27823 P2210353

46 Wstęp do historii filozofii

stwa prawdy i błędu. Komentarz na ten temat wyjaśni nam znaczenie całej historii filozofii.

Musimy wytłumaczyć, że ta różnorodność wynikająca z faktu istnienia wielu filozofii nie tylko nie przynosi żadnego uszczerbku samej filozofii, podważając jej możliwość, lecz jest to — i zawsze było — coś bezwzględnie koniecznego dla istnienia nauki filozofii — jest to jej istotna cecha.

Przy tym rozważaniu wychodzimy, ma się rozumieć, z założenia, że filozofia ma na celu myślowe, pojęciowe ujęcie prawdy, a nie poznanie, iż nie ma nic do poznania, lub przynajmniej wykazanie, że to, co można poznać, nie jest prawdziwą prawdą, lecz tylko prawdą obowiązującą w danym czasie (zeitliche Wahrheit), skończoną (tzn. prawdą, która jest jednocześnie czymś nieprawdziwym). Następnie przyjmujemy, że w historii filozofii mamy do czynienia z samą filozofią.

To, do czego sprowadza się tu cała rzecz, możemy ująć łącznie za pomocą określenia „rozwoju”. Jeśli tylko stanie się to dla nas jasne, to już cała reszta sama przez się z tego się wyłoni i wyniknie. Czyny historii filozofii nie są bynajmniej tylko przygodami — tak samo jak historia powszechna nie jest wyłącznie czymś takim jak akcja powieści (nur romantisch). Nie jest ona tylko zbiorem przypadkowych przygód i podróży błędnych rycerzy, którzy dla swego widzimisię tłuką się po świecie, znosząc nieprzewidziane trudy, i po których działalności nie pozostaje żaden ślad. Tak samo nie polega ona na tym, że tu jeden coś sobie wymyślił, tam znowu ktoś inny, wedle swej arbitralnej woli — lecz w ruchu myślącego ducha istnieje z istoty rzeczy związek, ma on charakter rozumny. Do historii, a w szczególności do historii filozofii, musimy przystępować z tą właśnie wiarą w ducha dziejów powszechnych (Weltgeist).

2. Wyjaśnienia niezbędne dla pojęciowego określenia historii filozofii

•

Otóż przytoczone już powyżej twierdzenie, że prawda jest tylko Jedna, jest jeszcze abstrakcyjne i formalne¹*¹. W głębszym sensie jest to punkt wyjścia, a celem filozofii jest poznanie tej Jednej prawdy, ale poznanie jej zarazem jako źródła, z którego wszystkie inne rzeczy, wszystkie prawa przyrody, wszystkie zjawiska życia i świadomości tylko wypływają, będąc jedynie jej odblaskami — albo też sprowadzanie wszystkich tych praw i zjawisk, drogą na pozór odwrotną, do owego Jednego źródła, ale po to, aby pojąć je w oparciu o to źródło, tj. poznać ich wywodzenie się z niego. Tym, co najistotniejsze, jest więc raczej poznanie, że Jedna prawda nie jest tylko jakąś prostą, pustą myślą, lecz że jest ona myślą w sobie określoną.

W celu osiągnięcia tego poznania musimy zająć się rozważeniem kilku abstrakcyjnych pojęć, które są siłą rzeczy całkiem ogólne i suche. Są to dwa określenia — rozwoju i konkretu. Wytworem myślenia jest coś pomyślanego w ogóle. Myśl jest formalna, pojęcie jest myślą bardziej określoną, idea — myślą w swej totalności, określeniem, które istnieje samo w sobie i dla siebie. Toteż idea jest prawdą i tylko [idea jest] prawdą. Otóż naturą idei jest w istocie to, że rozwija się ona i że tylko poprzez rozwój ujmuje siebie, staje się tym, czym jest.

a. Pojęcie rozwoju

Rozwój jest znanym wyobrażeniem. Ale swoistą cechą filozofii jest badanie tego, co skądinąd uważane jest za znane. To, czym bezwiednie władamy i posługujemy się, to, co pomaga nam w życiu, pozostaje dla nas właśnie nieznane.