56587 P2210344

28 Wstęp do historii filozofii

ona siebie tylko wtedy, gdy się obiektywizuje (sich hervor-bringt) — ba, tylko wtedy, gdy siebie odnajduje, istnieje ona i jest czymś rzeczywistym. Tymi obiektywizacjami (.Hervorbringungen) są filozofie. A szereg tych obiektywizacji, te [kolejne] odkrycia, na które wpada myśl [na drodze do tego], aby odkryć samą siebie, to praca dwóch i pół tysiąca lat.

Myśl, która jest w istotny sposób myślą, istnieje sama w sobie i dla siebie, jest wieczna. To, co jest prawdziwe, zawarte jest tylko w myśli, jest prawdziwe nie tylko dziś i jutro, lecz niezależnie od wszelkiego czasu, a o ile istnieje w czasie, jest zawsze i o każdej porze prawdziwe. Jak w takim razie dochodzi do tego, że świat myśli ma historię? W historii przedstawione zostaje to, co jest zmienne, co przeminęło, pogrążyło się w noc przeszłości, już nie istnieje. Prawdziwa, konieczna myśl — a tylko z taką mamy tu do czynienia — jest jednak niepodatna na jakąkolwiek zmianę. Pytanie, jak się ta sprawa przedstawia, stanowi pierwszą rzecz, jaką chcemy rozważyć¹*¹. Po drugie jednak, musimy od razu zająć się poza filozofią jeszcze całym mnóstwem ze wszech miar ważnych [kulturowych] faktów (Henorbrin-gungen), które, również będąc dziełami myśli, wyłączone są przecież z naszego rozważania. Takimi dziełami są religia, historia polityczna, ustroje państwowe, sztuki i nauki. Nie wiadomo jeszcze, czym różnią się te dzieła od tych, które są naszym przedmiotem, a zarazem, w jaki sposób odnoszą się one do siebie nawzajem w historii. Będzie rzeczą pożyteczną powiedzieć to i owo w odniesieniu do obu tych aspektów dla zorientowania się, w jakim sensie rozumie się wykładaną tu historię filozofii. Ponadto, co stanowi trzeci punkt, zanim przystąpi się do tego, co jednostkowe, należy mieć już wprzódy ogólny przegląd [całości]. W przeciwnym bowiem razie nie będziemy widzieć spoza jednostkowych

szczegółów całości, spoza pojedynczych drzew — lasu, spoza poszczególnych filozofii — filozofii [jako takiej]. Chodzi o to, żeby uchwycić stosunek jednostkowych filozofii do tego, co ogólne. Umysł chce otrzymać ogólne wyobrażenie celu, tego, jak określona jest całość, aby wiedzieć, czego ma się spodziewać. Chodzi o to, żeby jednym spojrzeniem objąć cały krajobraz, który stracimy z oczu, gdy zaczniemy chodzić po poszczególnych częściach. Zasadnicza wartość poszczególnych części tkwi faktycznie w ich odnoszeniu się do całości. Niczego nie dotyczy to w większym stopniu niż filozofii, a następnie jej historii. W przypadku historii ten stały wzgląd na to, co ogólne, wydaje się wprawdzie czymś mniej koniecznym niż w przypadku właściwej nauki, jako że historia jawi się na pierwszy rzut oka jako szereg następujących po sobie przypadkowych zdarzeń. Każdy fakt występuje jako coś izolowanego, wykazując związek z innymi tylko pod względem czasu. Ale już w historii politycznej nie jest to dla nas zadowalające. Przeczuwamy, rozpoznajemy w niej konieczny związek, zgodnie z którym pojedyncze zdarzenia mają swoje szczególne miejsce i pozostają w określonym stosunku do pewnego punktu dojścia i celu, a tym samym uzyskują znaczenie, jako że tym, co ma znaczenie w historii, jest właśnie odnoszenie się faktu do pewnej ogólności, jego związek z nią. Uchwycić jego znaczenie znaczy więc tyle, co unaocznić sobie tę ogólność.

Dlatego chcę najpierw dać wstęp dotyczący jedynie następujących punktów:

Pierwszy punkt stanowić będzie omówienie sensu historii filozofii: jej znaczenia, pojęcia i celu, z czego wymkną wnioski co do sposobu jej traktowania. W szczególności okaże się przy tym (co stanowi najbardziej interesujący punkt), w jakim stosunku pozostaje historia filozofii do