23107 ScannedImage 13

290 Starożytny Izrael

a po nim nastąpił jego osiemnastoletni syn Jojakin. Po niewielkim oporze Jerozolima poddała się w drugim dniu babilońskiego miesiąca Adar w siódmym roku panowania Nabuchodonozora, czyli 16 marca 597 przed Chr. Nabuchodonozor, najwyraźniej zadowolony ze śmierci Jojakima, kontynuował politykę narzucania poddaństwa i polecił nie burzyć miasta. Uprowadził jednak Jojakina na wygnanie, razem z większością rodziny królewskiej, wieloma członkami dworu oraz innymi znaczącymi mieszkańcami i rzemieślnikami. Według 2Krl 24,14, ta pierwsza deportacja z Jerozolimy objęła 10 tys. osób; według 2Krl 24,16 liczba deportowanych wynosiła 8 tys. (7 tys. prominentnych mieszkańców i 1000 wykwalifikowanych rzemieślników); zaś według Jr 52,28 deportowane zostały 3023 osoby, jednak liczba ta może obejmować jedynie męskie głowy rodzin. Nabuchodonozor zawarł sojusz wasalny z trzecim synem Jozjasza, Mattania-szem, którego osadził na tronie i zmienił mu imię na Sedecjasz.

W ciągu kilku następnych lat Nabuchodonozor poprowadził kolejne wyprawy do Syro-Palestyny, ale odnosi się wrażenie, że mając świeżo w pamięci porażkę babilońską w 601/600 przed Chr., Juda i pozostałe państewka palestyńskie nie były zbytnio przejęte. Egipt pozostawał ambitny i ważny pod rządami następcy Neko -Psammetycha II (595-589 przed Chr.), oraz Apriesa, wzmiankowanego w Biblii jako Chofra (589-570 przed Chr.). W tych okolicznościach niemal natychmiast zawiązał się spisek antybabiloński i w 594, prawdopodobnie pod wpływem wiadomości o rebelii w Babilonie w 595/594 przed Chr., Sedecjasz zebrał międzynarodową grupę spiskowców w Jerozolimie celem zaplanowania buntu, z reprezentantami z Edomu, Moabu, Ammonu, Tyru i Sydonu (por. Jr 27,3). Spisek rozpadł się szybko, gdy Nabuchodonozor przybył do Palestyny w jedenastym roku swego panowania (594/593 przed Chr.). Wprawdzie Jojakin posłał wiadomość zapewniającą go o lojalności Judy, ale wydarzenia stanowiły już przedsmak tego, co wkrótce okazało się nieuniknione.

W 592 przed Chr. Psammetych II, po odniesieniu zwycięstwa w Nubii, gdzie rozbił resztki XXV dynastii, przybył do Palestyny i dokonał pokojowego pokazu siły, podgrzewając antybabilońskie nastroje w Judzie, Filistii i dalej na północ, aż po Fenicję. Chociaż trudno wykazać związki przyczynowo-skutkowe, tuż po owym „triumfalnym pochodzie” Psammetycha Sedecjasz zbuntował się przeciw Babilonowi (2Krl 24,20). Bunt Sedecjasza mógł mieć miejsce już w 591 przed Chr., a z pewnością ok. 589 przed Chr., gdy na tronie egipskim zasiadł Chofra, poduszczając do buntów anty-

Bulla pisarza proroka Jeremiasza. „Należy do Berechyahu, syna Neriyahu, pisarza” -głosi inskrypcja na glinianej bulli, która została odciśnięta zapewne pieczęcią należącą do Barucha, pisarza i zaufanego proroka Jeremiasza. Biblia stwierdza, że „Baruch, syn Neriasza, zapisał na zwoju pod dyktando Jeremiasza słowa Pana, które On do niego skierował" (Jr 36,4). Imię znane z Biblii pojawia się na bulli z sufiksem -yahu jako formą imienia Jahwe. Jeszcze większe wrażenie sprawiają ślady w prawym górnym rogu bulli pochodzącej z końca VII lub początku VI w. przed Chr., a mianowicie odcisk palca pozostawiony prawdopodobnie przez samego pisarza.

babilońskich jeszcze agresywniej niż Psammetych. Chociaż Nabuchodonozor nie odpowiedział natychmiast, ostatecznie wysłał armię babilońską, która w styczniu 587 przed Chr. dotarła do Jerozolimy. Nastąpiło półtoraroczne oblężenie miasta, przerwane na krótko przez nadejście pomocy egipskiej (Jr 37,5; por. Jr 37, 1 1 )¹⁸².

W lipcu 585 przed Chr. w murach Jerozolimy uczyniono wyłom. Sedecjasz został pojmany, gdy pod osłoną nocy próbował uciec; przyprowadzono go przed Nabuchodonozora, który na jego

¹⁸² Sytuację, jaka istniała w tym trudnym okresie na terenie Judy, wyraziście obrazuje zbiór ostrak znalezionych w ruinach twierdzy w Lakisz, która, z powodu usytuowania strzegącego głównego dostępu z doliny nadmorskiej na wzgórza Judy, została zaatakowana przez Nabuchodonozora, podobnie jak w 701 przed Chr. uczynił to Sennacheryb. Zbiór 22 ostrak z Lakisz stanowi małe archiwum korespondencji wojennej prowadzonej między gubernatorem lub dowódcą Lakisz a jego podwładnymi. Jeden ostrakon (nr 3) wzmiankuje dowódcę imieniem Koniah, syn Elnathana, który przechodził obok Lakisz po drodze do Egiptu; być może udawał się tam z prośbą, która spowodowała przybycie faraona Chofry na krótko do Jerozolimy, o czym mowa w Jr 37,5; zob. P. Kyle McCarter, Ancient lnscriptions, s. 116-118. Inny ostrakon z Lakisz (nr 4) mówi o ustaniu sygnałów ogniowych w pobliskiej twierdzy Azeka, co przywodzi na myśl wzmiankę w Jr 34,7 o czasie, „gdy wojsko króla Babilonu walczyło przeciw Jerozolimie i przeciw wszystkim miastom Judy, które jeszcze pozostały, Lakisz i Azeka; tylko te miasta obronne utrzymały się pośród miast judzkich”; zob. tamże, s. 118-119.