych refleksolo-IIIn Bicchtierlcwa, którą krytykował także sam Korniłow^,M. Czynił to Ji-dunk nie tyle na podstawie fałszywych uogólnień teoretycznych swej i caktologii, ile opierając się na zasadach materializmu dialektycznego i płynących 7. nich dezyderatów pod adresem psychologii. Sformułował je jasno, Jakkolwiek jeszcze w sposób niepełny, w swym wymienionym wyżej wystąpieniu na Zjeżdzie Neuropsyćhologii w 1923 r. i w dalszych artykułach programowych. Postulował więc monlstyczne ujmowanie przedmiotu psychologii, w przeciwieństwie do dualizmu ducha i materii psy-ihologii idealistycznej; marksistowskie rozumienie psychiki jako właściwości wysoko zorganizowanej materii oraz jej podstawowej funkcji — odzwierciedlenia świata obiektywnego. Podkreślał, podobnie jak Błoński, społeczny charakter psychiki i jej aktywny udział w zmienianiu rzeczywistości. Żądał też stosowania eksperymentalnych, obiektywnych metod lindanie i całkowitego podporządkowania im introspekcji, jako metody pomocniczej, czysto opisowej.

Były to po raz pierwszy tak wyraźnie i świadomie wytyczone drogi pi/obudowy psychologii, oparte na materialistycznych koncepcjach filozofii marksistowskiej, a jednocześnie decydujący cios zadany idealistyczne] psychologii Czełpanowa. W wyniku dyskusji nad tezami Korniłowa i Ich akceptacji przez psychologów, którzy pragnęli pchnąć swą naukę na nowa tory, zgodne z potrzebami nowej rzeczywistości społecznej, Czełpa-tifiw musiał zrezygnować z kierownictwa Instytutu Psychologii. Objął |n nu J(*sieni 1923 roku K. N. Korniłow, skupiając wokół nowych, ogromnych zadań coraz liczniejsze grono postępowych pracowników naukowych.

Zaczyna się więc w latach dwudziestych poważ.na praca i walka o no w<- naukowe podstawy psychologii, oparte na zdobyczach teoretyków mmkslzmu-leninizmu. To świadome poszukiwanie marksistowskiego rozwiązania zasadniczych teoretycznych zagadnień psychologii- Jej przed miotu i zadań, sposobu rozumienia istoty psychiki i świadomości, Ich #wlq/.ku z procesami fizjologicznymi, źródeł i czynników rozwoju itp. 1'harakteryzuje odtąd odmienne drogi rozwoju i odmienne oblicze psycho-11ąi11 radzieckiej w porównaniu z innymi krajami. Przebudowa psychologii mi nowych zasadach dokonuje się stopniowo, w ciężkim trudzie przezwyciężania fałszywych idei i tradycji, posuwania się naprzód i cofania, popełniania 1 naprawiania błędów, przełamywania impasów i szukania nowych iii óg dla coraz to nowych problemów, Wysuwanych przez życie.

'•* Tezy „reflakaologłl" I „rraktologll" ©raz <1y«kii»)q y rJml przrdutawln w iikrA-iIp A A. Kmlrnow (1IH17). Por. takie: A. W IMrtrownkl (1087) oraz B. M. Tlnpłow Hm‘ba K. N. KnmUnwn w 1023    M>."> yy. ni j)(*rt»atroJJeu ptichofngM na otnotoocH

marktUma W: J. I lgnatlaw (r«d.) W«-i>r«»ły pt(rhołoyi| Krinoili, MmkwH IIMIO

1

^,M I². P. UłoniiklJ Kłc/omja tuniki, 1020; O Clark naur/rut) ptich ołogii, 1071

^,M K. N. Korniłow lJt.fniję o rieakcijach cichtwieka t pilchołouiciirikof hnAl irlrnłja („rlraktnl<>uiju"), 107.1, .Voti»rł²MłcnnaJa piicholngijn 4 1narkiirm, 107.1 (Jrat Im

2

bldr artykułów, ²awinr«)ący wytej wymieniony refaral).