58258 Re exposure of DSC03210

sawdsżęeeaia przeda wszystkim położeniu na przesmyku między dwoma mona-br. Tam właśnie tyran Periander (627—586 r.) wybudował tzw. diolium czyli dragę przecinającą Przesmyk Koryncki, po której przeciągano statki. Tyranię w Karyacte wprowadził Kypselos (667-627 r.), ojciec Periandra. który wypędził a aneeta praedstawideli wrogiej mu rodziny Bakchiadów i skonfiskował ich ■MgątfcŁ Me modna wykluczyć, że dla pozyskania sobie stronników dokonał ta pgdddn aeni.

Tyrani rządzili również w Syklonie, mieście położonym na północno-wschodnim krańca Peloponezu oraz w wielu miastach Azji Mniejszej, między innymi w Młhw ła. Pod koniec VI w. tyrania upowszechniła się także na Sycylii, gdzie do nąjriswnfcgszych tyranów należeli Geion i jego brat Hieron 1, rządzący Syraku-mi w I połowie V w., którzy podporządkowali sobie wiele innych miast w tym

' ’    ' . . -    _3. Kolonizacja

Jedną z form łagodzenia kryzysu nękającego społeczeństwo archaicznych połcia tył ruch ko Jonizacyjny, zapoczątkowany w połowie VIII w. p.n.e.

Przez ponad dwa stulecia kolonizacja pełniła rolę swoistego wentyla bezpieczeństwa. pozwałąjąc kierować nadwyżki ludności na poszukiwanie nowych terenów pod uprawę. Obok głodu ziemi ważną przyczyną morskich wypraw Greków był handel. Poszukiwano nowych źródeł pozyskiwania surowców, szczególnie metali, które często były przedmiotem wymiany z miejscową ludnością. Ko-ionistami zostawali również przegrani w konfliktach wewnętrznych, np. według tradyęjl Tarent w południowej Italii założyła w 706 r. p.n.e. grupa Spart&n usuniętych ze wspólnoty (mieli to być synowie z nielegalnych związków).

Nowo zakładane miasta Graty nazywali opoikia (tzn. .osada założona daleko od własnego miejsca zamieszkania*); określenie „kolonia" jest terminem współczesnym i pozostąje w powszechnym użyciu, chnriaż greckie opoikia nie miały nic wspólnego z nowożytnymi koloniami (łaciński termin colonla ma jeszcze inne znaczenie).

Kolonie zakładane przez Greków od początku byty niezależnymi połcia, chociaż o ustrąju wzorowanym na strukturach metropolii (połia - matka). Te ostatnie nie ingerowały jednak w sprawy wewnętrzne nowąj osady i nie miały żadnych przywilejów wa wzajemnej wymianie handlowej, która odbywała się na taktefa warunkach jak z innymi państwami.

Grecy wkłedetl również tzw. emporia czyli rodzaj faktorii handlowych, tzn. lęgła raki rh przystani oraz punktów wymiany i zaopatrzenia dla kopców. Po-Wńzndy ooe na taranach kontrolowanych przez silne organizmy państwowe, gdzie zakładani# kolonii było niemożliwe. Kmporia nie posiadały żadnej autonomii polityczną) i ich istnienie zależało całkowicie od dobrej woli władz lokalnych.

Przykładam może być AS-Mina powstała prawdopodobnie już u schyłku IZ w.pvD-e.. w Syrii a ąjścła Orontesu, na terenach podległych początkowo pań-

urn Urartu, a później Asyrii. Pod koniec VII w. greccy kupcy i    założyli

•    delcie Nilu Naukratis. Dzięki opiece faraonów ~°^i ta z czasem przejęta kontrolę nad całym handlem między Egiptem a światem greckim, ‘typowe kolo* niebyły jednak osadami rolniczymi, opierającymi swój dobrobyt na nadwyżkach

•    produkcji żywności.

Założenie kolonii było aktem religijnym. Zanim koloniści ruszyli w dragę, oficjalna delegacja udawała się do Delf. aby uzyskać potwierdzenie trafności wyboru miejsca pod nową osadę; sankęja religijna była gwarancją powodzenia całego przedsięwzięcia. Na czele grupy kolonistów stał odustes - założyciel kolonii delegowany przez macierzystą polis i wyposażony w szerokie uprawnienia, wykraczające daleko poza kompetencje zwyczajowo przyznawane urzędnikom. Do niego należała opieka nad ogniem ze świątyni Haetii. który zabierano a ojczy-tny. Oikisłes przewodniczył ceremoniom religijnym poprzedzającym wytyczenie granic nowego miasta i miejsc pod świątynie. On taż nadzorował podział ziemi między kolonistów i spisanie prawa. Po śmierci otteiw często czczony był w nowej polis jako heros-założyciel.

Ciekawym świadectwem ilustrującym procedurę zakładania kolonii jest inskrypcja pochodząca z północnoafry kański ego miasta Kyrena, które zostało założone w 632 r. przez kolonistów z wyspy litera. Inskrypcja zawiera tekst ukła-du-przysięgi, którą na mocy uchwały zgromadzenia składać mieli założyciele Kyreny: .Skoro Apollon spontanicznie nakazał Bartosowi i Therąjczykom założenie Kyreny, Therejczycy postanawiają wysłać do LlbU Bartosa jako airhsgstssa i basileusa; wyruszyć z nim mąją jako towarzysze Therąjczycy; wyruszyć na jednakowych zasadach, z każdej rodziny (oikos) jeden syn; sporządzić spis młodych ludzi W dorosłym wieku i spośród pozostałych Therąjczyków wolni - niech płyną. Jeśli koloniści potrafią uchować nowe oeiedla, ten s obywateli Thery, który przybędzie do LibU w przyszłości, otrzyma udział w prawach obywatelkach 1 godnościach (Hmai) oraz działkę z nieprzydzielonej ziemi. Jeśliby jednak nie potrafili zachować osiedla, a Therąjczycy nie mogli im pomóc, lecą zostali we władaniu konieczności przez pięć lat, bezpiecznie odejdą z terytorium i powrócą na Therę do własnych posiadłości i będą obywatelami Kto by nie chciał płynąć, choć wydany przez polis, podlegać będzie karze śmierci, a jago dobra konfiskacie; kto by takiego przyjął lub ukrył - ojciec syna, czy brat brata - podlegać będzie takiej samej kazce* (tłum. A.S. Chankowski).

Głównymi obszarami aktywności kolonizacyjnej Greków była Sycylia i południowa Italia, nazwana w starożytności Wielką Grecją. Z perspektywy przyby-hów z ubogich i wstrząsanych konfliktami państw Grecji właściwą} była to dania .mlekiem i miodem płynąca”. Znaleźli w nią) nie tylko dostatek żyznych tka, lecz także klimat i krajobraz przypom inąjący ojczyste strony.

Pierwsze greckie kolonie na zachodzie, Pithekussąj (775 r.) i Kyme (751 r.), ułożyli przybysze z Chalkis i Eretrii na EubeL W latach następnych ruch balom tacyjny przybrał na sile, albowiem nowo powstałe osady szybko podejmowały własne inicjatywy w tym zakresie.