27141 Re exposure of DSC03207

wili uktni chłopi pracujący na ziemi należącej do bogatych politai, oni także pobiadali niewolników domowych. Większość niewolników to prawdopodobnie jeńcy wojenni oraz ludzie uprowadzeni i sprzedani przez piratów.

W epoce archaicznej władza w polis należała do ludzi, którzy w źródłach określani są mianem aristoi czyli „nąjlepsi”. Podstawą ich władzy była ziemia, której większość skupili w swoich rękach. Dla uproszczenia grupę tę nazywamy arystokracją. Trzeba jednak pamiętać, że w Grecy i termin arystokracja nie oznaczał. tak jak w epoce nowożytnej, warstwy społecznej, lecz typ rządów sprawowanych przez aristoi. Głównym organem władzy w ustroju arystokratycznym była rada (boulc), natomiast zgromadzenie obywateli w świecie zdominowanym przez aristoi odgrywało jeszcze niewielką rolę.

W opozycji do tej grupy pozostawała reszta wolnych członków wspólnoty uważanych przez arystokratów za gorszych (kakoi — źli), ale mimo znacznych różnic ekonomicznych granice między grupami społecznymi były w epoce archaicznej dosyć płynne, nie dzieliły ich bowiem jakieś istotne bariery prawne. Utrata mąjątku wiązała się wprawdzie ze stratą przywilejów, ale dla tych, którzy się wzbogacili, droga awansu była otwarta.

O pozycji aristoi w społeczeństwie archaicznym decydowała również ówczesna sztuka wojenna. Metal był drogi, szczególnie żelazo, z którego wyrabiano ostrza mieczy i groty włóczni. Tylko ludzie bogaci mogli pozwolić sobie na posiadanie konia, wśród arystokratów wielu szczyciło się wspaniałymi stadninami. W cenie było osobiste męstwo na polu bitwy, która składała się zazwyczaj z indywidualnych pojedynków, opiewanych później przez poetów.

Miejscem, gdzie najchętniej słuchano tych opowieści, były uczty zwane sym-poąjonami. Sympozjon (gr symposion — wspólne picie) stał się nąjważniejszą formą życia towarzyskiego arystokracji, tam wymieniano poglądy, także polityczne, ale przede wszystkim kształtowano gusty i oceniano twórczość poetów. Takie spotkanie składało się z dwóch części: wspólnego posiłku i właściwego sympoajonu, w czasie którego pito wino, greckim zwyczajem zmieszane z wodą. Wino ucztujący czerpali z dużego naczynia (krater), wystawionego pośrodku sali, a pierwsze krople zawsze przeznaczano na ofiarę dla bogów (libaęja). Sympozjon było w zasadzie męskim spotkaniem, a jedynymi kobietami mogącymi towarzyszyć mężczyznom na uczcie - poza niewolnicami, które jako tancerki czy fletni-etki umilały czas biesiadnikom - były hetery. Inne wolno urodzone kobiety nie brały w niej udziału, co było konsekwencją odsunięcia greckiej kobiety od uczestnictwa w życiu politycznym wspólnoty (nieco więcej informacji o pozycji kobiet w Grecji znajdzie Czytelnik w rozdziale Społeczeństwo Aten w epoce klasyczną).

Sceny uczt. które znąjdujemy na greckich wazach, często ukazują mężczyzn leżących parami na łożach ustawionych wzdłuż ścian. Jeden z biesiadników przedstawiony jest z brodą, która w tym przypadku symbolizuje starszeństwo, drugi natomiast pokazany jest jako bezbrody młodzieniec. Taka kompozycja scen nie jest przypadkowa, nawiązuje bowiem do specyficznej cechy greckiąj obyczajowości epoki archaicznej, jaką była miłość homoseksualna. Zjawisko to obecne było w tyciu Greków takie później, ale nie ulega wątpliwości, że najsilniej

^tłullw opatrujący

mnntSoPntroklasa

rnąiało się ze światem wartości kultywowanych przez arystokratę. Dzięki zachowanym utworom poetyckim wiemy, te uczuciowe związki między mężczyznami uważane były za najwyższą formę miłości, ponieważ była to miłość między partnerami o równej pozycji społecznej* W męskich klubach, jakimi byty greckie poleis, kobieta nie była bowiem godną partnerką mężczyzny. Związek między dojrzałym mężczyzną a kilkunastoletnim chłopcem miał nie tylko charakter erotyczny, jego celem było przede wszystkim kształtowanie osobowości młodego arystokraty, nauczenie go odpowiedniego stylu życia i wpojenie mu wartości kultywowanych przez grupę, do której należał.

Oprócz zamiłowania do muzyki i poezji arystokratów łączyło zainteresowanie sportem i polowaniami, którym aristoi poświęcali bardzo dużo czasu, co z kolei sprzyjało umacnianiu więzi osobistych. Tak zawody sportowe, jak i np. konkursy poetyckie Grecy nazywali agonami. Sukces odniesiony w sportowej rywalizacji, stawiany na równi ze zwycięstwem w walce, był źródłem prestiżu nie tylko dla samego zwycięzcy, lecz także dla polis, z której pochodził. Pojedynki sportowców chętnie przedstawiali malarze i rzeźbiarze, a zwycięzcom poświęcali swoje utwory poeci.

Zawody organizowane były przez wszystkie poleis, nąjczęścięj przy okazji dwiąt religijnych. Z agonów aportowych gromadzących zawodników i widzów ¹ całej Greqi najbardziej znane są igrzyska w Olimpii, które po raz pierwszy odbyły się zapewne w 776 r. p.n.e. Od 582 r. datiye się historia igrzysk pytyjskich w Delfach, nieco młodsze są istmijskie w Koryncie <581 r.) i nemejskie w Ne-w Argolidzie (573 r.).